this book

A wider View
Als onderdeel van de internationale triënnale Apeldoorn vond
maandag 16 juni in Apeldoorn de aftrap van het congres “A wider
View” plaats. in de imposante hal van radio Kootwijk lieten
sprekers vanuit verschillende disciplines hun licht schijnen
over de europese cultuurlandschappen en de grote veranderingen
die hierop afkomen. zo stonden thema’s als globalisatie,
urbanisatie, leisure landscapes en klimaatsverandering op de
agenda.
Als eerste van de sprekers somde Andre van der Zande (Ministerie
van LNV) meteen op hoe deze thema’s zich in het Hollandse
landschap manifesteren. Waar mens zich vroeger voegde naar het
landschap is door schaalvergroting en globalisatie de dynamiek
veel groter geworden. Ingrepen vinden sneller en op grotere
schaal plaats. De schaalvergroting en industrialisatie zorgen
voor megastallen. De maat en schaal van deze stallen verhoudt zich
soms moeilijk tot de plek. Door individualisering, ontzuiling en
groeiende mobiliteit veranderen dorpen in suburbane woonwijken
met bijbehorende kenmerken: snelle vleksgewijze groei op z’n
stads. De binding met het landschap wordt minder, het aantal
standaardtypologische huizen groter. Vanuit Belvedère, de
Nederlandse nota die cultuurhistorie een plek wil geven in
de ruimtelijke planvorming, wordt gewerkt aan bewustmaking en
voorbeeldwerking bij burgers, plannenmakers en overheden.
In Duitsland is voor Internationale Bau Ausstellung Furst-
Pucklerland (IBA) in de omgeving van Cottbus gepoogd de
industriële landschappen van de grootschalige mijnwinning een
eigen betekenis te geven en de oorsprong van de ontgravingen te
laten beleven. Brigitte Scholz toonde een fascinerend gebied
rondom Welzow met het karakter van een maanlandschap waar,
machines groter dan de Eiffeltoren, enorme gaten achterlaten.
Omdat de mijnbouw als economische drager wegvalt zullen in dit
gebied de diepe gaten worden gevuld met water en verbonden door
een vaarroute zodat er een nieuw lakedistrict van 14.000 ha
ontstaat met woningen, scholen en recreatie voorzieningen
daaromheen.
Niet alle voorstellen voor het gebied vielen even goed in de
smaak bij de bewoners: de surrealistische beelden van mensen op
kamelen in een woestijnachtige landschap bijvoorbeeld. Scholz:
“De bewoners zagen liever een mix van a lake, mountain and
castle”. “They made a composition of existing landscapes”.
Curator Eric Luiten, als Belvedère hoogleraar in Delft bezig
met cultuurhistorische opgaven, geeft een mogelijke verklaring
voor de huiver bij de bewoners. Luiten: “We zijn ons vertrouwen
verloren in de huidige transformatie. Er bestaat angst voor het
maken van nieuwe landschappen. Dit komt onder andere doordat
de esthetische blik een grotere rol is gaan spelen. Als de
schoonheid het vertrekpunt is ontstaan er andere landschappen.
De werklandschappen van vroeger zijn niet met het esthetiek
als uitgangspunt gemaakt. De gewaardeerde cultuurlandschappen
van vandaag zijn de werklandschappen van gisteren. Volgens
Luiten gaat het dan ook om een het op waarde schatten van de
historische en huidige situatie, ofwel een verbinding te maken
die de verschillende tijdslagen met elkaar verbindt.”
Hier wordt duidelijk dat het begrip landschap niet eenduidig is.
Landschap wordt blijkbaar nog vaak geassocieerd met frisgroene
golvende grasvelden aan een meer. Parken en tuinen. Groene
plekken op menselijke schaal om te reflecteren, te ontspannen
en te ontsnappen aan het alledaagse werkleven. Maar waar komt
dit romantisch en esthetische beeld vandaan? En verschilt dit
dan per cultuur? Zorgt globalisering ook voor eenvormigheid in
het mentale landschapsbeeld?
Door het projecteren van een historisch, bestaand landschap op
je omgeving ontneem je het landschap, en jezelf, de kans op
ontwikkeling.
Op een landschapsbeeld dat geen archetype is. Nieuwe tijden
geven ook weer nieuwe mogelijkheden voor nieuwe landschappen.
Direct na de bouw van de Eiffeltoren was er weinig waardering
voor dit stalen bouwwerk. Eenmaal aanwezig groeide het uit tot
het icoon voor Parijs. De “blootstelling van mensen aan de
toren” zorgde voor een verandering.