De stand van educatief Nederland - Onderwijsraad

36%, 48% en 13%. 88 Overigens neemt de belangstelling voor bètavakken steeds verder af,
niet alleen in het voortgezet onderwijs maar ook in het mbo en het hoger onderwijs. 89
Vervolgopleidingen. Mavo, havo en vwo zijn in de afgelopen decennia voor steeds meer
leerlingen geen eindbestemming meer, maar tussenstation. Eind jaren tachtig stroomde
90% van de leerlingen door naar vervolgonderwijs (mbo of hoger), dat dan ook snel
groeide. 90 Die groei was overigens al eerder ingezet: de omvang van het mbo nam in de
tweede helft van de vorige eeuw met een factor 30 toe, de omvang van het hoger onderwijs
is in die periode verzesvoudigd. 91 In het hoger onderwijs profiteerde met name het
hbo van de toenemende onderwijsdeelname. 92 Het aantal deelnemers daar lag al in 1965
ruim boven de 100.000; voor het wetenschappelijk onderwijs was dat 65.000. In de volgende
decennia steeg het aantal studenten dat hoger onderwijs volgde verder tot circa
400.000 in 2000, waarvan 240.000 in het hbo (voltijds) en 170.000 in het wetenschappelijk
onderwijs (inclusief extraneï). 93 De belangstelling voor exacte en technische richtingen
in het mbo en hbo is gedaald. In het wetenschappelijk onderwijs is de belangstelling
niet afgenomen, maar wel verschoven naar de meer praktijk- en toepassingsgerichte
bètaopleidingen zoals informatica, bouwkunde en technische bestuurskunde. 94
Overigens lijkt de onderwijsexpansie af te vlakken; zo stagneert bijvoorbeeld de groei
van de deelname aan hoger onderwijs. Vanwege deze verzadigingsverschijnselen is de
verwachting dat de groei van het hoger onderwijs de komende jaren vooral van demografische
ontwikkelingen moet komen. Daarbij komt dat kinderloosheid en kleine gezinnen
vaker voorkomen onder hogeropgeleiden, zodat een groot deel van de nieuwe generaties
minder onderwijsbagage van huis meekrijgt, en te verwachten is dat minder leerlingen
min of meer automatisch naar het hoger onderwijs zullen doorstromen. 95
Scholing en opleiding van volwassenen. Verschillende vormen van volwasseneneducatie
die in de jaren zeventig en tachtig steeds meer in de belangstelling kwamen, zoals basiseducatie,
vavo (voortgezet algemeen volwassenenonderwijs), deeltijd-mbo en deeltijd
hoger onderwijs, zagen in de jaren negentig dalende deelnamecijfers. 96 De laatste jaren
zijn de totale deelnemersaantallen redelijk constant: er is een stijgende deelname bij
NT2 (Nederlands als tweede taal) en inburgering, maar daar staat een daling tegenover
bij andere vormen van basiseducatie. 97
Deelname naar achtergrondkenmerken
Vanaf de jaren zestig werden in Nederland achterstandsgroepen als probleem gezien
en zette de overheid een gelijkekansenbeleid in. Eerst waren vooral Nederlandse lagere
sociale milieus de doelgroep, later kwamen daar vrouwen en allochtonen bij. Hoe heeft
hun deelname zich ontwikkeld en hoe ‘scoort’ Nederland ten opzichte van andere landen?
Overigens kan, voorzover achterstanden zijn ingelopen, dit maar voor een deel aan
88 Organisation for Economic Co-ordination and Development, 1990; Sociaal en Cultureel Planbureau, 1998; Inspectie van het
Onderwijs, 2004. De cijfers uit 1985-86 hebben betrekking op de situatie voor de onderwijsvernieuwing in deze onderwijssectoren:
het vbo en mavo waren nog niet samengevoegd tot vmbo, ook het ivbo bestond nog (nu vervangen door lwoo).
89 Sociaal en Cultureel Planbureau, 2002.
90 Organisation for Economic Co-ordination and Development, 1990.
91 Inspectie van het Onderwijs, 1996.
92 Sociaal en Cultureel Planbureau, 1998.
93 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 2003a.
94 Sociaal en Cultureel Planbureau, 2002.
95 Sociaal en Cultureel Planbureau, 2004a.
96 Sociaal en Cultureel Planbureau, 1998.
97 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2004b.
De stand van educatief Nederland
45