this book

Het perspectief VAn windenerGie
donderdagavond 14 mei was het nAi het toneel van een vakdebat
over windenergie. zwaargewichten uit de wereld van de ruimtelijke
ordening zoals dirk sijmons (Hns), liliane Geerling (bVr) en
Art zaaijer (omA) gingen op uitnodiging van Yttje feddes,
rijksadviseur voor het landschap, in op de ontwikkelingen
rondom windturbines.
Meer molens, meer problemen
Het debat vormt de aftrap voor het Nationaal Perspectief
Windenergie dat dit jaar zal worden opgesteld, met als opgave
het realiseren van 6000 MW op zowel zee als land voor 2020. In
deze tijd, waarin de begrippen als duurzaamheid, kredietcrisis
en klimaatsverandering zelfs zijn doorgedrongen tot borreltafel
en koffieautomaat, lijkt de windmolen niets meer in de weg te
staan. Toch gaat alles minder snel dan verwacht.
Veel van de problematiek van windmolens hangt samen met
schaalvergroting. De grotere hoogte van de molens zorgt ervoor
dat de onderlinge afstand ook groter wordt, de afstand moet
namelijk minimaal vier keer de masthoogte zijn. Kortom de impact
van windmolens neemt zowel in hoogte als oppervlakte toe. In
ons dichtbevolkte en platte land zorgt dit voor een toenemende
weerstand. Hoe kun je dan toch meer megawatt realiseren?
Het is intussen twee jaar geleden dat Dirk Sijmons als
rijksadviseur van het landschap het advies Windturbines in het
Nederlandse landschap aan de ministers Cramer, Verburg en Van
der Hoeven aanbood. In een soort nabeschouwing op eigen werk vat
Sijmons het advies nog een keer samen. Hij gaat daarbij vooral
in op de semantiek; welke betekenis verbinden mensen aan het
beeld van een windmolen? Er heerst veel weerstand bij burgers
en bestuurders en deze berust niet op rationele argumenten.
Een gevoel van noodzaak ontbreekt. Het belang van de windmolen
moet deze ‘Don Quichottes’ duidelijk worden gemaakt. ‘Maar,’
zegt Sijmons, ‘de ruimtelijke ontwerpkant speelt hierin geen
hoofdrol’.
Liliane Geerling, die Riek Bakker vervangt, toont een studie die
juist ingaat op de betekenis van de windmolen. De zichtbaarheid
van de molen wordt uitgebuit om de relatie tussen het industriële
productielandschap en de molen te laten zien. Industrie heeft
immers energie nodig en de molen levert deze. Een voordeel is dat
plaatsing in een dergelijke landschap weinig aanleiding geeft
tot burgerprotest. Zo kan rond de 5000 MW gerealiseerd worden,
als er tenminste minder strenge veiligheidsvoorschriften en
meer meewerkende partijen zijn.
De aanpak van OMA in het door Art Zaaijer gepresenteerde plan
Zeekracht lijkt op een verder uitgewerkte versie van het meer
schematische plan NL Windpark van MVRDV. De opgave voor een
windmolenpark op zee wordt door OMA opgerekt en omgezet naar
een breed perspectief voor de opwekking van duurzame energie
in de Noordzee. Op termijn kunnen daar ook andere vormen van
energieopwekking een plek vinden, zoals energie uit stroming,
zoet/zout, warmte, wierteelt, aardgas en golfslag - op die
schaal wordt het ook echt iets. De ontwikkelingen worden
mogelijk gemaakt door een ringstructuur van huidige en nieuwe
windmolenparken op zee aan elkaar te koppelen. Niet alleen
Europa zou hiervan kunnen profiteren, er wordt al gekeken of
zonne-energie uit Noord Afrika aangetakt kan worden op deze
structuur. Met het bericht van 17 juni dat Duitse bedrijven 400
miljard willen investeren in zonne-energie uit de Sahara klinkt
dit opeens vrij concreet. Met deze visie wordt de discussie
verlegd van de zichtbaarheid van windmolens naar een discussie
over toekomst van duurzame energie.
Sprawl
Het lijkt erop dat er met de aanstelling van een Task Force
voor de winning van windenergie op zee en een onderzoek naar
de aansluiting op het energienet op land, beweging komt in
de ontwikkeling ervan. Door de relatieve onzichtbaarheid van
windmolens op zee spelen zaken als semantiek er nauwelijks en
zijn grootschalige parken ineens aan te leggen. Dit betekend
niet dat dit de makkelijkste weg is: kaarten laten zien dat er
ook op zee geen tabula rasa bestaat.