Esther Ladiges (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

volksgezondheid, de medische gemeenschap niet alleen
verantwoordelijk is voor de gezondheid van het individu, maar ook voor
de volksgezondheid. 18
Ten slotte was darwinistisch denken van invloed op de
ontwikkeling van de eugenetische theorieën in Duitsland.
‘Rashygiënische wetenschappers’ (‘Rassenhygiene’ werd de Duitse term
voor eugenetica) met een medische achtergrond zagen een eugenetisch
programma als de beste manier om de volksgezondheid te verbeteren. 19
In Duitsland werd Darwins gedachtegoed verspreid door bioloogfilosoof
Ernst Haeckel (1834 - 1919). Hij was een aanhanger van de
Duitse romantiek en zette zich in voor nationalisme, racisme en
imperialisme in Duitsland. Haeckel noemde zijn eigen evolutietheorie
‘monisme’. Hij heeft voor deze theorie nooit een eenduidige definitie
gegeven. Haeckels monisme was een combinatie van de gelijkstelling
van mens en natuur (atheïsme), de gelijkstelling van god en natuur
(pantheïsme) en het afstand nemen van wonderen en openbaringen. Hij
richtte in 1905 de monistische bond op. Haeckels theorie werd erg
populair onder de middenklasse. De latere ‘rashygiënisten’ waren
beïnvloed door zijn monistische ideeën.
David Gasman omschrijft Haeckel in zijn boek The scientific origins
of National Socialism (1971) als proto-nazi en als de directe link tussen
darwinisme en nazisme. 20 Dit is sindsdien weerlegd. Hoewel Haeckel
een nationalist was, was hij nooit een voorstander van een dictatuur.
Ook deed Haeckel zelden antisemitische uitspraken en was hij een
voorstander van homorechten. Toch zijn veel van Haeckels ideeën terug
te vinden in het gedachtegoed van Hitler. Met name in Hitlers visie op de
menselijke strijd om het bestaan, en de relatie natuur-samenleving, zijn
er gelijkenissen met het gedachtegoed van Haeckel. Zijn theorieën
waren algemeen bekend bij het grote publiek en dus waarschijnlijk ook
18 Faith Weiss, ‘Wilhelm Schallmayer’, 36-38.
19 Faith Weiss, ‘The Race Hygiene movement’, 197-198.
20 Daniel Gasman, The scientific origins of national socialism: social Darwinism in Ernst
Haeckel and the German Monist League (London 1971) xvii, xxii.
11