Begroting 2013 - Gemeente Hardenberg

egroting
2013
gemeente hardenberg

Inhoud
AAN DE RAAD ................................................................................................................................... 2
Leeswijzer ........................................................................................................................................ 3
Wijze van behandelen ........................................................................................................................ 3
FINANCIELE POSITIE ........................................................................................................................ 4
Het financiële beleid .......................................................................................................................... 4
Begrotingsuitkomst 2013 en meerjarenbegroting 2014-2016 .................................................................... 5
Bijstelling begrotingsuitkomst. ............................................................................................................. 6
Aanvullende bezuinigingen .................................................................................................................. 7
Investeringsprogramma 2011-2014 ..................................................................................................... 9
Vervangings- en kleine investeringen 2013 .......................................................................................... 11
PROGRAMMAPLAN 2013 ................................................................................................................ 16
Voorzieningen ................................................................................................................................. 17
Wonen ...........................................................................................................................................20
Kwetsbare groepen .......................................................................................................................... 23
Veiligheid en openbare ruimte .......................................................................................................... 29
Economie ....................................................................................................................................... 33
Groene ruimte ................................................................................................................................. 37
Externe oriëntatie ............................................................................................................................. 43
Overzicht van lasten en baten van de programma’s .............................................................................. 45
ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN, ONVOORZIEN EN MUTATIES IN RESERVES ......................... 46
VERPLICHTE PARAGRAFEN ............................................................................................................ 54
Lokale heffingen ........................................................................................................................... 55
Weerstandsvermogen .................................................................................................................. 57
Onderhoud kapitaalgoederen ..................................................................................................... 60
Financiering .................................................................................................................................. 65
EMU-saldo .................................................................................................................................... 67
Grondbeleid................................................................................................................................. 68
Bedrijfsvoering ............................................................................................................................ 69
Verbonden partijen ....................................................................................................................... 70
BESLUIT ........................................................................................................................................... 76
BIJLAGEN ......................................................................................................................................... 77
1

AAN DE RAAD
Hierbij bieden wij u de begroting 2013 en de meerjarenbegroting 2014-2016 aan.
De begroting 2013 sluit met een voordelig saldo en ook de meerjarenbegroting is sluitend.
Hiermee wordt voldaan aan de financiële doelstellingen van onze gemeente en de voorwaarden die
de provincie stelt aan het zogenaamde repressief toezicht.
Toch merken we dat de gevolgen van de economische crisis en de rijksmaatregelen die daar uit
voortvloeien ons financieel behoorlijk raken. Dit raakt ook aan onze financiële positie. In deze
begroting informeren wij u over de ontwikkelingen en de doorwerking hiervan. We zullen opnieuw
de balans moeten opmaken en sluiten op voorhand niet uit dat er het komende jaar opnieuw keuzes
gemaakt moeten worden om de financiële positie van de gemeente Hardenberg gezond te houden.
Crisisupdate Grondbedrijf 2012
Voor 2013 worden de gevolgen van de stagnerende woningmarkt en aangescherpte rijksregels
financieel merkbaar in het grondbedrijf. Via de nota Crisisupdate Grondbedrijf 2012, die wij separaat
aan u toesturen, geven wij u inzicht in de effecten hiervan en doen wij voorstellen om het
Grondbedrijf in een rustig vaarwater en financieel op orde te brengen.
Samenwerking Ommen
Per 1 juli 2012 is de bestuursdienst Ommen Hardenberg gestart. Daarmee heeft het besluit van de
gemeenteraden van Ommen en van Hardenberg een concreet vervolg gekregen.
De begroting voor 2013 van de bestuursdienst zal naar verwachting eind november/begin december
2013 door uw raad behandeld kunnen worden.
Evaluatie Toekomstvisie
De gemeenteraad heeft in de maand september de Toekomstvisie geëvalueerd. Wij hebben als
toeschouwer kennis genomen van de gesprekken die er zijn geweest tussen de raadsleden en
ondernemers uit onze gemeente en de Plaatselijk Belangen over thema’s als voorzieningen,
woningen en de streekfunctie van Hardenberg. Momenteel worden alle reacties door de
gemeenteraad verwerkt en zal in de raad een debat worden gevoerd over de toekomst van
Hardenberg. Dit zou kunnen leiden tot een aanpassing van de Toekomstvisie.
Wij wachten dit debat in de raad af en zijn benieuwd naar de resultaten.
2

Leeswijzer
In deze begroting staat het financieel (meerjaren)perspectief centraal. Achtereenvolgens komen de
financiële positie van de gemeente, de begroting 2013 en de meerjarenbegroting 2014-2016 aan de
orde. Daarna volgen de voortgang van het investeringsprogramma 2011-2014 en de voorgenomen
vervangings- en kleine investeringen 2013.
Het programmaplan is ingedeeld naar de in de toekomstvisie vastgelegde indeling naar
programma’s. Per programma is aangegeven wat de ambities binnen het programma zijn en
vervolgens wordt ingegaan op een aantal speerpunten van beleid binnen het programma.
Bij deze informatie hebben 3-W-vragen centraal gestaan:
• Wat willen we bereiken (onze ambities)
• Wat gaan we daarvoor doen (de activiteiten)
• Wat gaat het kosten (de begroting)
Aansluitend aan het programmaplan is een financieel hoofdstuk opgenomen. Hierin wordt nader
ingegaan op de algemene dekkingsmiddelen, de post onvoorzien en de toevoegingen en
onttrekkingen aan reserves.
Tenslotte is een aantal verplichte paragrafen in deze begroting opgenomen. In deze paragrafen
wordt ingegaan op zaken als het grondbeleid, het onderhoud van kapitaalgoederen en de risico's.
De 1e begrotingswijziging
In de begroting 2013 zijn de ramingen opgenomen van de budgetten bestaand beleid. Daarnaast
wordt in de begroting 2013 een aantal actuele ontwikkelingen en extra bezuinigingsvoorstellen
genoemd, die door middel van de zogenaamde 1e begrotingswijziging in de ramingen zullen worden
verwerkt. Zoals gebruikelijk worden in de 1e wijziging 2013 ook de financiële gevolgen verwerkt van
het investeringsprogramma 2013 en de vervangings-/kleine investeringen voor 2013.
De 1e begrotingswijziging, met de daarbij behorende toelichting, zal u afzonderlijk worden
toegezonden.
Wijze van behandelen
Voor de behandeling van de begroting is de volgende planning opgesteld:
• verzending begrotingsstukken naar de raad uiterlijk 27 september 2012;
• technisch beraad op 30 oktober 2012. Tijdens dit technisch beraad kunt u van onze
ambtenaren een mondelinge toelichting op de begroting krijgen;
• de oriënterende raadsbijeenkomst in bijzijn van alle portefeuillehouders vindt plaats
op 6 november 2012. In deze bijeenkomst kunnen beleidsmatige vragen aan de
portefeuillehouder worden gesteld en kunnen fracties elkaar bevragen;
• de begrotingsvergadering vindt plaats op 13 november 2012.
3

FINANCIELE POSITIE
Inleiding
In 2010 zijn we gestart met dit college en nu halverwege de rit is het goed om stil te staan bij de
realisering van onze doelstellingen. We liggen op koers met de uitvoering van het
collegeprogramma “Meer met minder” en een groot deel van het investeringsprogramma is in
uitvoering. Ook wordt hard gewerkt aan de uitvoering van het bezuinigingsprogramma “De
toekomst tegemoet” dat de raad in juni 2011 heeft vastgesteld. De lastendruk voor de burger is niet
meer dan inflatoir toegenomen.
Zoals gezegd merken we dat de gevolgen van de economische crisis en de rijksmaatregelen die daar
uit voortvloeien onze financiële positie behoorlijk raken. Het is onzeker op welk moment de markt
weer gaat aantrekken. Onzekerheid is er ook over de rijksmaatregelen die op de gemeente zullen
afkomen. Het kabinet Rutte is gevallen. Er zijn nieuwe verkiezingen geweest en er wordt een nieuw
kabinet gevormd. Ook dit nieuwe kabinet zal bezuinigingen door (moeten) voeren. Hoe deze
bezuinigingen worden ingevuld, waar ze zullen vallen en welke financiële uitwerking ze zullen
hebben moet de komende periode uitwijzen.
Deze begroting is opgemaakt naar de kennis van de stand van zaken van voor de zomer 2012.
In deze cijfers zijn bijvoorbeeld de resultaten van de zogenaamde junicirculaire gemeentefonds
verwerkt en de jaarschijf 2013 van de meerjarenbegroting. Daarna hebben actuele ontwikkelingen
dit beeld ernstig verstoord. Op deze ontwikkelingen en de hieruit voortvloeiende
begrotingsbijstellingen gaan wij in het vervolg van dit hoofdstuk in.
Het financiële beleid
In 2010 is het collegeprogramma “Meer met Minder” vastgesteld. Hieraan is de kern van ons
financieel beleid voor de periode 2011-2014 ontleend:
1. de investeringsruimte van € 16,5 miljoen, genoemd in het collegeprogramma “Meer met
Minder”, blijft volledig overeind. Van dit bedrag wordt € 11,5 miljoen ingevuld in deze
raadsperiode, zodat voor de volgende raadsperiode nog € 5 miljoen beschikbaar is;
2. de jaarrekening mag niet negatief sluiten.
3. de algemene reserve van de gemeente inclusief reserve grondbedrijf moet eind 2011 de
minimaal gewenste omvang hebben;
4. de begroting mag niet negatief sluiten en ook het daarin opgenomen financieel
meerjarenperspectief mag niet negatief zijn. De bezuinigingsopdracht van in totaal € 7 miljoen
maakt deel uit van deze doelstelling.
De uitvoering van het investeringsprogramma 2011-2014 ligt op koers.
De jaarrekening 2011 sloot met een voordelig resultaat van € 1,1 miljoen.
De algemene reserve is in 2011 verhoogd tot € 12,7 miljoen en ligt hiermee op een voldoende niveau.
Daarnaast heeft de gemeente nog zo’n € 60 miljoen aan bestemmingsreserves.
Ook de uitvoering van het bezuinigingsprogramma ligt op schema. De jaarschijven 2011 en 2012 zijn
gerealiseerd. Van de jaarschijf 2013 ad € 2,1 miljoen is in deze begroting € 1,6 miljoen ingevuld. Voor
het resterende bedrag is in deze begroting een stelpost opgenomen van € 0,5 miljoen. Deze
stelpost wordt de komende maanden nader uitgewerkt.
Voor 2014 geldt een bezuinigingsopdracht van € 1,6 miljoen.
4

Begrotingsuitkomst 2013 en meerjarenbegroting 2014-2016
Begroting 2013 en meerjarenbegroting 2014-2016
Bij het samenstellen van de (meerjaren)begroting zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:
- prijscompensatie 2013 0%
- stelpost loonstijging 2013 1%
- verhoging sociale lasten 2013 0,5%
- loonstijgingen 2014, 2015 en 2016 conform uitgangspunt junicirculaire gemeentefonds
- inflatoire verhoging tarieven 2,25%
- reserveren jaarlijks vrijkomend bedrag aan afschrijvingen en rente voor dekking van
vervangings- en kleine investeringen
- voor onvoorziene uitgaven wordt een structureel bedrag opgenomen van € 75.000
- voor onvoorziene incidentele uitgaven wordt een bedrag opgenomen van € 150.000
- voor de berekening van de gemeentefondsuitkering wordt rekening gehouden met de
uitkomsten uit de junicirculaire
- jaarschijf 2013 en 2014 uit het bezuinigingsprogramma
- een aantal inwoners per 1 januari 2013 van 59.600 en een jaarlijkse toename in 2013 en de
jaren daarna met 150
- een aantal woonruimten per 1 januari 2013 van 25.000 en een jaarlijkse toename van het
aantal woningen in 2013 en de jaren daarna met 100
- een rentepercentage voor nieuw aan te trekken leningen van 4,5% (2012: 4,5%)
Begrotingsuitkomst
De begroting 2013 sluit met een voordelig saldo van € 157.000.
In de meerjarenbegroting 2013-2015 was – na verwerking van de 1 e bestuursrapportage 2012 - voor
2013 een overschot voorzien van € 1.563.000. De uitkomst van de begroting 2013 valt minder
voordelig uit. Dit is met name te verklaren uit de korting op de gemeentefondsuitkering (zie
hiervoor).
Voor een toelichting op deze begrotingsuitkomst verwijzen wij u naar het financiële hoofdstuk in
deze begroting.
Uitkomst meerjarenbegroting 2014-2016
De geactualiseerde meerjarenbegroting 2014-2016 is sluitend. Voor de komende jaren worden de
volgende overschotten begroot:
Geactualiseerde
Meerjarenbegroting
2013 157.000
2014 1.263.000
2015 1.111.000
2016 1.593.000
Voor een toelichting op deze meerjarenbegroting verwijzen wij u eveneens naar het financiële
hoofdstuk verderop in deze begroting.
5

Bijstelling begrotingsuitkomst.
Deze begroting is opgemaakt naar de kennis van de stand van zaken van voor de zomer 2012.
In deze cijfers zijn bijvoorbeeld de resultaten van de zogenaamde junicirculaire gemeentefonds
verwerkt en de jaarschijf 2013 van de meerjarenbegroting, zoals hiervoor ook weergegeven onder
de uitgangspunten voor de begroting 2013 en de meerjarenbegroting.
De tijd staat echter niet stil. Gebruikelijk is, dat de actualisering van de begrotingscijfers wordt
verwerkt in een afzonderlijk voorstel “afronding van de begroting annex de 1 e begrotingswijziging”.
Normaliter betreft het dan bijstellingen van beperkte omvang c.q. bijstellingen die niet tot een
ernstige verstoring van het financiële beeld leiden. Echter dit jaar moeten we constateren dat de
bijstellingen forser zijn en nopen tot een bijstelling van de begrotingsuitkomst op deze plek in de
begroting 2013..
Inmiddels is de septembercirculaire gemeentefonds ontvangen en doorgerekend. Op grond van
deze circulaire wordt de gemeentefondsuitkering voor 2013 verlaagd met € 300.000 structureel.
Daarnaast zijn ook de uitkomsten bekend van de crisisupdate grondexploitatie. Hieruit blijkt dat er
als gevolg van vraaguitval en verscherpte begrotingsregels een extra voorziening moet worden
getroffen van in totaal € 21,5 miljoen. Uitgaande van de door ons voorgestelde financiële oplossing,
zal rekening moeten worden gehouden met een afname van de Algemene Reserve Grondbedrijf
met zo’n € 5,5 miljoen. Als gevolg hiervan valt de bespaarde rente ARG € 247.500 lager uit dan
begroot.
Deze, maar ook andere, ontwikkelingen leiden tot de volgende bijstelling van de hiervoor genoemde
financiële uitkomsten:
Bedragen x € 1.000
2013 2014 2015 2016
Begrotingsuitkomsten 157 1.263 1.111 1.593
Structurele bijstelling
Gemeentefonds -300 -300 -300 -300
Minder rente ARG -247 -247 -247 -247
Minder dekking plankosten -600 -600 -600 -600
Verhoging rioolrecht 500 500 500 500
Structurele doorwerking 2 e berap 2012
- BTW verhoging
- OZB
-160
100
-160
100
-160
100
-160
100
Overname brug Bergentheim -40 -40 -40
Incidentele bijstelling
RUD’s -58
ABP premies -355
Totaal -963 516 364 846
Toelichting
De nadelen als gevolg van de lagere gemeentefondsuitkering en het rentenadeel als gevolg van de
aanwending van de algemene reserve grondbedrijf zijn hiervoor toegelicht.
De bijstelling van de programmering zoals voorgesteld in de Crisisupdate Grondbedrijf 2012, leidt
tot een lagere dekking van de kosten uren eigen organisatie. Wij begroten dit nadeel op rond
€ 600.000 structureel.
6

Als gevolg van de door ons voorgestelde financiële oplossing van de problematiek grondexploitatie
zullen als gevolg van het activeren de kapitaallasten toenemen. In de crisisupdate wordt er vanuit
gegaan dat deze kapitaallasten t.l.v. de nog te vormen dekkingsreserve kunnen worden gebracht.
Een deel van de te activeren investeringen betreft rioleringswerken. Uitgaande van het principe van
100% kostendekking en ook rekening houdende met de vervangingsbehoefte op termijn, stellen wij
u voor om de extra kapitaallasten rioleringsinvesteringen t.l.v. het rioolrecht te brengen. Dit leidt tot
een verhoging van het rioolrecht van € 25,- per huishouden.
De provincie is voornemens de brug Bergentheim over te nemen omdat deze brug als enige brug op
de vaarroute in eigendom en beheer is bij de gemeente. Door het eigendom en beheer te
uniformeren ontstaat er een effectievere en uniforme beheer- en bedieningssituatie. Voor de brug
Bergentheim zijn we in onderhandeling met de provincie om deze aan haar over te dragen.
Om de RUD te kunnen laten functioneren, moet er een ICS (Informatie, Coördinatie en
Sturingseenheid) worden opgericht. Ook zal er op het gebied van ICT geïnvesteerd moeten worden.
De totale kosten voor de RUD IJsselland worden voor 2013 geschat op € 625.000. Er is
overeenstemming bereikt over de verdeling daarvan: 50% naar gelijke delen en 50% naar
inwonertal. Voor de gemeente Hardenberg komt dat neer op € 58.800. Voor 2013 zullen genoemde
kosten incidenteel worden opgenomen in de begroting. De RUD streeft naar het realiseren van
inverdieneffecten voor de deelnemende gemeenten.
ABP premies.
Veel pensioenfondsen moeten maatregelen nemen omdat hun dekkingsgraad te laag is. Dat geldt
ook voor het ABP. ABP heeft daarom besloten voor de jaren 2012 en 2013 de premie te verhogen
met 2%. De werkgever betaalt ongeveer twee derde van de premie. Dit komt neer op € 355.000.
Aanvullende bezuinigingen
Het zal geen verdere toelichting behoeven dat wij met deze uitkomst niet kunnen instemmen.
Temeer daar de kans groot is dat het rijk zal besluiten tot nieuwe bezuinigingen, die ook gevolgen
zullen hebben voor de gemeentelijke inkomsten (volgens het principe “ladder op, ladder af”).
Bovendien houden wij er rekening mee dat het nog enige jaren kan gaan duren voordat sprake is van
economisch herstel en dat dit in de gemeentefinanciën merkbaar zal zijn..
Wij willen een sluitende begroting en meerjarenbegroting en doen u hierbij voorstellen om deze
doelstelling te kunnen realiseren.
1. De bijgestelde programmering grondexploitatie heeft gevolgen voor de benodigde personele
inzet die vertaald moet worden in een verlaging van de personeelskosten. Deze bezuiniging zal
niet ineens kunnen worden gerealiseerd. Wij houden rekening met een bepaalde fasering.
2. Via het gemeentefonds worden in 2013 extra bedragen ontvangen ter compensatie van
volumegroei en prijsstijgingen WMO-budget; voor invoeringskosten decentralisatie jeugdzorg
en extra gelden voor het bevorderen van een gezonde leefstijl van de jeugd. In totaal gaat het
dan om € 200.000. Wij zetten deze extra middelen nu in als algemeen dekkingsmiddel. Dit
betekent dat genoemde ontwikkelingen met inzet van bestaande middelen zullen moeten
worden gerealiseerd.
3. Onder de uitgangspunten voor de begroting is opgenomen dat de vrijval van kapitaallasten
wordt ingezet voor kleine – en vervangingsinvesteringen. Voor 2013 gaat het dan om een
structureel bedrag van € 559.000. Wij stellen u voor om deze ruimte in te zetten als dekking voor
de hiervoor genoemde financiële problematiek. Deze dekkingsmaatregel betekent dat een
aantal noodzakelijke investeringen niet door kunnen gaan. Dit vinden wij in een aantal situaties
7

niet gewenst en stellen u voor deze investeringen een andere financiële oplossing voor. In de
paragraaf kleine en vervangingsinvesteringen gaan wij hier nader op in.
4. Bij deze inzet van de post voor kleine- en vervangingsinvesteringen merken wij op dat wij
aanvankelijk € 140.000 hiervan wilden inzetten om het budget voor investeringen na 2014 op
het afgesproken niveau van € 5 miljoen te brengen. Door het hiervoor genoemde
dekkingsvoorstel (3.) vervalt deze oplossing. Wij stellen u nu voor om in de meerjarenbegroting
een structurele extra bijdrage aan het investeringsbudget toe te voegen van € 140.000.
5. Bij de uitgangspunten voor de begroting 2013 is aangegeven, dat voor nieuwe investeringen
wordt gerekend met een rentepercentage van 4,5%. Dit is gegeven de huidige rente aan de
hoge kant. Aan de andere kant, niemand weet hoe de rente zich de komende periode zal gaan
ontwikkelen. Wij vinden het verantwoord om nu te rekenen met 4% rente. Het verschil van
0,5% leidt tot een rentevoordeel van € 100.000.
6. In de begroting is de eerder door het rijk aangekondigde korting op de rijksbijdrage WSW
doorgevoerd. Inmiddels is bekend dat de korting 2013 niet doorgaat. Wij gaan er daarbij vanuit
dat hier sprake is van uitstel en geen afstel. Wel ontstaat als gevolg van dit “uitstel” een
incidenteel voordeel van € 200.000.
Samenvattend
Bovenstaande dekkingsmaatregelen leiden deze voorstellen tot het volgende financiële beeld:
Bedragen x € 1.000
2013 2014 2015 2016
Bijgestelde uitkomsten -963 516 364 846
Aanvullende dekkingsmaatregelen
1 Afbouw plankosten 200 400 600
2 Gemeentefonds 200 200 200 200
3 Inzet ruimte voor kleine en
559 559 559 559
vervangingsinvesteringen
4 Verhoging investeringsbudget na
-140 -140 -140
2014
5 Rentevoordeel (structureel) 100 100 100 100
6 Budget WSW (incidenteel) 200
96 1.435 1.483 2.165
Volledigheidshalve merken wij hierbij op dat de hiervoor genoemde begrotingsbijstellingen en
dekkingsvoorstellen niet in ramingen van deze begroting zijn verwerkt, maar via de zogenaamde 1 e
wijziging wordt verwerkt.
Na verwerking van deze dekkingsmaatregelen is er sprake van een sluitende begroting en een
sluitende meerjarenbegroting. We zijn er echter nog niet.
Het blijven financieel onzekere tijden en we constateren dat de rek uit de (exploitatie)begroting is.
De komende maanden zullen wij ons beraden op het financieel perspectief en merken daarbij op dat
wij een nieuwe bezuinigingsronde op de voorhand niet uitsluiten. In het voorjaar zullen wij u via de
1 e bestuursrapportage 2013, of zonodig al eerder, over de resultaten informeren.
8

Investeringsprogramma 2011-2014
Als onderdeel van de begroting 2011 is het investeringsprogramma 2011-2014 door de raad
vastgesteld. Dit programma is de concrete uitwerking van het collegeprogramma.
Omschrijving Totaal Reeds
beschikbaar
gesteld
Nog
beschikbaar
te stellen
1. Aanpak oude wijken (sociale component) 500.000 500.000
2. Sportboulevard (2e fase) 5.000.000 150.000 4.850.000
3. Sportpak De Krim 1.000.000 1.000.000
4. Uitbreiding sporthal De Citadel 150.000 150.000
5. Groen Blauwe Diensten 200.000 200.000
6. Duurzaamheid 400.000 400.000
7. Extra wegenonderhoud 300.000 300.000
8. Leader plus/Reestkerk Balkbrug 200.000 100.000 100.000
9. Masterplan kunstgras 850.000 850.000
10. Onderwijshuisvesting 1.400.000 1.400.000
11. Extra veld Bergentheim 250.000 250.000
12. Verkeersveiligheid 300.000 300.000
13. sociaal domein Dedemsvaart 550.000 550.000
14. marketingcommunicatie 100.000 100.000
15. aankoop voormalig RWZI-terrein 500.000 500.000
11.700.000 5.750.000 5.950.000
Voor de investering sportboulevard (2 e fase) en voor sportpark De Krim zullen afzonderlijke
voorstellen aan de raad worden voorgelegd. Wij stellen u nu voor om genoemde € 100.000
beschikbaar te stellen voor Leader plus, welk bedrag wordt ingezet voor het project Reestkerk
Balkbrug.
Beschikbare middelen
Hetgeen geschreven is in de 1 e bestuursrapportage 2012 is nog steeds actueel. Daarom wordt
hieronder deze tekst weergegeven:
“Tijdens de behandeling van de begroting 2012 heeft de raad te kennen gegeven, niet in te kunnen
stemmen met de structurele inzet van de “structurele ruimte in de exploitatie”. De inzet van deze
middelen is nu beperkt tot nog 1 raadsperiode (2015-2018).
Als gevolg van dit besluit zal het investeringsbudget nog met zo’n € 2 miljoen moeten worden
aangevuld.
Zoals voorgesteld in het raadsvoorstel resultaatbestemming 2011 kan € 0,6 miljoen van het overschot
jaarrekening 2011 worden toegevoegd aan de investeringsruimte 2015-1018.
Bij de begroting 2013 zullen wij u een voorstel doen voor de dan nog benodigde € 1,4 miljoen”
Investeringsruimte na 2014
In de meerjarenbegroting 2012-2014 zijn voor de jaren 2013 en 2014 overschotten begroot.
Het begrote overschot 2013 ad € 2,2 miljoen leek voldoende ruimte te bieden om het
investeringsbudget tot het gewenste niveau aan te vullen dan wel hierin substantieel bij te dragen.
9

Met name door de korting op de gemeentefondsuitkering is het overschot 2013 “verdampt” .
Een alternatief is de inzet van de ruimte die jaarlijks ontstaat uit vrijval kapitaallasten en wordt
ingezet voor vervangings- en kleine investeringen.
Wij hadden het voornemen om € 140.000 van de structurele ruimte voor kleine- en
vervangingsinvesteringen in te zetten voor het op peil brengen van het budget voor investeringen
na 2014. Zoals hiervoor aangegeven in de paragraaf “aanvullende bezuinigingen” stellen wij u voor
om in de meerjarenbegroting vanaf 2014 een structureel bedrag van € 140.000 op te nemen, dat
wordt ingezet om het budget voor investeringen na 2014 op het afgesproken niveau van € 5 miljoen
te brengen.
Nieuwe investeringen
Door de raad is gevraagd om inzicht in nieuwe “grote” investeringen dan wel “lopende” projecten,
waar nog aanvullende financiering voor nodig is.
Bekend zijn de volgende voornemens:
- Opwaardering N34
- Spoorwegverbindingen
- Onderwijshuisvesting (als uitwerking van integraal huisvestingsplan onderwijs)
- 3 e fase sportboulevard
Ten aanzien van de N34 wordt opgemerkt, dat hiervoor € 2,4 miljoen is gereserveerd in de “reserve
economisch structuurfonds”.
Hoewel de transities in het Sociale Domein voor nu door de Tweede Kamer controversieel zijn
verklaard, willen wij door met de ontwikkelingen die we in dit domein voor ogen hadden. Overigens
verwachten wij ook dat de transities, wellicht in een andere vorm, na de kabinetsformatie vanuit het
rijk op ons af zullen komen. Om die reden stellen wij voor uit de reserve Kwetsbare Groepen
hiervoor een bedrag ad. € 200.000 te reserveren.
10

Vervangings- en kleine investeringen 2013
Gebruikelijk is dat met de vaststelling van de begroting de Raad ook de budgetten beschikbaar stelt
voor het kunnen doen van de nodige vervangings- en kleine investeringen.
In de begroting 2013 is een structureel bedrag van € 559.000 opgenomen voor opvang van lasten
vervangingsinvesteringen. Dit bedrag is ontstaan als gevolg van de vrijvallende
(netto)kapitaallasten. Daarnaast is in de begroting een stelpost van € 100.000 opgenomen voor
diverse “kleinere vervangingen" (tot maximaal € 25.000).
Actuele ontwikkelingen zorgen er voor dat wij onze plannen moeten bijstellen.
Wij stellen u nu voor om genoemde € 559.000 in te zetten als algemeen dekkingsmiddel .
Deze dekkingsmaatregel heeft tot gevolg dat diverse investeringsvoornemens niet kunnen
doorgaan of moeten worden uitgesteld. In een aantal gevallen vinden wij dit niet gewenst.
Wij hebben derhalve in beeld gebracht welke incidentele middelen nog kunnen worden ingezet om
deze noodzakelijke investeringen te kunnen doen. Wij vinden het verantwoord om de reserve stadsen
dorpsuitleg hiervoor in te zetten. Deze reserve is nog € 400.000 groot.
Inzet van deze middelen betekent overigens wel dat nog uit te voeren werken “straks” moeten
concurreren met andere investeringsvoorstellen.
Verder willen wij het verwachte overschot krediet nieuwbouw gemeentehuis voor deze
investeringen inzetten. Het nieuwe gemeentehuis is in juli 2012 in gebruik genomen. Hoewel nog
een aantal uitgaven moeten worden gedaan en het park nog moet worden aangelegd, verwachten
wij een bedrag van rond € 400.000 over te houden op het beschikbare krediet (de definitieve
afrekening volgt nog). Dit overschot komt overeen met een structurele ruimte van € 27.000.
Voor de – hierna genoemde – noodzakelijke investeringen is een eenmalig bedrag nodig van
€ 263.000 en een structureel bedrag – ter dekking van de jaarlijks terugkerende lasten – van
€ 80.000.
Ten opzichte van de beschikbare middelen is dan nog sprake van een tekort aan structurele
dekkingsmiddelen van € 53.000 (afgerond).Dit bedrag kan ten laste van het hiervoor genoemde
begrotingsresultaat 2013 (ad € 96.000) worden gebracht.
Tot slot willen wij u in deze paragraaf inzicht geven in de investeringen, die – mede – als gevolg van
deze keuzes, in 2013 niet kunnen doorgaan. Deze investeringen hebben wij opgenomen op een
zogenaamde reservelijst, die aan het eind van deze paragraaf is opgenomen.
11

Voorgestelde kleine- en vervangsinvesteringen 2013
Omschrijving Toelichting Eenmalig structureel
Bijdrage MFC Dedemsvaart
Inventaris gebouw ’t
Centrum Dedemsvaart
Renovatie dorpshuis de
Krim
Bijdrage HHC voor bouw 2
kleedkamers
Bijdrage renovatie
kleedkamers DTC
Dedemsvaart
Trekkenwand De
Voorveghter
Onderzoek naar opzet
ondernemersstartpunt
Visie recreatie en toerisme
Voorziening toeristische
informatie
In het betreffende raadsvoorstel werd er
nog vanuit gegaan dat € 0,4 miljoen (vrij)
besteedbare ruimte binnen de reserve
(oude) gemeentehuis beschikbaar was.
Abusievelijk is met dit beslag geen
rekening gehouden bij de uitwerking van
de notitie risicomanagement en
weerstandsvermogen, waardoor deze
“ruimte” is toegevoegd aan de algemene
reserve.
Met de beoogde nieuwbouw moet ook
de huidige inventaris (inclusief deel
keukeninrichting) volledig vervangen
worden.
Het gaat hier om een bijdrage die wordt
geleverd aan de renovatie van het
dorpshuis de Krim.
HHC Hardenberg kampt al enige jaren
met een tekort aan kleedkamers. Aan de
hand van de behoefte bepaling van de
KNVB kan de vereniging aanspraak
maken op minimaal 2 kleedkamers.
De kleedkamers zijn gedateerd en
voldoen niet meer aan de huidige eisen.
Op basis van de vastgestelde beleidslijn
voor tennisaccommodaties kan een
subsidie verstrekt worden van 50% van
de kosten.
De huidige trekkenwand is meer dan 20
jaar oud en voldoet niet meer aan de
huidige veiligheids- en ARBO-eisen. Met
het vervangen van de trekkenwand zal
ook de functionaliteit toenemen.
De investering bedraagt € 300.000. De
kapitaallasten die hieruit voortvloeien
bedragen € 33.500.
Door de raad is een motie aangenomen,
waarbij opdracht wordt gegeven tot dit
onderzoek.
Om de nieuw op te richten Stichting
slagkracht te bieden is het noodzakelijk
dat de Stichting ook over financiële
middelen kan beschikken. De raad heeft
besloten om hiertoe een substantieel
bedrag in de begroting vrij te maken.
Marketing Oost heeft aangekondigd om
per 1 januari 2013 de VVV/ANWB winkel
in Hardenberg te sluiten. Vanaf dat
moment wordt er geen winkelruimte
meer gehuurd en stopt de invulling van
het lokaal gastheerschap.
50.000
55.000
27.500
25.000
80.600
25.000
28.000
11.167
33.500
12

Omschrijving Toelichting Eenmalig structureel
Werkschoenen
brandweerpersoneel
Keermuren Baalder 2e fase
De gemeente wil graag een voorziening
openhouden waar de bezoeker van de
gemeente Hardenberg (toeristische)
informatie kan verzamelen.
De huidige werkschoenen dienen
vervangen te worden. De brandweervrijwilliger
gebruikt deze schoenen bij de
wekelijkse oefeningen, uitrukken, etc.
Voorgesteld wordt on in 2013 te
beginnen met de gefaseerde vervanging
(in 2 jaren).
De investering 2013 bedraagt € 15.000.
De kapitaallasten bedragen € 3.675
Diverse keermuren in Baalder zijn
gescheurd, de vroegere getroffen
reparaties (stutten) zijn niet meer
effectief. Hier is een investering mee
gemoeid van € 40.000. De kapitaallasten
bedragen € 3.800
3.675
3.800
Subtotaal 263.100 80.142
Tractie TVH Vervanging scooters 6.000 1.470
***verlaging reservering - 1.470
Tractie brandweer Vervanging van diverse voertuigen 410.000 49.283
***verlaging reservering - 49.283
Tractie BOR Vervanging van diverse voertuigen 178.000 34.593
***verlaging reservering - 34.593
Rolstoelen en
Reguliere vervanging 600.000 112.714
scootmobielen
***verlaging reservering - 112.714
Automatisering
Vervanging van diverse hard- en
330.700 81.022
software pakketten.
***verlaging reservering - 81.022
Totaal 1.787.800 80.142
Specificatie "kleine" (vervangings)investeringen
** ten laste van de stelpost onderuitputting kapitaallasten
Omschrijving
Bedrag
1 Deelname nominatieproces Koloniën van Weldadigheid 7.500
2 (gefaseerde aanschaf) Bladblazers voor schoonhouden van kunstgrasvelden 12.500
3 Ballenvangers/doelen/zitbanken op sportparken 8.000
4 Aanlegsteigers op locaties nabij kunstwerk “Hello Sailor” in Gramsbergen en nabij Sluis
de Haandrik 15.000
5 Diverse werktuigen brandweer 23.000
6 Handschoenen brandweer 14.000
7 Automatisering chloor- en zuurdosering zwembad de Krim 4.200
TOTAAL 84.200
13

Reservelijst kleine- en vervangingsinvesteringen 2013
Omschrijving Toelichting Investering Jaarlast
Renovatie sportvelden
Kunstgrasvelden
Bijdrage HHC voor
uitbreiding kleedkamers
Uitbreiding de Voorveghter
Inventaris gebouw ’t
Centrum Dedemsvaart 2e
fase
VRI Baalder
Communicatieborden
invalswegen
Opslagloods brandweer
Het Instituut voor Sportaccommodaties
(ISA) heeft een rapport opgesteld over
de onderhoudstoestand van de
sportvelden. Het rapport vermeldt dat
naast het reguliere onderhoud voor elk
veld rekening moet worden gehouden
met een periodieke renovatie.
Voor de aanwezige 45 natuurgras
sportvelden wordt voor de
renovatiecyclus een bedrag van € 78.650
voldoende geacht. 78.650 8.783
Er is de afgelopen jaren veel
gerealiseerd. Een aantal verzoeken om
kunstgras is niet gehonoreerd door
gebrek aan middelen. Dit bedrag betreft
de last voor één veld. 510.000 51.300
Gezien het aantal vrouwen- en
meisjesteams verzoekt de vereniging
nog eens 2 extra kleedmakers te mogen
bouwen. 55.000 3.850
De beschikbare ruimte rond het toneel is
redelijk beperkt en vooral wat
kleedruimte betreft is er steeds ruimte
tekort. Oplossing is om boven de huidige
kleedruimten extra ruimten te creëren.
Door deze investeringen te koppelen
met het vervangen van de trekkenwand
kan de overlast beperkt worden. 275.000 30.700
Met de beoogde nieuwbouw moet ook
de huidige inventaris (inclusief deel
keukeninrichting) volledig vervangen
100.000 11.167
worden.
Door het einde van de technische
levensduur is vervanging van de VRI bij
zaal Mulder Hardenberg noodzakelijk 500.000 55.833
De huidige borden zijn niet meer te
gebruiken i.v.m. de technische staat. De
voorkeur gaat uit naar driehoeksborden
26.000 3.770
met aluminium lijsten. Er kunnen dan
jaarlijks nieuwe doeken in geplaatst
worden. De kosten voor deze doeken zijn
beperkt en kunnen ook eventueel
vermarkt worden. De borden zijn
multifunctioneel inzetbaar en
dynamisch.
Bij de brandweerkazerne in Hardenberg
staat een zeecontainer waarin gevaarlijke
stoffen liggen opgeslagen. Deze
container dient vervangen te worden
door een permanente opslag- c.q.
stallingsloods achter de huidige kazerne. 70.690 6.716
14

Omschrijving Toelichting Investering Jaarlast
Uniformkleding brandweer
Vervangingsbudget
mobiele telefoons
Hockey GZG Boshoek
Korfbal KV Uni
Kloosterhaar
Sportpark De Balk
VV Avereest en SC
Balkbrug
Daarnaast is door de samenvoeging met
brandweer Ommen behoefte aan meer
ruimte t.b.v. compressoren die gebruikt
worden voor ademlucht. Door zowel de
ademlucht-ruimte te vergroten in
combinatie met een permanente opslagc.q.
stalling-loods voor gevaarlijke
stoffen is het wenselijk om een
dergelijke loods te bouwen.
De huidige uniformkleding is niet meer
55.000 13.475
landelijk geldig. Sinds een paar jaar geldt
een nieuw uniform. Het oude uniform is
sterk gedateerd en meer dan 20 jaar oud.
Vervanging is nu onder andere met het
oog op representativiteit bij officiële
gelegenheden dringend noodzakelijk.
De mobiele telefoons van de totale
organisatie (=Hardenberg oud) gaan
naar verwachting 3 jaar mee. Aanschaf
heeft gefaseerd plaatsgevonden en ook
de vervanging zal min of meer
doorlopend gebeuren. Het verdient de
voorkeur om jaarlijks 1/3-deel van het
aantal toestellen te kunnen vervangen. 64.000
Dit betreft de bouw van kleedkamers en
privatisering sportaccommodaties 180.000
Dit betreft de aanleg van kleedkamers.
90.000
Dit betreft budget voor privatisering
sportaccommodaties.
150.000
15

PROGRAMMAPLAN 2013
Hardenberg is een gemeente met ambities. In de afgelopen raadsperiode(n) hebben we
financiële meevallers gehad, waardoor er veel kon worden gerealiseerd. Nu sprake is van een
economische crisis is de financiële ruimte voor nieuwe impulsen beperkt en is in het voorjaar
2011 een ingrijpend bezuinigingsprogramma vastgesteld. Daarbij zijn de kwetsbare groepen
zoveel mogelijk ontzien.
Inhoudelijke kaders
Uitgangspunt voor het programmaplan is de toekomstvisie die in 2004 is vastgesteld. De
toekomstvisie is uitgewerkt in een meerjarenprogramma. Een toekomstvisie, die in het voorjaar van
2008 is geëvalueerd door de raad samen met onze inwoners.
Tijdens de bijeenkomsten stond een aantal thema's centraal, zoals voorzieningen in de kernen en
het drank- en drugsgebruik onder jongeren. Ook is gesproken over de economische groei en de
bouw van woningen en de ontwikkeling van bedrijvigheid in relatie tot het behoud van de groene
ruimte. Er zijn enkele accenten verzet. Op hoofdlijnen is geconcludeerd dat we nog steeds de goede
dingen doen en dit goed doen.
Toekomstvisie en meerjarenprogramma
De toekomstvisie kent drie doelstellingen:
• samenhang in diverse gemeentelijke beleidsvelden ondersteunen;
• een helder profiel naar buiten toe creëren;
• strategische politieke keuzes maken.
Als basis voor de toekomstvisie is gekozen voor het scenario stevig. Dit houdt in dat wij gaan voor
het versterken van de kwaliteiten van onze gemeenten volgens een gelaagd model,
zelfredzaamheid & eigen verantwoordelijkheid en samenwerking & bundeling. De kwaliteiten zijn
de onderlinge betrokkenheid, de prettige woonomgeving, de ondernemerszin en de groene ruimte.
Met de toekomstvisie heeft de gemeente haar visie op de lange termijn geformuleerd. Dit vormt
dan ook het kader voor besluitvorming en handelen van onze gemeente.
Samen sterk naar de toekomst
We willen samen met onze medewerkers met een open houding en het gezicht naar de burgers
staan. Dat wil zeggen, samen met individuen en organisaties knelpunten bespreken en oplossingen
zoeken.
Leeswijzer
In het programmaplan volgen wij de indeling van het meerjarenprogramma.
Het meerjarenprogramma is ingedeeld naar 7 programmalijnen:
• voorzieningen;
• wonen;
• kwetsbare groepen;
• openbare ruimte en veiligheid;
• economie;
• groene ruimte;
• externe oriëntatie.
Per programmalijn hebben wij een opsomming opgenomen van de door de raad geformuleerde
ambities en is per programma een aantal speerpunten voor het komende jaar toegelicht.
Aan het slot van elke programmalijn hebben wij een opsomming van lasten en baten opgenomen.
16

Voorzieningen
Voorzieningen leveren een bijdrage aan het met plezier wonen, werken en recreëren.
Voorzieningen zijn zaken als een school, een dorpshuis, een theater en een ziekenhuis.
Maar ook een voetbalvereniging, de harmonie en een kinderboerderij. De behoefte aan
voorzieningen in de eigen kern is groot. Vrije tijd en ontspanning horen niet bij de taken
van de gemeente. Samen leven en sociale cohesie zijn wel aandachtsvelden voor de
gemeente. De uitvoering verschuift van een gemeentelijke taak naar de
verantwoordelijkheid van de clubs, verenigingen en instellingen. Binnen deze
programmalijn is het gelaagde model een belangrijk hulpmiddel om zoveel mogelijk recht
te doen aan alle doelstellingen. In het gelaagde model worden kleine kernen, grote
kernen en centrale kernen onderscheiden. De twee centrale kernen zijn Hardenberg en
Dedemsvaart, de grote kernen zijn Balkbrug, Gramsbergen, Slagharen en Bergentheim. De
overige kernen zijn kleine kernen.
Ambities
1 In de kleine en grote kernen en in de wijken blijft ontmoeting en onderlinge hulp behouden.
2 De gemeente wil de kracht van de samenleving ondersteunen door het particulier beheer van
voorzieningen te vergroten.
3 Het gebruik van en de tevredenheid over de centrale voorzieningen voor inwoners, bewoners
van de streek, toeristen en ondernemers in de centrale kernen stijgt.
Ontwikkeling MFC’s
In 2012 is, na een intensieve voorbereidingsperiode, gestart met de bouw van het nieuwe MFC
Gramsbergen. Het gebouw zal in 2013 worden opgeleverd.
MFC Bruchterveld
De werkgroep heeft aangegeven dat een nieuw MFC in Bruchterveld niet haalbaar is.
Het in de gemeentelijke begroting gereserveerde budget van max. € 50.000 wordt daarom ingezet
voor onderhoud/verbouw van het dorpshuis. Het dorpshuis gaat deze plannen nu verder uitwerken
en het budget zal naar verwachting eind 2012 of in 2013 worden besteed.
MFC Dedemsvaart
Het MFC wordt het nieuwe sociaal culturele hart van Dedemsvaart. Met de participanten
(bibliotheek, de Stuw, Klantcontactcentrum van de gemeente Hardenberg en de politie) is
overeenstemming over het programma van eisen.
In oktober 2012 zal worden gestart met de sloop van het gebouw. Eind 2012, begin 2013 zal worden
begonnen met de bouw van het nieuwe MFC. De exploitatie en beheer van het nieuwe MFC komt,
na oplevering, in handen van de opgerichte stichting.
Medio september 2012 verhuist het huidige Centrum naar de tijdelijke locatie, het oude Vechtdal
College.
17

Kunst en Cultuur
Visieontwikkeling op Kunst en cultuur
In 2012 is de visienota ‘Hardenberg#Cultuur’ door de Raad aangenomen. In 2013 zal de
verdere uitwerking plaats vinden waarbij verbinding wordt gezocht met elementen uit de
vastgestelde visienota voor recreatie en toerisme.
Zomertheater
De pilot in 2011 “ Het mooiste van Sesamstraat” is succesvol geweest. Reden om ook voor 2012
een zomerprogramma te ontwikkelen met financiële ondersteuning van de gemeente.
Voortbordurend op populaire kinderthema’s is in 2012 gekozen voor ‘Het Zandkasteel’. Doel is om
van het ‘zomerfestival’ een jaarlijks terugkerend gemeentebreed evenement te maken, waarbij
recreatie & toerisme en kunst & cultuur elkaar versterken. Het initiatief ligt bij een private
stuurgroep.
Kunst in het gemeentehuis
Er is een kunstwerk gemaakt voor de centrale hal in het gemeentehuis. Het kunstwerk wordt tijdens
de officiële opening van het gemeentehuis onthuld. Daarnaast bevindt zich in de centrale hal een
wand waaraan geëxposeerd kan worden. Het is de bedoeling om elke 3 maanden een nieuwe
expositie in te richten met behulp van (lokale) kunstenaars. Een keer per jaar zal een meer
professionele expositie plaatsvinden in samenwerking met diverse musea. Ook zijn diverse
elementen in het gebouw door kunstenaars vormgegeven. Deze toegepaste kunst komt
bijvoorbeeld terug in het meubilair en de binnentuinen. Het traject is door een externe adviseur
begeleid. Daarnaast is hierover een klankbordgroep geconsulteerd.
Kunst in het Vechtpark
Het Vechtpark wordt gerealiseerd om naast de water- en natuurdoelen de beleving van het gebied
en de aantrekkelijkheid van Hardenberg te vergroten. Om deze belevingswaarde te vergroten
maakt de toevoeging van kunst onderdeel uit van de planvorming. Deze kunst wordt geïntegreerd
met andere uitvoeringswerkzaamheden. Bij de kunstuitingen kan het gaan om land-art en het
ontwerpen van praktische zaken, zoals banken, bruggen, enz.
Het project wordt uitgevoerd in verschillende deelfasen. De werkzaamheden ten aanzien van de
kunstvoorzieningen worden zoveel als mogelijk meegenomen in de uitvoering van de verschillende
fases. Er zijn 5 opdrachten uitgezet in het totaalplan van het Vechtpark.
HaFaBra onderwijs
De muziekverenigingen verzorgen zelf vanaf het schooljaar 2012-2013 het HaFaBra onderwijs.
Daarvoor is met de Stichting een prestatieovereenkomst aangegaan.
Subsidieovereenkomst Kunstencentrum Muzerie
Voor de periode 2012 – 2014 is een nieuwe overeenkomst van kracht. De hoogte van de
jaarlijkse subsidie sluit aan bij de bezuinigingstaakstelling voor kunstencentrum Muzerie.
Subsidieovereenkomst Stichting openbare bibliotheken Hardenberg.
Vanaf 1 januari 2012 is een nieuwe meerjarige overeenkomst t/m 2014 van kracht.
18

KnstSpr
In 2012 loopt de huurovereenkomst voor het pand aan het Wilheminaplein af. In 2012 wordt bepaald
hoe hier een vervolg aan wordt gegeven. De gemeente is hierover met betrokken partijen in
gesprek.
Ken je Kunst
Ken je kunst is een project waarbij leerlingen van de basisschool laagdrempelig kennis kunnen
maken met kunst en cultuur. Ook in 2013 komt er een aanbod in samenwerking met diverse
culturele aanbieders.
Privatisering sport
Het beleid van de gemeente is er op gericht de kleedaccommodaties op alle sportparken te
privatiseren. Voor het merendeel van de accommodaties is de privatisering al afgerond, voor een
deel moet dit nog worden uitgevoerd. Met de voetbalverenigingen EMMS en Lutten is
overeenstemming bereikt over de privatisering van de kleedaccommodaties.
Vanwege het ontbreken van budget voor de beschikbaarstelling van afkoopsommen wordt
momenteel geen overleg gevoerd met verenigingen over de privatisering van kleedaccommodaties.
Sportpark De Krim
Nadat verplaatsing van het sportpark naar een nieuwe locatie financieel niet haalbaar bleek is in
overleg met de “Projectgroep gezamenlijk sportpark De Krim” gekozen voor de herinrichting van
het bestaande sportpark. In het herinrichtingsplan worden opgenomen de bouw van een club- en
kleedgebouw voor tennisvereniging De Krim en voetbalvereniging DKB ’44, de aanleg van een
kunstgrasveld voor voetbal en korfbal, de aanleg van tennisbanen en voorzieningen voor de
verbetering van de verkeersveiligheid bij de oversteek van de Horstra’s Wijk.
De bestemmingsplanprocedure is inmiddels gestart.
Sportboulevard 1e fase
In de tweede helft van 2012 is een start gemaakt met de 1e fase van de Sportboulevard. De 1e fase
voorziet in de realisatie van een atletiekaccommodatie, beachcourt en bijbehorende infrastructurele
werken, waaronder de parkeervoorziening. De bouw en exploitatie van het kleedgebouw met
nevenruimten en clubgebouw is een verenigingsaangelegenheid. Hiervoor zijn de verenigingen op
basis van bestaand beleid gemeentelijke investeringsbijdragen in het vooruitzicht gesteld.
De verwachting is, dat de atletiekaccommodatie en het beachcourt in het voorjaar 2013 in gebruik
worden genomen. De exploitatie van deze nieuwe sportvoorzieningen is in de begroting verwerkt.
Opsomming lasten en baten programmalijn Voorzieningen.
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lasten 24.136 21.920 22.066 22.015 21.925 21.844
Baten 5.632 4.677 4.719 4.758 4.800 4.841
Saldo 18.504 17.243 17.347 17.257 17.125 17.003
19

Wonen
Om vitale kernen te houden, is het nodig dat alle leeftijdsgroepen daar kunnen blijven wonen.
Vanwege demografische ontwikkelingen (kleinere huishoudens, vergrijzing) moet er anders
gebouwd worden. Daarnaast zijn extra starterswoningen nodig om jongeren te binden.
Ambities
1 De gemeente werkt de komende vijf jaar mee aan de realisatie van 1600 woningen, volgens het
gelaagde model, om te voorzien in de behoefte.
2 Meer jongeren wonen in de gemeente Hardenberg, de leeftijdscategorie 15-30 jaar groeit met 5%.
3 Ouderen kunnen langer zelfstandig en naar eigen behoefte blijven wonen.
4 Meer mensen met hogere inkomens binden zich aan de gemeente Hardenberg. De gemeente werkt
mee aan 100 woningen in het topsegment.
Een deel van de nieuwe of gerenoveerde woningen kent een hoge architectonische dan wel
gebruiksvriendelijke kwaliteit.
Bij nieuwbouw of grootschalige renovatie wordt een wijk levensloopbestendig.
De gemeente Hardenberg biedt een aantrekkelijke en groene woonomgeving.
Woonplan en bouwen voor doelgroepen
De gevolgen van de economische crisis zijn duidelijk merkbaar in de woningmarkt. Naast landelijke
en regionale maatregelen om de woningmarkt weer vlot te trekken is het ook noodzakelijk lokaal
maatregelen te treffen en ons te heroriënteren op ons woonbeleid. In de afgelopen jaren zijn hiertoe
stimuleringsmaatregelen genomen. De toepasbaarheid van de starterslening is verruimd, de
herontwikkeling van projecten is vereenvoudigd, een tijdelijke stimuleringsregeling voor
woningbouwprojecten is ingevoerd en de verkoopgarantieregeling voor bestaande woningen is in
werking gesteld. In 2011 en 2012 zijn de stimuleringsmaatregelen op het gebied van woningbouw
verder vorm te geven en zijn er nieuwe producten onderzocht en ontwikkeld om de woningbouw te
stimuleren. De stimuleringsmaatregelen hebben betrekking op De nieuwe productontwikkeling
draagt bij aan de flexibiliteit en daarmee het consument gericht bouwen. In 2012 zijn en worden
pilots opgestart, te weten Collectief Particulier Opdrachtgeverschap, Ontwerpen in vertrouwen en
Wonen op bestelling. Daarnaast is in 2012 een nieuwe systematiek voor de startersleningen
ingevoerd, te weten de afkoopmethode, om meer startersleningen te kunnen verstrekken. De
startersleningen zijn net als voorgaande jaren zeer succesvol.
In opmaat naar ons nieuw woonplan, ten behoeve van de heroriëntatie op ons woonbeleid en het
vervullen van onze regierol hebben wij in 2011 het totale woningbouwprogramma voor zowel
gemeentelijke als niet-gemeentelijke plannen van planologisch hard tot zacht in beeld gebracht en
inzichtelijk gemaakt hoe het aanbod zich verhoudt tot de geprognosticeerde vraag. Naast het
sturen op programmering is er in 2012 marktonderzoek gedaan om de vraag inzichtelijk te maken.
In 2012 is er onderzoek gedaan naar de verwachte demografische ontwikkelingen op kernniveau,
naar het stimuleren van de verkoop en onderzoek naar het koppelen van databronnen om op een
efficiënte wijze informatie te genereren en structureel inzicht te krijgen in vraag en aanbod zowel
qua segment als woningtype.
20

In 2013 is een nieuw woonplan vastgesteld en zijn de prestatieafspraken met de woningcorporaties
vernieuwd. Ter realisering hiervan vindt heroriëntatie op het huidige woonbeleid plaats en wordt
een visie ontwikkeld over de wijze waarop de lokale woningmarkt op gang kan worden gebracht.
Monitoring van het woningbouwprogramma vindt plaats om meer grip te krijgen op het programma
en beter te kunnen sturen op de programma's in projecten.
We willen meer mogelijkheden bieden om vraaggeoriënteerd, vanuit de behoefte, te bouwen.
Daarom hebben en gaan wij (collectief) particulier opdrachtgeverschap, zelfbouw en de uitgifte van
vrije kavels extra stimuleren, mede met behulp van de nieuw ontwikkelde producten alsmede via
promotie en acquisitie.
Voor vitale kernen is het nodig dat alle leeftijdsgroepen daar kunnen blijven wonen. Er moeten
voldoende woningen voor de verschillende doelgroepen worden gebouwd.
Vanwege demografische en economische ontwikkelingen moet er anders worden gebouwd. We
moeten een visie ontwikkelen om te komen tot een transparante, goed functionerende, lokale
woningmarkt die aansluit bij de vraag van de doelgroep. Centraal daarbij is de verbetering van de
balans tussen vraag en aanbod. Er moet gebouwd worden vanuit de woningbehoefte van de
doelgroepen. Daarbij zijn extra starterswoningen nodig om jongeren te binden. Daarnaast willen wij
door middel van herstructurering, de bestaande voorraad verbeteren en laten aansluiten bij de
behoefte van de doelgroepen.
Relevante ontwikkelingen
De woningmarkt zit op slot. Het consumentenvertrouwen is laag, waardoor het aantal transacties
voor woningbouw gering is, doorstroming wordt belemmerd en het aantal nieuw te bouwen
woningen is laag. Door de vele onzekerheden en de beperkte financieringsmogelijkheden komt de
woningmarkt steeds verder onder druk te staan.
Grondexploitatie
De economische en financiële crisis duurt voort. Voor de gemeente Hardenberg aanleiding tot het
maken van een nieuwe Crisisupdate 2012. Deze nota wordt separaat aan de raad aangeboden.
Overigens verwijzen wij hier ook naar de “verplichte” paragraaf grondbeleid in deze begroting.
Waterloket
Vanaf eind mei 2012 kunnen inwoners bij het waterloket terecht, met al hun vragen en meldingen
over water en watergerelateerde vragen. Voorbeelden zijn het aanvragen van een watervergunning,
meldingen van overlast van grondwater, vragen over de riolering, meldingen van vervuild
oppervlaktewater of waterschapsbelasting.
Het waterloket handelt de vragen zoveel mogelijk direct af of zorgt ervoor dat de vraagsteller
binnen korte termijn antwoord krijgt. Vragen die door een andere partij, zoals het waterschap of de
provincie, behandeld moeten worden, worden doorgezet naar de juiste instantie. Hierover heeft de
gemeente werkafspraken gemaakt met de betreffende instanties. Overigens kunnen inwoners nog
steeds rechtstreeks contact opnemen met waterschap of provincie. Het waterloket is onderdeel van
het klant contactcentrum (KCC) en het digitaal loket en dus telefonisch, digitaal en via de balie
bereikbaar. Het KCC beantwoordt de melding of zet de melding door naar de backoffice of juiste
instantie.
In 2013 willen wij realiseren dat het waterloket is geïntegreerd in het KCC en dat de informatie van
het waterloket volledig is. Medewerkers van het KCC zullen watervragen direct aan de telefoon of
per mail moeten kunnen beantwoorden. Het waterloket zal een bekend fenomeen in de gemeenten
21

Ommen en Hardenberg moeten worden. Ook zullen inwoners van de gemeenten Ommen en
Hardenberg via een persbericht en via de gemeentelijke pagina in de Toren worden gewezen op de
mogelijkheden van het waterloket.
Opsomming lasten en baten programmalijn Wonen.
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lasten 46.379 33.694 29.483 29.590 29.670 29.783
Baten 35.951 31.252 26.583 26.717 26.820 26.961
Saldo 10.428 2.442 2.900 2.873 2.850 2.822
22

Kwetsbare groepen
Het bevorderen van zelfredzaamheid en afhankelijkheid verminderen is de beste manier om
kwetsbare groepen te helpen. Indien mensen niet voor zichzelf kunnen zorgen, moet de
gemeente (tijdelijk) een vangnetfunctie vervullen en ondersteuning bieden bij het weer
zelfredzaam worden. De gemeente Hardenberg wil de kwaliteiten van de burgers en
samenleving benutten en versterken. We gaan uit van een betrokken samenleving en zijn daarin
een betrokken overheid. Mensen zorgen in eerste instantie voor zichzelf en elkaar, pas als dat
niet mogelijk is, worden maatregelen getroffen. De gemeente Hardenberg heeft 5
uitgangspunten opgesteld die gelden voor het totale sociale domein; meer burger; minder
overheid, meer buurt/wijk; minder centraal, meer preventief; minder curatief, meer integraal;
minder versnipperd en meer collectief; minder individueel. De Wet maatschappelijke
ondersteuning (WMO) is een belangrijk wettelijk kader voor het gemeentelijk beleid.
Ambities
1 Meer jongeren hebben een startkwalificatie, waaronder een HAVO-diploma. Onderliggend
hierbij is de doelstelling dat het gemiddelde opleidingsniveau in de gemeente Hardenberg
geleidelijk omhoog gaat.
2 De arbeidsparticipatie gaat omhoog.
We versterken de koppeling van aanbod en vraag naar arbeid.
3 Bevorderen van gezonde leefstijlen
a. meer inactieve mensen komen in beweging
4 Bevorderen van gezonde leefstijlen
b. minder problematisch middelengebruik en minder psychosociale problematiek
5 Bevorderen van gezonde leefstijlen
c. Geweld gericht op kinderen, vrouwen en mannen zal vaker stoppen
6 Mensen kunnen zelfstandig maatschappelijk functioneren. De deelname van kwetsbare
personen aan activiteiten op het terrein van sport, cultuur, welzijn en politiek neemt toe.
7 Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
a. mensen kunnen zo lang mogelijk zelfstandig wonen.
8 Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
b. mantelzorgers kunnen zorg verlenen zonder dat dit schade toebrengt aan zichzelf, betaald
werk of hun maatschappelijke participatie. Mantelzorgers blijven zelfredzaam.
9 Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
c. het aantal vrijwilligers en de uren vrijwilligerswerk blijven gelijk
In het sociaal domein staan belangrijke veranderingen op stapel. We doelen dan op de Wet werken
naar vermogen, de overheveling van de AWBZ, Welzijn nieuwe stijl enz. De budgetten staan onder
grote druk. Het feit dat het kabinet Rutte is gevallen en dat een aantal onderwerpen controversieel
is verklaard, doet hier niets aan af.
23

Wet Werk en Bijstand (WWB), Wet BUIG, Wet Participatiebudget (PB), Wet Sociale
Werkvoorziening (WSW)
Het bevorderen van zelfredzaamheid is de beste manier om kwetsbare mensen te helpen. Het
hebben van werk is daarvoor erg belangrijk.
De budgetten op het terrein van werk en inkomen staan onder druk. Het rijk voert omvangrijke
bezuinigingen door, die op korte termijn niet binnen het beleidsterrein kunnen worden opgevangen.
Dat wil echter niet zeggen dat er niets aan is te doen.
We hebben beduidend minder middelen om inhoud te geven aan ons re-integratiebeleid, omdat het
participatiebudget drastisch is verlaagd. In de 2e helft van 2012 is het project dienstenbedrijf
opgestart. Na een aanloopperiode verwachten we in 2013 de eerste zichtbare resultaten. Die zullen
vooral te zien zijn in de vorm van meer werk voor de uitkeringsgerechtigden. Nauwe contacten en
nieuwe samenwerkingsvormen met het bedrijfsleven, alsook een creatieve invulling van SROI
(Social Return on Investment) binnen de eigen aanbestedingen/inkopen, zijn daarbij onontbeerlijk.
De voor de WSW ingezette bezuinigingen zijn vooralsnog ongedaan gemaakt. Of, en zo ja in welke
vorm, de Wet Werken naar Vermogen terug komt, is nog de vraag. Het nieuwe kabinet zal zich
daarover buigen. We zullen echter los daarvan blijven werken aan het terugdringen van tekorten op
de Sociale Werkvoorziening.
We zien dat Hardenberg niet alleen staat in de zoektocht naar oplossingen. Veel andere gemeenten
worstelen met dezelfde problemen. Daarom wordt er ook intensief samengewerkt met de
gemeenten in de regio IJssel-Vecht. Zo zullen vragen van werkgevers die niet lokaal kunnen worden
opgelost, in de regio worden uitgezet. Er zijn daarover werkafspraken gemaakt.
Ook blijven we met diverse partners (Larcom, Deltion, De Stuw) in overleg om afspraken te maken
over de wijze waarop activiteiten ingezet gaan worden om ook op langere termijn weer tot een
verantwoorde uitvoering te komen van de inkomensvoorzieningen.
Voor 2012 ziet het er naar uit, dat de budgetten worden aangepast aan de grotere aantallen
uitkeringsgerechtigden. Voor 2013 is hierover nog geen duidelijkheid.
Relevante ontwikkelingen
Op 1 januari aanstaande is, als voorbode van de Wet Werken Naar Vermogen, het bijstandsregime
aanzienlijk aangescherpt. Dit helpt ons meer sturing te krijgen op instroom in en uitstroom uit de
bijstand. Echter, de Wet Werken Naar Vermogen is controversieel verklaard en wordt vooralsnog
niet ingevoerd. Bovendien is de huishoudtoets weer ingetrokken, hetgeen naast een enorme
administratieve rompslomp, een uitzetting van het aantal uitkeringen tot gevolg heeft gehad.
Veel van wat er nog gaat veranderen, zal afhangen van de nieuwe regering. Op dit moment is het
niet mogelijk om daarop vooruit te lopen.
Uiteraard zullen we, op basis van het uitgangspunt dat het hebben van werk één van de
belangrijkste voorwaarden is voor het verminderen van de kwetsbaarheid, doorgaan met de
ontwikkelingen die daarbij helpen. De belangrijkste daarvan is het project dienstenbedrijf.
Ten aanzien van het minimabeleid moet het volgende worden gemeld. De afgelopen jaren is het
minimabeleid budgetneutraal uitgevoerd. We zien echter dat de kosten voor schuldhulpverlening
fors toenemen. Enerzijds is er sprake van een autonome toename van het aantal aanvragen om
schuldhulpverlening en anderzijds zal ook de invoering van de Wet Gemeentelijke
Schuldhulpverlening leiden tot een uitzetting van de kosten die met schuldhulpverlening zijn
gemoeid. Voor 2013 zal deze uitzetting, zonder ingrepen in de andere onderdelen ervan, niet meer
binnen het totaal van het minimabeleid kunnen worden opgevangen. We verwachten bij
voortzetting van het huidige beleid een overschrijding.
24

Welzijn
Welzijn wordt gezien als de verbindende functie binnen het sociale stelsel. Welzijn doet dit door het
vroegtijdig signaleren, benoemen en oplossen van problemen van burgers en samenleving. Welzijn
draagt bij aan het voorkomen dat problemen verergeren, waardoor later in het proces zwaardere
hulp of zorg moet worden ingezet. We zetten welzijn in voor het oplossen van zichtbare problemen,
zoals het beperken van overlast van hangjongeren en het voorkomen van verloedering in buurten en
wijken, maar ook voor minder zichtbare problemen, zoals eenzaamheidsbestrijding.
Op basis van de vele ontwikkelingen op het sociale terrein, is het welzijnswerk toe aan een nieuwe
stap: de kwaliteit, samenhang, professionaliteit en sturing van het welzijnswerk in de gemeente
Hardenberg kunnen een impuls gebruiken.
Met het vaststellen van het Beleidskader WMO 2012-2015 ‘Samen betrokken’, heeft de gemeente
de visie en uitgangspunten voor het Sociale Beleid in de gemeente vastgesteld. Een concrete
uitwerking hiervan wordt o.a. in de ‘welzijnsnotitie’ eind 2012 aan de gemeenteraad aangeboden.
Hierin wordt ook uitvoerig aandacht besteed aan wijkgericht werken.
Lokaal gezondheidsbeleid
Eind 2012 wordt aan de gemeenteraad de nota lokaal gezondheidsbeleid voor de periode 2012 -
2016 ter vaststelling aangeboden. In deze nota worden de speerpunten van het lokaal
gezondheidsbeleid voor de komende jaren vastgelegd. Deze speerpunten worden vervolgens
uitgewerkt in een aantal projecten. Een van deze projecten is “ vitaal Vechtdal”. Dit project is
opgesplitst in een vijftal deelprojecten. Bij dit project zijn naast de gemeenten Hardenberg en
Ommen, de Saxenburghgroep, het onderzoeksinstituut TNO, zorgverzekeraar Achmea, PWC,
medisch specialisten en huisartsen betrokken.
Jeugd en onderwijs
Centrum voor Jeugd en Gezin/Transitie Jeugdzorg
In 2012 is de voortgangsrapportage CJG en de koersbepaling Transitie Jeugdzorg in de raad
besproken. Het is de bedoeling om in de tweede helft van 2012 met een startnotitie te komen. Ter
voorbereiding op de transitie Jeugdzorg zullen in 2013 de pilot “Samen groter groeien” en het
inzetten van eigen kracht conferenties worden voortgezet. Ook zullen nieuwe experimenten van
start gaan. Een regionaal IJssel Vecht project , de zogenaamde Pioniersaanpak , waarbij wordt
samengewerkt tussen jeugdzorg en voortgezet onderwijs, is in voorbereiding. Verder heeft de
provincie Overijssel een nieuw programma voor subsidie Transformatie en de Transitie Jeugdzorg
gestart. Hardenberg zal ook in dit kader meedoen met projecten.
In de voorbereiding van de Transitie jeugdzorg wordt regionaal nauw samengewerkt. Het streven is
om in 2013 te komen tot een regionaal Beleidskader transformatie Jeugdzorg.
De jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar is over twee organisaties verdeeld. In 2012 is begonnen met de
voorbereiding van het onderbrengen van de integrale JGZ bij de GGD. We gaan er van uit dat
hiermee in 2013 van start kan worden gegaan. De overgang moet wat betreft de exploitatie
budgettair neutraal verlopen. Mogelijk zal er sprake zijn van frictiekosten.
Voor het versterken van de eigen kracht, het inzetten van eigen kracht conferenties, en de pilot
“Samen groter groeien” zijn provinciale subsidies beschikbaar. Voor nieuwe projecten wordt zoals
gezegd een beroep gedaan op middelen, die de provincie heeft vrij gemaakt voor experimenten.
Tevens zal gebruik worden gemaakt van de middelen die door de raad beschikbaar zijn gesteld met
de voortgangsrapportage CJG. Tenslotte zullen de middelen van het rijk hiervoor worden ingezet
(invoeringsbudget transitie jeugdzorg).
26

Alcoholmatigingsbeleid
De aanpak gericht op alcoholmatiging wordt ook in 2013 voortgezet. De gemeente blijft naast
jongeren en hun ouders ook diverse partijen aansporen tot het nemen van dergelijke maatregelen
en stelt budget beschikbaar voor o.a. de GGD (alcoholadviesgesprek op het basisonderwijs voor
ouders en hun kind), voorlichting voor ouders, activiteiten van De Stuw (gericht op hokken en keten)
en het lokale steunpunt van Tactus. De financiering van de het project Fris over Drank is geregeld
t/m 2013.
Drank en Horeca Wet
In ons vergunningenbeleid stellen we sinds 2009, aanvullend aan de wettelijke verplichtingen,
scherpe eisen en voorwaarden aan alcoholverstrekking. Structurele controle en toezicht op de
naleving bij ondernemers ontbreekt echter. Met ingang van 2013 wordt de Drank en Horeca Wet
ingevoerd. De gemeente krijgt een instrument om rechtstreeks in te grijpen bij ondernemers die
zich niet aan de regels houden. Bij de voorbereiding wordt nauw samengewerkt tussen het
preventieve beleid en het handhavingsbeleid.
Harmonisatie peuterspeelzalen en kinderopvang
In juni 2012 heeft de raad besloten in te stemmen met het voorstel over harmonisatie van
peuterspeelzalen en kinderopvang. Het is de bedoeling vanaf 2013 op grond van het
geharmoniseerde beleid kinderen van 2,5 tot 4 jaar toegang te geven tot een ontwikkelingsgericht
aanbod (peuteropvang) van minimaal 2 dagdelen en doelgroepkinderen (ouders met lage
vooropleiding en/of kinderen met een indicatie van het CJG) toegang te geven tot een kwalitatief
aanbod van voorschoolse educatie dat voldoet aan de wettelijke eisen.
Brede School en inzet combinatiefunctionarissen
Sinds 2006 levert de gemeente Hardenberg een actieve rol in Brede Schoolontwikkeling. Met als
resultaat het vergroten van de ontwikkelingskansen voor kinderen, met name van de meest
kwetsbare kinderen en gebieden. Eind 2009 is gestart met de doorontwikkeling van het Brede
Schoolbeleid en zijn combinatiefunctionarissen sport en cultuur aangesteld voor de periode 2010
t/m 2012. Ook vanuit jeugdzorg, welzijn en gezondheidsbeleid is het van belang de omgeving van
het kind te versterken door sociale netwerken, door integraal te werken en preventieve maatregelen
te treffen. Brede School en de inzet van combinatiefunctionarissen spelen hierin nu en in de
toekomst een cruciale rol en continuering is gewenst. Een aantal ontwikkelingen vormt een
duidelijke aanleiding om de balans op te maken en de bestaande visie te actualiseren. Hierover zal
eind 2012 aan de gemeenteraad een voorstel worden aangeboden.
LEA (Lokale Educatieve Agenda)
De LEA is een instrument voor gemeente, schoolbesturen en kinderopvangorganisaties om tot
afspraken te komen over het gezamenlijk lokale onderwijs- en jeugdbeleid. Deze afspraken staan
beschreven in een convenant. Het huidige convenant loopt eind 2012 af en er wordt een nieuw
convenant opgesteld.
27

Integraal Huisvestingsplan (IHP)
In samenspraak met de schoolbesturen wordt een integraal plan ontwikkeld voor de
onderwijshuisvesting van de basisscholen, met als uitgangspunten: denken in totale
levensduurkosten, investeren in kwaliteit, investeren in duurzaamheid en ruimte voor levensvatbare
(clusters van) voorzieningen. Doel van de gemeente is om op een andere manier samen te werken ,
dan volgens de verordening. De verordening is de basis, maar er is een betere inzet van middelen
mogelijk. Eind 2012 zal een strategisch IHP aan de gemeenteraad worden aangeboden.
.
Opsomming lasten en baten programmalijn Kwetsbare groepen.
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lasten 46.904 43.655 44.488 44.032 43.350 43.317
Baten 25.494 23.242 23.877 22.967 22.107 22.114
Saldo 21.410 20.413 20.611 21.065 21.243 21.203
28

Veiligheid en openbare ruimte
100% veiligheid kan de gemeente niet garanderen verantwoordelijkheid voor veiligheid ligt ook
bij de samenleving, zowel burgers als het bedrijfsleven. In het snijvlak van de behoefte aan
veiligheid en bescherming van veiligheid, onder meer dor toezicht en handhaving, zet de
gemeente in op preventie en repressie en op stimulering van d e eigen verantwoordelijkheid en
zelfwerkzaamheid van de samenleving.
Ambities
1 De fysieke openbare ruimte en de voorzieningen die zich daarin bevinden, zijn schoon, heel en veilig.
Betrokken organisaties signaleren vroegtijdig overlastsituaties in buurten en wijken, zodat oplopende
problemen kunnen worden voorkomen. Het gevoel van burgers ten aanzien van veiligheid in een wijk
blijft op het huidige niveau.
2 Het toezicht in de openbare ruimte komt in goede afstemming tussen gemeente, politie en
stadswachtorganisatie tot stand.
3 De gemeente geeft prioriteit aan structuurgroen en legt de verantwoordelijkheid voor het groene
aanzien van de directe woonomgeving bij de bewoners.
Daarom kunnen inwoners 5 % van de groenvoorzieningen in de woonwijken van de gemeente
overnemen.
4 De verkeersveiligheid verbetert, waarbij het aantal slachtoffers met lichamelijk letsel op gemeentelijke
wegen de komende vijf jaar daalt.
5 Instellingen en inwoners ondervinden 5% minder administratieve lastendruk van de gemeentelijke
regelgeving en de regelgeving die de gemeente uitvoert.
6 Er vinden minder overtredingen van regelgeving plaats door actieve communicatie en gerichte
controles.
Het huidige kwaliteitsniveau op het gebied van milieu blijft gelijk. Bevolking en planontwikkelaars
kennen door preventie een grotere verantwoordelijkheid voor de fysieke veiligheid.
Lokaal veiligheidsbeleid
Nazorg ex-gedetineerden wordt met behulp van het Veiligheidshuis IJsselland uitgevoerd met de
aandachtsvelden, inschrijving GBA, werk, inkomen, zorg en huisvesting. Ook wordt, waar nodig,
gebruik gemaakt van de wetgeving ernstige overlast. Er wordt nadrukkelijk ingezet op bestrijding
van inbraken en Stringente Uitvoering van de Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan om onder meer
ongewenst uitgaansgeweld tegen te gaan.
Met de politie team Hardenberg en het nieuw te vormen politieteam Vechtdal wordt nauw
samengewerkt op het gebied van toezicht en handhaving in de openbare ruimte.
In 2013 is de nieuwe Drank- en Horecawet van kracht, waarbij gebruik wordt gemaakt van door de
burgemeester aan te wijzen Toezichthouders Veiligheid gemeente Hardenberg. Daarvoor worden
financiën vanuit het gemeentefonds aangewend.
29

Regionalisering Brandweer IJsselland, Vorming Brandweer IJsselland (1 januari 2014)
Het kabinet heeft gekozen voor volledige regionalisering. Met de aanname van de motie Hennis-
Plasschaert onderstreept het huidige kabinet haar mening dat regionalisering tot verbetering van de
brandweerzorg in Nederland leidt. Het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet veiligheidsregio’s
bevat een verplichting voor de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten, die
een gemeentelijke brandweer hebben, deze op te heffen. In het verlengde hiervan heeft het
algemeen bestuur van Veiligheidsregio IJsselland opdracht verleend tot het uitvoeren van het
project Vorming brandweer IJsselland.
Binnen alle korpsen, de verschillende deelprojecten, de bijzondere ondernemingsraad, het bijzonder
georganiseerd overleg, bestuurdersoverleg en het regionaal bureau wordt gewerkt aan
inventarisaties, onderzoeken, communicatie etc.
Er wordt gewerkt naar concepten en modellen voor de toekomst en er zal concreet gebouwd
worden aan Samen één: Brandweer IJsselland, zodat op 1 januari 2014 gestart kan worden.
In 2013 zal een regionaal organisatiemodel worden vastgesteld. De voorbereidingen van de overstap
van gemeentelijke dienst naar regionale dienst per 1 januari 2014 moet in 2013 afgerond worden.
Relevante ontwikkelingen
• Regionale Uitvoeringsdienst (RUD)
• Strategische reis brandweer Nederland
Verkeersveiligheid
Infrastructurele projecten
In november 2011 is de notitie Verkeersveiligheidsknelpunten door de Raad vastgesteld. De
conclusie hieruit is dat er in de afgelopen jaren veel is geïnvesteerd in verkeersveiligheid, vooral op
infrastructureel gebied. Veel knelpunten zijn opgelost door o.a. de aanleg van vrijliggende
fietspaden, de aanleg van rotondes en het inrichten van woonwijken als 30 kilometerzone en 60
kilometergebieden in het buitengebied.
Objectief gezien zijn er op gemeentelijke wegen, nauwelijks locaties die op basis van de
ongevallencijfers aandacht verdienen. Het beschikbare budget wordt daarom grotendeels ingezet
op subjectief onveilige routes. Verder wordt waar mogelijk ‘werk met werk’ gemaakt: in het kader
van groot onderhoud wegen worden, indien noodzakelijk, werkzaamheden in het kader van
Duurzaam Veilig meegenomen.
In 2012 zijn op de Kloosterdijk tussen Sibculo en de Pallergarsteweg, brede rode suggestiestroken
aangebracht. Daarnaast is de weg afgewaardeerd tot een 60 kilometerweg.
Op de route Dedemsvaart – Gramsbergen is begonnen met het laatste deel, tussen het viaduct in
Lutten en Ane. De weg heeft een eenduidig snelheidsregiem binnen en buiten de bebouwde kom, is
van de juiste markering voorzien en er zijn doorsteken gemaakt naar de hoofdrijbaan. Hierdoor zijn
de parallelwegen ontlast van gemotoriseerd (landbouw)verkeer en is de verkeersveiligheid op de
parallelweg voor de fietser sterk verbeterd. Doordat landbouwverkeer op de hoofdrijbaan rijdt,
neemt de snelheid daar af.
Ook het komende jaar wordt gewerkt aan het verbeteren van de verkeersveiligheid in de gemeente
Hardenberg. Het doel is het aantal verkeersslachtoffers nog verder terug te dringen. De aandacht
richt zich hierbij voornamelijk op gedragsbeïnvloeding van de verkeersdeelnemer.
30

De gemeente De Wolden gaat langs de Ommerweg, tussen Zuidwolde en de gemeentegrens, het
vrijliggend fietspad doortrekken. De gemeente Hardenberg trekt in het verlengde daarvan de
fietsverbinding door tot aan de aansluiting met de nog te realiseren landbouwtunnel onder de N48,
nabij de bestaande gelijkvloerse oversteek Den Kaat. Het weggedeelte tussen de tunnel en de
bebouwde kom van Balkbrug voorzien van fietssuggestiestroken.
De kosten voor de infrastructurele maatregelen worden gefinancierd uit de beschikbare gelden
Verkeerveiligheidsknelpunten en er wordt daar waar mogelijk werk met werk gemaakt.
Niet-infrastructurele projecten
Het thema verkeersveiligheid heeft in de afgelopen jaren veel aandacht gehad. In het gemeentelijk
beleid hebben zowel de aspecten bewustwording en educatie naast infrastructurele maatregelen
centraal gestaan. Het thema verkeersveiligheid is maatschappelijk duidelijk en indringender op de
agenda gekomen.
In 2013 wordt ook verder gewerkt aan het verhogen van de verkeersveiligheid. Om het aantal
verkeersslachtoffers terug te dringen, wordt aangesloten bij de provinciale en landelijke
doelstellingen. Hierbij komt het accent meer te liggen op educatie, voorlichting en handhaving in
plaats van fysieke maatregelen.
Jaarlijks wordt in nauw overleg met diverse partijen (VVN Hardenberg, verkeersouders,
vertegenwoordigers van het Voortgezet Onderwijs en het Regionaal Orgaan voor de
Verkeersveiligheid Overijssel) een verkeersveiligheidsplan opgesteld. Dit plan bestaat uit de
zogenaamde ‘niet-infrastructurele’ projecten.
De jaarlijkse investering betreft € 120.000: 25% (€ 30.000) betreft de gemeentelijke bijdrage, 75%
(€ 90.000) wordt gesubsidieerd door de provincie Overijssel.
Relevante ontwikkelingen
Bij het opstellen van het verkeersveiligheidsplan wordt aangesloten bij de jaarlijkse monitor van het
Regionaal Orgaan voor de Verkeersveiligheid (ROVO). In deze monitor wordt jaarlijks de focus
vastgesteld op de meest kwetsbare verkeersdeelnemers. Bij het opstellen van het
verkeersveiligheidsplan wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de focus.
Regionale Uitvoerings Diensten (RUD’s)
Naar aanleiding van het rapport van de commissie Mans, heeft de Tweede Kamer besloten dat er
met ingang van 1 januari 2013 Regionale Uitvoeringsdiensten komen voor in ieder geval het
zogenaamde Basistakenpakket (vooral vergunningverlening, toezicht en handhaving op het gebied
van milieu). De grenzen van de RUD’s moeten in principe gelijk zijn aan die van de (25)
Veiligheidsregio’s. Afwijkingen daarvan moeten worden gemotiveerd.
In Overijssel is besloten twee RUD’s te realiseren, een RUD Twente en een RUD IJsselland.
In beide RUD’s wordt in netwerkverband samengewerkt. Het personeel dat wordt ingezet voor de
RUD’s blijft in principe vanuit de eigen locatie werken.
Het bedrijfsplan, dat voor beide RUD’s geldt, is gereed en inmiddels onderschreven door de colleges
van alle 25 Overijsselse gemeenten en de provincie. Nog voor eind 2012 zal de ondertekening van de
Bestuursovereenkomst plaatsvinden en zijn de RUD’s in oprichting geformaliseerd.
31

In 2013 willen wij -in een netwerkconstructie- voldoen aan de zogenaamde Kwaliteitseisen die
gesteld worden om de taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving
adequaat te kunnen uitvoeren. Wij brengen in deze fase het wettelijk verplichte basistakenpakket
onder bij de RUD. Ook leveren wij de expertise en menskracht en zullen zo nodig hiervoor externe
deskundigheid inhuren.
Opsomming lasten en baten programmalijn Veiligheid en openbare ruimte
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lasten 21.037 19.305 19.471 19.461 19.540 19.547
Baten 3.964 3.392 3.213 3.227 3.241 3.255
Saldo 17.073 15.913 16.258 16.234 16.299 16.292
32

Economie
Het opleidingsniveau van de bevolking is relatief laag. Met de teruggang in de landbouw staat
de vitaliteit van het platteland onder druk. Het is daarom nodig dat nieuwe economische
dragers gezocht worden. De lokale en regionale bedrijvigheid is de belangrijkste motor van de
Hardenbergse economie, bedrijvigheid zoals de bouw, de zorg en het toerisme. Minder
regelgeving is belangrijk om ondernemers de ruimte te geven.
Ambities
1 De gemeente Hardenberg scoort in de beleving van ondernemers hoger in het ondernemersklimaat.
Ondernemers waarderen de dienstverlening van de gemeente hoger, zoals via de relatiemanagers
De samenwerking tussen gemeente en ondernemers is verbeterd.
2 De gemeente heeft voldoende voorraad bedrijventerreinen om de vraag op te vangen. De
duurzaamheid en het particulier beheer van bedrijventerreinen nemen toe.
3 De bereikbaarheid van de kernen Hardenberg en Dedemsvaart is vergroot.
Binnen 30 minuten kun je met de auto vanaf de stad Hardenberg op de omliggende snelwegen/ A-
wegen komen.
De treinverbinding Twente-Drenthe rijdt twee x per uur met een goede aansluiting.
De digitale bereikbaarheid is verbeterd met breedbandverbindingen.
4 De stad Hardenberg is een levendige ontmoetingsplek om uit te gaan, te werken, te winkelen, te
recreëren en te wonen.
5 Behoud en uitbreiding van de werkgelegenheid komt voornamelijk via bestaande bedrijvigheid tot
stand.
Het percentage starters neemt toe.
6 De voorwaarden voor vestiging van nieuwe of uitbreiding van bestaande bedrijven in de zorgsector
zijn beter.
De werkgelegenheid neemt in de zorgsector sterker toe dan in andere sectoren.
7 De gemeente Hardenberg hoort tot de top van toeristische gemeenten in Overijssel. Het aanbod aan
overnachtingsmogelijkheden, voorzieningen, arrangementen en evenementen is toegenomen en
verbeterd, met name gericht op seizoensverbreding en de bovenkant van de markt.
Bereikbaarheid
Wegverkeer
De herinrichting van de N34, N340 en de N377 zijn in de planvormingsfase. Voor elk van deze
provinciale wegen is vanuit de provincie een projectgroep en stuurgroep opgericht, waar de
gemeente lid van is. Het doel van elk project is de weg duurzaam veilig maken, waarbij de
doorstroming minimaal verbeterd wordt en de verkeersveiligheid toeneemt.
33

N34
In het voorjaar van 2012 heeft de Ontwerpnota ter inzage gelegen. Als gevolg van de
inspraakreacties voor de aansluiting bij Klooster is opnieuw gekeken naar een optimale oplossing
voor N34 en omgeving. De planning is dat in november 2012 Provinciale Staten het plan
herinrichting N34 vaststelt.
In 2013 moet de informele ruimtelijke procedure N34, die door provincie Overijssel wordt gedaan, te
zijn afgerond. Dan is duidelijk hoe en welke aanpassingen aan de N34 worden gedaan. Daarna kan
de bestemmingsplanprocedure worden opgestart.
Momenteel is de verkeersveiligheid bij aansluiting Boshoek slecht. Daarom wordt nu, met de
provincie gezocht naar tijdelijke maatregelen om de verkeerssituatie bij deze aansluiting te
verbeteren. Deze tijdelijke maatregelen dienen zo snel mogelijk gerealiseerd te zijn.
N340/N377
In juli 2012 heeft Provinciale Staten het voorkeursalternatief voor de N340 en de N377 vastgesteld.
Voor de N340 is de ruimtelijke procedure al opgestart.
De bedoeling is eerst de N377 aan te pakken en dan de N340. Voor de N377 dienen op een aantal
locaties bestemmingsplanwijzigingen gedaan te worden. Voor gemeente Hardenberg is een aantal
voorgenomen maatregelen op de N377 van belang:
• De oversteek Drogteropslagen wordt ongelijkvloers;
• Er komt een fietsoversteek bij rotonde Rollepaal richting Dedemsvaart;
• Het kruispunt in Balkbrug wordt ongelijkvloers gemaakt. Dit wordt gedaan middels een
tunnel.
In 2013 dienen de bestemmingsplanprocedures voor de herinrichting N377 in procedure te zijn,
zodat mogelijk al eind 2014 met de deelprojecten gestart kan worden.
Voor de aanpassing N377 verwachten wij een gemeentelijke bijdrage van €200.000 voor het nieuw
aan te leggen fietspad langs de Industrieweg.
Voor de aanleg van de tunnel in Balkburg heeft GS opdracht gekregen om samen met gemeente
Hardenberg financiële dekking te vinden voor een deel van de aanleg hiervan. Momenteel is niet
duidelijk in welke mate Hardenberg gaat bijdragen aan de tunnel in Balkbrug.
N36
Rijkswaterstaat is op dit moment bezig met een planstudie in samenwerking met de gemeenten
Ommen en Hardenberg. De situatie waarbij de maximumsnelheid van 70 km/u ter hoogte van
Beerzerweg wordt gehandhaafd middels flitspalen blijft voorlopig bestaan.
Openbaar vervoer
Busnetwerk
In 2012 is overleg geweest tussen gemeente en provincie over de haalbaarheid van een directe
busverbinding Hardenberg-Dedemsvaart. Een directe verbinding is niet haalbaar, hiervoor zouden
de succesvolle lijnen 29 en 30 een andere routering moeten krijgen. Als gevolg hiervan zouden meer
reizigers gedupeerd worden dan dat er reizigers baat bij hebben. Wel is een verbetering van de
overstap Dedemsvaart-Hardenberg in Lutten mogelijk, zodat de verbinding Hardenberg-
Dedemsvaart aangenamer wordt.
34

Vechtdallijnen
Mede op verzoek van gemeente Hardenberg is onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van het
doortrekken van de lijn Almelo-Mariënberg naar Hardenberg. De resultaten van dit onderzoek zijn
positief: het is mogelijk om de lijn door te trekken. Momenteel onderzoeken de partners Overijssel,
Drenthe en de regio Twente met de aanliggende gemeenten onder welke voorwaarden verbetering
en doortrekking naar Hardenberg mogelijk is.
Momenteel is niet duidelijk in welke mate Hardenberg wordt geacht bij te dragen aan de
verbetering van de lijn Almelo-Hardenberg.
Vanaf december 2012 neemt Arriva de vervoersdiensten van NS over op het traject Zwolle-Emmen.
Eén van de merkbare wijzigingen is de invoering van een kwartiersdienst in de spits tussen Zwolle-
Coevorden v.v.. Daarnaast worden nieuwe, comfortabelere treinstellen ingezet, waardoor de reis
aangenamer wordt.
Relevante ontwikkelingen
De Vechtdallijnen hebben een relatie met de ontwikkeling stationsomgeving in Hardenberg. De
verwachting is dat het aantal treinreizigers flink toeneemt, zeker als de lijn Almelo-Hardenberg
wordt gerealiseerd. Dit heeft invloed op het aantal parkeerplaatsen en fietsenstallingen bij het
station.
Werkgelegenheid
Er spelen diverse trends en ontwikkelingen die van grote invloed zijn op de sociaal economische
ontwikkeling van onze regio. Het gaat daarbij onder andere om economische en demografische
ontwikkelingen en een terugtredende rijksoverheid, hetgeen samengaat met veranderende
wetgeving en de beschikbaarheid van financiële middelen. Deze ontwikkelingen vragen om een
antwoord op regionaal/lokaal niveau. Tussen de verschillende maatschappelijke partners en de
lokale overheden wordt inmiddels een sense of urgency gevoeld om meer te gaan samenwerken. In
het voorjaar heeft een ontbijtbijeenkomst met ondernemers plaatsgevonden in de Voorveghter over
de sociaaleconomische situatie in de gemeente Hardenberg. Daarbij is geconcludeerd dat de
werkgelegenheid de afgelopen jaren een lichte daling vertoont en dat er grote verschillen zijn tussen
de ontwikkeling van de werkgelegenheid tussen de verschillende sectoren. Zo is er sprake van een
forse daling van de werkgelegenheid in de industrie en een forse stijging van de werkgelegenheid in
de zorg. Ook is er sprake van een geringe stijging van het aantal bijstandsgerechtigden.
We willen de daling van de werkgelegenheid tegengaan door zoveel mogelijk mensen toe te leiden
naar een baan en te anticiperen op nieuwe ontwikkelingen die bijdragen aan een betere afstemming
van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt
Hiertoe zijn/worden meerdere acties in gang gezet, zoals het opstarten van een werkgeversberaad,
de oprichting van een dienstenbedrijf met een gerichte werkgeversbenadering en de continuering
van projecten gericht op de stimulering van de arbeidsmarkt zoals Job klasse, Vechtdalkamer,
Ondernemersstartpunt etc.
Relevante ontwikkelingen
De nieuwe wet werken naar vermogen is controversieel verklaard. Hierdoor is het onduidelijk of
deze wet daadwerkelijk doorgang vindt.
35

Recreatie
De visie recreatie en toerisme Hardenberg, Verblijven, Vermaken en Verbinden in het Vechtdal,
inclusief toeristische uitvoeringsagenda, is in juli 2012 vastgesteld.
In juli/augustus 2012 zijn de camperplekken bij Park Kruserbrink gerealiseerd. Het gaat hier om 4
plekken. Deze voorziening zorgt voor seizoensverbreding en trekt de bovenkant van de markt aan.
Verder worden de mogelijkheden om de VVV-functie voort te zetten (deze gaat sluiten per 1 januari
2013) in relatie tot city-marketing onderzocht.
Er wordt gewerkt aan de (grensoverschrijdende) bevaarbaarheid van de Vecht d.m.v. het
passeerbaar maken van sluizen (de Koppel in 2012), het herinrichten van de sluis in de Vecht bij de
Haandrik en door her en der aanlegsteigers te realiseren.
We willen een stichting (of andere rechtspersoon) oprichten, die de toeristische agenda, zoals deze
is opgenomen in de toeristische visie, verder vorm geeft en uitwerkt. Overigens is de toeristische
sector breder dan alleen de verblijfsrecreatie. Ook de middenstand, horeca, groene groepen en
andere partijen moeten hierin gemeente breed vertegenwoordigd zijn. Het vormen van deze
stichting vindt plaats in de 2 e helft van 2012.
We blijven werken aan het versterken van de samenwerking binnen het Vechtdal en de
grensoverschrijdende samenwerking. Het verder ontwikkelen van de bevaarbaarheid van de Vecht is
hier onderdeel van.
Wanneer blijkt dat de campervoorziening in Park Kruserbrink vraagt om meer camperplekken in de
gemeente Hardenberg, worden de mogelijkheden onderzocht om te komen tot realisatie van
camperplekken binnen het Vechtpark.
In 2013 wordt nog een aantal aanlegsteigers in de Vecht aangelegd (Rheeze, de Haandrik 2x en
Gramsbergen). Dit is opgevoerd voor de kleine investeringen van 2013. Daarnaast wordt gewerkt
aan het doortrekken van het Vechtdalwandelpad naar de bronnen van de Vecht. Als laatste wordt
gewerkt aan grensoverschrijdende bevaarbaarheid.
De voorziening waarbinnen wonen/werken/recreëren een plek krijgt en waar de inwoner en
bezoeker van de gemeente Hardenberg (toeristische) informatie kan verzamelen zal in 2013 (meer)
vorm moeten krijgen. Achterliggende gedachte is dat goed gastheerschap zal leiden tot een
toename van nieuwe inwoners, bedrijven, toeristen en bezoekers in de gemeente Hardenberg.
Uiterlijk voor april/mei 2013 (aanvang toeristenseizoen) moet deze voorziening gereed zijn.
Relevante ontwikkelingen?
- De vaststelling van de visie recreatie en toerisme en de bijbehorende gevolgen (toeristische
agenda, stichting e.d.)
- Sluiting van het VVV kantoor in Hardenberg per 1 januari 2013.
Opsomming lasten en baten programmalijn Economie.
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lasten 2.571 1.802 1.776 1.784 1.792 1.801
Baten 920 538 525 512 499 487
Saldo 1.651 1.264 1.251 1.272 1.293 1.314
36

Groene ruimte
De functie van het buitengebied verandert. Deze verandering heeft te maken met de
teruglopende rol van de landbouw, maar ook met andere behoeftes van mensen.
Inwoners, bezoekers en toeristen zijn graag in de groene ruimte. De landbouw zal een
belangrijke functie blijven behouden in het buitengebied, maar zal niet meer de enige en
primaire functie zijn. De gemeente wil de kwaliteit van de openbare groene ruimte behouden en
verbeteren.
Ambities
1. In onze natuurgebieden (voorbeelden zijn het Reestdal, het Colenbrandersbos en het Vechtdal) blijft
de biodiversiteit behouden en wordt zo mogelijk verbeterd.
2 Meer wandelaars en fietsers doorkruisen de groene ruimte.
3 Op de Vecht varen meer bootjes.
4 We wijzen vier gebieden aan als landbouwontwikkelingsgebied, namelijk Westerhuizingerveld, het
gebied tussen N377 en N34, SlagharenOost/De Krim, Bergentheim-zuid. Deze gebieden zijn het meest
geschikt voor landbouw.
In de visienota buitengebied benoemen we de gewenste kwaliteiten in gebieden en vertalen dit naar het
bestemmingsplan buitengebied.
Bij ruimtelijke afwegingen en ontwikkelingen houden we rekening met het behoud van de stilte, het
donker en de ruimte.
5 Het aantal functies (zoals bedrijven en woningen) in vrijkomende agrarische gebouwen neemt toe.
6 Kwaliteiten versterken we via samenwerking en het compensatiebeginsel
7 Via een monitor biodiversiteit behouden we de maatschappelijke aandacht voor biodiversiteit.
Ruimte voor de Vecht
Samen met de provincie en de andere partners is in het kader van ‘Ruimte voor de Vecht’ een
regionale voorkeursvariant opgesteld. Deze voorkeursvariant is de basis voor de uitwerking van het
vastgestelde Masterplan van Ruimte voor de Vecht. De regionale voorkeursvariant is een set aan
maatregelen en projecten van de verschillende partners, die bijdragen aan de ontwikkeling van de
half natuurlijke laaglandrivier samen met een sociaal-economische impuls. Eind 2011 hebben
Provinciale Staten ingestemd met het investeringsbesluit Ruimte voor de Vecht. Daarmee kan de
Regionale Voorkeursvariant ook uitgevoerd worden.
Het Vechtpark Hardenberg maakt onderdeel uit van Ruimte voor de Vecht en de Regionale
Voorkeursvariant. Eind 2011 is na de realisatie van de Haven in 2009 het eerste deelgebied, Monding
Oude Radewijkerbeek, van het Vechtpark opgeleverd. Eind 2012 wordt het volgende deelgebied,
Monding Molengoot, opgeleverd. In 2012 is gestart met de voorbereiding van het deelgebied
Centrum Uiterwaard. De uitvoering daarvan start mogelijk in 2013. Deze projecten worden
(financieel) ondersteund vanuit Ruimte voor de Vecht.
37

In het deelgebied Centrum Uiterwaard van het Vechtpark willen we de volgende doelen behalen:
Beleving:
• Wandel- en fietspaden
• Strand/evenementweide (begaanbaarheid/oevers/enz.)
• Betrekken van Heemsermarspark
• Ruimtelijke eenheid
• Kunst: 1. Podium/tribune op dijk
2. Toegangen van bruggen naar gebied
3. Transferium/carpoolplek
Natuur:
• EHS
• Gerealiseerde natuurontwikkeling zoveel mogelijk integreren.
Water:
• extra ruimte voor water
• natuurvriendelijke oevers
• Stabiliteit dijk verbeteren
• Verbreden zomerbed
De bevaarbaarheid van de Vecht wordt in het kader van Ruimte voor de Vecht ook geïnitieerd. In
2012 is gestart met de renovatie van de sluis bij De Koppel. De sluis bij de Haandrik is in opdracht
van het waterschap in 2012 gerenoveerd. De voorbereiding van de realisatie van de sluizen in
Diffelen en Junne is in 2012 gestart en zal mogelijk in 2013 worden uitgevoerd. In deze
uitvoeringsprojecten participeert de gemeente.
De uitvoering van het deelgebied Molengoot is een gezamenlijke investering van gemeente,
waterschap en de provincie van € 3.250.000, exclusief de sluis. De gezamenlijke investering van het
deelgebied Centrum Uiterwaard is begroot op ongeveer € 4.300.000. De investering in
belevingsdoelen is geraamd op € 2.300.000.
De beoogde gemeentelijke dekking vindt plaats uit de gereserveerde middelen voor Investeren met
gemeenten. Dit is een gezamenlijke investering van de gemeente Hardenberg met de provincie
Overijssel.
Duurzaamheid
Op veel terreinen begint duurzaamheid een normale wegingsfactor te worden. Waar in het verleden
een oproep tot verduurzaming nogal eens werd opgevat als een ongemakkelijk moreel appel wordt
het nu beschouwd als een aansporing processen slimmer en innovatiever in te richten en te zoeken
naar mogelijkheden om de kosten van energie(gebruik) te beperken. De gemeente neemt daarin ook
zelf het voortouw en heeft op dit terrein een aantal aansprekende successen geboekt (o.a.
warmtepompen in de zwembaden in Gramsbergen en De Krim, een houtgestookte verwarmingsketel
in zwembad De Kiefer in Dedemsvaart, LED-verlichting in parkeergarage Gedempte Haven in
Hardenberg en energetische optimalisatie van de installaties in Sporthal Gramsbergen) en zal het
besparingspotentieel in beeld gaan brengen voor alle gemeentelijke gebouwen en -installaties die zij
beheren.
In het Meerjarenprogramma Duurzaam Hardenberg 2010- 2014 zijn projecten en activiteiten
benoemd waarbinnen het gemeentelijke duurzaamheidsbeleid vorm moet krijgen. De concrete
energiedoelstelling voor de programmaperiode 2010- 2014 is minimaal 2,5 % energiebesparing en
2,5 % meer duurzame energie per jaar.
38

In het Meerjarenprogramma zijn de projecten en activiteiten onderverdeeld in:
• Eigen organisatie
• Gebouwde omgeving
• Bedrijven
• Mobiliteit
• Duurzame Energie
In het laatste kwartaal van 2012 wordt een uitgebreide voortgangsrapportage over alle
gemeentelijke duurzaamheidstaken uit het Meerjarenprogramma aan het bestuur aangeboden.
Relevante ontwikkelingen
Ten aanzien van energiebesparing bij particuliere woningeigenaren hebben wij met succes een
aanvraag ingediend binnen de Blok-voor-Blok-regeling van het Rijk (BZK) voor een grootschalige
praktijkproef in Dedemsvaart- Balkbrug. Hardenberg is één van de zes gemeenten in Nederland
waar binnen deze Blok-voor-Blok-regeling een aanpak wordt vormgegeven om grotere groepen
woningeigenaren te bereiken. Hiervoor is een fundamenteel andere aanpak noodzakelijk. Een
aanpak waarin naast het huidige instrumentarium vooral aandacht is voor de onzichtbare barrières
en drijfveren die de keuzes van mensen in hoge mate beïnvloeden. Bij het vormgeven van de aanpak
is nadrukkelijk de samenwerking gezocht met het bedrijfsleven en andere relevante partijen.
Het gaat om een multidisciplinair en open innovatieproces waarin de gemeente de cruciale regierol
neemt en Syntens ( innovatienetwerk voor ondernemers) de marktpartijen stimuleert en
ondersteunt bij ontwikkeling van zowel product-markt-innovaties als procesinnovatie.
De inzet op het thema ‘energiebesparing bij particuliere woningeigenaren’ via Bewust Duurzaam
Thuis in Hardenberg is landelijk niet onopgemerkt gebleven. Zo wordt door Hardenberg op verzoek
reeds enige tijd deelgenomen aan het landelijke themateam Energiezuinige Gebouwde Omgeving
van Agentschap NL, VNG, Rijk en enkele vooroplopende gemeenten in Nederland gericht op
versnelling en opschaling. Dit ambtelijke themateam krijgt dit jaar een bestuurlijke variant waaraan
Hardenberg eveneens zal deelnemen.
Verder zijn er afvaardigingen ontvangen vanuit verschillende gemeenten uit het land, diverse teams
en werkgroepen vanuit de provincie Overijssel en is het landelijke themateam in Hardenberg te gast
geweest om zich over de Hardenbergse aanpak te laten informeren
In 2009 is in opdracht van de Gemeente Hardenberg een onderzoek uitgevoerd naar de totale CO 2 -
emissie van de gemeente en het reductiepotentieel van de in het kader van de Stimuleringsregeling
Lokale Klimaatinitiatieven (SLOK) gestarte projecten. Op basis van dit onderzoek is de huidige
ambitie vastgesteld; minimaal 2,5 % energiebesparing en 2,5 % meer duurzame energie per jaar.
Eind 2012 zijn de resultaten beschikbaar van een onderzoek naar de gerealiseerde energiebesparing
en CO 2 -reductie van de in de afgelopen jaren uitgevoerde projecten en er wordt duidelijk of
aanscherping van de gemeentelijke duurzaamheidsambitie mogelijk is.
Aan de hand van een geactualiseerd beeld van het praktisch- en theoretisch potentieel aan
duurzame energiebronnen (biomassa, wind en zon) wordt een beeld gegeven van de mogelijkheden
voor volledig duurzame opwekking van alle benodigde energie.
Uit het onderzoek moet blijken of de lopende en in voorbereiding zijnde projecten en initiatieven de
schaalvergroting en versnelling bieden die nodig zijn om een energieneutrale gemeente te worden.
39

Plattelandsontwikkeling / Leader / Groen & Blauwe Diensten
Gebiedsprogramma Noordoost Overijssel.
Samen met provincie, de gemeenten Dalfsen, Ommen, Staphorst en de waterschappen is een
uitvoeringsprogramma voor het landelijk gebied opgesteld. Dit programma bevat projecten die met
financiële steun van Rijk en provincie gefinancierd worden. De uitvoering moet aan het einde van
2013 worden afgerond.
De volgende projecten uit dit programma zijn inmiddels gereed:
• Herinrichting monding Oude Radewijkerbeek
• Fietspad Grote Beltenweg
• Ontwikkelen gemeentelijk wandelnetwerk Hardenberg
• Oplossen knelpunten: wandelen
• MFV Gramsbergen haalbaarheidsonderzoek
• MFV Balkbrug haalbaarheidsonderzoek, uitvoering, programmering en beheer
• MFV Dedemsvaart haalbaarheidsonderzoek
• Inventarisatie tbv woonservicegebieden
• Afkoppelen verhard oppervlak Balkbrug
• Opstellen plan- en gebiedsuitwerking t.b.v. robuuste verbindingszone
• Berging en hergebruik regenwater nieuwe gemeentewerf Hardenberg.
• Herstel brug Schrapveen
• Herstel historische linde Oud Avereest.
De volgende projecten zullen in 2012 worden afgerond:
• Ontwikkelen en realiseren 2 brede scholen
• Extra impuls en de gezamenlijke programmering en/of beheer van twee bestaande en
multifunctionele voorzieningen
Voor 2013 is het doel om alle projecten die in het Uitvoeringsprogramma zijn opgenomen tijdig uit
te voeren. Het gaat om de volgende projecten.
• Streekeigen huis en erf Reestgebied met inzet van TenneT-middelen. Het project is inmiddels
zover uitgevoerd dat voldaan is aan de eisen van Tennet t.a.v. de financiering.
• Balkbrug in het Groen met inzet van TenneT-middelen. Het project in inmiddels zover
uitgevoerd dat voldaan is aan de eisen van TenneT.
• Herstel dassenraster in het Reestdal met inzet van TenneT-middelen (uitvoering door
Landschap Overijssel)
• Fietspad Hardenberg-Loozense Linie-Ane
• MFV Gramsbergen uitvoering, programmering en beheer.
• MFV Dedemsvaart uitvoering, programmering en beheer
• Gebiedsmakelaardij
• Inzet Leader+ coördinator
Voorts zullen de voorbereidingen worden getroffen voor een vervolg op het huidige
plattelandsbeleid vanaf 2014.
40

Leader
LEADER is een Europees subsidieprogramma dat de regionale ontwikkeling stimuleert. Het is
bedoeld voor projecten die bijdragen aan de versterking van de leefbaarheid en economie van het
platteland. Het stimuleert en ondersteunt bewoners bij de ontwikkeling en uitvoering van hun
plannen.
Het huidige Leaderbudget voor Overijssel is nagenoeg uitgeput. Ook het extra budget dat in 2009
door Provinciale Staten werd toegekend, is beschikt aan projecten. Nieuwe initiatieven kunnen
hierdoor al geruime tijd niet meer gehonoreerd worden.
Hieronder een overzicht van de “Hardenbergse “ Leaderprojecten:
• Actieplan Vechtdal
• Combibaan Gramsbergen
• Quality time Stal Ane
• Groeisprong in kwaliteit en kwantiteit van Vechtdal producten
• Trefpunt Balkbrug
• Gashouder Dedemsvaart
• Kenniscentrum Hibertad
Daarnaast is in het voorjaar 2011 besloten om het - tot en met 2013 voor Leaderprojecten -
gemeentelijk deel te reserveren voor het project MFC Grambergen en het project Reestkerk.
Zolang er geen extra budget beschikbaar komt, wat niet te verwachten is, zijn de ambities zeer
bescheiden. In ieder geval zullen en de Plaatselijke Groep en de gemeente zich inzetten voor een
vervolg na 2013.
Groene Diensten
De uitvoering van Groene Diensten is in volle gang. In de prioritaire gebieden (Reestdal, Vechtdal,
Collendoorn-Ane, Radewijk-Holtheme en Bergentheim-Bruchterveld- Sibculo-Kloosterhaar) zijn
informatiebijeenkomsten gehouden in samenwerking met de Plaatselijke Belangen. Voorts zijn en
worden eigenaren van prioritaire landschapselementen schriftelijk en mondeling geïnformeerd,
hetgeen een goede respons heeft opgeleverd. Voorts is een contract afgesloten met de eigenaar van
landgoed De Groote Scheere.
Er zijn eind 2011 ruim voldoende contracten gesloten om voor de investeringsimpuls van de
provincie in aanmerking te komen, waardoor de provinciale bijdrage 75% van de gemeentelijke en
private inzet bedraagt. Hierdoor is een budget van € 6,2 miljoen beschikbaar voor aanleg, herstel en
beheer gedurende 21 jaar van particuliere landschapselementen.
Voor 2013 zijn de doelen om het huidige project Groene Diensten af te ronden en richting provincie
te lobbyen voor een vervolg en de mogelijkheden voor alternatieve (private) financiering te
verkennen.
Relevante ontwikkelingen
Gebiedsprogramma Noordoost Overijssel.
Met ingang van 1 januari 2014 komt een einde aan het huidige plattelandsontwikkelingsplan van de
EU, het Investeringsbudget voor het landelijk gebied van het Rijk en het provinciale
meerjarenprogramma voor het landelijk gebied. Het Europese landbouw en plattelandsbeleid zal
ingrijpend gewijzigd worden. De exacte gevolgen zijn nog niet bekend. Op welke wijze het
plattelandsbeleid zal worden voortgezet is nog niet bekend. Gevreesd wordt dat de huidige
integrale financiering veel meer een sectoraal karakter zal krijgen, waardoor het voor de gemeente
veel lastiger wordt om integraal plattelandsbeleid te voeren. Op dit moment vindt overleg plaats
41

met de gebiedspartners over de vraag of en hoe er een vervolg op de huidige samenwerking
gewenst is. De financiële middelen voor plattelandsontwikkeling, incl. natuur en landschap zullen na
2013 zullen aanzienlijk verminderd worden.
Leader.
Vanaf 2014 gaat een nieuw Leaderprogramma van start, dat is in ieder geval vastgelegd in de
voorstellen van de Europese Commissie. Het is alleen nog niet duidelijk hoeveel budget er is en
welke gebieden hiervoor in aanmerking komen.
Groene Diensten.
De huidige financieringsregeling van de provincie eindigt eind 2013. Op dit moment is nog niet
bekend of en in welke vorm er een vervolg komt.
Bestemmingsplan Buitengebied
Het opstellen van het bestemmingsplan Buitengebied is een meerjarig project. In 2010 is inspraak
verleend op het bestemmingsplan voor de pilotgebieden Reestdal en Bergentheim-zuid. Na de
zomervakantie 2012 wordt het ontwerp-bestemmingsplan voor dit gebied ter inzage gelegd.
Voor de overige deelgebieden zijn in 2011, in samenspraak met onder andere de plaatselijke
belangen, Landschap Identiteit Kaarten en Ontwikkelingsvisies opgesteld. In juni 2012 is voor deze
gebieden de inspraakprocedure voor het bestemmingsplan gestart
Medio zomer 2013 wordt voor het hele buitengebied door de gemeenteraad een nieuw
bestemmingsplan vastgesteld.
Relevante ontwikkelingen
Voor het bestemmingsplan zijn van belang de (landelijke) ontwikkelingen op het gebied van
schaalvergroting in de veehouderij en nieuwe wetgeving, zoals voor de plattelandswoningen.
Structuurvisie
De afronding van het voorontwerp van de structuurvisie wordt aangehouden totdat de
gemeenteraad de nieuwe toekomstvisie heeft vastgesteld.
Relevante ontwikkelingen
Er is een nieuwe omgevingswet in de maak, die mogelijk tot aanpassingen leidt in de structuurvisie.
Meer fietsers en wandelaars doorkruisen de groene ruimte
Er zijn grensoverschrijdende fietsroutes gerealiseerd door Samtgemeinde Emlichheim, die ook de
gemeente Hardenberg aandoen. De fietsbewegwijzeringssystemen aan Duitse en Nederlandse zijde
zijn met elkaar verbonden en er is een begin gemaakt met de realisatie van de grensoverschrijdende
wandelroute Vechtdalpad
In 2013 willen we de grensoverschrijdende routestructuren verbeteren en versterken.
Hiertoe zullen de informatieborden waar de fietsroutes op staan, in het grensgebied aan
Nederlandse zijde worden vervangen. Het Vechtdalwandelpad wordt verder uitgewerkt naar de
bronnen van de Vecht.
Opsomming lasten en baten programmalijn Groene ruimte.
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lasten 5.156 3.460 3.567 3.598 3.630 3.662
Baten 1.733 338 351 357 363 369
Saldo 3.423 3.122 3.216 3.241 3.267 3.293
42

Externe oriëntatie
In de vorige programmalijnen staat steeds welke rol de gemeente heeft om doelstellingen te
bereiken. Wat overal terugkomt is dat de gemeente een beperkte rol heeft. De markt, inwoners
en instellingen zijn de belangrijkste partijen in de maatschappelijke ontwikkelingen.
Wat willen we?
Ambities
1 De gemeente Hardenberg stijgt fors op de lijst van beste digitale dienstverlenende gemeenten van
Nederland. Klantgerichtheid en mensgerichtheid zijn hierbij de belangrijke waarden.
2 Inwoners en ondernemers zijn trots op gemeente en stad Hardenberg en zijn daarmee de beste
ambassadeurs.
Dat wat de gemeente Hardenberg te bieden heeft en wat er gebeurt heeft binnen 5-7 jaar een grotere
bekendheid onder (potentiële) bezoekers, bewoners, bedrijven en strategische partners.
De naam Hardenberg heeft een spontane bekendheid en roept positieve associaties op, waardoor
mensen in concreet gedrag vaker voor de gemeente Hardenberg kiezen.
3 Participatietrajecten op gebied van beleidsvoorbereiding, -bepaling, -uitvoering en -evaluatie leiden
tot een betere inhoud, een groter draagvlak en tot een groter vertrouwen.
Inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven zijn tevreden over hoe ze betrokken worden bij
trajecten.
De gemeente laat beter zien wat ze voor inwoners, bedrijven en andere doelgroepen doet.
Bestuursdienst Ommen Hardenberg
Per juli 2012 zijn de ambtelijke organisaties van Ommen en Hardenberg geïntegreerd en is de
bestuursdienst Ommen-Hardenberg een feit. De beide colleges van Ommen en Hardenberg hebben
met betrekking tot de samenwerking gekozen voor de optie ‘volledige integratie van beide
ambtelijke organisaties met een voor het bestuur en de burger van beide gemeenten herkenbare
eigen dienstverlening en eigen beleid’. Essentieel is het vormgeven aan de gestelde
randvoorwaarden m.b.t. de zichtbaarheid van de organisatie en bepaalde individuele medewerkers
voor de burger en college/raad.
Dienstverlening / digitalisering
In 2012 zijn weer flinke stappen gezet om de dienstverlening richting de burger en de interne
organisatie verder te verbeteren. Doorontwikkeling van het Intern Servicepunt is voor alle collega’s
zichtbaar geweest en tevens onmisbaar in de periode rondom de fusie en nieuwbouw. Alle
meldingen komen centraal binnen en worden of direct afgehandeld dan wel doorgezet naar de
juiste behandelaar. Tevens wordt de voortgang van de afhandeling bewaakt.
De voor de burger het meest in het oog springende verbetering is de ingebruikname van de
nieuwbouw. In de oude organisatie is in 2009 gestart met het ontwikkelen van een KCC vanuit de
visie hoe willen wij straks gaan werken in het nieuwe gemeentehuis. Bij de opening van het nieuwe
gemeentehuis bleek dit zijn vruchten af te werpen. We konden vanaf de eerste dag de
dienstverlening naar de burger op het juiste niveau leveren. Vanaf die dag is, met een aantal
aanloopproblemen ook een paspomaat in gebruik genomen waardoor de levering van de rijbewijzen
en paspoorten nog sneller en veiliger gaat.
43

De gehele organisatie is overgegaan op een compleet nieuw netwerk VDI, enkele werkprocessen
zijn verder gedigitaliseerd en mobiel bellen is in Hardenberg geïmplementeerd. Ook is een start
gemaakt met de digitalisering van de bouwvergunningen zodat deze op alle locaties van het KCC en
alle werkplekken op de twee gemeentehuizen op termijn digitaal beschikbaar zijn. Inmiddels zijn de
digitale aktes burgerlijke stand in gebruik genomen waardoor de dienstverlening aan de loketten
sneller en klantvriendelijke verloopt.
Ook is in 2012 en wordt in 2013 tijd geïnvesteerd om het aantal verkrijgbare producten in locatie
Dedemsvaart uit te breiden en om de werkprocessen tussen Ommen en Hardenberg te
harmoniseren. Dit alles komt de efficiency en ook de burger ten goede. Tevens dragen deze
doorontwikkelingen bij aan de ambitie om in 2014 conform Antwoord fase 4 te werken.
Ook in 2013 volgen ontwikkelingen om in 2014 conform Antwoord fase 4 te werken en om nog
klantgerichter richting onze burgers te zijn. We willen meer producten digitaal af kunnen handelen
en volgen daarvoor de ontwikkelingen binnen het samenwerkingsverband Dimpact. We gaan nog
verder in het harmoniseren van de werkprocessen om op alle fronten een Publieksdienst te zijn met
drie volwaardige locaties Ommen, Dedemsvaart en Hardenberg. Deelnemen in het Multi
Functioneel Centrum in Dedemsvaart is daar onderdeel van. We gaan verder in het meten wat we
doen, hoe we het doen en hoe de klant het ervaart. Op basis hiervan kunnen we bijsturen,
verbeteren en toewerken naar een cultuur waar continu focus ligt op verbeteren.
Tot slot is doorontwikkeling en professionalisering van het Intern Service Punt een van de doelen
voor 2013 waarmee beoogd wordt om de ambtelijke organisatie zo efficiënt mogelijk te laten
draaien en verdere digitalisering te ondersteunen.
Opsomming lasten en baten programmalijn Externe oriëntatie
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lasten 9.327 9.484 9.630 9.659 9.507 9.556
Baten 4.559 4.445 3.854 3.890 3.927 3.964
Saldo 4.768 5.039 5.776 5.769 5.580 5.592
44

Overzicht van lasten en baten van de programma’s
Onderstaand wordt een samenvattend overzicht van de baten en lasten van de programma’s
gegeven, zoals genoemd in het programmaplan.
Voor de goede orde wordt hierbij opgemerkt dat dit de bedragen zijn, zoals opgenomen in de
primitieve begroting.
Voorgesteld wordt om onderstaande bedragen voor de lasten en baten vast te stellen.
Bedragen x € 1.000
omschrijving Lasten baten saldo
1. Voorzieningen 22.066 4.719 17.347
2. Wonen 29.483 26.583 2.900
3. Kwetsbare groepen 44.488 23.877 20.611
4. Veiligheid en openbare ruimte 19.471 3.213 16.258
5. Economie 1.776 525 1.251
6. Groene ruimte 3.567 351 3.216
7. Externe oriëntatie 9.630 3.854 5.776
Totaal van de programma's 130.481 63.122 67.359
Algemene dekkingsmiddelen 68.450 - 68.450
Onvoorzien 1.024 1.024
Saldo voor bestemming 131.505 131.572 - 67
Mutaties in reserves 3.198 3.131 67
Saldo na bestemming 134.703 134.703 0
In bovenstaand overzicht is het voordelig begrotingssaldo 2013 ad € 157.000 toegevoegd aan de
post voor onvoorzien.
Ingevolge de richtlijnen van de BBV dient een onderscheid gemaakt te worden tussen het resultaat
voor bestemming en het resultaat na bestemming.
Het geraamde resultaat voor bestemming is het totaal van de raming van baten en lasten van de
programma's en de raming wegens algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien.
Vervolgens wordt zichtbaar gemaakt welk bedrag wordt onttrokken c.q. wordt toegevoegd aan de
reserves.
Na deze onttrekking c.q. toevoeging volgt het geraamde resultaat na bestemming.
Voor de toelichting op de algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutaties in reserves wordt
verwezen naar het volgende hoofdstuk.
45

ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN, ONVOORZIEN EN MUTATIES IN
RESERVES
Algemene dekkingsmiddelen
In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van deze inkomsten en van de overige
algemene dekkingsmiddelen. Vervolgens wordt een korte toelichting gegeven bij een aantal
inkomsten.
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
Omschrijving 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Alg. uitkering 51.836 52.358 51.467 52.440 52.291 54.037
OZB eigenaar 6.690 6.828 7.010 7.155 7.302 7.453
OZB gebruiker 1.876 1.912 1.995 2.034 2.073 2.113
Bespaarde rente 4.585 4.226 4.104 3.970 3.836 3.702
Dividend 3.912 2.728 2.698 2.698 2.308 2.308
Toeristenbelasting 412 420 498 507 515 524
Woonforensenbel. 291 312 300 306 311 316
Hondenbelasting 229 297 376 382 389 396
Ov. belastingen 0 4 2 1 1 1
Totaal 69.831 69.085 68.450 69.493 69.026 70.850
Korte toelichting op de verschillen.
Algemene uitkering uit het gemeentefonds.
De raming is gebaseerd op informatie uit de junicirculaire 2012. Op de gevolgen van de
septembercirculaire (bekend na Prinsjesdag) zullen wij ingaan in ons voorstel tot
1 e begrotingswijziging 2013.
De uitkomst van de junicirculaire valt voor de begroting 2013 € 891.000 nadeliger uit ten opzichte
van de begroting 2012 en bestaat uit de volgende onderdelen:
- Structurele doorwerking 2012 - € 369.000
- Ontwikkeling uitkeringsbasis - € 374.000
- Accres 2013 - € 340.000
- Terugbetaling voorfinanciering GBA € 118.000
- Overige onderdelen € 74.000
Een deel van de algemene uitkering is herleidbaar naar specifieke taken. Om deze reden zijn de
volgende budgetten aangepast.
• Verhoging budget uitvoering WMO € 30.000
• Verhoging reservering onderwijshuisvesting € 38.000
• Verlaging budget pakketmaatregel AWBZ - € 50.000
Resteert een nadeel van € 909.000 voor de begroting.
Accres.
Het nominaal accres over 2013 bedraagt - 0,41% en bestaat uit een prijsontwikkeling van 1,50% en
reëel accres van - 1,91%. Het nominaal accres voor de jaren 2014 tot en met 2016 bedragen 3,50%,
0,98% en 3,08%.
46

Belastingopbrengsten
In tegenstelling tot bijvoorbeeld leges, rioolrecht en afvalstoffenheffing zijn deze inkomsten niet
geoormerkt.
Op basis van het kohier 2012 en een geraamde areaaluitbreiding in 2012 komt de OZB € 265.000
hoger uit dan de raming in 2012 en bestaat uit een inflatoire stijging van 1,75% (€ 153.000) en een
accres (€ 112.000).
Bij de opbrengst OZB voor de jaren 2014 tot en met 2016 is, naast areaaluitbreiding, uitgegaan van
een jaarlijkse trendmatige verhoging van 1,75%.
Voor een verdere toelichting op deze baten verwijzen wij naar de (verplichte) paragraaf "lokale
heffingen".
Bespaarde rente
De bespaarde rente wordt berekend over de verwachte stand van de reserves en voorzieningen per
1 januari van ruim € 92 mln. Hierbij wordt evenals in 2012 een rekenrente van 4,50% gehanteerd.
Dividend
De verwachte dividenduitkering bedraagt € 2.698.000 en is als volgt gespecificeerd:
Instelling Aandeel in aantal aandelen dividend
het kapitaal
BNG 0,12% 64.935 100.000
Enexis 0,06% 96.993 43.000
Attero 0,06% 96.993 5.000
ROVA 11,60% 816 350.000
Cogas 12,77% 650 1.040.000
Rendo 5,75% 57 400.000
Vitens 1,10% 63.007 158.000
CV-LOC 53,27% 602.000
Totaal 2.698.000
Bij dit overzicht wordt opgemerkt dat:
• de dividenduitkering BNG € 30.000 lager is dan de uitkering over 2012;.
• het dividend van de ROVA wordt gestort in de reserve afvalstoffenheffing.
• tot en met 2014 wordt een extra dividend van COGAS ontvangen van € 400 per aandeel. Vanaf
2015 vervalt deze extra uitkering c.q. neemt het dividend af met € 390.000.
Onvoorzien
In de begroting zijn stelposten opgenomen die in de loop van het begrotingsjaar via een
begrotingswijzing functioneel verwerkt zullen worden. Stelposten die dit jaar niet worden ingevuld
kunnen incidenteel worden ingezet.
47

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van deze stelposten. Volledigheidshalve wordt
hierbij nog wel opgemerkt dat het bedrag voor de stelpost onvoorzien structureel inclusief het
begrotingssaldo 2013 ad € 157.000 is..
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
Omschrijving 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Onvoorzien
150 150 151 151 152
incidenteel
Onvoorzien
40 232 307 382 458
structureel
Stelpost jeugd en
151 73 73 73 73
gezin
Stelpost kap.last
181 181 181 181 181
parkeergarage
gemeentehuis
Stelpost vervanging 155 559 691 813 998
Stelpost
356 -520 -2.109 -2.109 -2.109
bezuinigingen
Stelpost
134 256 849 1.452 2.066
prijscompensatie
Stelpost
272 92 92 92 92
bedrijfsvoering
Overige (kleinere)
97 1 1 1 1
stelposten
Totaal 1.536 1.024 236 1.036 1.912
Mutaties in reserves
Bedragen x € 1.000
REKENING BEGROTING MEERJARENBEGROTING
Omschrijving 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Toevoegingen 28.802 4.159 3.198 3.568 3.902 4.398
Onttrekkingen 41.166 2.046 3.131 3.045 3.060 3.076
Totaal - 12.364 2.113 67 523 842 1.322
Hieronder wordt aangegeven voor welke bedragen aan welke reserves worden onttrokken of
toegevoegd.
Onttrekking:
Reserve:
- Saldo exploitatie betaald parkeren € 541.000
- Zachte bovental " 65.000
- Dekking kapitaallasten " 978.000
- Saldo exploitatie afvalstoffenheffing “ 575.000
- Saldo exploitatie riolering " 966.000
- Diverse met mutatie < € 75.000 “ 6.000 € 3.131.000
48

Toevoeging:
Reserve:
- Nieuwe investeringen, rentetoevoeging en toevoeging € 903.000
- Centrumplan Hardenberg, rentetoevoeging en toevoeging " 453.000
- Centrumplan Dedemsvaart “ 98.000
- Afvalstoffenheffing, toevoeging dividend ROVA “ 344.000
- Onderwijshuisvesting “ 226.000
- Bovenwijkse voorzieningen " 210.000
- Tractie brandweer en BOR " 165.000
- Automatisering “ 194.000
- Onderhoud gebouwen " 302.000
- Diverse met mutatie < € 75.000 " 303.000 € 3.198.000
Overzicht van incidentele baten en lasten
In deze primitieve begroting hebben alle bedragen een structureel karakter. Dit betekent dat in de
primitieve begroting 2013 geen incidentele bedragen zijn opgenomen.
49

Globale toelichting uitkomst begroting 2013 versus begroting 2012
In deze paragraaf wordt een toelichting gegeven op de begrotingsuitkomst 2013. Dit is dan de
uitkomst voor de bijstelling van de begroting en de aanvullende bezuinigingen, zoals genoemd in
het eerste hoofdstuk van deze begroting.
De begroting 2013 sluit met een voordelig saldo van € 157.000.
De begroting 2012 is structureel sluitend (ook na de 1 e bestuursrapportage).
Hoewel het verschil tussen deze begrotingsuitkomsten gering is – in relatie tot een totale omzet van
bijna € 140 miljoen – gaan wij hier in op een aantal grotere plussen en minnen die per saldo tot het
begrotingssaldo 2013 hebben geleid.
Voordeel Nadeel
Gemeentefondsuitkering 909.000
Rijksbijdrage WSW 401.000
Opbrengst OZB 265.000
Opbrengst inflatoire verhoging belastingen/leges c.a. 184.000
Opbrengst inflatoire verhoging overige tarieven 179.000
Minder bespaarde rente 122.000
Lagere bijdrage aan SW 153.000
Loonstijgingen c.a. 673.000
Compensatie CAO-ontwikkelingen in gesubsidieerde sector 166.000
Bezuinigingen 1.986.000
Overige 339.000
Totaal 2.767.000 2.610.000
Door het rijk is een korting op de gemeentefondsuitkering doorgevoerd. Voor een toelichting op dit
nadeel verwijzen wij u naar het financieel hoofdstuk in deze begroting.
Conform de meerjarenbegroting hebben wij in de 2013 een lagere rijksbijdrage voor de WSW
opgenomen. Overigens gaan wij er in deze begroting vanuit dat het aantal SW-ers in 2013 zal
kunnen afnemen als gevolg van het ingezette beleid om meer SW-ers naar een reguliere baan toe te
leiden.
Het bedrag dat in 2013 aan bespaarde rente kan worden ingezet als algemeen dekkingsmiddel is
lager dan in 2012. Dit wordt verklaard uit de afname van de reserves.
De lonen zijn aangepast voor de uitkomsten van de in 2012 gesloten CAO c.q. conform de
uitgangspunten als vastgesteld bij de 1 e bestuursrapportage 2012.
Ook voor de begroting 2013 is de “nul-lijn” gehanteerd voor wat betreft de compensatie
prijsstijgingen. Uitzondering wordt gemaakt voor de compensatie CAO-ontwikkelingen in de
gesubsidieerde sector.
De jaarschijf 2013 (inclusief doorschuif 2012) voor de bezuinigingen is € 2.341.000.
In 2012 is reeds € 355.000 hiervan ingevuld en incidenteel toegevoegd (geweest) aan de stelpost
onvoorzien.
50

In aanvulling op deze globale toelichting op het begrotingsresultaat merken wij hier op dat in deze
begroting ook de exploitatie van het nieuwe gemeentehuis is verwerkt. Deze verloopt – met de inzet
van de reserve dekking kapitaallasten – nagenoeg budgettair neutraal.
Bezuinigingsprogramma 2012-2014
Op 14 juni 2011 heeft de raad ingestemd met het bezuinigingsprogramma 2012- 2014.
In onderstaande tabel wordt dit programma weergegeven:
2011 2012 2013 2014 Totaal
Ambitieniveau 137.000 538.000 616.000 574.000 1.865.000
Inkomstenverhoging 570.000 387.000 498.000 162.000 1.617.000
Bedrijfsvoering 929.000 1.224.000 1.030.000 853.000 4.036.000
Totaal 1.636.000 2.149.000 2.144.000 1.589.000 7.518.000
Dit programma is in het voorjaar 2011 belegd met diverse maatregelen.
Stand van zaken
2011 en 2012
De jaarschijven 2011 en 2012 zijn gerealiseerd.
2013
De jaarschijf voor 2013 is € 2.144.000. Bij de begroting 2012 is besloten om een deel van de
bezuinigingen 2012, namelijk € 197.000, door te schuiven naar 2013.
In totaal is daarmee de taakstelling 2013: € 2.341.000
Van de maatregelen 2013 is voor een bedrag van € 1.794.000 in de concept-begroting 2013
verwerkt. Voor het “ontbrekende” bedrag ad € 520.000 is een stelpost in de begroting opgenomen.
Dit bedrag is als volgt opgebouwd:
- Kostendekkendheid begraafplaatsen verhogen van 60 naar 70% 55.000
- Kostendekkendheid markten verhogen naar 100% 32.000
- Vereenvoudiging subsidieverordening 60.000
- Versobering arbeidsvoorwaarden 200.000
- Voordeel uit samenwerking Ommen 100.000
- Overige (m.n. efficiency) 73.000
51

Meerjarenbegroting 2014-2016
Het meerjarenperspectief voor de jaren 2014, 2015 en 2016 presenteren wij op basis van de
primitieve begroting 2013.
Voor deze meerjarenbegroting geldt dezelfde opmerking als hiervoor is gemaakt ten aanzien van de
toelichting op de begrotingsuitkomst 2013, namelijk dat hier de uitkomsten worden weergegeven
voor de bijstelling van de begroting en de aanvullende bezuinigingen, zoals genoemd in het eerste
hoofdstuk van deze begroting.
Bij de doorrekening van dit perspectief is uitgegaan van de volgende aannames.
• Een jaarlijkse toename van het aantal inwoners van 150;
• Een jaarlijkse toename van het aantal woningen van 100;
• Een trendmatige stijging op belastingen en tarieven van 1,75%;
• Een prijsstijging van 1,75% per jaar;
• Een loonkostenstijging van 1% per jaar;
• Het jaarlijks vrijkomend bedrag aan afschrijving en rente hebben wij gereserveerd voor
dekking van de vervangingsinvesteringen;
• Jaarlijkse afname reserves met € 3 miljoen met als gevolg dat er jaarlijks € 134.000 minder
aan bespaarde rente kan worden ingezet als algemeen dekkingsmiddel;
• Het onderhoudsbudget voor wegen, verlichting en plantsoenen is jaarlijks verhoogd met
een normbedrag per woning voor gebiedsuitbreiding.
• Voor onvoorziene uitgaven is een jaarlijks bedrag opgenomen van € 76.000;
• Voor de berekening van de algemene uitkering is rekening gehouden met de informatie uit
de junicirculaire 2012;
• Een stelpost voor bezuinigingen in 2014 van € 1,6 mln..
52

De ontwikkeling van het begrotingssaldo in het meerjarenperspectief is, met inachtneming van
bovenstaande uitgangspunten, als volgt (bedragen x € 1.000):
2014 2015 2016
voordeel nadeel voordeel nadeel voordeel nadeel
saldo 0 1.263 1.111
Mutaties:
Loonkosten 269 77 280
Afdelingsbudgetten
Volume-accress 36 37 38
Nationaal
519 443
Uitvoeringsprogramma
Pakketmaatregel AWBZ 105
Stichting 2015 100
WSW budget 415 248
Rijksbijdrage SW 861 866
Taakstelling Larcom 500
Eigen bijdrage WMO 56
Stelpost bezuinigingen 1.590
Efficiencytaakstelling
bestuursdienst
Algemene uitkering 972 149 1.746
Onvoorzien 76 76 76
OZB autonoom 26 26 27
Prijsstijgingen 314 319 325
Kapitaallasten * 15 15 15
Rente en dividend 134 524 134
Reservering 84 79 80
Diversen 3
Totaal mutaties 3.108 1.845 3.256 2.145 2.984 1.391
Saldo 1.263 1.111 1.593
*
Dit is een netto bedrag. Zoals hiervoor onder de uitgangspunten aangegeven wordt het jaarlijks
vrijkomend bedrag aan kapitaallasten ingezet voor de dekking van vervangingsinvesteringen.
700
53

VERPLICHTE PARAGRAFEN
1. Lokale heffingen
2. Weerstandsvermogen
3. Onderhoud kapitaalgoederen
4. Financiering
5. Grondbeleid
6. Bedrijfsvoering
7. Verbonden partijen
54

Lokale heffingen
Actualiteiten
Bedrijveninvesteringszone (BIZ)
Met ingang van 2012 is de heffing en invordering van een Bedrijven Investerings Zone (BIZ)
ingevoerd. De ondernemers in een afgebakend gebied van de winkelcentra in Hardenberg en
Dedemsvaart ontvangen een belastingaanslag BIZ. Alle ondernemers worden in deze heffing
betrokken, het is een belasting en daarmee niet vrijblijvend. De opbrengst van deze heffing wordt
als subsidie uitgekeerd aan de stichting centrummanagement Hardenberg en Dedemsvaart. Vanuit
de items ‘schoon, heel en veilig’ woorden investeringen gedaan die ten gunste komen van de
ondernemers die in het afgebakend gebied zijn gevestigd.
Belastingopbrengsten
Hierna hebben wij een vergelijking opgenomen van de belangrijkste belastingen en van de daarop
gebaseerde opbrengsten. Voor het tarief 2013 is een inflatoire verhoging doorgevoerd van 1,75%.
Bovendien is rekening gehouden met het uitgangspunt van 100% kostendekking bij de
afvalstoffenheffing en de rioolheffing en de bezuinigingen.
Belastingopbrengsten Begroting 2012 Begroting 2013 Rekening 2011
Algemeen:
Onroerende zaak belastingen:
gebruiker 1.912.000 1.995.000 1.876.000
eigenaar 6.828.000 7.010.000 6.690.000
Hondenbelasting 298.000 376.000 229.000
Toeristenbelasting 420.000 498.000 412.000
Forensenbelasting 312.000 300.000 291.000
Specifiek:
Afvalstoffenheffing 4.529.000 4.550.000 4.722.000
Rioolrechten 5.417.000 5.421.000 5.334.000
De toeristenbelasting wordt verhoogd met € 0,10 van € 0,56 (2012) naar € 0,66 (2013) per
overnachting. Deze tariefsverhoging maakt deel uit van de bezuinigingsmaatregelen, waartoe de
raad heeft besloten.
Ook de verhoging van de hondenbelastingen (verhoging opbrengst met 25%) maakt deel uit van dit
bezuinigingspakket.
Belastingtarieven 2011 2012 2013
Ozb-tarief eigenaar woning 0,0809% 0,0862% 0,0877%
Ozb-tarief eigenaar niet-woning 0,2241% 0,2280% 0,2320%
Ozb-tarief gebruiker niet-woning 0,1804% 0,1835% 0,1867%
Vastrecht afvalstoffenheffing 93,00 89,00 90,00
Lediging 240 liter container RST
Lediging 240 liter container GFT
9,21
5,61
9,21
5,61
9,21
5,61
Lediging 140 liter container RST
Lediging 140 liter container GFT
5,63
3,53
5,63
3,53
5,63
3,53
Rioolrecht woning 218,00 218,00 218,00
NB.
OZB obv taxaties 1-1-2011.
55

Afvalstoffenheffing
Het vaste bedrag voor de afvalstoffenheffing wordt met € 1 verhoogd en komt daarmee op € 90 per
aansluiting. In dit bedrag is een korting verwerkt van € 25 per aansluiting, ten laste van de
egalisatiereserve afvalstoffenheffing.
Rioolheffing
Het rioolrecht blijft op hetzelfde niveau als in 2012 (€ 218). Sinds 2005 is daarmee dit tarief
ongewijzigd gebleven.
Bij de herziening van het gemeentelijke rioleringsplan (GRP 2009 – 2013) is een meerjarige financiële
doorrekening gemaakt. Hierin werd voor 2013 een rioolrecht voorzien van € 229,03.
De reserve heeft per 1 januari 2013 een geschatte omvang van € 4,1 miljoen. In 2013 is een
onttrekking aan deze reserve begroot van € 967.000.
Vergelijkend overzicht van woonlasten
Naast een vergelijking van de opbrengsten hebben wij wederom een vergelijking opgenomen van de
woonlasten 2012 met enkele buurgemeenten. Voor de OZB is uitgegaan van een woningwaarde van
€ 200.000 en voor de afvalstoffenheffing en riolering van een meerpersoonshuishouden. Het
landelijk gemiddelde ligt op € 654. Volledigheidshalve merken wij op dat in dit overzicht geen
rekening is gehouden met de voorgestelde verhoging op de rioolheffing.
Gemeente OZB Afvalstoffenheffing Rioolheffing Totaal
Dalfsen € 175 € 241 € 125 € 541
Raalte € 194 € 182 € 191 € 567
Ommen € 159 € 236 € 181 € 576
Kampen € 198 € 236 € 168 € 602
De Wolden € 182 € 211 € 220 € 613
Hardenberg € 172 € 240 € 218 € 630
Staphorst € 149 € 266 € 229 € 644
Zwartewaterland € 194 € 251 € 215 € 660
Hoogeveen € 244 € 278 € 147 € 669
Twenterand € 211 € 248 € 215 € 674
Steenwijkerland € 186 € 245 € 260 € 691
Coevorden € 280 € 295 € 172 € 747
(Bron: Informatie van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden, juli
2012)
Kostendekking
Bepaalde gemeentelijke activiteiten mogen 100% kostendekkend zijn. In het kader van de invoering
van het BTW-compensatiefonds (BCF) is bepaald dat de gemeente bij de bepaling van de
kostendekkendheid geen rekening hoeft te houden met de compensabele BTW. Daarmee rekening
houdend zijn de afvalstoffenheffing en de rioolrechten 100% kostendekkend.
Kwijtschelding
De gehanteerde kwijtscheldingsnorm is in de gemeente Hardenberg 100%.
56

Weerstandsvermogen
In de paragraaf weerstandsvermogen wordt de financiële robuustheid van de begroting, de jaarrekening
en in het bijzonder de stand van zaken met betrekking tot de financiële positie weergeven. De paragraaf
betreffende het weerstandsvermogen bevat ten minste:
• het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s.
• een inventarisatie van de risico’s;
• een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
Op basis van een door ons opgestelde risicoanalyse heeft Deloitte in 2011 de risico’s
geïnventariseerd en gekwantificeerd en een berekening gemaakt van het beschikbare en van het
gewenste weerstandsvermogen. De uitkomsten van de rapportage van Deloitte zijn in deze
paragraaf overgenomen. Voor een verdere inhoudelijke onderbouwing van deze uitkomsten
verwijzen wij u naar de notities ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen’ en ‘Gemeente
Hardenberg, second opinion weerstandsvermogen en risicomanagement’.
Het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s
De risico’s zijn in het rapport van Deloitte onderverdeeld naar drie categorieën.
De eerste categorie betreft de echte risico’s, namelijk mogelijke financiële tegenvallers die
samenhangen met de uitvoering van bepaalde activiteiten. Voorbeelden zijn het ondernemersrisico
bij grondexploitaties en het risico op overschrijding van budgetten, dat samenhangt met open einde
regelingen. Vanuit de betekenis van het begrip weerstandsvermogen zoals in het BBV is beschreven
is uitsluitend deze categorie van belang voor het weerstandsvermogen.
Voorzienbare tekorten op reguliere budgetten behoren niet tot de risico’s. De tekorten zijn min of
meer duidelijk. Zeker waar de tekorten een structureel karakter hebben, heeft het vanuit
bedrijfseconomisch oogpunt, de voorkeur dit op te lossen binnen de exploitatie in plaats van via
bestemmingsreserves. Onderwijshuisvesting, onderhoud gebouwen en betaald parkeren zijn
hiervan de belangrijkste voorbeelden. Het risico daarvan is dat de reserves op termijn uitgeput raken
en de lasten dan alsnog in de exploitatie moeten worden opgenomen, dan wel er bezuinigd moet
worden.
De derde categorie betreft mogelijke (ongewenste) schommelingen van budgetten, waardoor
behoefte ontstaat in egalisatie van jaarlasten. Riolering en wegen zijn hiervan de belangrijkste
voorbeelden. Deze werkwijze wordt door veel gemeente toegepast. De notitie vermeldt dat de
noodzakelijke onderhoudslasten structureel in de begroting zijn geraamd. Onder deze voorwaarde
is er dan ook geen sprake van een risico dat relevant is voor het weerstandsvermogen.
Inventarisatie van de risico’s
Grondexploitaties
Het exploiteren van gronden is een ondernemersrisico. De benodigde weerstandscapaciteit is
berekend op € 8,1 mln. aan te houden in de algemene reserve grondexploitaties (ARG) (rapport
Deloitte).
De netto boekwaarde van de grondexploitaties is in periode 2007-2011 gestegen van € 34 mln. naar
€ 69 mln. De plankosten en rentelasten zijn in de periode 2007-2011 opgelopen van € 4,2 mln. naar
€ 6,0 mln. De inkomsten uit verkopen bedroegen in 2007 € 20,7 mln. In de jaren daarna lopen de
inkomsten terug van € 6,8 mln. in 2008 naar € 6,7 mln. in 2009 en € 5,3 mln. in 2010. In 2011
bedroegen de inkomsten uit grondverkopen € 3,7 mln.
De ARG is in 2011 op peil gebracht en bedraagt per ultimo 2011 € 8,1 miljoen.
57

Bij het berekenen van het benodigde ARG hebben wij ons gebaseerd op de uitkomsten van de
‘Analyse grondexploitaties’ van Deloitte Real Estate. Deloitte heeft de benodigde omvang van het
weerstandsvermogen gekwantificeerd op basis van een grove berekening van marktrisico’s en
projectspecifieke risico’s. Deze methode houdt rekening met vertragingen in exploitaties op basis
van het twee jaar opschuiven, van kosten en opbrengsten waardoor extra rentekosten op de
boekwaarde ontstaan en met prijsdalingen op basis van schattingen van 10% over de nog te
realiseren opbrengsten (marktrisico’s). Bij de projectrisico’s is een berekening van gemaakt van het
risico van een te hoge woningbouwfasering. Omdat de overige projectrisico’s nog niet in beeld zijn
gebracht is voor dit risico een inschatting gemaakt.
Na de vaststelling en verdere uitwerking van de nota Crisisupdate Grondbedrijf 2012 moet opnieuw
worden onderzocht welke weerstandscapaciteit in de ARG moet worden aangehouden.
Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO)
De WMO heeft een open einde karakter. De benodigde weerstandscapaciteit is € 1,0 mln. aan te
houden in de algemene reserve (rapport Deloitte).
In de 2e bestuursrapportage 2010 hebben wij gemeld dat bij ongewijzigd beleid voor 2011 en
volgende jaren tekorten op de WMO worden verwacht van rond € 1 miljoen structureel.
In het najaar 2010 heeft het college besloten tot een pakket aan maatregelen. In zijn vergadering
van 16 november 2010 heeft de raad ingestemd met de maatregelen.
Met deze maatregelen is een structureel evenwicht bereikt tussen de inkomsten en uitgaven WMO.
Het invoeren van eigen bijdragen voor alle individuele verstrekkingen levert structureel € 500.000
aan inkomsten op. Daarnaast zal deze maatregel tot minder aanvragen/verstrekkingen leiden. Dit,
in combinatie met het hanteren van een inkomensgrens voor het collectief vervoer, zal eveneens
leiden tot een structurele kostenbesparing van € 500.000.
De ontwikkeling van het budget WMO wordt gemonitord en in de bestuursrapportages wordt
hierover (2 keer per jaar) gerapporteerd.
Wet werk en bijstand (WWB)
De WWB heeft een open einde karakter. De benodigde weerstandscapaciteit is € 0,7 mln. aan te
houden in de algemene reserve (rapport Deloitte).
De afgelopen jaren (2009 t/m 2011) waren de bijstandsuitgaven hoger dan het beschikbare budget.
Over deze jaren is een aanvullende rijksbijdrage aangevraagd. De aanvragen 2009 en 2010 zijn door
het Rijk gehonoreerd. Over de aanvraag 2011 ad € 459.000 is nog geen uitsluitsel verkregen.
Voor 2012 verwachten wij een toename van de bijstandsuitgaven ten opzichte van 2011 (rond 5%
meer). Daar staat tegenover dat ook de rijksbijdrage hoger is dan 2012. Per saldo leidt deze
ontwikkeling er toe dat over 2012 geen aanvullende bijdrage zal worden aangevraagd.
Daarbij wordt dan wel opgemerkt dat deze conclusie is gebaseerd op de “voorlopige” rijksbijdrage.
De definitieve rijksbijdrage wordt eind 2012 vastgesteld.
We zien dat het aantal aanvragen om schuldhulpverlening toeneemt. Bij ongewijzigd beleid zal dit
tot budgetoverschrijdingen gaan leiden. Een nieuw beleidsplan is in voorbereiding om een antwoord
te vinden op de alsmaar toenemende uitgaven op dit gebied.
58

Leerlingenvervoer
Leerlingenvervoer heeft een open einde karakter. De benodigde weerstandscapaciteit is € 0,6 mln.
aan te houden in de algemene reserve (rapport Deloitte).
Bij ongewijzigd beleid was 2011 aanvankelijk voorzien dat de kosten voor leerlingenvervoer
€ 100.000 hoger uitvallen dan begroot. Daarbij komt een extra kostenstijging van € 50.000 als
gevolg van prijsstijgingen. In 2011 is besloten tot een pakket van maatregelen dat leidt tot een
besparing van € 75.000. Door vaker vrijwilligers in te zetten bij het individueel vervoer is
kostenbesparing mogelijk. Daarnaast is het afstandscriterium aangepast en zijn de eigen bijdragen
verhoogd. Resteert nog een tekort van € 75.000, dat als structurele bezuiniging, is meegenomen in
het totale bezuinigingsprogramma.
In de eerste bestuursrapportage 2012 hebben wij gemeld dat genoemde maatregelen effect hebben
en dat het begrote budget 2012 (€ 1.353.200) toereikend is, met uitzondering van de gevolgen van
de prijsstijging. Met de eerste bestuursrapportage is het budget hiervoor verhoogd met € 78.500.
Wet sociale werkvoorziening (WSW)
De WSW heeft een open einde karakter. De benodigde weerstandscapaciteit is € 1,7 mln. aan te
houden in de algemene reserve (rapport Deloitte).
Het Rijk wil fors bezuinigen op de uitgaven voor de SW. Enerzijds worden de bijdragen per SE
verlaagd, anderzijds wil het rijk het aantal SW-ers (landelijk) terugbrengen van 90.000 naar 30.000.
In samenwerking met Larcom is door de gemeenten Hardenberg en Ommen een
herstructuringsplan samengesteld en een aanvraag gedaan voor een bijdrage van het rijk uit het
herstructuringsfonds.
Door de val van het kabinet Rutte is de Wet werken naar vermogen controversieel verklaard. Het
herstructureringsfonds gaat niet door. Niet duidelijk is wat dit besluit betekent voor de
bezuinigingen op de SW.
Overige risico’s
De benodigde weerstandscapaciteit aan te houden in de algemene reserve voor overige risico’s
bedraagt € 0,7 mln. (rapport Deloitte).
Overige risico’s betreft het ondernemersrisico voor Theater de Voorveghter, renterisico’s en
fluctuerende opbrengsten uit bouwleges.
Ook juridische risico’s zoals schadeclaims, milieuverontreiniging, inbaarheid vorderingen en
leningen en risico’s uit hoofde van garantiestellingen, rekenen wij tot de overige risico’s. Wij
verwachten geen bijzondere risico’s uit hoofde van garantiestelling aan verbonden partijen of uit
juridische procedures. Voor deze risico’s wordt dan ook geen weerstandscapaciteit aangehouden.
Inventarisatie van de weerstandscapaciteit.
De berekeningen van de Deloitte resulteren in een benodigd weerstandsvermogen van € 12,7 mln.
Deze bedragen worden nader onderbouwd in de rapportage van de Deloitte ‘Gemeente
Hardenberg, second opinion weerstandsvermogen en risicomanagement’.
Per ultimo 2012 bedraagt de algemene reserve € 12,0 miljoen (inclusief algemene reserve
grondexploitatie) en na verwerking resultaat 2 e bestuursrapportage 2012..
59

Onderhoud kapitaalgoederen
Wegen
In de gemeente Hardenberg ligt een gemeentelijk wegennet van zo’n 900 km lang. De gemeente
Hardenberg is wegbeheerder van deze wegen en is daarom verplicht deze wegen duurzaam in
redelijke staat te onderhouden. Het onderhoudsbudget is leidend voor het opstellen van het
onderhoudsprogramma.
Een van de doelstellingen uit het meerjarenprogramma van de gemeente is het bevorderen van een
veilige en leefbare woonomgeving, met als ambitie een fysieke leefomgeving die schoon, heel en
veilig is. In dat kader streeft het college naar een goede balans tussen de vraag naar onderhoud aan
gemeentelijke wegen en de beschikbare (financiële) middelen. De basis voor het
onderhoudsprogramma zijn de door het college vastgestelde uitgangspunten voor het
wegenonderhoud. Het beheer en onderhoud van wegen begint met het bewust ontwerpen van de
infrastructuur en de keuze voor duurzame materialen van hoge kwaliteit. Als het gaat om het
onderhoud aan wegen, geldt zoveel mogelijk een integrale aanpak. Dit betekent dat onderhoud
zoveel mogelijk gecombineerd wordt met andere werkzaamheden, bijvoorbeeld riolering.
De gemeente Hardenberg beschikt over een gecertificeerd geautomatiseerd wegbeheersysteem.
Dit systeem geeft de basissignalen af voor de te nemen onderhoudsmaatregelen. Het systeem
wordt gevoed met kwaliteitsbeoordelingen van de wegverharding uit het “veld”. Daarnaast zijn alle
wegen in Hardenberg gecategoriseerd om een juiste prioritering voor het onderhoud te stellen. Ook
meldingen over het wegennet en maatschappelijke en politieke ontwikkelingen spelen een rol bij de
keuzebepaling en prioritering bij het opstellen van het onderhoudsprogramma.
In 2013 wordt een nieuw meerjarenprogramma 2014/2016 opgesteld voor het onderhoud van de
gemeentelijke wegen. Als gevolg van bezuinigingstaakstellingen zijn er structureel maatregelen
getroffen die ook het onderhoudsbudget voor wegen treffen o.a.
1. geen compensatie voor de uitbereiding van het areaal en
2. een verlaging van het onderhoudsbudget totaal € 140.000, hier dient met het opstellen van
het programma rekening mee te worden gehouden.
3. de reservering binnen het onderhoudsbudget wegen voor gebiedsgericht werken is met
ingang van 2012 geschrapt als onderdeel van de bezuinigingstaakstelling, € 80.000.
Dit onderdeel van het wegenonderhoud budget is met de gemeentelijke herindeling
ingesteld om snel en adequaat in te kunnen spelen op de vele (kleine) verzoeken van
plaatselijk belangen. Er blijft nog slechts een beperkte ruimte om aan dit soort verzoeken te
voldoen
De € 250.000 gereserveerd voor opwaarderen Oranjebuurt Dedemsvaart in combinatie met
nieuwbouw De Veste wordt in 2013 besteed. Door uitstel van de nieuwbouw van de woningen en
een appartementencomplex en mede door afstemming met andere ontwikkelingen in het centrum
van Dedemsvaart wordt de woonomgeving in 2013 opgewaardeerd. Bij alle woonstraten wordt in
samenspraak met de bewoners verbeteringen gerealiseerd die verder gaan dan uitsluitend
aanpassen van de verhardingen. De gehele openbare ruimte wordt in de discussie betrokken. Ook
de sociale leefbaarheid in de woonstraten wordt in beeld gebracht, hierbij is de Stuw ook betrokken.
Kunstwerken
In 2012 is de strategische onderhoudsvisie kunstwerken ter vaststelling voorgelegd. Deze visie
vormt de leidraad voor de onderhoudsaanpak in de komende jaren. In 2013 kan een meerjaren
onderhoud –en vervangingsplan worden opgesteld. Mede afhankelijk van de kosten en de
beschikbaar gestelde middelen kan het onderhoud – en vervangingsplan in de toekomst worden
uitgevoerd.
60

In het kader van het stimuleren van vervoer over water wordt het kanaal Almelo – de Haandrik
geschikt gemaakt voor schepen met een maximaal laadvermogen van 700 ton.
5 bruggen hebben daarvoor een te geringe doorvaartbreedte en worden vervangen. De uitvoering is
in volle gang. Het gaat om de bruggen Beerzerveld, Kloosterdijk, Bergentheim, Emtenbroekerdijk
en Hoogenweg. De brug Beerzerveld ligt in de gemeente Ommen, de overige 4 bruggen in de
gemeente Hardenberg. De provincie is voornemens de brug Bergentheim over te nemen omdat
deze brug als enige brug op de vaarroute in eigendom en beheer is bij de gemeente. Door het
eigendom en beheer te uniformeren ontstaat er een effectievere en uniforme beheer- en
bedieningssituatie. Voor de brug Bergentheim zijn we in onderhandeling met de provincie om deze
aan haar over te dragen. Het streven is de bruggen eind 2013 te hebben vervangen. Tevens worden
de wachtplaatsen vervangen of verbeterd.
Openbare verlichting
De openbare verlichting (ovl) vervult een belangrijke functie op het gebied van sociale- en
verkeersveiligheid. De burger dient zich in de openbare ruimte, ook na het invallen van de duisternis
veilig te voelen. Daarnaast spelen ook sfeer-, milieu- en in toenemende mate energie-aspecten een
belangrijke rol.
In het beleidsplan “LED op het licht op straat” (nov 2011 vastgesteld) wordt een beeld geschetst van
de huidige situatie inzake de openbare verlichting in de gemeente Hardenberg, worden
achtergronden en uitgangspunten toegelicht. Deze worden vertaald naar normeringen en
kostenindicaties. In nieuwe beleid is tot stand gekomen in samenspraak met bewoners en
belangenorganisaties. Het betreft een driesporenbeleid
1. Kwalitatief toereikend onderhoud
2. Nieuwe installaties energiezuinig
3. Innovatief vervangen en soms verwijderen openbare verlichting
Ad 1. In 2010 is het onderhoud aan de openbare verlichting Europees aanbesteed. Het contract heeft
een looptijd van twee jaar met een verlengoptie van twee jaar. Het thema duurzaamheid is in het
bestek integraal opgenomen. De komende jaren zal dit thema verder vorm krijgen door andere
onderhoudsmethodieken te implementeren, waaronder de overstap van het incidenteel vervangen
van onderdelen(lampen), naar groepsremplace en te kiezen voor energiezuinige lampen met een
lange levensduur.
Ad2. uitgangspunt van beleid is dat bij het ontwerpen van nieuwe installaties wordt gekozen voor de
energetisch meest voordelige optie.
Ad3
Het derde spoor betreft schoon schip maken waar het verouderde installaties met
energieverslindende lampen betreft.
En om tot een planmatige aanpak te komen van dit driesporenbeleid is er een uitvoeringsplan in
2012 opgesteld. Afhankelijk van de beschikbaarheid van middelen kan dit plan gefaseerd worden
uitgevoerd. Een eerste start is reeds gemaakt met het vervangen van de energieslurpers.
Riolering
In 2009 heeft de raad van de gemeente Hardenberg het verbrede gemeentelijke rioleringsplan
(vGRP) vastgesteld voor de periode 2009-2013. Dit is een strategisch document waarin de
beleidsvoornemens, de maatregelen en de kosten voor het rioolstelsel voor een bepaalde
planperiode worden beschreven. In het vGRP wordt vooralsnog uitgegaan van het voortzetten van
de huidige beleidslijn (sober en doelmatig).
61

De gemeentelijke riolering is een van de belangrijkste voorzieningen voor de bescherming van de
volksgezondheid en het milieu. Ook heeft riolering een belangrijke functie als het gaat om
tegengaan van wateroverlast in de openbare ruimte. Om te voldoen aan de wettelijke zorgplicht
voor het doelmatig inzamelen en transporteren van afvalwater, moet de gemeente beschikken over
een actueel vGRP. In 2013 wordt het nieuwe vGRP opgesteld. Het vGRP wordt samen met de
gemeente Ommen opgesteld.
GRP 2009-2013
In het vGRP is naast de reguliere zaken rekening gehouden met de wet gemeentelijke watertaken.
De gemeenten hebben naast de zorgplicht voor afvalwater ook de zorgplichten voor grond- en
regenwater.
In 2012 heeft Hardenberg een eigen grondwaterbeleid opgesteld. In 2013 wordt er gestart met
meten en monitoren van de grondwaterstand, dit gebeurt samen met de partners in de
samenwerking (afval)waterketen.
Het waterloket is sinds 2012 operationeel en onderdeel van het KCC (klant contact centrum). Het
doel van het waterloket is dat de gemeente alle vragen op het gebied van water beantwoordt of
doorzet naar de juiste instantie. De inwoner heeft een aanspreekpunt voor water.
Daar waar zich kansen voordoen om werk met werk te maken met infrastructurele projecten wordt
regenwater afgekoppeld van het vuile water. Het gaat om investeringen in toekomstbestendige,
duurzame oplossingen waarin we mee kunnen liften met infrastructurele en stedenbouwkundige
maatregelen. Concreet denken we hierbij aan masterplan Dedemsvaart en de centrumroute in
Hardenberg.
In 2013 wordt een nieuw afvalwaterakkoord afgesloten tussen de gemeente Hardenberg en al haar
waterschappen. Het doel is om gezamenlijk afspraken vast te leggen, zodat vanuit ieders
verantwoordelijkheid de afvalwaterketen wordt beheerd als ware het één systeem met één
beheerder. Dit valt samen met de ontwikkelingen van het landelijk Bestuursakkoord Water omtrent
de doelmatigere afvalwaterketen.
Samenwerking gemeente en waterschap Velt en Vecht
We worden ons steeds bewuster van de ruimte die nodig is voor water. In droge tijden hebben we
water nodig en in natte tijden willen we geen natte voeten krijgen. Het waterkwantiteits- en
waterkwaliteitsbeheer in het buitengebied is een verantwoordelijkheid van het waterschap. De
maatregelen vinden allen plaats in de openbare ruimte en bieden kansen voor bijvoorbeeld
recreatieve ontwikkelingen. Om alle belangen goed te behartigen en de uitvoeringsprocessen zo
vlot mogelijk te doorlopen zijn we intensief gaan samenwerken met waterschap Velt en Vecht. Eén
van de eerste opdrachten voor dit samenwerkingsverband is de realisatie van het Vechtpark. Het
haventje binnen het Vechtpark is reeds uitgevoerd. In 2011 is het gebied rondom de monding Oude
Radewijkerbeek afgerond en het gebied rondom de Molengoot uitgevoerd. De grootste ingrepen in
het plangebied waren het graven van een nevengeul van de Molengoot naar de Vecht, het verleggen
van de winterdijk en de realisatie van een vistrap en een kanopassage. In 2012 is de gemeente
gestart met de planvorming van het deelgebied tussen de Prins Willem Alexanderbrug en
Voorstraatbrug. In 2012 heeft de aanbesteding en de uitvoering plaatsgevonden.
In 2011 heeft de overdracht stedelijk water van gemeente Hardenberg naar waterschap Groot
Salland plaatsgevonden. De bestuurlijke overdacht van het stedelijk water in het beheersgebied van
waterschap Velt en Vecht heeft in 2012 plaatsgevonden, in samenwerking met gemeente Ommen.
In 2013 zal verdere samenwerking waaronder uitvoering van werkzaamheden plaatsvinden.
62

Samenwerking waterketen
Samenwerking in de waterketen is een samenwerkingsverband tussen waterschap Velt en Vecht,
gemeente Borger-Odoorn, gemeente Emmen, gemeente Coevorden, gemeente Ommen en
gemeente Hardenberg.
In dit verband trekken we samen op in bepaalde projecten. Zo is er een gezamenlijke OAS
(optimalisatie afvalwatersysteem) voor Sleen opgesteld in 2012. Dit is een pilot voor toekomstige
OAS-en in de gebieden.
In 2012 is er gezamenlijk grondwaterbeleid opgesteld. In 2013 wordt er uitvoering gegeven aan het
meten en monitoren van de grondwaterstand.
In 2013 wordt uitgezocht of er financieel voordeel is te behalen in gezamenlijk aanbesteden en
inkopen. Daarnaast wordt in 2013 ook gekeken naar samenwerkingsmogelijkheden op het gebied
van subsidies.
Installaties drukriolering
Het beheer en onderhoud van de drukriolering is vormgegeven in een innovatief bestek. In 2012 is
dit bestek opnieuw aanbesteed voor een looptijd van 6 jaren.
Op basis van het huidige onderhoudsbeeld is aangegeven welke onderdelen en welke installatie in
het kader van groot onderhoud moeten worden vervangen, renovatie en groot onderhoud
drukriolering. Dit bestek is in 2012 eveneens gegund en uitgevoerd.
Gemalen
Voor de storing en het onderhoud is een nieuw contract opgesteld en gegund voor een periode van
3 jaar. In de afronding van het oude contract is de centrale post gerealiseerd in 2012. De centrale
post ontvangt alle storingsmeldingen van de installaties, hierdoor kan er op afstand worden
gestuurd, storingen worden teruggedrongen, al met al leidt dit tot een efficiëntere uitvoering van
het onderhoud.
Renovatie van gemalen
De renovatie van de gemalen zijn in clusters van een aantal gemalen per keer aanbesteed en
uitgevoerd in 2012 met uitloop naar 2013.
Riolering
Eind 2009 is voor vier jaar een raamcontract Europees aanbesteed voor het reinigen en inspecteren
van de gemeentelijke riolering. De looptijd van de overeenkomst is vier jaar, waarin ongeveer 40 km
per jaar riool wordt gereinigd en geïnspecteerd.
Inmiddels is er van een aantal kernen een volledig beeld van de onderhoudstoestand van het stelsel.
De uitvoering van de herstelwerkzaamheden zullen in de komende jaren worden uitgevoerd, de raad
heeft hiervoor € 3.500.000.— beschikbaar gesteld.
Openbaar groen
Het onderhoud openbaar groen (de plantsoenen) is weggezet in een meerjarencontract (2010 t/m
2013) om daarmee continuïteit (in samenwerking, aansturing en kwaliteit) en financiële
duidelijkheid te verkrijgen. De opdracht is gegund aan Larcom
In 2013 zullen we het proces te komen tot uitgifte van snippergroen continueren. Het dagelijks
beheer van alle (bestaande en geverifieerde) contracten met betrekking tot snippergroen wordt
door het cluster Gebouwen en Gronden geactualiseerd. Ook worden zowel administratief als op
locatie van in gebruik genomen stukken (snipper) groen geïnventariseerd. Naar verwachting gaat
dat over enkele honderden objecten. Daarnaast wordt er actief gehandeld om bewoners percelen
aan te bieden die in aanmerking komen voor in gebruikgeving / verkoop.
63

Begraafplaatsen
Op 23 oktober 2007 heeft de raad besloten om als beleidsprincipe vast te stellen, dat de
gemeentelijke begraafplaatsen niet worden uitgebreid, maar in eerste instantie door middel van
ruimen van oude graven wordt voorzien in voldoende grafruimte. Na een voorbereidingsperiode van
bijna 3 jaar is in 2012 de ruiming aanbesteed en uitgevoerd.
De door ruiming ontstane ruimte wordt heringericht voor nieuwe graven. Daarmee ontstaat er weer
voldoende capaciteit op genoemde begraafplaatsen tot omstreeks 2024.Per 1 januari 2013 kunnen
weer nieuwe graven worden uitgegeven op het Achterveld, naar verwachting raakt de Mulderij in de
loop van het voorjaar vol.
Gemeentelijke gebouwen
Met de komst van de cluster Gebouwen en Gronden is het beheer van het gemeentelijke eigendom
grotendeels gecentraliseerd. In 2012 is de in 2011 ingezette aanzet om op een meer gestructureerde
werkwijze met de planning, aanbesteding en uitvoering van het meerjaren onderhoud om te gaan
verder doorgevoerd. Inmiddels zijn de eerste resultaten daarvan zichtbaar, het relatief duurdere
incidenten onderhoud neemt zoals verwacht af. Ook in 2013 zal het onderhoud conform de
meerjaren onderhoudsplanning (MJOP) wordt uitgevoerd. Daartoe is net zoals in voorgaande jaren
een financiële doorkijk gegeven van het (meerjaren) onderhoud. Daaruit blijkt dat de eerder
geconstateerde discrepantie welke aanwezig is tussen het benodigde budget voor
gebouwonderhoud en het beschikbare budget nog aanwezig is. In de komende periode wordt
onderzocht op welke wijze goed inzicht kan worden gegeven in de keuze mogelijkheden om met
deze discrepantie om te gaan. Voor de jaren na 2015 moeten er dan ook nog aanvullende keuzen
worden gemaakt. Dat de financiële behoefte van de onderhoudsplanning, ook na inzet van de
reserve, op dit moment de toegewezen financiële mogelijkheden te boven gaat, heeft als oorzaak
de in de toekomst verwachte noodzakelijke grotere onderhoudsverplichtingen. De in de loop van de
jaren tot 2010 opgelopen onderhoudsachterstand is inmiddels voor een (substantieel) deel goed
gemaakt. Ook is vanaf midden 2011 het energiebeheer bij eerdergenoemde cluster ondergebracht.
Na analyse van de beschikbare gegevens is in 2012 op diverse plaatsen geïnvesteerd om het
energieverbruik gunstig te beïnvloeden, ook in 2013 zal worden gezocht naar verdere mogelijke
besparingsmogelijkheden.
64

Financiering
In het Treasurystatuut staan de uitgangspunten en doelstellingen voor het treasurybeleid vermeld.
De uitvoering van het treasurybeleid komt in de financieringsparagraaf in de begroting en de
jaarrekening aan de orde. In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten
(BBV) is vastgelegd, welke informatie in de financieringsparagraaf in ieder geval moet worden
opgenomen. Het gaat daarbij om de beleidsvoornemens die relevant zijn voor het risicobeheer van
de financieringsportefeuille.
Als algemeen uitgangspunt voor het risicobeheer geldt dat wij een prudent beleid voeren.
Treasurybeheer/Liquiditeitsrisicobeheer
De gemeente beperkt haar liquiditeitsrisico’s door haar treasuryactiviteiten te baseren op een
middellange termijn planning. Dit gebeurt met behulp van een zogenaamde liquiditeitsbegroting,
waarin de belangrijkste (grote) geldstromen zijn opgenomen.
Renterisicobeheer
Het beleid ten aanzien van financieringen is erop gericht een spreiding van toekomstige renterisico's
op korte en lange termijn te bevorderen. Hierdoor voorkomen wij zoveel mogelijk risico's, die
ontstaan als gevolg van renteschommelingen.
Om het renterisico inzichtelijk te maken is een tweetal normen ontwikkeld, te weten de
kasgeldlimiet en de renterisiconorm.
Kasgeldlimiet
De kasgeldlimiet is een wettelijke limiet en bedraagt de maximale omvang van de kortgeldpositie in
enig jaar. In 2013 bedraagt de kasgeldlimiet 8,5% van het totaal van de begrote lasten:€ 11.450.000
Renterisiconorm
Met deze norm wordt tot uitdrukking gebracht tot welk bedrag de gemeente renterisico’s mag
lopen. Renterisico’s kunnen voortvloeien uit de noodzaak om bijvoorbeeld leningen af te lossen. De
renterisiconorm voor 2013 is 20% van de vaste schuld: € 30 miljoen (afgerond).
Leningenportefeuille
Mutaties in leningenportefeuille
(bedragen x € 1.000)
Bedrag
Beginstand per 1 januari 2013 149.970
Reguliere aflossingen 7.948
Eindstand per 31 december 2013 142.022
Financieringspositie
Per 1 januari 2013 is een financieringstekort begroot van € 40 miljoen. Gegeven het nog steeds grote
verschil tussen de rente die betaald moet worden voor kortlopende leningen en langlopende
leningen, wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de mogelijkheid om het financieringstekort
vlottend te financieren.
65

Schatkistbankieren
Het demissionaire kabinet-Rutte wil gemeenten uiterlijk eind 2013 verplichten om te gaan
schatkistbankieren. Dit betekent dat gemeenten per eind december 2013 hun tegoeden moeten
aanhouden bij de Nederlandse Staat.
In een brief aan de Tweede Kamer heeft minister De Jager de twee belangrijkste redenen voor dit
besluit toegelicht:
- verlagen van de EMU-schuld
- beperken van de risico’s.
De Wet Houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof) 1
betreft de Nederlandse uitwerking van Europese afspraken ten aanzien van de overheidsfinanciën.
De reden om te komen tot – aangescherpte - Europese afspraken is gelegen in de recente
ontwikkeling in de overheidsfinanciën van lidstaten. Door het ontbreken van begrotingsdiscipline in
een aantal landen in de eurozone, ook in economisch goede tijden, zijn serieuze risico’s voor de
economische groei en de financiële stabiliteit in de eurozone opgetreden. Van nationale wettelijke
verankering van de vereisten gaat een heldere disciplinerende werking uit, die laat zien dat de
lidstaten de urgentie en noodzaak zien van het op orde brengen van het functioneren van de
Economische en Monetaire Unie (EMU).
Het Rijk en de medeoverheden (provincies, gemeenten en waterschappen) delen een
gezamenlijke verantwoordelijkheid in het beheersen van de Europese normen ten aanzien
van de overheidsfinanciën. De Wet Hof bevat daarom ook regels ten aanzien van de bijdrage die
decentrale overheden moeten leveren aan het bereiken en vasthouden van houdbare
overheidsfinanciën. Deze regels behelzen een drietal terreinen:
1. Een gelijkwaardig aandeel van de decentrale overheden in de Europese begrotingseisen (vrij
vertaald het EMU-saldo) en de wijze van vaststelling hiervan;
2. Een beheersmodel van het EMU-saldo van de decentrale overheden;
3. Een goede informatievoorziening over de overheidsfinanciën van de decentrale overheden.
De VNG, het IPO en de UvW hebben advies op het wetsvoorstel uitgebracht. Momenteel ligt
het wetsvoorstel voor advies bij de Raad van State. Het kabinet weegt, bezien in het licht
van zijn demissionaire status, hoe het vervolgtraject van de Wet Hof eruit moet zien.
Totdat de Wet Hof in werking treedt, gelden de bestuursafspraken. Dit betekent dat in 2013
een EMU-tekortnorm van 0,5% BBP voor de gezamenlijke decentrale overheden geldt
(0,38% voor gemeenten, 0,07% voor provincies en 0,05% voor waterschappen). Afspraken
over het saldopad vanaf 2014 zijn aan het nieuwe kabinet.
In het Bestuurlijk overleg financiële verhoudingen van 10 mei 2012 is afgesproken dat in 2013 wordt
proefgedraaid met het beheersmodel. Van belang is dat er een instrumentarium komt voor het
beheersen van het EMU-saldo van en door de medeoverheden. In het Bofv is gesproken over de
hoofdlijnen van de wijze waarop de desbetreffende overheid en de toezichthouder in samenspel het
saldo zouden kunnen beheersen. Afgesproken is dat vooruitlopend op de inwerkingtreding van de
Wet Hof reeds ten behoeve van de begroting 2013 langs de hoofdlijnen zal worden “proefgedraaid”.
Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen zullen de hoofdlijnen nader uitwerken. In de
septembercirculaire 2012 wordt u hierover nader geïnformeerd.
1 Tekst overgenomen uit junicirculaire 2012
66

EMU-saldo
2012 2013 2014
1 Exploitatiesaldo voor toevoeging aan c.q. onttrekking 12.249 534 880
uit reserves (excl. Gemeentelijke "bedrijven")
+2 Afschrijvingen ten laste van exploitatie 7.261 7.353 7.368
+3 Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten
laste van de exploitatie 197 197 197
-4 Uitgaven aan investeringen in (im)materiële
vaste activa die op de balans worden geactiveerd 6.930- 7.030- 7.000-
+5 De in mindering op onder 4 bedoelde investeringen
gebrachte ontvangen bijdragen van het Rijk,
de Provincies, de Europese Unie en overigen
+6a Verkoopopbrengsten uit desinvesteringen in
(im)materiële vaste activa
-6b Boekwinst op desinvsteringen in
(im)materiële vaste activa
-7 Uitgaven aan aankoop van grond en de 15.615- 7.328- 7.328-
uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d.
+8a Verkoopopbrengsten van grond (tegen
verkoopprijs) 7.327 8.180 8.180
-8b Boekwinst op grondverkopen -
-9 Betalingen ten laste van de voorzieningen
-10 Betalingen die niet via de exploitatie lopen, 384- 373- 51-
maar rechtstreeks ten laste van de reserves
worden gebracht en die nog niet vallen onder
één van de andere genoemde posten.
-11 Boekwinst bij verkoop van deelnemingen en aandelen
= Berekend EMU-saldo lokale overheid 4.105 1.533 2.246
Bedragen x € 1.000,00
67

Grondbeleid
Bedrijventerrein
Tot september 2012 is verkocht en notarieel geleverd 0,60 ha. Voor 0,12 ha is een contract gesloten
op basis waarvan het perceel in 2012 geleverd en betaald zal worden. Op basis van de, in het kader
van de jaarrekening, vastgestelde programmering en de verkochte en nog te verwachten verkopen
wordt voor 2012 de programmering van 5,75 hectare niet gehaald.
Voor 2013 staat geprogrammeerd 6 ha uit te geven bedrijventerrein. Katingerveld is voor het eerste
deel bouwrijp gemaakt en zijn we in afwachting van de behandeling van het bestemmingsplan door
de Raad van State eind 2012/begin 2013. In 2012 is voor 0,47 ha op Katingerveld verkocht. Voor
Heemserpoort geldt dat het bestemmingsplan nog in procedure moet worden gebracht dit inclusief
exploitatieplan.
Vanwege de stagnerende verkopen van bedrijventerreinen en de opmaak van de Crisisupdate 2012
wordt planvorming van de projecten HeemserPoort, Rollepaal Oost en Broeklanden Zuid
heroverwogen.
Woningbouw
Tot september 2012 zijn verkocht en notarieel geleverd 15 kavels ten behoeve van de bouw van
woningen. Dit aantal loopt achter bij de programmering van 59 kavels voor 2012 na de correctie
boeggolf. Hierbij zijn we afhankelijk van de verkoop van losse kavels voor individuele woningen.
Voor 12 woningbouwkavels is een koopovereenkomst getekend dan wel een optiecontract gesloten.
Het totaal aantal verkochte kavels zou daarmee op 27 kunnen komen.
Opgemerkt wordt dat het merendeel betreft de verkoop van kavels in plan Garstlanden III.
In 2010, 2011 en 2012 zijn maatregelen getroffen om de gevolgen van de kredietcrisis voor de
woningmarkt te beperken en om de toegankelijkheid en verkoop te stimuleren. Het gaat om
maatregelen als de starterslening, verkoopgarantieregeling en de kavelreservering regeling.
Ondanks de teruggang in de verkoop van gemeentelijke kavels steekt dit nog positief af ten
opzichte van het regionale en plaatselijke beeld. De verkoop van woningen vanuit projecten is
nagenoeg stilgevallen. Desondanks zal het lastig worden om de geprogrammeerde uitgifte van 51
gemeentelijke kavels en 53 kavels projectbouw in 2013 te realiseren. Plan Garstlanden III fase 1 is in
de eerste helft van 2012 bouwrijp opgeleverd. Ook op plan de Meerstal en De Marke zijn
bouwmogelijkheden gerealiseerd.
Crisisupdate 2012
De aanhoudende economische en financiële crisis heeft voor de Hardenbergse grondexploitaties
ingrijpende gevolgen. In de Crisisupdate 2012 is de financiële problematiek rondom de
gemeentelijke grondexploitatie uiteen gezet. Om het Grondbedrijf de komende jaren in een
rustiger vaarwater te brengen wordt een aangepaste programmering voorgesteld voor zowel
woningbouw als bedrijventerreinen. Tevens worden de financiële consequenties van de
aangescherpte BBV richtlijnen inzichtelijk gemaakt. Dit leidt tot een generieke voorziening van
€ 21,5 mln. die kan worden gesplitst in € 8,1 mln. als gevolg van verslechterde exploitatieresultaten
door herprogrammering en € 13,4 mln. door afwaardering gronden (BBV).
In de Crisisupdate Grondbedrijf 2012 worden voorstellen gedaan om dit bedrag te dekken. De nota
Crisisupdate wordt u separaat aan deze begroting toegezonden.
68

Bedrijfsvoering
De bedrijfsvoering van de gemeenten Ommen en Hardenberg is met ingang van 1 juli 2012 een taak
van de Bestuursdienst Ommen-Hardenberg. De begroting van de Bestuursdienst omvat ook een
paragraaf bedrijfsvoering. Kortheidshalve wordt daarnaar verwezen.
69

Verbonden partijen
Een verbonden partij is een privaat- dan wel publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een
bestuurlijk én een financieel belang heeft. Een financieel belang is aanwezig wanneer een ter
beschikking gesteld bedrag niet verhaalbaar is bij faillissement, dan wel als financiële aansprakelijkheid
bestaat indien de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt (artikel 1 BBV). Bestuurlijk belang is
aanwezig, indien er zeggenschap bestaat uit hoofde van stemrecht dan wel vertegenwoordiging in het
bestuur van de organisatie.
Gemeenschappelijke regelingen
GGD IJsselland
Zwolle
Rechtsvorm
Betrokkenen partijen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Begrote bijdrage 2013 € 948.945
Risico’s en kansen
Geen bijzonderheden
Veiligheidsregio IJsselland
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Begrote bijdrage 2013 € 477.759
Risico’s en kansen
Geen bijzonderheden
Gemeenschappelijke regeling
De gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Hattem, Heerde, Kampen,
Ommen, Olst-Wijhe, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland,
Zwartewaterland, Zwolle.
Deelname in Algemeen Bestuur
Kwetsbare groepen
de GGD IJsselland draagt bij aan de ontwikkeling van een veilige en
gezonde regio waarin het goed leven, wonen, werken en recreëren is.
Zwolle
Gemeenschappelijke regeling
De gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Ommen, Olst-
Wijhe, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle.
Deelname in algemeen bestuur
Veiligheid en openbare ruimte
De veiligheidsregio beschermt de inwoners van onze gemeente tegen de
risico`s van branden, rampen en crises. Dat gebeurt door samen te werken
en te zorgen dat we, steeds beter, voorbereid zijn op het bestrijden van
rampen.
Gemeentelijke Kredietbank Assen
Drenthe
Rechtsvorm
Gemeenschappelijke regeling
Betrokkenen
De GKB werkt voor de inwoners van 22 gemeenten in de provincies
Drenthe, Overijssel, Groningen en Flevoland.
Bestuurlijk belang
Deelname in algemeen bestuur
Programma
Kwetsbare groepen
Bijdragen aan gemeentelijke De GKB is een regionale instelling op het terrein van financiële
doelstellingen
schuldhulpverlening voor Noord-Nederland. Zij levert een bijdrage aan het
voorkomen en oplossen van problematische schulden. De nauwe
samenwerking met partners in schuldhulpverlening garandeert een
integrale aanpak gericht op zowel oorzaak als gevolg van problematische
schulden.
Begrote bijdrage 2013 € 448.397
Risico’s en kansen De uitgaven voor schuldhulpverlening zijn in de jaren 2008 tot en met 2011
meer dan verdubbeld van € 187.000 in 2008, € 306.000 in 2009, € 353.000 in
2010 naar € 400.000 in 2011.
70

Unit Sociale Recherche
Zwolle
Rechtsvorm
Gemeenschappelijke regeling
Betrokkenen
De gemeenten Dalfsen, Dronten, Hardenberg, Hattem, Kampen, Ommen,
Olst-Wijhe, Zwartewaterland, Zwolle.
Bestuurlijk belang
Deelname in algemeen bestuur
Programma
Kwetsbare groepen
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Het doel van de regeling is het inrichten van een samenwerkingsverband
met betrekking tot het voorkomen en de opsporing van fraude met de door
de gemeente uit te voeren sociale zekerheidsregelingen
Begrote bijdrage 2013 € 86.871
Risico’s en kansen
De bijdrage is afhankelijk van het aantal “klanten”.
In 2011 is een bijdrage betaald van € 109.113.
Bestuursdienst Ommen –
Hardenberg
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Begrote bijdrage 2013
Risico’s en kansen
Hardenberg
Gemeenschappelijke regeling
De gemeenten Ommen en Hardenberg.
Deelname in algemeen bestuur
n.v.t.
De bestuursdienst is 1 juli 2012 gestart. De BOH is ontstaan door
samenvoeging van de ambtelijke organisaties van de gemeenten Ommen
Hardenberg. De BOH heeft als taak de uitvoering van de taken als
opgenomen in de begrotingen van de beide gemeenten.
De begroting 2013 is nog niet vastgesteld.
De BOH heeft een efficiencytaakstelling meegekregen van structureel
€ 1 miljoen vanaf 2015. Het aandeel van Hardenberg hierin is reeds
meegenomen in de meerjarenbegroting.
Deelname in verenigingen en stichtingen
Stichting LOC+
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Betaald in 2011
Risico’s en kansen
Hardenberg
Stichting (beherend vennoot C.V. Beheersmaatschappij LOC+)
De gemeente Hardenberg, AOC de Groene Welle, Alfa-college.
Vertegenwoordiging in het bestuur en voor 53,27% risicodrager
exploitatieresultaat.
Externe oriëntatie
Het LOC in Hardenberg is een multifunctioneel gebouw waarin een grote
verscheidenheid aan bewoners is gehuisvest op het gebied van cultuur,
onderwijs en werk. De opzet van het gebouw is gericht op samen werken
en samen wonen.
€ 1.309.831 aan huren en diensten
De gemeente huurt een deel van het LOC, deels voor huisvesting vna de
eigen organisatie, deels is sprake van onderverhuur. V.w.b. de
onderverhuur bestaat het risico van leegstand.
71

Euregio
Gronau/ Enschede
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Begrote bijdrage 2013 € 20.749 (is gelijk aan 2012)
Risico’s en kansen
Geen bijzonderheden
Vereniging van Nederlandse
Gemeenten
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Vereniging
131 Duitse en Nederlandse gemeenten en Duitse 'Kreise'.
Vertegenwoordiging in Euregioraad
Externe Oriëntatie
De Euregio wil een bijdrage leveren aan de welvaart en het welzijn in het
grensgebied en het bevorderen van wederzijdse begrip tussen de mensen.
De Euregio houdt daarbij rekening met mogelijke culturele verschillen
tussen de Nederlandse en Duitse samenleving.
Den Haag
Vereniging
Alle gemeenten
Vertegenwoordiging in ledenvergadering en zitting in VNG commissie
gemeentefinanciën.
Externe Oriëntatie
Belangenbehartiging van alle gemeenten bij andere overheden. Tweede
Kamer, Kabinet en maatschappelijke organisaties zijn belangrijke
gesprekspartners. Advisering aan alle leden over actuele ontwikkelingen
(pro actief) en advisering aan individuele leden (op verzoek). De
platformfunctie wordt uitgeoefend via de VNG-commissie, Provinciale
Afdelingen, congressen, studiedagen en ledenraadplegingen. De
gemeente Hardenberg is ook lid van de VNG afdeling Overijssel.
Begrote bijdrage 2013 € 78.062 (gelijk gehouden aan bijdrage 2012)
Risico’s en kansen
Geen bijzonderheden
Aandeelhouderschappen in vennootschappen
Beheersmaatschappij LOC+
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Begroot aandeel
resultaat 2013
Overige
Risico’s en kansen
Hardenberg
Commanditaire vennootschap
De gemeente Hardenberg, AOC de Groene Welle, Alfa-college.
Deelname als commandite voor 53,27% in eigendom opstallen.
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
De CV beheermaatschappij LOC+ draagt namens eigenaren en bewoners
zorg voor de inrichting en instandhouding van een professionele facilitaire
beheerorganisatie die zich richt op (facilitaire) ondersteuning van de
primaire processen van de bewoners.
€ 602.000
Kapitaalverstrekking ultimo 2012 € 13,7 mln.
Geen bijzonderheden
72

N.V. Bank Nederlandse
Gemeenten
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Den Haag
Begrote dividend 2013 € 100.000
Risico’s en kansen
Geen bijzonderheden
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
Nederlandse overheden (50% rijk/ 50% gemeenten, provincies en
waterschappen)
64.935 aandelen is 0,117% stemmen in de Ava
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
Het behoud van substantiële marktaandelen in het
Nederlandse publieke en semi-publieke domein en het behalen van een
redelijk rendement. Voorwaarden voor het realiseren van de doelstellingen
zijn het handhaven van de excellente kredietwaardigheid, het behoud van
een scherpe inkooppositie en een zo effectief en efficiënt mogelijke
bedrijfsvoering.
Enexis Holding N.V.
’s-Hertogenbosch
Rechtsvorm
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
Betrokkenen
Zes Nederlandse provincies en 130 gemeenten.
Bestuurlijk belang
96.993 aandelen is 0,0648% stemmen in de Ava
Programma
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
Bijdragen aan gemeentelijke Wij stellen alles in het werk om het vertrouwen van onze klanten,
doelstellingen
medewerkers, aandeelhouders en maatschappij te verdienen om daarmee
een leidende rol te spelen in het faciliteren van (een duurzame)
energievoorziening.
Begrote dividend 2013 € 43.000
Overige deelnemingen als Door een deelneming in Vordering op Enexis B.V. is Enexis ultimo 2009 een
gevolg van verkoop Essent achtergestelde leningen verstrekt van € 874.790. Door een deelneming in
Verkoop Vennootschap B.V. bestaat een vordering € 286.410.
Verder neemt de Gemeente Hardenberg nog deel in CBL Vennootschap
B.V. en in Claim Staat Vennootschap B.V.
Risico’s en kansen
Geen bijzonderheden
Attero Holding N.V.
Arnhem
Rechtsvorm
Betrokkenen
Bestuurlijk belang
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
Zes Nederlandse provincies en 130 gemeenten.
96.993 aandelen is 0,0648% stemmen in de Ava
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
Attero is actief in de grootschalige verwerking van afval. Daarbij staat de
omzetting van afval in een nuttig product (energie, compost, grondstof en
bouwstof) centraal. Wij richten ons daarbij op het terugwinnen van
herbruikbare grondstoffen en de productie van duurzame energie.
Begrote dividend 2013 € 5.000
Risico’s en kansen
Inzet is dat Attero op termijn verkocht wordt.
73

N.V. Rendo Holding
Meppel
Rechtsvorm
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
Betrokkenen
Gemeenten Hoogeveen, Meppel, Staphorst, Zwartewaterland,
Steenwijkerland, Coevorden, Hardenberg, Westerveld en De Wolden
Bestuurlijk belang
57 aandelen is 5,75% stemmen in de Ava
Programma
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
Bijdragen aan gemeentelijke N.V. RENDO Holding streeft er naar om haar huidige sterke positie als
doelstellingen
energienetwerk-organisatie voortdurend te verbeteren. Waar mogelijk
probeert zij in niches in de energiemarkt een toonaangevende speler te
worden. De nabijheid van het eigen betrouwbare en veilige energienetwerk
is steeds weer het vertrekpunt. Daarnaast wordt duurzaamheid een steeds
belangrijker thema. Belangrijke bedrijfswaarden zijn: een snelle response,
laagdrempeligheid en duurzaam ondernemen.
Begrote dividend 2013 € 400.000
Overige In 2012 heeft RENDO de eerder verstrekte geldlening ad € 4.812.818,
afgelost.
Risico’s en kansen
Door ENEXIS is een bieding gedaan op RENDO. Op het moment van
opstellen van deze begroting is deze bieding ingetrokken.
RENDO zal de komende jaren forse investeringen doen. Verder heeft het
Rijk besloten dat de zogenaamde precariobelasting wordt afgeschaft.
Deze ontwikkelingen kunnen gevolgen hebben voor het bedrijfsresultaat
van RENDO en daarmee voor het dividend voor de aandeelhouders.
Vitens N.V.
Utrecht
Rechtsvorm
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
Betrokkenen
Provincies en gemeenten in Friesland, Overijssel,
Flevoland, Drenthe, Utrecht, Noord-Holland en Gelderland
Bestuurlijk belang
63.007 aandelen is 1,13% stemmen in de Ava
Programma
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Vitens werkt voortdurend aan het winnen, zuiveren en leveren van
drinkwater van topkwaliteit, omdat ze weet dat 5,4 miljoen klanten daar
blindelings op vertrouwen.
Begrote dividend 2013 € 158.000
Overige Achtergestelde lening Vitens € 2.760.000
Risico’s en kansen
Geen bijzonderheden
N.V. Rova Holding
Zwolle
Rechtsvorm
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
Betrokkenen
Gemeente Dalfsen, Hardenberg, Hattem, Heerde, Kampen, Olst-Wijhe,
Ommen, Raalte, Staphorst, Twenterand, Zwartewaterland, Zwolle,
Meppel, Steenwijkerland, Urk, Amersfoort, Aalten, Oost Gelre, Winterswijk
en Apeldoorn
Bestuurlijk belang
816 aandelen A is 9,54% stemmen in de Ava
Programma
Wonen
Bijdragen aan gemeentelijke Voortdurend wordt gestreefd naar optimalisatie in drie centrale thema’s, te
doelstellingen
weten: duurzaamheid (verbetering milieurendement; bijdrage aan
gemeentelijke klimaatdoelstellingen), financiën (lagere tarieven voor de
burgers; dus geen winstmaximalisatie) en maatschappij (een leefbare
omgeving voor wonen en werken).
Begrote dividend 2013 € 350.000
Risico’s en kansen Aan ROVA is een achtergestelde lening verstrekt van € 1.425.304
Geen bijzonderheden
74

N.V. Wadinko
Rechtsvorm
Betrokkenen
Programma
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Begrote dividend 2013
Risico’s en kansen
Cogas Holding NV
Zwolle
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
De gemeenten Hellendoorn, Hof van Twente, Borne, Dalfsen, Deventer,
Dinkelland, Hardenberg, Meppel, Olst-Wijhe, Ommen, Steenwijkerland,
Tubbergen, Westerveld, Zwartewaterland, Zwolle, Kampen, Losser,
Noordoostpolder, Raalte, Rijssen-Holten, Staphorst, Twenterand, Urk,
Wierden en Provincie Overijssel.
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
Wadinko is een regionale participatiemaatschappij, die de bedrijvigheid -
en daarmee de werkgelegenheid - wil bevorderen in Overijssel, de Noord-
Oostpolder en Zuidwest Drenthe.
Geen dividend
Geen bijzonderheden
Almelo
Rechtsvorm
Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd)
Betrokkenen
Gemeente Almelo, Borne, Dinkelland, Hardenberg, Hof van Twente,
Oldenzaal, Tubbergen, Twenterand, Wierden.
Bestuurlijk belang
650 aandelen is 12,8 % stemmen in de Ava
Programma
Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen
Bijdragen aan gemeentelijke
doelstellingen
Cogas wil een belangrijke rol spelen in het voor de klant toepasbaar maken
van nieuwe technieken op het gebied van communicatie en (duurzame)
energie.
Aantal aandelen
650 stuks aandelen
Begrote dividend 2013 € 1.040.000
Risico’s en kansen
Tot 2015 wordt van COGAS een extra dividend ontvangen van € 400 per
aandeel. Dit komt overeen met € 390.000.
In 2012 is 50% van COGAS Kabel verkocht aan CIF. Op het moment van het
opstellen van deze begroting zijn de financiële gevolgen hiervan niet
bekend.
75

BESLUIT
De raad van de gemeente Hardenberg
Besluit:
Vast te stellen:
1. de begroting 2013
2. de meerjarenbegroting 2014 t/m 2016
In te stemmen met:
- de bijdrage van € 100.000 voor Leader plus i.c. het project Reestkerk Balkbrug
- de vervangings- en kleine investeringen als genoemd in deze begroting en de betreffende
bedragen hiervoor beschikbaar te stellen.
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering
van de raad van de gemeente Hardenberg van 13 november 2012.
De raad voornoemd,
De voorzitter
De griffier
76

BIJLAGEN
77

BIJLAGEN

Kerngegevens
KERNGEGEVENS
Onderdeel 1-1-2012 Begroting 2013
specificatie
specificatie
a Sociale structuur
aantal inwoners 59.430 59.600
waarvan :
- < 20 jaar 15.686 15.625
- > 20 jaar en < 65 jaar 34.516 34.575
.> 65 jaar 9.228 9.400
aantal bijstandsontvangers 665 660
waarvan:
. WWB tot 65 jaar 618 613
-lOAW 40 40
-lOAZ 7 7
b Fysieke structuur
oppervlakte gemeente in ha. 31.725 31.725
waarvan :
land 31.281 31.281
binnenwater 444 444
aantal woonruimten 24.895 25.000
waarvan:
- woningen 22.620 22.725
- recreatiewoningen 1.225 1.225
- capaciteit bijzondere woongebouwen 1.050 1.050
c Financiële structuur x € 1.000 per inwoner x € 1.000 per inwoner
primitief
lasten 134.734 2.267 134.703 2.260
opbrengst belastingen 9.774 164 9.971 167
algemene uitkering gemeentefonds 51.065 859 51.467 864
boekwaarde geactiveerde kapitaaluitgaven 289.844 4.877 282.208 4.735
waarvan grondexploitatie 87.210 1.467 81.333 1.365
reseves en voorzieningen 95.831 1.613 92.094 1.545
vaste schuld 157.313 2.647 149.971 2.516

Algemene uitkering
MAATSTAF
EENHEDEN
TOTAAL TOTAAL TOTAAL TOTAAL
2013 STRUCTUREEL
Inkomensmaatstaf OZB: 2013 2014 2015 2016
- waarde woningen per 1-1-2012
WOZ woning 4.765.795.270
totaal 4.765.795.270
belastingscapaciteit: 80% 3.812.636.216 -0,1005% 3.831.699,40- 3.847.779,40- 3.863.859,40- 3.879.939,40-
- waarde niet-woningen per 1-1-2012
WOZ niet woning -eigenaar 1.237.519.725
totaal 1.237.519.725
belastingscapaciteit: 70% 866.263.808 -0,1343% 1.163.392,29- 1.165.272,49- 1.167.152,69- 1.169.032,89-
- waarde niet-woningen per 1-1-2012
WOZ niet woning -gebruiker 1.113.969.675
totaal 1.113.969.675
belastingscapaciteit: 70% 779.778.773 -0,1083% 844.500,41- 846.774,71- 849.049,01- 851.323,31-
Sociaal
ABW schaalnadeel 0,653465 112.501,96 73.516,13 73.263,04 72.834,29 72.247,35
ABW schaalvoordeel 283,7940095 3.709,68 1.052.784,96 1.044.858,81 1.030.332,36 1.009.517,62
Bijstandontvangers 660 1.512,44 998.210,40 990.104,55 982.189,00 974.633,70
Eenouderhuishouden 1.200 147,72 177.264,00 180.218,40 183.172,80 186.127,20
Inwoners 59.600 134,31 8.004.876,00 7.937.190,00 7.684.571,00 7.990.253,00
Jongeren < 20 jaar 15.625 225,23 3.519.218,75 3.505.479,72 3.491.740,69 3.478.001,66
Ouderen > 64 jaar 9.400 83,55 785.370,00 801.411,60 817.453,20 833.494,80
Ouderen 75-85 jaar 3.200 27,63 88.416,00 90.377,73 92.339,46 94.301,19
Huishouden met laag inkomen 6.350,0000 86,84 551.434,00 553.443,50 555.515,48 557.714,97
Huishouden met laag inkomen (drempel) 3.850,0000 364,87 1.404.749,50 1.410.231,62 1.415.751,63 1.421.348,95
Minderheden 400 317,08 126.832,00 124.612,44 122.392,88 120.173,32
Uitkeringsontvangers 4.100 108,72 445.752,00 438.862,27 431.973,80 425.125,70
Functie
extra groei leerlingen VO - - - - - -
Lokaal klantenpotentieel 58.100 51,45 2.989.245,00 3.000.718,35 3.012.191,70 3.023.665,05
Regionaal klantenpotentieel 40.100 15,48 620.748,00 623.549,88 626.351,76 629.153,64
Leerlingen V.O. 3.140,00 467,74 1.468.703,60 1.498.203,00 1.527.607,20 1.556.406,60
Leerlingen so/vso 955,30 315,82 301.702,85 303.281,95 304.861,05 306.440,15
-
Fysiek
Bedrijfsvestigingen 3.550 114,54 406.617,00 407.189,70 407.762,40 408.335,10
Bewoonde oorden 1.013 31,13 31.534,69 31.534,69 31.534,69 31.534,69
ISV (a) stadsvernieuwing 0,000921548 14.824.166,19 13.661,18 13.661,18 13.661,18 13.661,18
ISV (b) herstructurering 0,000455423 9.316.642,46 4.243,01 4.243,01 4.243,01 4.243,01
Kernen 20 9.592,05 191.841,00 191.841,00 191.841,00 191.841,00
Kernen bodem factor buiten beb. kom 20 14.910,99 298.219,80 298.219,80 298.219,80 298.219,80
kernen met minstens 500 adressen 9 28.180,76 253.626,84 253.626,84 253.626,84 253.626,84
Omgevingsadressendichtheid 25.000 0,515 63,17 813.313,75 816.567,01 819.820,26 823.073,52
Oeverlengte bodem factor totale gem. 470.700 0,0715 33.655,05 33.655,05 33.655,05 33.655,05
Oeverl. dichth.factor bodem factor tot.gem. 875.584 0,0355 31.083,23 31.083,23 31.083,23 31.083,23
Oppervlakte land 31.281 32,83 1.026.955,23 1.026.955,23 1.026.955,23 1.026.955,23
Land bodem factor totale gemeente 31.281 31,35 980.659,35 983.161,83 985.038,69 987.541,17
Oppervlakte binnenwater 444 41,84 18.576,96 18.612,48 18.639,12 18.674,64
Geindex. opp.beb. buiten beb. kom 272 1.646,31 447.796,32 447.796,32 447.796,32 447.796,32
Geindex. opp.beb. in beb. kom 275 3.322,69 913.739,75 913.739,75 913.739,75 913.739,75
Geindexeerde totale opp.beb. 548 478,28 262.097,44 262.097,44 262.097,44 262.097,44
Woonruimten 25.000 178,49 4.462.250,00 4.480.099,00 4.497.948,00 4.515.797,00
Woonruimten bodem factor in beb. kom 25.000 27,77 694.250,00 697.027,00 699.804,00 702.581,00
woz-waarde niet woningen (in mln.) 866,26 312,00 270.274,31 270.711,11 271.147,91 271.584,71
Vast bedrag
Vast bedrag 276.226,36 276.226,36 263.524,60 263.524,60 263.524,60
34.039.444,46 34.021.153,13 33.823.416,82 34.178.170,18
Uitkeringsfaktor *in lopende prijzen* 1,475 1,475 1,505 1,510 1,546
Sub-totaal inclusief uitkeringsfaktor 50.208.180,58 51.201.835,46 51.073.359,40 52.839.451,10
Overige bestanddelen van de algemene uitkering:
jeugdzorg 36.960,00 36.960,00 36.960,00 36.960,00
Suppletie afschaffing OZB gebruikers woningen 47.929,00 47.929,00 47.929,00 47.929,00
integratieuitkering CJG 1.251.337,00 1.251.337,00 1.251.337,00 1.251.337,00
integratieuitkering WMO 5.244.053,00 5.244.053,00 5.244.053,00 5.244.053,00
Peuterspeelzaalwerk 173.754,02 173.754,02 173.754,02 173.754,02
Combinatiefuncties 231.360,00 231.360,00 231.360,00 231.360,00
NASB 112.158,00 112.158,00 112.158,00 112.158,00
Verfijningsuitkerig FVW 1984:
Rioleringen 1.110,12 - - -
51.467.249,62 52.439.559,88 52.290.849,32 54.036.706,51
51.467.249,62 52.439.559,88 52.290.849,32 54.036.706,51

Geconsolideerd meerjarig overzicht reserves en voorzieningen
Overzicht reserves en voorzieningen (x € 1.000).
reserves dekkings- bestemmings- voorzieningen voorzieningen belegde reserves
omschrijving algemeen reserves reserves Grondbedrijf Algemene dienst van derden Totaal
stand 1-1-2013 12.720 29.931 30.024 15.918 3.443 58 92.094
Toevoegingen 3.198 677 140 4.015
Onttrekkingen 978 2.152 424 3.554
stand 1-1-2014 12.720 28.953 31.070 16.595 3.159 58 92.555
Toevoegingen 3.761 705 142 4.608
Onttrekkingen 978 2.067 101 3.146
stand 1-1-2015 12.720 27.975 32.764 17.300 3.200 58 94.017
Toevoegingen 4.297 735 144 5.176
Onttrekkingen 978 2.082 101 3.161
stand 1-1-2016 12.720 26.997 34.979 18.035 3.243 58 96.032
Toevoegingen 5.045 766 146 5.957
Onttrekkingen 978 2.098 101 3.177
stand 1-1-2017 12.720 26.019 37.926 18.801 3.288 58 98.812

Meerjarig overzicht reserves en voorzieningen per jaar
Vermeerderingen Verminderingen rente GD
Omschrijving Saldo per 4,50% t.l.v. t.g.v. Saldo per obv
1-1-2013 rente exploitatie exploitatie 31-12-2013 4,50%
Reserves algemeen
Algemene reserve grondbedrijf 8.000.650 - 8.000.650 360.029
Algemene reserve 4.719.186 - 4.719.186 212.363
Totaal reserves algemeen 12.719.836 - - - 12.719.836 572.393
Dekkingsreserves
Reserve dekking kapitaallasten 29.930.654 - 978.073 28.952.581 1.346.879
Totaal dekkingsreserves 29.930.654 - - 978.073 28.952.581 1.346.879
Bestemmingsreserves
Reserve brandweertraktie 21.373 - 20.571 41.944 962
Reserve betaald parkeren ***rentetoevoeging 1.281.921 57.686 541.314 798.294 -
Reserve groot onderhoud pakeergarages ***rentetoevoeging 520.372 23.417 50.000 593.789 -
Reserve econ.structuurfonds **rente naar res. NB. 4.208.566 - 4.208.566 -
Reserve huisvesting onderwijs 3.872.283 - 226.386 4.098.669 174.253
Reserve kwetsbare groepen 300.000 - 300.000 13.500
Reserve centrumvoorz. Dedemsvaart **rente res. NB 1.881.500 - 1.881.500 -
Reserve afvalstoffenheffing 1.907.702 - 343.520 575.000 1.676.222 85.847
Reserve riolering 4.098.930 - 966.535 3.132.395 184.452
Res dorpsuitleg/ontwikkeling **rente naar res. NB. 408.869 - 209.688 618.557 -
Reserve centrumplan ****rentetoevoeging 1.599.586 71.981 380.623 2.052.190 -
Reserve plattelandsvernieuwing **rente naar res. NB. 224.821 - 4.134 220.687 -
Reserve centrumplan Dedemsvaart ***rentetoevoeging 2.168.221 97.570 2.265.791 -
Reserve invest.progr. na 2010 ***rentetoevoeging 4.277.799 495.070 407.876 5.180.745 -
Reserve afloop middelen (t/m 2011) 39.840 - 39.840 1.793
Reserve huisvesting ****rentetoevoeging 472.248 21.251 27.414 520.913 -
Reserve automatisering 135.864 - 193.763 329.627 6.114
Reserve onderhoud gebouwen 2.089.749 - 412.951 2.502.700 94.039
Reserve traktie / materialen GBO 217.707 - 144.635 362.342 9.797
Reserve zachte bovental ****rentetoevoeging 296.326 13.335 65.300 244.361 -
Totaal bestemmingsreserves 30.023.677 780.310 2.417.427 2.152.283 31.069.131 570.755
Voorzieningen Grondbedrijf
begroot resultaat GREX
Voorziening Katingerveld 166.432 7.073 173.506 -
Voorziening Broeklanden Zuid 3.370.412 143.243 3.513.655 -
Voorziening Ravelijn Balkbrug 209.269 8.894 218.163 -
Voorziening Lutten De Wieken 12.432 528 12.960 -
Voorziening Pluimswijk 58.658 2.493 61.151 -
Voorziening Broeklanden De Kop 297.055 12.625 309.679 -
Voorziening Mollinksvaart 82.470 3.505 85.975 -
Voorziening De Marke II 83.744 3.559 87.303 -
Voorziening Marslanden I 172.638 7.337 179.975
Voorziening Slagharen Noord 940.426 39.968 980.394
Voorziening Broeklanden 2.750.212 116.884 2.867.096
Voorziening woningen Dedemsvaart 377.010 16.023 393.033
Voorziening RvR Gramsbergen 769.130 32.688 801.818
Voorziening Marslanden II 1.115.475 47.408 1.162.883
Voorziening Strategische gronden 333.813 14.187 348.000
Voorziening Heemserpoort 593.514 25.224 618.738
Voorziening Heemse Pruttieshoek 283.003 12.028 295.031 -
Voorziening De Boschkamp 91.678 3.896 95.574 -
Voorziening Mercator 157.874 6.710 164.583 -
Voorziening Zorgzone 3.348.785 142.323 3.491.109
Voorziening woongebied Moeshoek Slagharen 704.079 29.923 734.002
Totaal voorzieningen Grondbedrijf 15.918.109 676.520 - - 16.594.629 -
Voorzieningen Algemene dienst
Voorz.pensioenen wethouders *CW-berekening 3.121.005 140.445 101.259 3.160.191 -
Voorziening privatisering O.B.S. 322.498 - 322.498 - 14.512
Totaal voorzieningen Algemene dienst 3.443.503 140.445 - 423.757 3.160.191 14.512
TOTAAL RESERVES 72.674.167 780.310 2.417.427 3.130.356 72.741.548 2.490.027
TOTAAL VOORZIENINGEN 19.361.612 816.965 - 423.757 19.754.820 14.512
TOTAAL GENERAAL 92.035.779 1.597.275 2.417.427 3.554.113 92.496.368 2.504.540

Vermeerderingen Verminderingen
Omschrijving Saldo per 4,50% t.l.v. t.g.v. Saldo per
1-1-2014 rente exploitatie exploitatie 31-12-2014
Reserves algemeen
Algemene reserve grondbedrijf 8.000.650 8.000.650
Algemene reserve 4.719.186 4.719.186
Totaal reserves algemeen 12.719.836 - - - 12.719.836
Dekkingsreserves
Reserve dekking kapitaallasten 28.952.581 978.073 27.974.508
Totaal dekkingsreserves 28.952.581 - - 978.073 27.974.508
Bestemmingsreserves
Reserve brandweertraktie 41.944 43.668 85.612
Reserve betaald parkeren ***rentetoevoeging 798.294 35.923 461.094 373.123
Reserve groot onderhoud pakeergarages ***rentetoevoeging 593.789 26.721 50.000 670.510
Reserve econ.structuurfonds **rente naar res. NB. 4.208.566 4.208.566
Reserve huisvesting onderwijs 4.098.669 362.555 4.461.224
Reserve kwetsbare groepen 300.000 300.000
Reserve centrumvoorz. Dedemsvaart **rente res. NB 1.881.500 1.881.500
Reserve afvalstoffenheffing 1.676.222 343.520 575.000 1.444.742
Reserve riolering 3.132.395 966.535 2.165.860
Res dorpsuitleg/ontwikkeling **rente naar res. NB. 618.557 346.496 965.053
Reserve centrumplan ****rentetoevoeging 2.052.190 92.349 380.623 2.525.162
Reserve plattelandsvernieuwing **rente naar res. NB. 220.687 4.134 216.553
Reserve centrumplan Dedemsvaart ***rentetoevoeging 2.265.791 101.961 - 2.367.751
Reserve invest.progr. na 2010 ***rentetoevoeging 5.180.745 544.952 407.876 6.133.573
Reserve afloop middelen (t/m 2011) 39.840 39.840
Reserve huisvesting ****rentetoevoeging 520.913 23.441 27.921 572.275
Reserve automatisering 329.627 379.530 709.157
Reserve onderhoud gebouwen 2.502.700 412.951 2.915.651
Reserve traktie / materialen GBO 362.342 169.089 531.431
Reserve zachte bovental ****rentetoevoeging 244.361 10.996 - 59.750 195.607
Totaal bestemmingsreserves 31.069.131 836.343 2.924.229 2.066.513 32.763.190
Voorzieningen Grondbedrijf
begroot resultaat GREX
Voorziening Katingerveld 173.506 7.374 180.880
Voorziening Broeklanden Zuid 3.513.655 149.330 3.662.985
Voorziening Ravelijn Balkbrug 218.163 9.272 227.435
Voorziening Lutten De Wieken 12.960 551 13.511
Voorziening Pluimswijk 61.151 2.599 63.750
Voorziening Broeklanden De Kop 309.679 13.161 322.841
Voorziening Mollinksvaart 85.975 3.654 89.629
Voorziening De Marke II 87.303 3.710 91.014
Voorziening Marslanden I 179.975 7.649 187.624
Voorziening Slagharen Noord 980.394 41.667 1.022.061
Voorziening Broeklanden 2.867.096 121.852 2.988.948
Voorziening woningen Dedemsvaart 393.033 16.704 409.737
Voorziening RvR Gramsbergen 801.818 34.077 835.896
Voorziening Marslanden II 1.162.883 49.423 1.212.305
Voorziening Strategische gronden 348.000 14.790 362.790
Voorziening Heemserpoort 618.738 26.296 645.035
Voorziening Heemse Pruttieshoek 295.031 12.539 307.569
Voorziening De Boschkamp 95.574 4.062 99.636
Voorziening Mercator 164.583 6.995 171.578
Voorziening Zorgzone 3.491.109 148.372 3.639.481
Voorziening woongebied Moeshoek Slagharen 734.002 31.195 765.198
Totaal voorzieningen Grondbedrijf 16.594.629 705.272 - - 17.299.900
Voorzieningen Algemene dienst
Voorz.pensioenen wethouders *CW-berekening 3.160.191 142.209 - 101.259 3.201.141
Voorziening privatisering O.B.S. - -
Totaal voorzieningen Algemene dienst 3.160.191 142.209 - 101.259 3.201.141
TOTAAL RESERVES 72.741.548 836.343 2.924.229 3.044.586 73.457.534
TOTAAL VOORZIENINGEN 19.754.820 847.480 - 101.259 20.501.041
TOTAAL GENERAAL 92.496.368 1.683.823 2.924.229 3.145.845 93.958.575

Vermeerderingen Verminderingen
Omschrijving Saldo per 4,50% t.l.v. t.g.v. Saldo per
1-1-2015 rente exploitatie exploitatie 31-12-2015
Reserves algemeen
Algemene reserve grondbedrijf 8.000.650 8.000.650
Algemene reserve 4.719.186 4.719.186
Totaal reserves algemeen 12.719.836 - - - 12.719.836
Dekkingsreserves
Reserve dekking kapitaallasten 27.974.508 978.073 26.996.435
Totaal dekkingsreserves 27.974.508 - - 978.073 26.996.435
Bestemmingsreserves
Reserve brandweertraktie 85.612 69.321 154.933
Reserve betaald parkeren ***rentetoevoeging 373.123 16.791 476.848 86.935-
Reserve groot onderhoud pakeergarages ***rentetoevoeging 670.510 30.173 50.000 750.682
Reserve econ.structuurfonds **rente naar res. NB. 4.208.566 4.208.566
Reserve huisvesting onderwijs 4.461.224 537.240 4.998.464
Reserve kwetsbare groepen 300.000 300.000
Reserve centrumvoorz. Dedemsvaart **rente res. NB 1.881.500 1.881.500
Reserve afvalstoffenheffing 1.444.742 343.520 575.000 1.213.262
Reserve riolering 2.165.860 966.535 1.199.325
Res dorpsuitleg/ontwikkeling **rente naar res. NB. 965.053 480.626 1.445.679
Reserve centrumplan ****rentetoevoeging 2.525.162 113.632 2.638.794
Reserve plattelandsvernieuwing **rente naar res. NB. 216.553 4.134 212.419
Reserve centrumplan Dedemsvaart ***rentetoevoeging 2.367.751 106.549 - 2.474.300
Reserve invest.progr. na 2010 ***rentetoevoeging 6.133.573 603.236 788.499 7.525.308
Reserve afloop middelen (t/m 2011) 39.840 39.840
Reserve huisvesting ****rentetoevoeging 572.275 25.752 28.428 626.456
Reserve automatisering 709.157 448.264 1.157.421
Reserve onderhoud gebouwen 2.915.651 412.951 3.328.602
Reserve traktie / materialen GBO 531.431 233.571 765.002
Reserve zachte bovental ****rentetoevoeging 195.607 8.802 - 59.750 144.659
Totaal bestemmingsreserves 32.763.190 904.935 3.392.420 2.082.267 34.978.278
-
Voorzieningen Grondbedrijf -
begroot resultaat GREX -
Voorziening Katingerveld 180.880 7.687 188.567
Voorziening Broeklanden Zuid 3.662.985 155.677 3.818.662
Voorziening Ravelijn Balkbrug 227.435 9.666 237.101
Voorziening Lutten De Wieken 13.511 574 14.085
Voorziening Pluimswijk 63.750 2.709 66.459
Voorziening Broeklanden De Kop 322.841 13.721 336.562
Voorziening Mollinksvaart 89.629 3.809 93.438
Voorziening De Marke II 91.014 3.868 94.882
Voorziening Marslanden I 187.624 7.974 195.598
Voorziening Slagharen Noord 1.022.061 43.438 1.065.499
Voorziening Broeklanden 2.988.948 127.030 3.115.978
Voorziening woningen Dedemsvaart 409.737 17.414 427.150
Voorziening RvR Gramsbergen 835.896 35.526 871.421
Voorziening Marslanden II 1.212.305 51.523 1.263.828
Voorziening Strategische gronden 362.790 15.419 378.208
Voorziening Heemserpoort 645.035 27.414 672.449
Voorziening Heemse Pruttieshoek 307.569 13.072 320.641
Voorziening De Boschkamp 99.636 4.235 103.870
Voorziening Mercator 171.578 7.292 178.870
Voorziening Zorgzone 3.639.481 154.678 3.794.159
Voorziening woongebied Moeshoek Slagharen 765.198 32.521 797.718
Totaal voorzieningen Grondbedrijf 17.299.900 735.246 - - 18.035.146
Voorzieningen Algemene dienst
Voorz.pensioenen wethouders *CW-berekening 3.201.141 144.051 - 101.259 3.243.933
Voorziening privatisering O.B.S. - -
Totaal voorzieningen Algemene dienst 3.201.141 144.051 - 101.259 3.243.933
TOTAAL RESERVES 73.457.534 904.935 3.392.420 3.060.340 74.694.549
TOTAAL VOORZIENINGEN 20.501.041 879.297 - 101.259 21.279.079
TOTAAL GENERAAL 93.958.575 1.784.232 3.392.420 3.161.599 95.973.629

Vermeerderingen Verminderingen
Omschrijving Saldo per 4,50% t.l.v. t.g.v. Saldo per
1-1-2016 rente exploitatie exploitatie 31-12-2016
Reserves algemeen
Algemene reserve grondbedrijf 8.000.650 8.000.650
Algemene reserve 4.719.186 4.719.186
Totaal reserves algemeen 12.719.836 - - - 12.719.836
Dekkingsreserves
Reserve dekking kapitaallasten 26.996.435 978.073 26.018.362
Totaal dekkingsreserves 26.996.435 - - 978.073 26.018.362
Bestemmingsreserves
Reserve brandweertraktie 154.933 88.247 243.180
Reserve betaald parkeren ***rentetoevoeging 86.935- 3.912- 492.878 583.725-
Reserve groot onderhoud pakeergarages ***rentetoevoeging 750.682 33.781 50.000 834.463
Reserve econ.structuurfonds **rente naar res. NB. 4.208.566 4.208.566
Reserve huisvesting onderwijs 4.998.464 706.770 5.705.234
Reserve kwetsbare groepen 300.000 300.000
Reserve centrumvoorz. Dedemsvaart **rente res. NB 1.881.500 1.881.500
Reserve afvalstoffenheffing 1.213.262 343.520 575.000 981.782
Reserve riolering 1.199.325 966.535 232.790
Res dorpsuitleg/ontwikkeling **rente naar res. NB. 1.445.679 655.497 2.101.176
Reserve centrumplan ****rentetoevoeging 2.638.794 118.746 2.757.540
Reserve plattelandsvernieuwing **rente naar res. NB. 212.419 4.134 208.285
Reserve centrumplan Dedemsvaart ***rentetoevoeging 2.474.300 111.344 - 2.585.643
Reserve invest.progr. na 2010 ***rentetoevoeging 7.525.308 687.306 788.499 9.001.114
Reserve afloop middelen (t/m 2011) 39.840 39.840
Reserve huisvesting ****rentetoevoeging 626.456 28.191 28.934 683.580
Reserve automatisering 1.157.421 719.532 1.876.953
Reserve onderhoud gebouwen 3.328.602 412.951 3.741.553
Reserve traktie / materialen GBO 765.002 269.342 1.034.344
Reserve zachte bovental ****rentetoevoeging 144.659 6.510 59.750 91.419
Totaal bestemmingsreserves 34.978.278 981.964 4.063.292 2.098.297 37.925.238
-
Voorzieningen Grondbedrijf -
begroot resultaat GREX -
Voorziening Katingerveld 188.567 8.014 196.581
Voorziening Broeklanden Zuid 3.818.662 162.293 3.980.955
Voorziening Ravelijn Balkbrug 237.101 10.077 247.178
Voorziening Lutten De Wieken 14.085 599 14.684
Voorziening Pluimswijk 66.459 2.825 69.284
Voorziening Broeklanden De Kop 336.562 14.304 350.865
Voorziening Mollinksvaart 93.438 3.971 97.409
Voorziening De Marke II 94.882 4.032 98.914
Voorziening Marslanden I 195.598 8.313 203.911
Voorziening Slagharen Noord 1.065.499 45.284 1.110.782
Voorziening Broeklanden 3.115.978 132.429 3.248.407
Voorziening woningen Dedemsvaart 427.150 18.154 445.304
Voorziening RvR Gramsbergen 871.421 37.035 908.457
Voorziening Marslanden II 1.263.828 53.713 1.317.541
Voorziening Strategische gronden 378.208 16.074 394.282
Voorziening Heemserpoort 672.449 28.579 701.028
Voorziening Heemse Pruttieshoek 320.641 13.627 334.268
Voorziening De Boschkamp 103.870 4.414 108.285
Voorziening Mercator 178.870 7.602 186.472
Voorziening Zorgzone 3.794.159 161.252 3.955.410
Voorziening woongebied Moeshoek Slagharen 797.718 33.903 831.621
Totaal voorzieningen Grondbedrijf 18.035.146 766.494 - - 18.801.640
Voorzieningen Algemene dienst
Voorz.pensioenen wethouders *CW-berekening 3.243.933 145.977 - 101.259 3.288.651
Voorziening privatisering O.B.S. - -
Totaal voorzieningen Algemene dienst 3.243.933 145.977 - 101.259 3.288.651
TOTAAL RESERVES 74.694.549 981.964 4.063.292 3.076.370 76.663.435
TOTAAL VOORZIENINGEN 21.279.079 912.471 - 101.259 22.090.291
TOTAAL GENERAAL 95.973.629 1.894.435 4.063.292 3.177.629 98.753.727