VAN DIVAN NAAR SCHOOL OVER HET EINDE VAN EEN ANALYSE

Inwit nr. 2/3, 2007, pp. 283-306
schilderij ons aankijkt. Vanaf dat moment zou hij heel zijn kindertijd schrik hebben voor
donker en duisternis. Kortom, deze ervaring stelt de blik 9 in als oorzakelijk object, als objectoorzaak
van zijn verlangen. Vanaf dat moment werd de blik een onder de stolp van de
moederlijke rokken verborgen gehouden 'overgenieten' 10 , dat totaal verschillend is van het
zien 11 , van wat te zien valt. De blik functioneert als verloren object in de mate dat hij zich
voor het subject tot 'een punctiforme leegte' herleidt (Lacan 1973 [1964], 73). Het subject
blijft in staat om te zien, maar dan wel georganiseerd door een blik die hem ontsnapt, die bij
de Ander wordt gelegd. De blik is mij ontnomen; het is de Ander die hem bezit onder de vorm
van een schaduwvlek die mij aankijkt. Het subject kan kijken, met meer of minder succes,
maar het wordt toch vooral bekeken. Ons subject wou dus het moederlijke gat ongedaan
maken, maar uiteindelijk stoot het op een ander soort gat, dat van de schize, de kloof, de
radicale scheiding tussen zien en blik.
Het is nu inderdaad ook dit gat dat door de voyeuristische trek moet geloochend
worden, want ook deze leegte is "constitutief voor de castratieangst" (Lacan 1973 [1964], 70).
Het kind zou trouwens later ook een symptoom ontwikkelen dat het zicht en de blik
als inzet heeft, onder de vorm van een oogtic.
derde niveau: loochening van het niet bestaan 12 van De Vrouw
Het volwassen liefdesleven van ons subject wordt gekenmerkt door enerzijds een
neiging tot het verzamelen van fallus girls en anderzijds door een onvermogen om tot te
komen tot een duurzame band met een vrouw. Wanneer deze band wel tot stand dreigt te
komen ontaardt hij altijd in een ravage. In het verzamelen van amoureuze overwinningen –
een reeks van fetisjen – gaat het er ditmaal om het niet bestaan van De Vrouw loochenen. Ik
herinner eraan dat, volgens Lacan, er geen betekenaar is die de vrouwen kan collectiviseren,
verzamelen: "De Vrouw bestaat niet". Ontmoeten kan men slechts één vrouw, en daarna nog
één, en nog één, enzovoorts. Ook daar gaat het dus om een onmogelijkheid, om een gat in de
symbolische orde.
Het verzamelen van meisjes door ons subject tracht deze lacune nu op perverse wijze
te loochenen – "De man bereikt slechts De Vrouw door zich vast te rijden in het veld van de
perversie" (Lacan 2001 [1973], 537), of nog: "Zich de vraag stellen van het vrouwelijk genot
[…] leidt tot allerlei perverte acten" (Lacan onuitgegeven [1966-1967], 7/06/1967). De
kinderlijke vraag "mamma, hoe plas jij?" was overigens al een dergelijke, tot perversie
leidende vraag naar het genot van een vrouw – "hoe geniet jij?". Het enuresis-symptoom
getuigt van de genotswaarde die de urinaire activiteit voor hem heeft. Hij formuleert in
werkelijkheid een vraag naar het genot van een vrouw. Tijdens de analyse zal hij ook dromen
dat hij een naakte vrouw doet genieten zonder haar aan te raken, met een afstandsbediening
van de televisie. De vrouw die niet bestaat is gereduceerd tot een gefetisjiseerd lichaam dat
men kan doen genieten als een automaat. Het gaat hierbij welteverstaan om een volledig
fallisch genot, van seksuele aard. Het subject zelf geniet scopisch: het gaat op in het
spektakel.
Deze loochening met betrekking tot De Vrouw roept meteen ook een andere
loochening op: niets willen weten van de non-verhouding tussen de seksen. De seksuele
relaties hebben hem inderdaad de illusie van de seksuele verhouding voorgespiegeld, en dit op
een volledig mannelijke wijze.
9 regard
10 plus-de-jouir als vertaling van Freuds Mehrlust
11 vision
12 inexistence
3