Achttiende-eeuws kolonialisme in brieven - Koninklijk Nederlands ...

ACHTTIENDE-EEUWS KOLONIALISME IN BRIEVEN
te dekken. Eerst liet men het aan de belastingschuldigen over een kwart van het
geschatte inkomen zonder controle in daartoe geplaatste ijzeren kisten te storten.
Van Hogendorp vertelt van een ambtenaar die aldus, naar men dacht, bankpapier
stortte dat later wit papier bleek te zijn 65 . Toen deze methode mislukte, volgde een
heffing op eigen, beëdigde aangifte, wat ook geen succes was. Tenslotte werden de
inkomsten van hogerhand getaxeerd, wat iets meer, maar toch nog veel te weinig
opbracht. Verder was, aldus Van Reede, een schip, waarop hij onverzekerde goederen
had, verongelukt, een vriend, die voor 2000 rijksdaalders schuld bij hem had,
was bankroet gegaan; door sterven van slaven had hij 3000 rijksdaalders schade;
de kostbare reis van de Gouverneur had hem heel wat schade berokkend; en tenslotte
was de prijs van de vogelnestjes geweldig gedaald.
Het was dus, heel anders dan hij gedacht had, een slecht jaar voor hem geweest.
Dan schoon ik dus tot hier toe nog in de magere Egyptische jaaren hebbe moeten
leeven, zo vlije ik mij echter dat de vette ook wel eens volgen zullen en hierop kan ik
gegronde hoope voeden, indien de verwagt wordende groote redres Commissie mij niet
al te zeer, in het geene ik buyten bemoeyenis van de Comp e winne, komt te besnoeyen.
In 1793 werd Van Reede ziek, wat hem na zijn herstel, mede door de vele sterfgevallen
van zijn vrienden, aan repatriëring deed denken. Zo schrijft hij op 19
december van dat jaar geen aanbevelingen meer nodig te hebben, nu hij van plan
is te repatriëren. Het zou echter anders lopen. De vader, die in 1791 na zijn benoeming
tot Landdrost schreef 'tot de hoogste trap van 't fortuyn geraakt' te zijn,
moest in een op 24 augustus 1794 begonnen en op 10 september 1795 beëindigde
brief aan zijn zoon melden
dat ik mijn ampten en commissiën quyd ben sonder eenige remuneratie en ik dus als een
privaat persoon alleen van mijne goederen leven moet... Nu feliciteere ik U over U aanwesen
in Indien. De voorsienigheyd heeft de omstandigheden u betreffende doen samenloopen
tot u geluk. Gij waard hier niets geweest en zoud ook niets kunnen worden. Weet
dan nu dat de Fransen meester zijn van ons geheele land, dat daar in eene volksregeeringe
plaats heeft, dat er geene Ridderschappen meer zijn, nog vergaderinge van
Ridderschap en steeden meer zijn.... Allen zijn malkander gelijk. Men noemt zich niet
dan burger of citoyen, alle de wapens moeten uit de kerken weggedaan worden. Daar
mag geen teeken van superioriteyt blijven.
Men kan zich voorstellen, dat de Heer van de Parkelaar bij deze passage de later
doorgeschrapte woorden schreef: 'Met agrement kunt gij bij retour hier in 't land
niet verkeeren'.
Van dit retour kwam natuurlijk voorlopig niets. In plaats daarvan komt er een
brief uit Indië van 7 april 1796, waarin Van Reede mededeelt, dat men trachten
65. Dirk van Hogendorp aan Gijsbert Karel, 10 oktober 1792. Du Perron-de Roos, 'Correspondentie',
169.
197