door Herman Vandormael Laurens De Keyzer Jos V ... - Tento.be

Want al werd het kasteel voor zover bekend nooit
door Turken bewoond, toch prijkt op de voorgrond
een Turks uitgedoste ruiter. Geen bezoeker
nochtans, maar hoogst waarschijnlijk een
verkleedpartijtje door kasteelheer Paul Arconati
Visconti himself - na de chinoiserie hing de
aristocratie in die tijd een wat dichterbij exotisme
aan. Sfeervol en romantisch zijn ook de twee
aquarellen van de Italiaanse landschapsschilder Carlo
Bossoli ( 1 815-'84). De man konterfe itte de wallen,
de Sint-Pieters-Leeuwtoren en het lustpaviljoen
vanuit een oostelijke hoek in het park, overdag
zowel als op het uur der spoken. Alleen de maan is
sindsdien nog niet veranderd.
In de eerste kamer stapt u meteen in vroeger
tijden. Ze wordt "de kamer met de erker" genoemd,
al zult u tijdens de wandeling wel meer kamers met
erkers ontdekken. Ze schetst hoe dan ook een heel
gevarieerd toneel. Meubels, schilderijen, een
wandtapijt, Toscaanse lampen in koper en kristal,
een badkuip en een alkoofbed -het lijkt wel een
huisje in notedop. Maar dan wel een huisje van
zeldzame klasse.
Tussen het fraai gesculpteerde, 17de-eeuwse Vlaams
meubilair, staat het bed er als een droom. Helemaal
gevat in een houten kast, rijkelijk en smaakvol, alleen
niet berekend op de iets langwerpiger mensensoort
die we sindsdien geworden zijn. Wel allicht op de
gestalte van bijvoorbeeld die statige en zelfbewuste
edelman met pluimhoedje, uit de tweede helft van
de 16de eeuw. Een typisch maniëristisch, overigens
niet gesigneerd portret, dat door een aantal
kunsthistorici toegeschreven wordt aan Benjamin
Foulon, Antwerps van origine maar werkzaam aan
het Franse hof. -
Weer een maatje te krap voor de verwende
moderne westerling is de ovalen, trechtervormige
badkuip. Een bekoorlijk houten exemplaar uit de
18de eeuw, versierd met parallel lopende spiralen
als watergolfjes, en zeepaardjes om de illusie nog
speelser te maken. En wellicht staat de mooie tobbe
er nog niet eens zoals ze was. De kans is groot dat
ze vroeger een baldakijn droeg en vermoedelijk ook
een extra zinken kuip. Maar dat kan je in een
museum bezwaarlijk experimenteren.
Vooraleer we naar het wandtapijt kijken, signaleren
we nog even "De Veldslag" van Jacques Courtais
( 1 621-'76), je kunt er nu eenmaal niet naastkijken.
Het grote doek werd in 1976 aangekocht door de
Staat, maar men kan zich afvragen of de kwaliteit
ervan zo een prominente plek in deze kasteelkamer
verdient. De conservator plaatste het melige
strijdtoneel gelukkig tegenlicht, zodat de
beschouwer er zich nauwelijks kan verliezen in de
pathetische details.
Van een geheel andere orde van belang is het
wandtapijt dat - 3,45 m hoog en 3,20 m breed -
naast het bed is opgehangen. Meteen het eerste
exemplaar in een indrukwekkende reeks die u
verder nog in de volgende en in de gotische kamer
kunt samenstellen. De serie, oorspronkelijk 17 stuks
groot, werd aanvang I 6de eeuw in wol en zijde
geweven in het Doornikse atelier van Arnould
Poissonnier, alias "de Visschere", op carton
(patroon, zeg maar) van Antoine Ferret.
Van deze "L'Histoire de Carrabarra, dit des
Egyptiens" bezit Gaasbeek er vier. De zogenaamde
Egyptenaren, die u op dit tapijt kleurrijk op het
voorplan bezig ziet, zijn in werkelijkheid zigeuners
die naar verluidt beweerden dat ze in de ISde eeuw
uit Egypte verbannen werden. Voor de lokale
aristocratie, zoals het knap uitgedoste paartje
bovenaan rechts, vormden dergelijke troepjes
nomaden uiteraard een gedroomde afleiding om
(zo te zien vanuit de hoogte) even de zinnen te
verzetten. Het wekt dan ook geen verbazing dat
heel wat schilders en wevers opdracht kregen om
woningen van gefortuneerde fam ilies van dit soort
pittoresk exotisme te voorzien.
Voor ons bieden die stukken intussen een rijke bron
aan iconografie in verband met zeden en gebruiken,
klederdracht, architectuur, enzovoort. En dan
zwijgen we nog over de stralende artistieke rijkdom
van de (vooral Doornikse en Brusselse) tapijten, en
hun wonder van geweven vakmanschap.
Het "Zigeunerkamp" uit deze kamer werd
bovendien, tegelijk met andere Gaasbeekse tapijten,
in 1956 gerestaureerd. Sindsdien verkeert het 17
stuks grote tapijtenpakket van het kasteel in
voortreffelijke staat.
De kamer met het grote glasraam
In deze kamer met het grote glasraam
springen, naast gesculpteerde meubels in Vlaamse
stijl, naast grillig gevormd en dito gedecoreerd
Italiaans gleiswerk, naast een flamboyant omlijste
Italiaanse spiegel, vooral drie artistieke topstukken in
het oog.
We zetten ze even in een a-b-c op een rijtje.
a) "Het Hemels Hof' hangt naast de deur.
Een fraai miniatuurschilderijtje, gevat in de letter C.
Of beter gezegd: een fraaie letter C, gevuld met een
miniatuurschilderijtje.
Want eerst was er ongetwijfeld die sierletter C. Die
erop wijst dat het miniatuurblad ooit voorzichtig uit
een verlucht getijdenboek of religieus handschrift is
gescheurd, wat trouwens al zo vaak is gebeurd in
slecht bewaakte archieven. De C stond er met
andere woorden als de eerste letter van een
gebedsfrase. Profane literatuur was het in geen
geval, daartoe spreekt de afbeelding voor zichzelf.
Ze toont de Drievuldigheid, geflankeerd door de
Maagd Maria, Johannes de Doper, serafijnen en
patriarchen, op hun beurt in gezelschap van een
schare heiligen en aanverwante uitverkorenen, van
Petrus tot Barbara. Blikken vol vroomheid en
IS