Achttiende-eeuws kolonialisme in brieven - Koninklijk Nederlands ...

ACHTTIENDE-EEUWS KOLONIALISME IN BRIEVEN
wonen, een argument dat nog veel eerder tegen de aanwezigheid van de Gouverneur
generaal als verwant van Engelhard kon worden aangevoerd.
Dat de beschuldiging, geuit door iemand, die tot Van Reede's vijanden behoorde,
tegen doden die zich niet meer verdedigen konden, wel tot niets kon leiden, was
gevoeglijk aan te nemen. Hetgeen zij wel bewijst, is de ongelooflijke corruptheid
en verdorvenheid, die voor de Indische regeringskringen kenmerkend was. Elke
twijfel, die men hieromtrent nog zou hebben wordt wel weggenomen door hetgeen
op één na de hoogste ambtenaar, de Directeur-generaal Wiese, in zijn memorie
voor het hoogste Indische bestuurscollege zegt:
Verre evenwel van mij is het doel om den Heer van Reede, of wie zulks ook zoude mogen
weezen, tot voorspraak te strekken. Ik weet te wel, dat het Gouvernement van Java's
noordoostkust zints lang dienstbaar is geweest om deezen te verrijken en geenen's
ontredderde zaaken te herstellen; - ook is mij te wel bewust dat de rijkdommen welke
gewoonlijk in dien post verzameld worden, onmooglijk kunnen worden verkreegen
door bestaanbaare middelen en weegen, maar ten teegendeele veelal de vrugten zijn van
ongeoorloofde praktijken en knevelarijen.
Waaraan hij dan in het begeleidend schrijven van 9 januari 1804 aan Van Haersolte
toevoegt:
Inderdaad. Niemand kan meer verwijderd zijn van de intentie dan ik, om mij tot verdeediger
van de Javasche huishouding en van hen, die aan't Hoofd daarvan zijn geplaatst
op te werpen, niemand kan vuuriger verlangen naar, noch dieper beseffen de
noodzaakelijkheid van de afschaffing der grove misbruiken en der drukkende inrigtingen
welken dit gezeegend land verwoesten. De Heer van Reede heeft zeeker, als gouverneur
van Java's noordoostkust, in eene ruime mate genooten alle de voordeelen welken die
post afwerpt, doch daarbij deed hij niets meer dan het voetspoor zijner voorgangers te
drukken, eeven als thans de Heer Engelhard, wiens gedrag als zoodanig den Heer van
Reede beter verdedigd, dan ik immer zoude durven onderneemen te doen.
Met het neerschrijven van deze passage heeft de heer Wiese waarschijnlijk niet
zonder voldoening geconstateerd een voltreffer te hebben geboekt. En toch had hij
mis geschoten. Het zal in 1809 en 1810 onder het bewind van Daendels zijn, dat
deze kwestie, die bij secreet besluit van 1805 van de hand was gewezen, opnieuw
aanhangig werd gemaakt. Bij die gelegenheid bleek het wel uit de verklaringen van
nog levende getuigen, die bij het overbrengen van de kisten met geld of kostbaarheden
van Mangkoe Negoro hadden geholpen, dat Van Reede zich aan een grof
bedrog en meer dan dat had schuldig gemaakt. Hij had op het vermogen van de
gestorvene zogenaamd beslag gelegd onder het motief, dat dit op last van de
Compagnie geschiedde om een garantie te hebben voor de blijvende trouw van
diens opvolger. Hij had in zijn begeerte naar deze schatten zich zozeer vergeten,
dat hij zijn eigen woning verlatende zich acht dagen lang dag en nacht in de woning
203