Een stoornis wordt steeds normaler

Edo Nieweg Een stoornis wordt steeds normaler
hebben. We reïficeren ook wanneer we een label
opvatten als een verklaring. Dat leidt vaak tot
cirkelredeneringen: ‘Waarom is Mark zo druk’
‘Door zijn adhd.’ ‘Hoe weet je dat hij adhd
heeft’ ‘Doordat hij zo druk is’.
Voor de nadelen van een diagnose is in het
huidige klimaat minder aandacht dan voor de
voordelen. De voordelen die dsm-stoornissen
met zich meebrengen berusten veelal op
beeldvorming, op overschatting van hun
betekenis. Op grond daarvan hebben ze een
cruciale positie gekregen in de organisatie van
de gezondheidszorg: ze geven toegang tot zorg
en voorzieningen. Inhoudelijk is daar, zoals
gezegd, weinig grond voor. Behandeling richt
zich in de praktijk op problemen en klachten en
zou dus ook verricht kunnen worden zonder die
eerst te classificeren (een individuele diagnose
is zinvoller, maar wordt vaak niet geformuleerd).
Behandeling van pdd-nos bijvoorbeeld
komt meestal neer op behandeling van sociaal
onhandig gedrag dat pdd-nos genoemd is.
De behoefte aan houvast, aan controleerbaarheid
en transparantie in de organisatie van de
ggz is een belangrijke reden voor de plaats die
de dsm-categorieën zijn gaan innemen. Ze zijn
belangrijk omdat we ze belangrijk gemaakt
hebben, hun intrinsieke waarde voor de zorg is
gering. We hebben een ritueel ontwikkeld dat
met ons op de loop is gegaan.
zien wat we willen zien
We zagen dat kinderpsychiatrische stoornissen
¬ op gezag van experts veelal opgevat als de
gedragsmatige uitingen van afwijkingen in het
brein ¬ een vehikel zijn waarmee het beheersings-
en reductionistische denken de waarde
van de complexiteit van opvoeding, ontwikkeling
en geestelijke gezondheid onder druk
zet. Immers, met de benoeming van klachten
en problemen (‘Mark is storend in de klas’) als
psychiatrische stoornissen (‘Mark heeft adhd
of pdd-nos’) transformeren we in één beweging
een complex, meerduidig probleem in
een objectief-wetenschappelijke, isoleerbare,
waardevrije afwijking van Mark, of zelfs: van
Marks brein. Dat geeft houvast en stelt gerust:
deskundigen (er)kennen het probleem, het ligt
niet aan de ouders, de leerkracht, de school of
het onderwijs, er is een behandelrichtlijn, medicatie,
een Rugzakje, zorgstromen en -kosten
kunnen in kaart worden gebracht. De keerzijde
wordt vaak over het hoofd gezien: hoe reëel
is dat houvast, wat zijn de nadelen en wat de
alternatieven
We zouden ons moeten realiseren dat
het benoemen van de resultante van onvolmaaktheden
en varianten als psychiatrische
stoornis er nog geen ziekte van maakt (al kan
die resultante daarom nog wel tot een reële
zorgbehoefte leiden). We zouden ons er meer
bewust van moeten worden dat we zien wat
we willen zien ¬ de dsm beschrijft niet alleen
verschijnselen, maar creëert ook de bril
waardoor we ernaar kijken. We zouden ons
niet moeten laten verleiden de noties van de
complexiteit, diversiteit en waardebepaaldheid
van opvoeding en ontwikkeling op te geven
voor de eenvoud, zekerheid en objectiviteit
die gesuggereerd worden door psychiatrische
diagnosen.
119
s & d 7/8 | 2011