hoofdstuk 2 - Gezondheidsraad

Pre-implantatiefase (innestelingsperiode)
In de pre-implantatiefase zijn bij mensen geen effecten van straling op de ongeboren
vrucht waargenomen. De inzichten over stralingseffecten in deze fase zijn
verkregen uit experimenten met knaagdieren (figuur 3). Daaruit blijkt dat in de
eerste plaats het embryo kan worden beschadigd en niet tot innesteling komt,
waarna de vrucht wordt afgestoten. Dat blijft in het algemeen onopgemerkt, aangezien
naar schatting één op de drie van alle bevruchtingen eindigt in het mislukken
van de innesteling.
Daarnaast hoeft de stralingsblootstelling in deze fase niet tot afwijkingen te
leiden. Het verlies van één of meer cellen wordt dan gecompenseerd door andere
cellen. De vrucht komt verder normaal tot ontwikkeling. De kans op een afwijking
na de geboorte is dan niet anders dan zonder de stralingsblootstelling.
Organogenese
In deze periode heeft men bij blootstelling van proefdieren aan een hoge dosis
straling misvormingen geconstateerd. Deze kunnen zo ernstig zijn dat het
embryo overlijdt door het vroegtijdig eindigen van de ontwikkeling van organen.
De meest voorkomende misvormingen ontstaan in de inwendige organen (vooral
organen in borstkas en buikholte), het skelet (groeistoornissen en misvormingen),
de ogen (staar) en het centrale zenuwstelsel (onvolledige ontwikkeling bij
misgeboorte of te kleine omvang van de hersenen).
Foetale fase
In de foetale fase neemt de gevoeligheid voor het ontstaan van misvormingen
snel af. De meest relevante periode in deze fase is die tussen de 8e en de 15e
week, als de grote hersenen worden ontwikkeld. Blootstelling in deze periode
kan leiden tot een gebrekkige ontwikkeling van de geestelijke vermogens (mentale
retardatie). Uit de gegevens valt een drempeldosis van 100 mGy af te leiden.
45 Door de ontwikkeling van de kleine hersenen is de kans op mentale
retardatie nog steeds aanwezig tussen de 16e en de 25e week, maar het risico is
wel lager dan in de weken daarvoor. Voor perioden later in de zwangerschap is
een verband tussen prenatale stralingsblootstelling en mentale retardatie niet aangetoond.
In de meest gevoelige periode neemt de intelligentiescore (IQ) af met
ongeveer 20–30 IQ-punten per Gy.
44 Risico’s van blootstelling aan ioniserende straling