De stand van educatief Nederland - Onderwijsraad

1 Inleiding
Jaarlijks berichten verschillende rapporten over de stand van zaken in het onderwijs.
Voorbeelden zijn Education at a Glance met de internationale onderwijsindicatoren van
de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) en het jaarlijkse
Onderwijsverslag van de Inspectie van het Onderwijs. In dit advies verbindt de raad
de opbrengsten van deze en andere rapporten met elkaar via een internationaal en historisch
vergelijkende aanpak. Vervolgens legt de raad verbindingen met het gevoerde
onderwijsbeleid, met eerdere adviezen die hij heeft uitgebracht en met zaken die in verder
beleid en advies aan de orde zouden moeten zijn.
De raad heeft met dit advies niet de pretentie een definitieve analyse te geven van het
Nederlands onderwijs, maar probeert diverse gegevens die momenteel beschikbaar zijn
in een breder kader te plaatsen. Met een zekere voorbehoud en voorzichtigheid brengt
de raad dit advies uit aan de minister in haar rol als minister en in haar rol als lid van het
kabinet. Immers, een gewenste prioriteitsstelling van onderwijs is een zaak die door het
huidige kabinet dient te worden overwogen.
Paragraaf 1.1 gaat nader in op de aanleiding voor dit advies. In paragraaf 1.2 komt de
vraagstelling aan bod. Paragraaf 1.3 schetst de ruimere context van het Nederlandse
onderwijs in termen van sociaal-culturele en sociaal-economische ontwikkelingen. Tot
slot beschrijft paragraaf 1.4 de werkwijze bij en opbouw van dit advies.
1.1 Aanleiding
Het Nederlandse onderwijs staat in verschillende opzichten op een hoog peil. De Inspectie
van het Onderwijs trekt jaarlijks deze hoofdconclusie, al zijn er steeds ook kanttekeningen
en aandachtspunten. Ook in internationale vergelijkingen scoort Nederland
over het algemeen goed, maar er zijn ook minpunten zoals het hoge aandeel voortijdige
schoolverlaters. Het kan en moet – zoals ook de raad zal proberen aan te tonen – altijd
beter.
Niet alleen in onderzoek, maar ook in de publieke opinie is er een dubbel beeld van het
onderwijs. Zo zijn ouders van leerlingen doorgaans tevreden over de (basis)kwaliteit van
de school en de leraar, maar maken ze zich zorgen over de reputatie van het onderwijs,
probleemgedrag, schooluitval, geringe keuzemogelijkheden en de sfeer, veiligheid en
aandacht op school. 3 Het onderwijs wordt als belangrijk voor het algemene welvaren en
welzijn gezien. Zodra in de samenleving iets dreigt mis te gaan, wijzen vingers al snel
naar het onderwijs. Daarmee lijken de genoemde zorgen over het onderwijs een basis te
hebben in de hoge verwachtingen die de samenleving heeft van het onderwijs en in de
vraag of de kwaliteit in de toekomst ook goed zal blijven.
3 Inspectie van het Onderwijs, 2003; Onderwijsraad, 2003j; Van Oord & Schieven, 2004.
16 Onderwijsraad, januari 2005