het interview met Mednet

6 interview mednet 07I2012
Cees-Rein Van den Hoogenband, CHef medisCHe staf olympisCHe spelen
‘ Ik houd van mensen
die de grens zoeken’
Vier keer maakte hij deel uit van de medische staf van de olympische Zomerspelen, nu gaat
Cees-Rein van den Hoogenband naar londen als chef-arts van het team. Hij richt zich al vanaf
het begin van zijn carrière op sportgeneeskunde, de professionalisering van het vak en de
erkenning van de topsportgeneeskundige zorg. “In al die jaren ontwikkelde ik expertise.”
Het gesprek met Cees-Rein van den Hoogenband vindt
plaats daags na de definitieve uitschakeling van het
Nederlands elftal op het EK Voetbal en zes weken voor de
start van de Olympische Zomerspelen. Vanuit zijn expertise
had Van den Hoogenband geen hooggespannen verwachtingen
over de prestaties van Oranje op het EK. “Het team
oogde niet topfit. In de laatste wedstrijd zakte het elftal na
een kwartier als een kaartenhuis in elkaar en kwam het daar
niet meer uit. Iets dergelijks gebeurde na de tegengoal van
Duitsland. Even een opleving die niet kon worden volgehouden.”
Hoe anders is zijn vooruitblik op de Olympische
Spelen. “Het is een sterke ploeg met een hoge kwaliteit. Ik
heb er een goed gevoel bij. Puur medisch gezien gaat het
goed, er zijn kleine problemen maar die zijn oplosbaar. Traditioneel
scoren we goed met zwemmen, wielrennen, judo,
hockey en paardrijden. Daar zien we de prestaties aankomen.
Maar het zijn de sporters die het doen. Ik heb daar
maar een voorwaardenscheppende deelrol in; ik moet zorgen
dat de medische omstandigheden dusdanig optimaal
zijn dat er gepresteerd kan worden. Als ik dat gedaan heb,
smaakt een medaille extra zoet.”
“Je gaat me niet de hemel in prijzen, hè.” Die opmerking
illustreert de teneur van het gesprek. “Natuurlijk was het
een zeer vererend verzoek van technisch directeur NOC/
NSF Maurits Hendriks om chef-arts van de Olympische
ploeg te zijn. Al die jaren heb ik mij ingespannen voor de
erkenning van het vakmanschap in de topsportgeneeskundige
zorg. Dit verzoek geeft aan dat mijn deskundigheid op
hoog niveau wordt ingeschat. Maar het is ook niet meer
dan dat.” Van den Hoogenband heeft juist een ‘godsgruwelijke
hekel’ aan dokters die het herstel van een topsporter
claimen. “Het is een misvatting dat er wonderdokters of
wonderfysiotherapeuten bestaan. Ik doe mijn werk op hoog
niveau, maar ik doe het niet in mijn eentje. Heldendaden
pretenderen is ook een onjuiste benadering. Topsportgeneeskunde
is bij uitstek een medisch discipline die zijn
kracht put uit de samenwerking.”
Sport is een rode draad in het leven van Van den Hoogenband.
Zelf is hij van het type recreatieve sporter. “Voetbal,
judo, waterpolo, maar voetbal vond ik het leukst. Vooral het
spelletje is heel leuk. Tot voor vier jaar, toen een knieblessure
mij trof, speelde ik bij het PSV-veteranenteam.” Daarnaast is
hij getrouwd met voormalig topzwemster Astrid Verver, heeft
hij twee zoons, Pieter en Robbert, die respectievelijk zwem-

TeksT Jenneke vAn de streek Beeld vIncent Boon

8 interview mednet 07I2012
CuRRICuLuM VItAE
Cees-Rein van den Hoogenband
(63) haalde in 1974 de artsenbul
aan de Rijksuniversiteit utrecht.
Hij specialiseerde zich tot huisarts
en chirurg in het AZM. Daar promoveerde
hij in 1982 op Diagnostic
and Therapeutic Aspects of
Inversion Trauma of the Ankle
Joint. Hij ging in 1986 naar het St.
Anna Ziekenhuis in Geldrop. Daar
is hij sinds 2008 medisch directeur
van topSupport, het medisch
sportgezondheidscentrum. In
2010 stopte hij als chirurg. Van
den Hoogenband was 25 jaar clubarts
en hoofd van de medische staf
van PSV. Hij ging vier keer als arts
naar de Olympische Spelen. Dit
jaar is hij chef-arts van het team.
Van den Hoogenband is getrouwd
en heeft twee zonen.
men en waterpolo op topniveau
hebben bedreven.
“Sportgeneeskunde was de eerste
cursus die ik deed nadat ik
was afgestudeerd als arts. Ik
wilde me naast de huisartsopleiding
breder oriënteren. Ik
werd team arts van de waterpoloploeg
van PSV.” Na de
huisartsopleiding volgde Van
den Hoogenband de opleiding
tot algemeen chirurg in Maastricht
bij prof. dr. Co Greep.
“Greep was heel sportminded.
Hij stimuleerde artsen om de
sportgeneeskunde te ontwikkelen.”
Van den Hoogenband
werd teamarts bij de voetbalclubs
MVV en Roda JC en
bemoeide zich met grote sportevenementen in Maastricht.
“Wij gingen zover dat wij in Maastricht een sportpoli hebben
opgericht. Daar werkte ik veel samen met oud-wereldkampioen
schaatsen en inspanningsfysioloog Harm Kuipers.” In
1986 werd Van de Hoogenband chirurg in het St. Anna Ziekenhuis
in Geldrop, van oudsher het ziekenhuis van sportvereniging
PSV. “De toenmalig clubarts van voetbalclub
PSV, Carel van de Brekel, vroeg of ik hem wilde vervangen.
Ik vond dat heel leuk, ik was in Eindhoven opgegroeid en
echt een PSV-man.” In 2008 werd hij medisch directeur van
TopSupport, het medisch sportgezondheidscentrum van het
ziekenhuis. Van den Hoogenband: “In al die jaren ontwikkelde
ik expertise. Ik werd gevraagd mijn mening te geven en
ben geleidelijk aan in zeer uitdagende functies gerold.”
De doelgroep voor sportgeneeskundige spreekt hem aan.
“Dat zijn mensen die met hun lichaam willen presteren.
Mensen die wat willen en niet zes weken met hun voetje
omhoog gaan zitten na een enkelblessure. Zij verwachten
actief meedenken van de arts zodat ze snel hun hobby of
‘sportgeneeskunde was sluitpost
op de begroting van sportclubs’
sport weer kunnen oppakken. Binnen de patiëntengroep
fascineren de topsporters vooral. Dat zijn mensen die tot op
de grens willen gaan. Ik houd daar wel van, niet alleen in de
sportwereld, maar ook in de zaken- en artiestenwereld. Je
kunt in de comfortzone blijven leven, maar het is zo leuk
als mensen de uitdaging aangaan. Mijn opleider professor
Greep noemde dat altijd mensen met zelfrijzend bakmeel.”
Of hij zelf ook een type is dat de grenzen opzoekt? “Ik heb
niet het talent om dat te doen in de sport, maar zoek wel de
grenzen in de geneeskunde op. Ik probeer de kwaliteit op
een zo hoog mogelijk niveau te brengen en te houden.”
HOGER
Van den Hoogenband krijgt twee opdrachten mee: de
medische staf bij de Olympische Spelen in Londen leiden
en de topsportgeneeskunde in Nederland op een hoger plan
brengen. Technisch directeur Hendriks vond dat het maar
matig gesteld was met de topsportgeneeskunde in Nederland
en dat Nederland daarin steeds verder achter liep bij
andere landen. NOC/NSF wil allereerst de topsportgeneeskunde
centraliseren. Plan is om de medische begeleiding te
hergroeperen naar vier centra en deze te koppelen aan de
Centra voor Topsport en Onderwijs (CTO) in Papendal in
Arnhem, en in Heerenveen, Amsterdam en Eindhoven.
“Wij hebben in Nederland 900 geregistreerde topsporters.
Het is heel inefficiënt om de medische begeleiding voor hen
over het land te verdelen. Gecentraliseerd, is het voor de
sporters duidelijk waar ze terecht kunnen.” Die kennis
moet van verschillende disciplines en op topniveau zijn:
ongevalsgeneeskunde, blessurepreventie, uitgebreid topsportmedisch
onderzoek, cardiovasculaire screening, infectieziekten,
inspanningsastma, psychiatrische begeleiding bij
mentale problemen vanwege de enorme prestatiedruk. Van
den Hoogenband wil de wereldtop van specialisten in deze
disicplines uitnodigen voor scholing. “Zo blijkt dat er meer
medailles verloren gaan door een eenvoudig lullig griepje
dan vanwege een kapotte voorste kruisband. Noorse collega’s
hebben met heel stringente, maar eenvoudige hygiënemaatregelen
het infectiepercentage teruggebracht van 18,7
procent bij de Olympische Spelen in Turijn naar ongeveer 7
procent in Vancouver. Ik heb hen uitgenodigd om mijn artsen
uit te leggen hoe dit regime tot stand is gekomen. En zo
wil ik weten hoe inspanningsastma bij sporters ontstaat.”
Van den Hoogenband wil naar zo’n drie tot vier topsportartsen
per topsportcentrum met daarnaast een netwerk van
specialisten in diverse ziekenhuizen. Hij zit ook in een taskforce
die sportgeneeskunde uit het sociaal-medisch register
naar een klinisch specialisme wil overhevelen. “Die status
hoort bij de sportgeneeskunde anno 2012 en we zitten er
dichtbij. Daar komt bij: bewegen is een bewezen en heel
essentiële, geneeskundige activiteit. Intensieve beweegprogramma’s
kunnen veel ziekten voorkomen, zoals hartvaatziekten,
diabetes, en herstel bevorderen, zoals na chemotherapie.
Een cardioloog moet dat er niet bij willen doen, daar
weet een sportarts veel meer van.”
Met dat alles gaat hij verder na de Olympische Spelen. Nu
houdt hij zich vooral bezig met ‘een hoop georganiseer’.
Zoals het samenstellen van de medische staf, medicijnen
bestellen en dopingregels controleren.

interview 9
Als chirurg is Van den Hoogenband gestopt. Daar is geen
tijd meer voor. Om zijn kennis bij te houden, houdt hij
twee keer per week spreekuur waarin hij alleen patiënten
voor een second opinion ziet en hij opereert soms nog wel
eens mee. “Dan gaat het om patiënten met uitgebreide
sportgeneeskundige trammelant. Dit daagt mij uit om upto-date
te blijven en literatuur en congressen bij te houden.”
Terugkijkend op de ruim dertig jaar die Van den
Hoogenband werkt in de sportgeneeskunde: “Ik kwam als
clubarts op de bagagedrager. Het was liefdewerk dat je
erbij deed naast een chirurgische job. Sportgeneeskunde
‘ sportgeneeskunde was
liefdewerk dat je erbij deed
naast een chirurgische job’
was sluitpost op de begroting van sportclubs. Het begeleiden
van sporters was vroeger goed voor mijn ontwikkeling.
Nu wordt de functie als volledig professioneel
beschouwd en werkt bij TopSupport een arts fulltime voor
PSV, samen met een inspanningsfysioloog, looptrainer en
voedings begeleider.”
pRofessionaliseRing
Die ontwikkeling loopt parallel met de professionalisering
van de topsport. “Mijn zoon Pieter ging geneeskunde studeren,
maar kon dat er naast zijn zwemcarrière absoluut
niet bij doen. Hij was fulltime topsporter en die hebben
recht op een drempelloze fulltime begeleiding. Een topsporter
met een knieblessure kan geen drie maanden op een
operatie wachten. Een week niet kunnen trainen in een heel
intensieve fase, werpt iemand een maand achteruit.”
Dat zijn zoon zijn geneeskundestudie stopzette om zich
fulltime op zijn zwemcarrière te storten, was voor vader en
chirurg Van den Hoogenband wel even ‘slikken.’ “Ik vond
het wel griezelig. Het manneke was 22 jaar. Je kunt zo
geblesseerd raken en dan is het einde oefening. Nu was bij
hem het risico niet zo groot, omdat hij zich al zover had
ontwikkeld in de sport, maar toch hebben we in overleg
met de faculteit in het jaar voor Sydney de studie eerst een
jaar geparkeerd. ‘Pap, ik ken een truc, er zijn er twee of drie
in de wereld die hem kennen, die truc ga ik uitnutten’, zei
hij. En die heeft hij 10 jaar uitgeoefend en het heeft hem
geen windeieren gelegd.” Met tweede zoon Robert ging het
anders. Die speelde waterpolo in het Nederlandse team.
“Hem heb ik wel gestimuleerd te studeren. Het niveau van
waterpolo in Nederland was niet hoog genoeg, daar viel
geen droog brood mee te verdienen.”