Superfamilie Cardioidea Lamarck, 1809 - science . naturalis

Genus Orthocardium Tremlett, 1950
Vrij groot, bol, groot aantal ribben, voorzien van een kam met stekels, slotplaat recht.
Orthocardium subporulosum (d´Orbigny, 1850)
(†) Acanthocardia aculeata (Linné, 1767) –
Grote hartschelp
Cardium aculeatum Linné, 1758 – Van Regteren Altena,
1937.
Figuur 1
Lengte 92 mm (tot meer dan 100 mm).
Grote en vrij stevige, maar relatief dunschalige
schelp. De vorm is afgerond driehoekig, iets
langer dan hoog, zeer bol. De krachtige umbo
bevindt zich iets voor het midden van de
schelp. Aan de achterzijde is de schelp
afgeknot en duidelijk hoger dan aan de
voorzijde. Een duidelijke maar stompe kiel
loopt vanaf de top naar de overgang van
achterrand in onderrand. De sculptuur bestaat
uit ca. 19 tot 22 krachtige radiale ribben, die
ongeveer twee keer zo breed zijn als de
tussenruimten. Op de achterzijde zijn de ribben
weinig ontwikkeld en veel smaller dan de
tussenruimten. Bij niet versleten schelpen
staan op het midden van de ribben scherpe
dorens. Bij grotere exemplaren zijn in plaats
hiervan aan de voorzijde een soort knobbels
aanwezig. De dorens ontspringen vanuit een
groef in het midden van de rib en zijn aan de
basis met elkaar verbonden door een smalle
kiel. Vooral tussen de ribben is een fijne,
onregelmatige commarginale sculptuur te zien.
Schelpen met afgesleten dorens (in het
Nederlandse fossiele materiaal vrijwel altijd)
zijn te verwarren met A. tuberculata. De
schelpen zijn echter dunschaliger, waardoor de
ribben aan de binnenzijde tot onder de top zijn
te volgen. Bovendien zijn de ribben minder
hoog, met name aan de voorzijde. Daar liggen
bij A. tuberculata de ribben dicht tegen elkaar
aan, gescheiden door een smalle diepe groef.
De commarginale sculptuur van A. tuberculata
is tenslotte sterker ontwikkeld en grover.
Acanthocardia aculeata is niet bekend uit de
bodem. Gezien het voorkomen op de
Waddeneilanden en de met de wel uit het
Eemien bekende A. tuberculata
overeenkomende conservering leefde A.
aculeata hier waarschijnlijk tijdens het Eemien.
Acanthocardia aculeata komt levend voor in
West-Europa, vanaf de zuidwestkust van
Engeland zuidelijk tot Marokko en in de
Middellandse Zee. De dieren leven van laag in
het litoraal tot op enige diepte, bijvoorbeeld op
22 m diepte in de buurt van Huelva (Salas,
1996).
De soort is hier met name op de Wadden
gevonden: Texel, Vlieland, Terschelling,
2
Ameland en Schiermonnikoog en in
zuigermateriaal uit de Waddenzee. Van
Walcheren is één herkenbaar fragment
bekend, alsmede één kleiner exemplaar van
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Acanthocardia echinata (Linné, 1758) –
Gedoornde hartschelp
Cardium echinatum Linné, 1758 – Van Regteren Altena,
1937.
Figuur 2
Lengte 51 mm.
Een stevige, ovale schelp met duidelijk
uitstekende umbo. De schelp is iets langer dan
hoog en de umbo ligt iets voor het midden. De
buitenzijde heeft 18 tot 21 krachtige radiale
ribben, die iets breder zijn dan de
tussenruimten. Op de voorzijde zijn de ribben
laag en liggen ver uit elkaar, op de achterzijde
zijn ze smal en is er vrijwel altijd één secundair
ribje aanwezig. In het midden van de ribben
loopt een groef waaruit naar achter gebogen
stekels ontspringen. Deze stekels zijn aan hun
basis door een smalle richel met elkaar
verbonden. Tussen en op de ribben ligt een vrij
grove, onregelmatige, commarginale sculptuur.
De schelpen zijn iets minder dikschalig en
meer ovaal van vorm dan A. tuberculata, en
hebben lagere ribben. De ribben liggen bij A.
tuberculata ook dichter tegen elkaar aan en
zijn onregelmatig geknobbeld. De ribben aan
de achterzijde zijn bij A. tuberculata altijd
regelmatig. Acanthocardia echinata lijkt ook op
A. sliggersi. Voor de verschillen zie aldaar.
Gladenkov et al. (1980) vermelden de soort
van IJsland uit de pliocene Tjörnes Crag. De
Nederlandse fossielen van de stranden zijn
vermoedelijk afkomstig uit het Laat Pleistoceen
(Eemien) en Holoceen.
Acanthocardia echinata leeft van Noorwegen
en IJsland tot Marokko en de Canarische
eilanden en in de Middellandse Zee, vanaf ca.
3,5 m tot op aanzienlijke diepten, bij voorkeur
in fijn zand of modderig zand en grind en
modder. Verse kleppen spoelen geregeld aan
op het Nederlandse strand. De soort leeft voor
de Nederlandse kust en is onlangs levend
aangetroffen in de Oosterschelde.
Verkleurde en min of meer fossiel uitziende
kleppen worden langs de hele kust gevonden,
met name op de Waddeneilanden, terwijl
vondsten uit Zeeland schaars zijn.