Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene
Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene
Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
de militaire dictatuur (1967 - 1974), toen de leiding van de Orthodoxe Kerk van Griekenland<br />
zich enerzijds <strong>voor</strong> het karretje van het kolonelsregime met diens leuzen ten gunste van de<br />
nauwe band tussen de Orthodoxie en het Griekendom liet spannen, maar anderzijds ook<br />
plannen <strong>voor</strong> kerkelijke hervorming maakte. Aan het symposium namen behalve oostersorthodoxe<br />
kerkleiders en theologen ook vertegenwoordigers van enkele andere kerken.<br />
<strong>voor</strong>al rooms-katholieken, protestanten en Armeens-orthodoxen, astronomen, juristen en<br />
journalisten deel. De deelnemers aan het symposium bespraken met name de mogelijkheid<br />
van een vaste datum, omdat volgens hen de huidige berekening van de paascyclus volgens<br />
de juliaanse kalender onnauwkeurig was. Patriarch Athenagoras van Constantinopel (1948 -<br />
1972), een visionair van de Oecumenische Beweging en een hartstochtelijk pleitbezorger<br />
van een gemeenschappelijke paasdatum <strong>voor</strong> alle christelijke kerken, stelde de zondag in<br />
het tijdsbestek van 8-14 april <strong>voor</strong>. De deelnemers aan het symposium zelf vonden de<br />
zondag in de periode van 15-21 april geschikt en een Russisch-orthodoxe professor pleitte<br />
<strong>voor</strong> de zondag in de tijd van 12-18 april met de mogelijkheid van een latere datering. De<br />
liturgist Iôannês M. Fountoulês (Foundoulis; 1927 - 2007), die later grote bekendheid zou<br />
krijgen als hoogleraar in de liturgiewetenschap en homiletiek aan de Aristoteles-Universiteit<br />
van Thessaloniki, belichtte ook de grote <strong>voor</strong>delen van een vaste paasdatum op de tweede<br />
of derde zondag van april <strong>voor</strong> de rest van het kerkelijke jaar. Men zou <strong>voor</strong>taan niet meer<br />
het feest van St. Joris, normaliter 23 april, van de strenge vastentijd naar de vreugdevolle<br />
periode na Pasen moeten verschuiven; de Griekse nationale feestdag op 25 maart, Maria<br />
Boodschap, zou niet meer in de Grote Week kunnen vallen, en de Vasten van de<br />
Apostelen 21 zou niet meer kunnen uitvallen vanwege een zeer late paasdatum. Al met al zou<br />
de rubristiek, vastgelegd in het Typikon, veel eenvoudiger worden. Een ‘half-liturgisch’<br />
argument ten gunste van de derde zondag in april in plaats van de tweede is volgens<br />
Foundoulis dat de natuur later in april veel meer opengegaan is en dat het lenteachtige en<br />
volkse karakter van het paasfeest daar dan veel meer profijt van heeft. Toch verdient het<br />
volgens hem de <strong>voor</strong>keur om, ondanks alle <strong>voor</strong>delen van zo’n vaste paasdatum, ervan af te<br />
zien als niet alle Orthodoxe Kerken ermee instemmen. Nog een schisma, namelijk tussen<br />
‘nieuw-paschieten’ en ‘oud-paschieten’, zou immers dramatisch zijn. Eenheid is het hoogste<br />
goed, ook tegen oude canonieke regelingen in. 22 De Griekse pers reageerde weliswaar<br />
geestdriftig op de tijdens dit korte symposium bereikte ‘oecumenische doorbraak’, maar de<br />
<strong>voor</strong>zichtigheid en terughoudendheid bij de beleidsmakers wogen zwaarder. Ondanks de wil<br />
tot hervormingen bij een deel van de kerkleiding besloot de Heilige Synode, het<br />
bestuursorgaan van de plaatselijke Orthodoxe Kerk, dat het symposium een privé-initiatief en<br />
niet officieel was geweest en dat de uitkomst ervan niet bindend was <strong>voor</strong> de kerkleiding.<br />
De reserves van veel orthodoxe bisschoppen en patriarchen tegenover een vaste<br />
paasdatum bleven bestaan. Het was duidelijk dat de visionaire patriarch Athenagoras ver<br />
<strong>voor</strong> zijn medebroeders uit was gelopen. Tijdens de Vijfde Assemblee van de Wereldraad<br />
van Kerken in Nairobi (1975) stelden de orthodoxe afgevaardigden zich terughoudend op en<br />
zeiden zolang te willen vasthouden aan de traditionele manier in hun kerken om de<br />
paasdatum vast te stellen, totdat een pan-orthodoxe beslissing over een mogelijke verandering<br />
was genomen. Dezelfde terughoudendheid werd betracht tijdens een oosters-orthodoxe<br />
consultatie in Chambésy (Zwitserland) in 1977. Men zei schisma’s te vrezen als men het<br />
punt van de vaste paasdatum zou aannemen. De deelnemers aan die consultatie bepleitten<br />
tegelijkertijd de oriëntatie op de meest nauwkeurige wetenschappelijke gegevens om de<br />
plaatsvond. Vgl. de uitvoerige voetnoot in: Philipp Harnoncourt, Gesamtkirchliche und teilkirchliche Liturgie:<br />
Studien zum liturgischen Heiligenkalender und zum Gesang im Gottesdienst unter besonderer Berücksichtigung<br />
des deutschen Sprachgebiets. Freiburg im Breisgau, 1974, bladz. 63-65, noot 3.<br />
21<br />
Een vastenperiode die loopt vanaf het feest van Allerheiligen – de zondag na Pinksteren, die de beweeglijke<br />
paascyclus afsluit – tot aan het feest van Petrus en Paulus en van de H.H. Apostelen op 29 respectievelijk 30<br />
juni.<br />
22<br />
Zijn lezing is gepubliceerd in de acten van het symposium (Athene, 1969), die ik echter niet heb kunnen inzien.<br />
Ik baseer me op de herdruk met een enigszins andere titel: Iôannês M. Fountoulês, Ho statheros heortasmos tou<br />
Pascha apo orthodoxou teletourgikês pleuras. In: Iôannês M. Fountoulês, Leitourgika Themata 7. Thessaloniki,<br />
1986, bladz. 99-106<br />
12