Achttiende-eeuws kolonialisme in brieven - Koninklijk Nederlands ...

L. BRUMMEL
gegeven, is hij op 11 september 1802 overleden. Eerst vijfjaar later overlijdt op
hoge leeftijd zijn vader, die zovele jaren naar de terugkomst van zijn in feite enig
overgeblevene zoon had uitgezien.
We zouden hiermede ons verhaal kunnen besluiten, ware het niet, dat zich bij de
brievencollectie twee brieven met bijlagen bevonden, door een van de executeurstestamentair
van de nalatenschap van onze man, zijn vriend Wiese, in 1804 aan
Van Haersolte, lid van het Staatsbewind en neef van Van Reede, geschreven.
Albertus Henricus Wiese, later van 1805 tot begin 1808 waarnemend Gouverneurgeneraal,
was, toen hij de brieven schreef nog Eerste Raad en Directeur-generaal
van Nederlands Indië. Aanleiding voor het schrijven van deze brieven was voor
Wiese geweest een alleronverkwikkelijkste zaak, door Van Reede's opvolger als
gouverneur en directeur van Java's Noordoostkust Nicolaus Engelhard aangebracht.
Het betrof hier een hofcabaal, aan het hof van de Soesoehoenan van Soerakarta,
waarvan de Kroonprins Tjockro Winotto het slachtoffer werd, doordat hij op weg
naar zijn verbanningsoord werd omgebracht. Dat had zich afgespeeld in 1803 en
sindsdien was volgens het getuigenis van Engelhard aan het licht gekomen, dat
dit het bloedig einde had betekend van allerlei intrigues, waaraan de Soenan jarenlang
had blootgestaan, en waarbij de hoofdrollen waren gespeeld door de genoemde
Tjockro Winotto en de resident aan het Soerakartaase hof Van Nijvenheim 70 .
Door het stichten van een heilloze verwarring zou men - aldus nog steeds Engelhard
- beoogd hebben hem het leven onmogelijk te maken, omdat Van Reede als
gouverneur gehandhaafd had willen büjven. Bovendien zou deze als man op de
achtergrond volgens degene, die de heldenrol in dit drama speelt, de pangeran
Ario Praboe Prang Wedono, zich schuldig gemaakt hebben aan het achterhouden
van de erfenis van diens grootvader, de ons uit de gebeurtenissen van 1790 bekende
Mangkoe Negoro.
De aantijgingen van Engelhard tegen drie schuldigen, die allen dood waren (ook
Van Nijvenheim was gestorven), waren weinig bewijskrachtig en Wiese, die als
executeur-testamentair het zijn plicht achtte voor de nagedachtenis van Van Reede
op te komen, het in een verweerschrift in de Raad niet na daarop te wijzen. Zekerheidshalve
- Engelhard was een zwager van de Gouverneur-generaal Siberg en
men kon nooit weten - stelde hij daarvan in patria Van Haersolte, die met de
Indische zaken in het Staatsbewind belast was, op de hoogte in zijn brief van 9
januari 1804. Dat Wiese niet ten onrechte deze voorzorg had genomen bewijst zijn
tweede brief van 15 maart 1804, waarin hij zich beklaagt, dat men hem nu als
executeur-testamentair het recht betwist de vergaderingen over deze zaak bij te
70. Barend Jan van Nieuwkerken, genaamd Nijvenheim.
202