BOOM-accountant Ed Weustenraad pakte af in onderzoek-Xenon ...

sten er in om gaan, en de verontwaardiging
heeft zijn weerslag op de
aanpak. nog maar vier jaar geleden
gold dat je beter de fiscus kon
oplichten voor drie ton, dan voor drie
ton diefstal plegen. Voor die diefstal
ging je twee jaar de bak in, voor die
belastingfraude kreeg je een
taakstraf. Bovendien was het nog
maar de vraag of de “winst” werd
afgenomen. Dat is veranderd.’
appels geldt als trekker van
afpakken binnen de fiod. hij werd
drie jaar geleden binnengehaald
vanuit het fp om de opsporing
binnen het fiod te versterken. hij
stimuleerde dat de fiod zijn eigen
pseudokopers opleidde. Inmiddels
struinen fiod-rechercheurs zelf het
internet af naar aanbieders van
merkvervalste goederen als
medicijnen en sigaretten. Zonder de
grens van uitlokking te overschrijden,
maken ze afspraken met
illegale handelaren, waarna deze
kunnen worden aangehouden. Ook
OVC, opnemen van vertrouwelijke
communicatie, doet de fiod nu zelf.
In de vastgoedfraudezaak “klimop”
leverde dit afluisteren in hotelkamers
doorslaggevend bewijs op, al
was de apparatuur toen nog van het
kLpD. Tegelijkertijd, zegt hij, hoeft
niet elke organisatie alles zelf te
kunnen en alleen te doen. ‘Bij
afpakken moet je criminelen treffen
waar het het meest pijn doet, in hun
portemonnee. Voor het slachtoffer,
voor de maatschappij, én omdat geld
vaak de brandstof voor nieuwe
misdrijven vormt. Wie afpakt en hoe,
dat maakt eigenlijk niet uit.’
‘Weet je wat vroeger een doorn in
mijn oog was? Dan waren voor
politie en Om de strafrechtelijke
mogelijkheden uitgeput, en moest
het in beslag genomen vermogen
worden terug gegeven… en dan
bleek achteraf dat de fiscus tegen
deze verdachte nog een flinke
vordering had openstaan. eén
telefoontje vanuit de opsporing naar
de Belastingdienst had voldoende
geweest om langs een andere weg
dat geld af te pakken.’
‘en dus moeten de afpakpartners
meer samenwerken. Van begin tot
eind, van intelligence tot incasso.
Dus moet je “aan de voorkant” de
vragen stellen. Wat willen we
bereiken? hoe handelen we met het
meeste effect? Welke andere
partners heb ik nodig? Wie doet
wat? Waar liggen mogelijke
vermogenbestanddelen en hoe
kunnen we die het beste afpakken?
Want afpakken is breder dan het
strafrechtelijke ontnemen en
verbeurd verklaren. het gaat ook
om compensatie van slachtoffers,
schikken, de fiscus in stelling
brengen, bestuurlijke maatregelen.
Of soms ook om derdenbeslag.
Daarbij kan het Om zijn beslag
opheffen omdat een derde er civiel
beslag overheen heeft gelegd.’
‘De fiscus kan soms effectiever en
efficiënter werken dan het Om. De
fiscus hoeft niet te bewijzen dat een
belastingplichtige verkeerd heeft
gehandeld; het is juist de belastingplichtige
die zal moeten aantonen
hoe hij aan zijn vermogen komt.
Denk aan de “patseraanpak” van de
politie. Stel, politie en justitie weten
dat iemand een uitkering heeft én
een nieuwe BmW uit de 7-serie rijdt.
maar ze kunnen niet bewijzen dat de
auto met crimineel geld is bekostigd.
Dan kunnen ze beter de
Belastingdienst tippen. kan iemand
niet aantonen dat hij legale inkomsten
heeft, dan kan de fiscus iemand
een aanslag opleggen en uiteindelijk
die aanslag innen.’
‘maar in een ander geval doe je het
juist niet onopvallend. Dan ga je juist
voor het oog van de camera’s
Bentley’s wegslepen en schilderijen
van de muur tillen.'
‘In de vastgoedfraudezaak “klimop”
is voor een driesporenbeleid
gekozen. 46 miljoen ging naar de
slachtoffers: de pensioenfondsen.
meer dan honderd miljoen ging naar
de fiscus doordat op basis van
informatie uit het strafdossier
naheffingsaanslagen konden worden
opgelegd. er komen nog diverse
ontnemingszaken voor de rechter.’
‘klimop was een kolossale zaak.
meer dan vijf jaar heeft onderzoek
van de fiod geduurd. Op de actiedag
waren er wel vijf- tot zeshonderd
man in touw. Structureel zijn er
tientallen mensen mee bezig
Fiod-taken
Als opsporingsdienst van de Belastingdienst
doet de Fiod onderzoeken op het terrein van
de fiscale wetgeving en douanewetgeving.
Het speurt, onder meer, naar fraude met
toeslagen en subsidies, faillissementsfraude,
merkvervalsing (kleding, sigaretten) en
naar misbruik van strategische goederen.
geweest. Van veertig bij dalmomenten
tot honderdtwintig bij piekmomenten.
De branche zegt dat klimop
een incident is, maar daar denken
wij, gezien alle signalen, anders
over. fp-hoofdofficier marianne
Bloos is met de branche in gesprek.’
het gaat om samenwerken, stelt
appels. hij wijst op een tweede “bid”
binnen het ketenprogramma
afpakken waar de fIOD aan
meedoet. een gezamenlijk bid van
alle BOD’en en het fp. ‘Daarin
hebben de partijen afgesproken dat
in álle onderzoeken het afpakken
van crimineel vermogen vast
onderdeel is. afpakken is dus
gewoon werk. Verder doen twee of
meer BOD’en in 2012 minimaal drie
gezamenlijke onderzoeken en vanaf
2013 vier. Daarmee bundel je de
krachten die elke dienst heeft.’
het bid schermt ermee dat vanaf
2018 met een jaarlijkse investering
van 5,8 miljoen minimaal 49 miljoen
extra aan wederrechtelijk verkregen
voordeel aan het fp wordt gerapporteerd.
Daarvan zal ten minste
negentig procent, 44 miljoen, onder
conservatoir beslag worden gelegd,
waarvan uiteindelijk minimaal 28,8
miljoen moet worden geïncasseerd
door het fp. De investering leidt
verder tot een spinn off van een
extra (boete-)opbrengst van 17
miljoen in het bestuurlijke traject.
Bijzondere opsporingsdiensten
waren altijd “verticaal”, op hun
departementen, georiënteerd. De
fiod op financiën. De Sociale
inlichtingen en opsporingsdienst
(SIOD) op Sociale Zaken. De
VROm-IOD op VROm. en de nieuwe
Voedsel- en Warenautoriteit op LnV.
nu werken ze, met al hun kennis, in
alle onderzoeken meer samen.
‘hun onderzoek begint pas als ook
de afpakmogelijkheden en -activiteiten
zijn beschreven in preweegdocumenten
en projectplannen, en het
onderzoek eindigt pas als ook het
financiële deel klaar is.
medewerkers worden getraind,
begeleid en uitgewisseld, en de
toppers vormen een expertpool.
Waar mogelijk loopt het strafrechtelijke
onderzoek samen met het
financiële onderzoek. Vermogen
moet vroegtijdig worden gedetecteerd
en in beslag genomen. Zo
brengen we doorlooptijden omlaag
en casht de keten snel.’
In afpakland liggen nog veel
percelen braak, stelt appels. en niet
omdat afpakken zo moeilijk is. ‘het
punt is: we hebben te lang binnen
onze eigen kokers gedacht.
Belangrijk is dat je weet welke
bijdrage een dienst kan geven en
over welke informatie ze kunnen
beschikken. Vaak blijkt dat als je wél
over de informatie had beschikt die
bij andere diensten lag, je andere
keuzes zou hebben gemaakt. De
fiod, bijvoorbeeld, heeft zelf geen
vermogenstraceerders in dienst.
maar het BOOm wel. De
Belastingdienst heeft veel kundige
Gezamenlijk succes
financiële mensen die kunnen
helpen bij ingewikkelde financiële
constructies. Dat delen, die verbinding
leggen - dat moet bevorderd
worden.’
Dat vereist veel samenwerking.
Willen mensen dat wel? appels: ‘het
probleem is niet dat mensen niet
willen samenwerken, zeker niet op
de werkvloer. maar we leven zo “on
the targets”, dat “streepjes halen”
binnen je eigen organisatie soms
belangrijker is dan het maximale
effect dat je voor de maatschappij
wil bereiken.’
Verder moeten we –ook de fiod- bij
het samenwerken oog voor de ander
houden. heb het lef de successen
met anderen te delen. met onze
expertise hebben we het als fiod
makkelijk. maar het kan verstandig
zijn om een afpaksucces op het
conto van een andere opsporingsdienst,
waarmee je samen werkt, te
laten komen. Daarmee kunnen die
collega’s in hun eigen organisatie
het afpakken nog meer op de kaart
zetten en mensen in beweging
krijgen. Gun elkaar het succes. het
gaat al beter, maar ook het Om kan,
bijvoorbeeld in persberichten, nog
meer de nadruk leggen op gezamenlijke
successen door daarin ook
nadrukkelijk de opsporingsdiensten
'Ik onderschrijf volledig het belang dat Roy Appels hecht aan intensieve
samenwerking tussen alle afpakpartners. Het maakt
niet uit welke overheidsdienst crimineel vermogen afpakt, áls het
maar gebeurt.
Is afpakken via de Belastingdienst de snelste en meest efficiënte
manier? dan haalt de fiscus het criminele geld terug. Gaat het om
een complexe afpakzaak? dan schakelen we de expertise in van het
Bureau Ontnemingswetgeving OM.
Het is belangrijk dat we het Programma Afpakken gezamenlijk tot
een succes maken. dat vraagt om samenwerking tussen politie,
bijzondere opsporingsdiensten, Belastingdienst, het OM en vele
andere partners. door samen op te trekken kunnen we snel en
efficiënt meer crimineel vermogen afpakken.
Ik wil dat die manier van denken in elke zaak terugkeert.
dat doen we eerst en vooral voor de slachtoffers. We willen gedupeerden
van bijvoorbeeld fraude zoveel mogelijk schadeloos stellen.
Zijn er geen slachtoffers in beeld – zoals in onder meer drugszaken
– dan vloeit het afgepakte crimineel vermogen naar de
staatskas.’
Marianne Bloos, voorzitter Stuurgroep Afpakken en hoofdofficier FP
te noemen. mensen denken
simpelweg vaak niet verder dan hun
eigen organisatie. Terwijl het gras
bij de buren óók heel groen kan zijn.
Die gunfactor, dat uitstralen dat je
als één front opereert, als één keten
– dat geeft een boost, hoor.’
‘niemand is tegen samenwerken,
maar in de uitvoering schuurt het
soms. Je moet samen verschillen
overbruggen: in kennis en kunde; in
achtergrond en cultuur. Ook voor
aspecten als vertrouwen en veiligheid
moet je oog hebben. als
manager moet je daar aandacht
voor hebben. Zo is de politie, en dat
bedoel ik niet onaardig, redelijk
hiërarchisch georganiseerd, terwijl
de fiod een vrij platte structuur en
cultuur kent. Gechargeerd: bij de
politie geldt eerder: “als de baas
zegt dat we linksaf gaan, gáán we
linksaf.” Onze rechercheurs gaan
steeds het gesprek aan om de ander
te overtuigen dat in hun ogen een
beslissing niet juist is. Voor die
verschillen zul je tot op zekere
hoogte begrip moeten hebben.
alleen dan wordt samenwerken en
daarmee afpakken een succes.’
Tekst: pieter Vermaas
foto: Onno kummer
8 | Interview - Opportuun 5 - mei 2012 | 9