Nieuw gebruik, oud gebouw - Historisch Centrum Leeuwarden

Inleiding
Herbestemming van vrijkomende oude gebouwen en complexen
is een van de grote ruimtelijke uitdagingen in Nederland en een
actueel thema in monumentenland.
Herbestemmen is niets anders dan het bedenken van een nieuwe
functie voor een bestaand gebouw. Vaak moet dan worden
verbouwd. Ruimten worden samengevoegd of opgedeeld in kleinere
vertrekken, trappen worden verplaatst, muuropeningen vergroot of
dichtgezet. De kunst bij monumentale gebouwen is om dit zo te
doen, dat de bijzondere historische kenmerken daarbij behouden
blijven en ingepast worden en bovendien de nieuwe ingrepen zo
veel mogelijk omkeerbaar zijn. Dit is meteen een van de ‘wetten’
van de monumentenzorg.
Interieur Pantheon in Rome, ca. 1750.
De nadruk die momenteel op herbestemming wordt gelegd, wekt
ten onrechte enigszins de indruk dat het een nieuw thema is.
Het Pantheon in Rome werd in de tweede eeuw na Christus door de
Romeinen gebouwd als een tempel, mogelijk voor alle goden. Paus
Bonifatius IV maakte er in 609 een rooms-katholieke kerk van,
gewijd aan de heilige Maria en aan vroegchristelijke martelaren.
Iets omgekeerds gebeurde met de Hagia Sophia in Constantinopel,
het huidige Istanboel. Gesticht omstreeks 536 door de christelijke
keizer Justinianus I, kreeg de kathedraal na de verovering van
Constantinopel door Mehmet II in 1453 de functie van moskee.
Het gebouw werd voorzien van minaretten, het kruis op het grote
koepeldak vervangen door een halve maan en de naam veranderd in
Aya Sofia. Op de keper beschouwd veranderde er ruimtelijk weinig.
Zou zoiets ook kunnen met de uit 1923 daterende Koepelkerk
aan de Vredeman de Vriesstraat in Leeuwarden? Het vinden van
5