Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene

criterium in om de ware kerk te onderscheiden. Niet de institutionele banden, de verbondenheid
met paus en bisschoppen, zijn doorslaggevend, maar de vraag of het Woord op juiste
wijze wordt verkondigd en de sacramenten op rechte wijze worden bediend. De Reformatoren
wilden zich niet losmaken van de oude katholieke traditie, maar van de Roomskatholieke
Kerk van die tijd. Kasper tekent daarbij aan dat het in die tijd juridisch nog van
belang was om als katholieke kerk te worden aangeduid en erkend. Pas na de secularisatie
in het begin van de 19 e eeuw werd in de Westerse wereld katholiek een confessionele
aanduiding die aan protestantse kant vaak negatief wordt verstaan. Het was vanwege de
confrontatie met Rome dat Luther de term katholiek in de geloofsbelijdenis schrapte en
verving door christelijk. De protestantse theoloog dr. A. van de Beek wijst er op dat christelijk
inhoudelijk een equivalent van katholiek is. Omdat het woord katholiek een bepaalde kleur
had gekregen, wilde Luther deze vervangen door een andere term die de oorspronkelijke
betekenis beter weergaf: de Kerk deelt in de volheid van het heil dat Christus schenkt. 100 Tot
op de dag van vandaag wordt in protestantse vertalingen van de geloofsbelijdenissen doorgaans
het woord katholiek gemeden en vervangen door algemeen of christelijk. 101
In de eeuwen daarna zijn deze verschillen natuurlijk breed uitgemeten. In de confrontatie met
de Reformatie was de katholieke apologetiek er vanaf de 16 e eeuw op gericht aan te tonen
dat de notae eccesiae alleen in de Rooms-katholieke Kerk goed zijn bewaard. Ook daardoor
kreeg katholiek steeds meer een confessionele lading. Pas In de 19 e en 20 e eeuw wordt de
confessionele afgrenzing van katholiciteit doorbroken door theologen zoals Johann
Sebastian Drey en Johann Adam Möhler. De studie van de patristiek heeft daarvoor veel
betekend. De herontdekking van de fundamentele, omvattende betekenis van katholiciteit
door Franse theologen als Henry De Lubac en Yves Congar heeft tijdens het Tweede
Vaticaans Concilie vrucht gedragen in de constitutie over de Kerk. Tezelfdertijd heeft in de
evangelische en de oecumenische theologie een herbezinning op de betekenis van
katholiciteit plaatsgevonden.
Oecumenische impulsen
De Commissie Geloof en Kerkorde van de Wereldraad van Kerken heeft vanaf 1937 het
zoek -en groeiproces naar het herstel van de eenheid van de Kerk intensief gestimuleerd en
begeleid. Het is geen gemakkelijke opdracht omdat de visies van de kerkelijke tradities op
eenheid sterk uiteenlopen. 102 Voor de voortgang van de dialoog over de eenheid is een
gemeenschappelijke opvatting over het wezen en de zending van de Kerk onontbeerlijk.
Sinds het befaamde Limarapport uit 1982 over Doop, Eucharistie en Ambt en vooral na de
Vijfde Wereldconferentie in Santiago de Compostella (1993) heeft de Commissie deze
uitdaging ter hand genomen en verschillende conceptteksten over de Kerk uitgegeven. Een
baanbrekende tekst is die uit 2005 die rond de Algemene Vergadering van de Wereldraad in
Porto Alegre (Brazilië) verscheen. 103 In deze tekst wordt onder woorden gebracht wat kerken
samen kunnen zeggen over het wezen en de zending van de Kerk. Binnen die overeenstemming
wordt gezocht naar een weg hoe de nog overblijvende kerkscheidende kwesties
kunnen worden overwonnen. De Kerk wordt voorgesteld als gave van God: als een schep-
100
Dr. A. van de Beek, Lichaam en Geest van Christus, de theologie van de Kerk en de Heilige Geest, Meinema,
Zoetermeer, 2012, bladz. 91
101
In het Dienstboek van de Protestantse Kerk in Nederland (Boekencentrum, Zoetermeer, 1998) zijn twee
vertalingen van de Geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel opgenomen. In de oecumenische vertaling die
door de Raad van Kerken is uitgebracht (nr. 62, bladz. 622) luidt in het artikel over de Kerk de tekst: ‘En in één,
heilige, katholieke en apostolische Kerk’. In de vertaling onder nr. 63 (bladz. 624-625) luidt de vertaling: ‘Ik geloof
ene, heilige, algemene, christelijke Kerk’. Behalve het woord katholiek is ook de term apostolisch hertaald.
102
Een mooi overzicht van de uiteenlopende opvattingen van de kerkelijke tradities en de verschillende modellen
van eenheid is te vinden in J. Vercruysse, Pelgrims onderweg, Inleiding tot de oecumenische beweging. Acco,
Leuven-Amersfoort, 1998, bladz. 131-162.
103
De Nederlandse vertaling Het wezen en de zending van de Kerk (Faith and Order Paper nr. 198) verscheen in
Kerkelijke Documentatie (2008/36), bladz. 4-5, 86-124. Tijdens de komende Algemene Vergadering van de
Wereldraad van Kerken in Busan (2013) zal een nieuwe, hopelijk definitieve, versie van deze tekst worden
gepresenteerd.
44