Superfamilie Cardioidea Lamarck, 1809 - science . naturalis

meer gebruikt voor de aanleg van de
Maasvlakte.
Cerastoderma glaucum (Poiret, 1789) –
Brakwaterkokkel
Cardium edule edule Linné, 1758 (partim) – Van Regteren
Altena, 1937; Cerastoderma lamarcki (Reeve, 1845) auct.
Figuur 7
Lengte 25 mm.
Stevige, dun- tot dikschalige, bolle schelp. De
omtrek is scheefovaal, met de hoge umbo
duidelijk voor het midden. De mate van
ongelijkzijdigheid is variabel. De achter- en
onderrand maken een iets sterker aangeduide
hoek met elkaar dan bij C. edule. Er zijn ca. 22
tot 28 goed ontwikkelde ribben, hoger dan bij
C. edule en breder dan de tussenruimten. Naar
achter toe worden de ribben meestal iets
driehoekig, maar aan de achterzijde zijn de
ribben weinig ontwikkeld. Op de ribben staan
commarginale schubben. Ook bij deze soort
zijn steeds enkele duidelijke groeilijnen
aanwezig. De ligamentdrager beslaat een
derde tot twee derde van het slotgedeelte
achter de top. Aan de binnenzijde lopen de
ribben bij dunschalige exemplaren door tot
onder de top. De binnenrand is gecreneleerd,
aan de achterzijde slechts zwak. Hierdoor
sluiten de kleppen aan de achterzijde niet of
nauwelijks golvend op elkaar.
Vaak zijn de schelpen lastig van die van C.
edule te onderscheiden. Cerastoderma
glaucum heeft een meestal dunschaliger, meer
ongelijkzijdige schelp met smallere, wat hogere
ribben die meestal aan de binnenzijde
zichtbaar zijn. De ribben op de achterzijde zijn
nauwelijks ontwikkeld en de commissuur ter
plaatse is nauwelijks of niet gegolfd.
Bovendien is de ligamentdrager relatief korter.
De identiteit van C. glaucum in West-Europa is
pas onlangs bevestigd aan de hand van
moleculair onderzoek (Nikula & Väinölä, 2003).
Cerastoderma glaucum komt in Nederland
vanaf het Vroeg Pleistoceen voor. De soort
leeft in West- en Zuid-Europa, en komt ook in
zoutwatermeren in de Sahara voor. Hij heeft
een voorkeur voor water met weinig of geen
getijdenbewegingen en kan tegen zowel zeer
hoge als lage zoutgehalten.
Verkleurde en fossiele schelpen zijn geregeld
langs de hele kust te vinden. Uit Zeeland,
vooral het Sloegebied, en van de
Waddeneilanden kennen we ook
gerekristalliseerde, zeer dikschalige schelpen.
† Cerastoderma hostiei Chavan, 1945
Cardium edule edulinum Sowerby, 1821 – Van Regteren
Altena, 1937; Cerastoderma edule belgicum De Malzine,
5
1867 – Janssen, 1975; Cerastoderma edule hostiei
Chavan, 1945 – Janssen & Van der Slik, 1978, Janssen et
al., 1984; (?) Cardium (Acanthocardia) strigilliferum Wood
1853 - Glibert, 1958.
Figuur 8
Lengte 35 mm.
Een stevige, vrij dikschalige schelp, die langer
dan hoog is. De vorm is elliptisch met de umbo
iets tot duidelijk voor het midden. De
onderrand kan in het midden gedeeltelijk recht
zijn. De ca. 24 tot 28 vrij goed ontwikkelde
radiale ribben zijn breder dan hun
tussenruimten. De ribben zijn min of meer
driehoekig. De tussenruimte tussen de twee
ribben die de hoek tussen achter- en
onderrand markeren is minder diep dan die
tussen de andere ribben. Op de ribben staan
aanvankelijk knobbeltjes, waardoor er enige
gelijkenis is met Acanthocardia. Naar de
randen toe komen hier schubben voor in de
plaats, die in de lengterichting van de schelp
met elkaar zijn verbonden. De ligamentdrager
is lang, tot wel driekwart van de lengte van het
slotgedeelte achter de top.
Hoogstwaarschijnlijk is C. hostiei de voorloper
van C. edule en is daar door vroegere auteurs
veelal ook onder geschaard als stratigrafische
ondersoort. De essentiële verschillen met de
recente soort zijn de minder bolle,
langwerpiger schelp, de zeer lange
ligamentdrager en de vorm en de geknobbelde
sculptuur van de ribben.
Cerastoderma hostiei is een pliocene soort, de
vermelding van de oudste schelpen heeft
betrekking op materiaal uit het vroeg-pliocene
Ramsholt Member van de Coralline Crag
Formatie in East Anglia. In België treffen we de
soort aan vanaf de basis van de Zanden van
Oorderen tot aan het einde van het Laat
Plioceen. In Nederland kennen we de soort uit
de Oosterhout Formatie van Langenboom.
Exemplaren uit Langenboom en de Coralline
Crag Formatie zijn over het algemeen iets
hoger dan jongere exemplaren.
De schelpen zijn in het strand- en
zuigermateriaal lastig te vinden tussen de zeer
algemene gewone kokkelschelpen, maar zijn
in ieder geval aangetroffen in de
Westerschelde, in het Sloegebied en op
Walcheren (Domburg).
† Cerastoderma parkinsoni (Sowerby, 1814)
Laevicardium (Dinocardium) parkinsoni (Sowerby, 1814) –
Janssen & Van der Slik, 1978, Janssen et al.,1984.
Figuur 9
Lengte 47 mm.
Een vrij grote, stevige, afgeronde schelp, die
bijna even hoog is als lang, met de umbo iets
voor het midden. De schelp heeft ongeveer 28