Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Signatuur<br />
marc vanrunxt<br />
men doet. Zo kunnen erg uiteenlopende stijlen naast elkaar leven<br />
(minimalisme of barok) zolang ze voldoen aan de vereisten van<br />
consequentie en extremiteit.<br />
Tegenstellingen zitten niet alleen in maar ook tussen de stukken.<br />
Zit Vier Korte Dansen Vanrunxt te dicht op de huid, dan<br />
weert <strong>het</strong> hyperformele Poging tot Beweging iedere glimp autobiografie.<br />
Lijdt Hyena aan lethargie (energie-armoede), dan<br />
wordt A.Dieu explosief. A.Dieu is zwart, Ballet in Wit, welja,<br />
wit. Iedere choreografie is <strong>het</strong> negatief van de vorige. Vanrunxt<br />
wil steeds op de plek gaan staan waar hij niet verwacht wordt.<br />
Dat verraadt een rusteloosheid, maar ook een verlangen naar<br />
vernieuwing en verandering.<br />
Paradoxaal genoeg is <strong>het</strong> werk van Vanrunxt – ondanks de<br />
<strong>het</strong>erogeniteit, de tegenstellingen en de contradicties – erg homogeen<br />
en stijlvast. Anders gezegd: <strong>het</strong> is misschien nu eens zwart<br />
en dan weer wit, maar <strong>het</strong> is altijd ontegensprekelijk een<br />
‘Vanrunxt’.<br />
De ‘signatuur’ wordt grotendeels bepaald door de terugkeer van<br />
een handvol motieven: de verpakking van <strong>het</strong> lichaam, rokken en<br />
handschoenen, fatale vrouwen, figuren als Hypnos, Aladdin Sane<br />
(van David Bowie), treurmuziek enzo<strong>voor</strong>t. In wisselende constellaties<br />
met verglijdende betekenissen treden deze motieven op. Het<br />
zijn fascinaties, obsessies. Of ook: de kleine est<strong>het</strong>ische neuroses<br />
of fetisjen waarmee Vanrunxt zijn verbeeldingswereld bevolkt.<br />
Bovendien gaat niets verloren bij Vanrunxt. Net als bij composteren<br />
worden de meeste elementen verwerkt en hergebruikt.<br />
Qua structuur is Sleeping Boys feitelijk een binnenste buiten<br />
gekeerd A.Dieu, waarbij de zoom en de naden aan de buitenkant<br />
komen te zitten. Moderne Compositie krijgt bij een eerste toonmoment<br />
de titel puzzle mee, omdat <strong>het</strong> de verzameling is van tal<br />
van ideeën (nieuwe, maar ook veel oude) die Vanrunxt er herrangschikt.<br />
De recentere stukken Antilichaam en Dies Irae kunnen<br />
in zekere zin als syntheses worden beschouwd van <strong>het</strong> afgelegde<br />
artistieke traject.<br />
Het merendeel van de critici stoort zich aan <strong>het</strong> feit dat <strong>het</strong><br />
altijd ‘<strong>het</strong>zelfde’ is. Vooral de danstaal krijgt <strong>het</strong> te verduren.<br />
Luuk Utrecht en Pieter T’Jonck op kop, vinden dat <strong>het</strong> vocabulaire<br />
onvoldoende vernieuwd wordt en daardoor schriel blijft.<br />
Ariejan Korteweg stelt nogal cynisch, naar aanleiding van<br />
Moderne Compositie: ‘De charme van Vanrunxt schuilt eerder in<br />
18 / kritisch theater lexicon - 12 - november 1997<br />
geschiedenis van een lichaam<br />
de hardnekkigheid waarmee hij vanuit <strong>het</strong> niets op zoek is<br />
gegaan naar een eigen bewegingstaal, dan in <strong>het</strong>geen hij daarbij<br />
vindt.’<br />
Het verschijnsel heet ‘signatuurmoeheid’. De symptomen aan<br />
de kant van de criticus zijn: ‘gebrek aan verwondering’, ‘verzadiging<br />
van de smaakpapillen’ en ‘gewenning’. De remedie hiertegen<br />
is ‘een tijdlang niet meer gaan kijken’, om zichzelf de moeite te<br />
besparen aan een te grote herkenbaarheid te worden blootgesteld.<br />
Op <strong>het</strong> eind van de jaren tachtig geven meer en meer critici<br />
verstek. Bijgevolg vertoont de kritiek nogal wat blinde vlekken<br />
in die periode. Alleen enkele uitzonderingen, zoals Jan Baart en<br />
Marcel-Armand van Nieuwpoort aan Nederlandse zijde en Katie<br />
Verstockt en Paul Verduyckt aan Vlaamse zijde, zullen <strong>voor</strong> continuïteit<br />
zorgen.<br />
Met Antilichaam kan Vanrunxt zich in een hernieuwde belangstelling<br />
verheugen. Dat moment valt deels samen met een nieuwe<br />
generatie die op dat moment <strong>het</strong> werk van Vanrunxt <strong>voor</strong> <strong>het</strong><br />
eerst ontdekt of in ieder geval in de positie komt te zitten om de<br />
interesse om te zetten in programmatie, essays, videowerk 15 .<br />
Modernisme<br />
Aan de oppervlakte, de aardkorst, lijkt Vanrunxts ‘signatuur’<br />
standvastig; <strong>het</strong> belet niet dat in de diepere lagen aardverschuivingen<br />
optreden. Ze zijn van longue durée en worden te vaak<br />
over <strong>het</strong> hoofd gezien. In <strong>het</strong> begin overheersen expressionistische<br />
Ausdruckstanz en performance-invloeden. Vanaf Hyena<br />
wordt <strong>het</strong> symbolisme prominenter. Tegelijk zal Vanrunxt niet<br />
lang daarna – ruw geschat sinds A.Dieu, maar zeker vanaf Ballet<br />
in Wit – explicieter <strong>het</strong> modernisme toelaten.<br />
Vanrunxt heeft zich altijd binnen de dans opgesteld. Dat is <strong>het</strong><br />
artistieke territorium waarin hij van meet af aan zijn strijd levert.<br />
Toch zal de houding van Vanrunxt tegenover <strong>het</strong> medium wijzigen.<br />
Tussen Poging tot Beweging uit 1984 en Moderne<br />
Compositie uit 1991 ligt niet alleen een hele tijdspanne, maar<br />
ook – en daar wijzen de titels op – een heel ander bewustzijn.<br />
Noemde Vanrunxt zich aanvankelijk met een zekere schroom<br />
choreograaf, dan gaat hij zich allengs comfortabeler voelen in die<br />
positie. In een perstekst zegt Vanrunxt: ‘A.Dieu betekende <strong>voor</strong><br />
mij een grote stap in de richting: choreograaf.’ Naar aanleiding<br />
19 / kritisch theater lexicon - 12 - november 1997
Change language