Nieuw gebruik, oud gebouw - Historisch Centrum Leeuwarden

Van herenhuis naar eetcafé
Weerd 18
oorspronkelijke functie: woonhuis / bouwjaar: eerste kwart 19e eeuw /
opdrachtgever: E. Roorda of Joh. Bieruma Oosting / ontwerp: Gerrit van der
Wielen (toeschrijving)
huidige functies: café-restaurant en woonhuis / diverse interne verbouwingen
“De bloemen die ons bij de opening geschonken waren, stonden er
nog toen de Duitsers ons land binnenvielen en ons gebouw inpikten”.
Zo begon de voorzitter van de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden
zijn toespraak toen deze organisatie in 1948 haar pand aan de Weerd
opnieuw in gebruik nam. De Vrijzinnig Hervormden hadden het
vlak voor de Tweede Wereldoorlog gekocht met de bedoeling er een
verenigingsgebouw van te maken. Hoewel de plannen van architect
Sierk Roosma door de mobilisatie alleen in een vereenvoudigde vorm
konden worden gerealiseerd, beschikte ze er in mei 1940 toch over
zaaltjes, werkkamers en ruimten voor het bestuur. Het bleek van korte
duur. Weliswaar bezetten de Duitsers het gebouw niet lang, maar de
wezen van het Old Burger Weeshuis die gedwongen waren hun plaats
in te nemen, bleven er bijna acht jaar.
Vóórdat de Vrijzinnig Hervormden er neerstreken, had Weerd 18
al uiteenlopende bestemmingen gehad. De bekendste gebruiker
was het landelijk befaamde Instituut Poutsma geweest. Poutsma
begeleidde er vanaf 1889 leerlingen die in het voortgezet onderwijs
niet goed konden meekomen of extra toezicht nodig hadden. De
instelling stond dan ook bekend als ‘drilschool’ en ‘ezelsacademie’.
Sommige leerlingen kregen er een complete opleiding, andere
maakten er slechts hun huiswerk. Naast verschillende vormen van
voortgezet onderwijs verzorgde het instituut de meest uiteenlopende
soorten vervolgonderwijs. Gedurende de bloeitijd, in de eerste
decennia van de twintigste eeuw, telde het instituut meer dan
honderd leerlingen, waarvan enkele tientallen intern. Hoe deze in
het gebouw ondergebracht waren en les kregen, is onbekend. Als
particuliere instelling hoefde Instituut Poutsma niet te voldoen aan
de huisvestingseisen die voor het reguliere onderwijs golden. Dat zal
het inrichten van zijn onderwijsruimten ongetwijfeld gemakkelijk
hebben gemaakt. Poutsma’s ‘drilschool’ werd na zijn dood door zijn
weduwe en enkele medewerkers voortgezet, maar het bleek steeds
lastiger geschikte docenten aan te trekken. In 1920 moest het instituut
zijn poorten sluiten. Daarna vestigde de firma Westra & Co. een
groothandelsbedrijf in garen en tricot in het gebouw.
De Vrijzinnig Hervormden gebruikten het pand voor eigen activiteiten
en verhuurden zaaltjes aan geestverwanten en het instituut Praehep
dat net als Poutsma voor examens opleidde. In 1983 verkocht de
VvVH het aan een stichting die er onder de naam Bombardon een
33