Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene

ping van het Woord en van de Heilige Geest. In deze theologische begripsbepaling zijn de
notae ecclesiae van belang. Katholiciteit wordt vanuit de patristiek (Ignatius van Antiochië)
gedefinieerd vanuit de volheid en de omvattendheid van de verlossing in Christus. De Kerk is
de plaats en het instrument van Gods reddende en levengevende aanwezigheid. De Kerk is
een gemeenschap waarin door alle tijden heen en op alle plaatsen, de heilige Geest de
gelovigen laat deelnemen in Christus’ leven en redding, ongeacht hun geslacht, ras of
sociale positie. 104 Deze overeenstemming is de basis voor de behandeling van de moeilijke
vragen over de historiciteit van de Kerk en over de ordening van het kerkelijk leven.
In het hoofdstuk over de weg van de Kerk door de geschiedenis worden vragen
gethematiseerd als: welke invloed heeft de geschiedenis op het zelfverstaan van de Kerk
Als eschatologische realiteit anticipeert de Kerk op het Koninkrijk Gods, maar als historische
realiteit staat ze voortdurend bloot aan de ambiguïteiten van de menselijke geschiedenis. Het
is duidelijk dat de kerken zelf de historiciteit van de Kerk verschillend beoordelen.
Sommige kerken, zoals de Rooms-katholieke Kerk, houden ondanks de ambiguïteit van de
geschiedenis vast aan het beeld van de Kerk als werkzaam teken of sacrament. Andere
kerken, vooral reformatorische, verwerpen het gebruik van de term sacrament voor de kerk.
Een zelfde onderscheid doet zich voelen ten aanzien van de vraag hoe de realiteit van de
zonde in de Kerk moet worden verstaan en uitgedrukt. Voor de Rooms-katholieke Kerk en de
Orthodoxe Kerken staat de heiligheid van de Kerk voorop en kan de Kerk als zodanig niet
zondigen. Andere kerken zijn van opvatting dat ook de Kerk, verstaan als een gemeenschap
van leden, wel degelijk kan zondigen en dat de zonde de Kerk als zodanig kan aantasten.
Ook de praktische betekenis van de notae ecclesiae wordt ter discussie gesteld. De eenheid,
de heiligheid, de katholiciteit en de apostoliciteit van de Kerk staan op gespannen voet met
de historische ontwikkelingen waarin zich allerlei ontsporingen hebben voorgedaan.
Andere belangrijke vragen gaan over de weg naar volledige gemeenschap: hoe is de reeds
ervaren gemeenschap in Christus (teken van katholiciteit) vol te houden met het gegeven dat
de kerken de volledige gemeenschap nog niet hebben hersteld Wat is de balans tussen
gemeenschap en verscheidenheid in de ene Kerk Wat zijn de grenzen aan de verscheidenheid
En welk perspectief biedt het model van de Kerk als gemeenschap van lokale kerken
Is het zo dat de volle gemeenschap (communio) wordt gerealiseerd wanneer kerken in staat
zijn om in elkaar de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk in heel haar volheid te
erkennen
Ten aanzien van de ordening van het kerkelijk leven hebben de kerken elkaar op grote lijnen
gevonden. Binnen de brede overeenstemming over het apostolische geloof, de sacramenten
van Doop en Eucharistie, het ambt van alle gelovigen, het ambt van de gewijde bedienaren,
het bisschopsambt, conciliariteit en primaatschap, zijn er weliswaar nog significante
verschillen, maar ze staan in een kader waarbinnen dialogen, multilateraal en bilateraal,
zinvol worden gevoerd.
Protestantse katholiciteit
In de protestantse theologie in Nederland werkt het hernieuwde, brede besef van katholiciteit
door. Dit blijkt uit twee recente publicaties: een bundel essays onder redactie van dr. J.
Kronenburg en dr. R. de Reuver én een volledige ecclesiologie van dr. A. van de Beek. In
beide publicaties wordt de Protestantse Kerk in Nederland aangemoedigd zich rekenschap
te geven van haar katholieke oorsprong en roeping.
De Protestantse Kerk in Nederland ontstond in 2004 uit de eenwording van de Nederlands
Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk
in het Koninkrijk der Nederlanden. Er is een lang proces van dialoog en overleg aan vooraf
104
Op.cit., bladz. 91-92
45