hoofdstuk 2 - Gezondheidsraad

4.3.2 Genetische effecten
In Amerikaans en Deens onderzoek is nagegaan of er genetische effecten optreden
bij kinderen van ouders die gedurende hun eigen kinderjaren met succes met
radiotherapie werden behandeld. 43 Met name in het Deense onderzoek is, dankzij
het unieke Deense registratiesysteem, een nauwkeurig beeld verkregen van het
verband tussen de geabsorbeerde dosis van een ouder en het optreden van lichamelijke
afwijkingen bij nakomelingen. Uit beide onderzoeken tezamen blijkt dat
de frequentie van genetische afwijkingen bij kinderen van bestraalde ouders niet
afwijkt van die bij kinderen van niet met straling behandelde ouders. Dat gold
ook voor de groep van ouders met de hoogste gonadendoses. Hoewel het plausibel
is dat de geslachtscellen door radiotherapie worden beschadigd, werkt het
complexe proces van bevruchting, implantatie en foetale ontwikkeling kennelijk
als een ‘filter’ en voorkomt de geboorte van kinderen met afwijkingen.
In de afgelopen vijftien jaar is er vooruitgang geboekt bij het schatten van de
genetische risico’s van blootstelling aan ioniserende straling. 3
• Het aantal ziekten waarbij genetische factoren een rol spelen is veel groter
dan eerder werd verondersteld.
• Het begrip doubling dose (verdubbelingsdosis, DD) wordt thans anders uitgelegd
en anders berekend. De DD wordt gedefinieerd als de hoeveelheid
straling die nodig is om evenveel mutaties te produceren als het aantal spontane
mutaties dat plaatsvindt in een generatie. Voor alle klassen van genetische
ziekten (behalve voor de aangeboren of congenitale afwijkingen,
waarvoor geen goede schatting van de mutatiecomponent (MC; zie hieronder)
mogelijk is) zijn de risicoschattingen vastgesteld op basis van een DD
van 1 Gy. Gebaseerd op een mutatiefrequentie in de mens van 3,0×10 -6 per
gen en een door straling geïnduceerde mutatiefrequentie in de muis van
3,6×10 -6 per gen per Gy is thans berekend, dat er bij de mens (voor man en
vrouw gelijk) sprake is van een DD van 0,8 Gy.
• Het nieuwe begrip mutation component (mutatiecomponent, MC) is ingevoerd.
De definitie hiervan luidt: de relatieve toename van ziektefrequentie
per eenheid relatieve toename van mutatiesnelheid. Voor autosomaal * dominante
ziekten en ziekten gekoppeld aan het X-chromosoom is een MC bere-
* Autosomale eigenschappen zijn eigenschappen die op de autosomen liggen. Een autosoom is een chromosoom dat
geen geslachtschromosoom is; dus niet het X- of Y-chromosoom maar één van de 22 paar andere chromosomen.
40 Risico’s van blootstelling aan ioniserende straling