door Herman Vandormael Laurens De Keyzer Jos V ... - Tento.be

In de vitrinekast, onderaan de trap en naast de door
Malard gedecoreerde zitbank, kan de bezoeker
snuisteren in fraai uitgedoste gebruiksvoorwerpen -
ondermeer een Perzische schaar in gedamasceerd
goud, een Venetiaanse bronzen inktpot, Spaans
gleiswerk, en ook enkele I 8de-eeuwse porseleinen
borden met fe stoenboorden, uit de exotische
handelswaar van de Verenigde Oostindische
Compagnie.
En dan is er Sint-Michiel, schutspatroon van Brussel,
in deze kamer geconserveerd als een fragment van
een groter, wellicht architectonisch geheel. De
aartsengel wordt afgebeeld in de traditionele scène
waarin hij de monsterachtige duivel op de speer
spiest, iets waar hij als geprivilegieerd
vertegenwoordiger van het Goede schijnbaar geen
enkele moeite mee heeft. Het mooie halfverheven
tafereel is in Franse zandsteen gehouwen en kan
volgens stilistische elementen (die schijnen te kiezen
tussen gotiek en renaissance) en volgens
iconografische details (het harnas bv. in plaats van
een engelengewaad) gesitueerd worden rond het
einde van de 15de eeuw.
De Egmondkamer
In de Egmondkamer is de museumsfeer
totaal. Ook en vooral door de relatieve eenheid van
de verzameling (Duits en Vlaams religieus
beeldhouwwerk, vooral 15de en 16de eeuw). Wel
wordt dat eenheidsconcept in de toonkast heel
even, maar dan wel op hoog ambachtelijk niveau,
doorkruist met objecten van laten we zeggen
zinnelijke ambiance. Een Duitse drinknap uit de 17de
eeuw, een bierkruik uit 1646, een ivoren ring met
putti ( 1 7de eeuw) en - toch weer bijbels - "Het
visioen van Saul" uit het I 8de-eeuwse Tirol.
Dat de drinkbekers niet bepaald in de keuken maar
in het salon thuishoren, dat merkt u in een
oogopslag. Ze behoren allebei tot het soort van
exquise gebruikspracht waaruit het drinken van wijn
of bier minder uit dorst dan uit zalige
geraffi neerdheid gebeurt.
De putti-ring, waarbij ruim een dozijn mollige
knaapjes al stoeiend rond de ringopening dansen,
zou volgens Renson en Casteels een vroeg
17de-eeuws werkstuk van de Duitse barokke
beeldhouwer Leonard Kern kunnen zijn. De auteurs
gewagen over "bacchanale kinderkens", en het lijken
inderdaad geen lieverdjes om zonder handschoenen
aan te pakken. Op de achtergrond, tegen de 8 cm
hoge ringwand aangedrukt, liggen er zelfs enkele te
bekomen van overmatig drankgebruik. Waarbij een
jeugdige putto-muzikant ten overvloede via zijn
tamboerijn de wijngoden tot frivole medewerking
optrommelt. Een prachtig ivoorstukje, levendig,
suggestief, inventief.
Oneindig gecompliceerder, opgebouwd als een
menselijke tornado, is de ivoren scène over de
metamorfoze van de heidense Saul tot de heilige
28
Ring met putti
Duits (Leonard Kern?)
Begin 17de eeuw
Ivoor,
hoogte 8 cm, diameter 14 cm
lnv. 633
Zegenende bisschop
Maaslands
Ca. 1500
Hout, gepolychromeerd,
hoogte 85 cm
lnv. 1218
Paul. Het monogram erop verwijst naar het atelier
van de Tyroler beeldhouwer Jakob Auer.
Het bovenste, ook meest doorschijnende deel, stelt
de hemelse regionen voor. Het gaat er bijzonder
geanimeerd en muzikaal aan toe. In het midden
troont Christus op een wolk, kruis in de hand,
geborgen in een warreling van engelen en putti.
Onderaan tenslotte is de legende van Sauls
dramatische bekering in beeld gezet. "En terwijl hij
op weg was in de omgeving van Damascus,
omstraalde hem een licht uit de hemel. En ter aarde
gevallen, hoorde hij een stem die zei: 'Saul, Saul,
waarom vervolgt gij mij ?' ( ... ) '0 Heer, wat wilt Gij
dat ik doe', en de Heer sprak tot hem: 'Sta op en ga
in de stad, en daar zal u gezegd worden wat ge
moet doen."'
Tot zover het verhaal, dat hier amper 25 centimeter
hoog als in een surrealistisch ivoren stripverhaal is
gesneden.
Boven een gotische koffer hangt in de
Egmondkamer een eikenhouten Antwerps altaarstuk
uit de 16de eeuw, gebouwd rond de thematiek van
de kruisafneming en de graflegging. De zijpanelen
zijn als gebruikelijk aan de achterkant met grisailles
(van misschien latere datum) beschilderd, langs de
open zijde in kleur. De nogal theatraal omringde
Christusgroep in eik herinnert sterk aan composities
van Rogier van der Weyden.
Op het plateau achterin de kamer staat een sterk
maniëristisch beeld van de heilige Catharina van
Alexandrië. Ze glimlacht kinderl ijk gelukzalig en
onverstoorbaar, de rechterhand rustend op een
zwaard, de voet tegen het gebroken rad, embleem
van haar legende. Het in 1957 gerestaureerde eiken
beeld werd twintig jaar later door Renson en
Casteels nog als Duits en 15de-eeuws omschreven,
maar tegenwoordig houden kenners het bij Vlaams
en I 6de-eeuws.
Blijven tenslotte nog een bescheiden, wat
poppenkastachtig en volks ensemble van drie ruiters
in gepolychromeerd hout en een bijzonder stijlvol
fragment uit een ooit grotere beeldengroep, met
vooraan een geknielde vrouw (wellicht de
schenkster - de sponsor, zeg maar - van het werk) ,
geruggesteund door twee heiligen.