'Een cliënt moet zijn kredietaanvraag verkopen' - De Tijd
'Een cliënt moet zijn kredietaanvraag verkopen' - De Tijd
'Een cliënt moet zijn kredietaanvraag verkopen' - De Tijd
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Tijd</strong> Rapport<br />
1<br />
BANKIEREN VOOR BEDRIJVEN<br />
3<br />
GROTEONDERNEMINGEN<br />
‘Crisis leerde bedrijven<br />
communiceren metbank’<br />
4<br />
FAMILIEBEDRIJF<br />
Bankier denktmee over<br />
opvolging en overdracht<br />
6<br />
STARTENDE ONDERNEMERS<br />
Ook voorbij de<br />
opstartfase denken<br />
DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />
80%<br />
p3<br />
In60%<br />
p2<br />
van de financiering van de bedrijven<br />
hangtinEuropa af vandebanken.<br />
In de VS is dat maar 25 procent.<br />
vandegevallen komt de<br />
kredietbemiddelaar<br />
toteen goed resultaat.<br />
p7<br />
Zowat<br />
100.000<br />
bedrijven<br />
regelen hun betalingen<br />
via<br />
het Isabel-platform.<br />
1,4 tot 3%<br />
van de kredietaanvragen<br />
botst op een weigering.<br />
p2<br />
EXP<br />
p4<br />
55 jaar<br />
is een mooie leeftijd<br />
30%<br />
p7<br />
minder leasing van onroerend goed en<br />
22%<br />
p7<br />
minder van roerendgoed,<br />
werd opgetekend in2009.<br />
48%<br />
van de starters<br />
p6<br />
werkt<strong>zijn</strong> startfinanciering<br />
uit zonder tussenkomst vaneen bank.<br />
p6<br />
om als ondernemer<br />
aandeo<br />
overdracht te beginnen denken.<br />
200.000<br />
gebruikers<br />
telt HSBCnet al, het internetplatform<br />
voor internationaal werkende bedrijven vanHSBC.<br />
‘Een cliënt <strong>moet</strong><strong>zijn</strong><br />
<strong>kredietaanvraag</strong> verkopen’<br />
l Bankiers benadrukken belang samenhangend verhaal en degelijkeinformatie<br />
JIM LANNOO Goede en volledigeinformatie<br />
is van essentieel ring gaat het?<br />
hoofd kredietbeheer bij BNP Pari-<br />
vertelt VanBogget.<br />
omdat een topkok als Peter Goosdoende<br />
eigen inbreng te zorgen’,<br />
drijf, en om welk type van investe-<br />
vertellen,’weetAlex Overfeldt, het van de cliënt, hetdossier opstelt’, vaardigheden voor.Het is ook niet gen project staan door voor vol-<br />
belang om van uw bank ‘Een lening om een nieuwe bestelwagen<br />
aan te schaffen, behoeft Maar zowel Over-<br />
het kredietdossier geeft, dat je even goed gaat koken’, Ook kredietbemiddelaar Chris<br />
bas Fortis.<br />
<strong>De</strong> aandacht voor sens je <strong>zijn</strong> geheim receptenboekje stelt Overfeldt.<br />
‘Wekrijgen moeilijker krediet’,<br />
melden ondernemers minstens even belangrijk is een weinig uitleg. Wil je daarentegen feldt als Van Bogget Het<strong>moet</strong> hangt volgens de stelt VanBogget.<br />
Dauw wijstophet belang van een<br />
een krediet teverkrijgen. Maar<br />
al maanden. ‘Weverschaffen<br />
nochtans nog steeds<br />
consistent en logisch project. Dat een productievestiging openen in relativeert hetfeit dat blijken dat het KBC’er samen metde Beide bankiers benadrukken goed verhaal. Bij de probleemdossiers<br />
zie je volgens Dauw vaak ge-<br />
stellen twee doorwinterde bankiers.<br />
meer informatie verwachten,’zegt met een uitgewerkt management voor kredietverlening, van de ondernemer van belang <strong>zijn</strong> vallen waar de ondernemer zelf<br />
Tsjechië, dan zullen we toch wat een ondernemer zelf<br />
toegenomen aandacht dat vooral hetproject en de visie<br />
tienduizenden kredieten’, <strong>De</strong> handboeken gevenaan welke<br />
informatie je als onderneming commerciële kredieten bij KBC bank <strong>moet</strong> stappen.<br />
sis.‘Het is pas sinds de is hetbelangrijkste punt dat er een nig tijd geïnvesteerd heeft in de<br />
Freddy VanBogget,hoofd beleid kredietdossier naar de vooruitkijkt. hetgevolg van de cri-<br />
bij een <strong>kredietaanvraag</strong>. ‘Voor mij amper in gelooft en waar hij te wei-<br />
reageren de bankiers.Toch<br />
heeft de financiële en economische<br />
crisis duidelijk <strong>kredietaanvraag</strong>(zie inzet). Maar ‘<strong>De</strong> uitgebreidheid van de infor-<br />
misschien vijf keer ALEX OVERFELDT, ondernemingswereld ject is.Dat <strong>moet</strong>nietalleen cijfer-<br />
<strong>De</strong> beslissing over een krediet<br />
best aan de bank bezorgt bij een Bank.<br />
‘In 20 jaar heb ik het<br />
financiële crisis dat de logisch en goed onderbouwd pro-<br />
aanvraag.<br />
een verandering ingeluid: de hoeveelheid endegedetailleerdheid<br />
van de informatie hangt dicatie van hoe transparant hij is. bedrijf meteen vollesteedt<br />
aan hetopstel-<br />
uit blijken dat het management de fases.Ineerste instantie dient<br />
matie die de cliënt geeft, is een in-<br />
meegemaakt dat een BNP Paribas Fortis meer aandacht bematig<br />
kloppen, maar er <strong>moet</strong>ook verlooptbij de bank in verschillen-<br />
de gesprekken over kredietdossiers<br />
<strong>zijn</strong> veel gron-<br />
goed is de bank en/of de relatiebevraag<br />
verkopen aan de bank. En bank kwam. Het is de relatiebedietdossier.Maar<br />
eigenlijk heeft de een economie in transformatie.<br />
eigenlijk af van twee factoren: hoe Een cliënt <strong>moet</strong><strong>zijn</strong> kredietaandig<br />
dossier naar de<br />
len van een echt kre-<br />
vooruit kijkt, dat hetproject pastin de relatiebeheerder een dossier in.<br />
diger geworden. heerder al vertrouwd methet be-<br />
dat doe je niet door te weinig te heerder die, ook vanuit <strong>zijn</strong> kennis ondernemer daar nietdetijd of de Bovendien <strong>moet</strong>jezelf achter je ei-<br />
VERVOLG OP PAGINA 2<br />
ADVERTENTIE<br />
Wilt ueen hechte band met uwfinanciële partner?<br />
Uw relatiebeheerder bij BNP Paribas Fortis staat altijd voor uklaar.<br />
Zie pag.
2 <strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />
DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />
VERVOLG VANPAGINA 1<br />
Dat wordt vervolgens geanalyseerd<br />
door een kredietcomité. Op<br />
welk niveau de uiteindelijke beslissing<br />
valt, hangt af van hetgevraagde<br />
bedrag.<br />
Bij KBC worden de meeste kredieten<br />
tot500.000 euro op lokaal<br />
niveau behandeld. Voor hogere en<br />
risicovollere kredieten <strong>moet</strong> het<br />
dossier door de regionale zetel behandeld<br />
worden.<br />
RATING<br />
Bij die beoordeling speelt de rating<br />
van een onderneming een belangrijkerol.<br />
‘<strong>De</strong> rating weerspiegelt<br />
de waarschijnlijkheid van een<br />
faillissement van de onderneming<br />
en is gebaseerd op een aantal factoren:<br />
cijfers uit de balanscentrale,<br />
de kwaliteit van hetmanagement<br />
en de geschiedenis van hetbedrijf’,<br />
stelt Overfeldt. ‘Maar een rating is<br />
slechts een van de tools waarmee<br />
je een kredietrisico evalueert. <strong>De</strong><br />
bouwstenen om toteen rating te<br />
komen, bieden de relatiebeheerder<br />
de mogelijkheid <strong>zijn</strong> gesprek<br />
metdecliënt te oriënteren rond<br />
een aantal bedrijfseconomische<br />
factoren die determinerend <strong>zijn</strong><br />
voor de evolutie van hetrisicoprofiel<br />
van de onderneming,’ weet<br />
Overfeldt.<br />
WEIGERING<br />
<strong>De</strong> overgrote meerderheid van<br />
de kredietaanvragen krijgt een positief<br />
antwoord. ‘Het percentage<br />
weigeringen ligt heel laag, tussen<br />
1,4 en3procent. <strong>De</strong> crisis heeft<br />
daar niets aan veranderd’, stelt<br />
VanBogget.Overfeldt beaamt het<br />
lageweigeringspercentage.<br />
Over de belangrijkste redenen<br />
voor een weigering<br />
hebben beide bankiers<br />
dezelfde mening: een<br />
gebrek aan terugbetalingscapaciteit<br />
en een<br />
zwakke financiële<br />
structuur. Inzo’n gevallen<br />
kunnen zelfs<br />
hogere waarborgen<br />
geen soelaas brengen.<br />
Overfeldt: ‘Ik sluit in<br />
de huidige onzekere<br />
economische situatie<br />
natuurlijk nietuit dat<br />
er een grondiger gesprek<br />
komt over de<br />
waarborgen. Maar een bank mag<br />
zich daar in geen geval blind op<br />
staren: van een slecht risico maak<br />
Door de crisis<br />
is iedereen<br />
veel mondiger<br />
geworden.<br />
FREDDYVAN BOGGET,<br />
KBC Bank<br />
je geen goed risico door waarborgentevragen.’<br />
Van Bogget: ‘Waarborgen komen<br />
pas ter sprakeals<br />
al de restgoed zit. We<br />
vragen nu niet meer<br />
waarborgen dan<br />
voorheen. In België<br />
vragen we traditioneel<br />
heel weinig<br />
waarborgen, omdat<br />
dat deel uitmaaktvan<br />
de commerciële onderhandelingen.<br />
Er is<br />
volgens mij geen enkelland<br />
waar zo veel<br />
kredieten zo goedkoop<br />
worden gegeven<br />
tegen zo weinig waarborgen.<br />
En toch wordt er zoveel<br />
geklaagdoverkredietverlening en<br />
waarborgen.’<br />
Van Bogget waarschuwt voor<br />
een mogelijke negatieve impact<br />
van de hele kredietdiscussie. ‘KBC<br />
kent jaarlijkse 65.000 kredieten<br />
toe aan lokale ondernemingen.<br />
Met een weigeringspercentagevan<br />
3procent krijgen bijna 2.000 ondernemers<br />
geen krediet. Vroeger<br />
gingen die bij wijze van spreken in<br />
een hoekje uithuilen. Maar door de<br />
crisisisiedereen veel mondiger geworden<br />
en wordt daar veel ruchtbaarheid<br />
aan gegeven.’<br />
‘Het drama daarvan’, besluit<br />
freddy VanBogget,‘is dat iedereen<br />
op de langeduur gaat gelovendat<br />
er geen of alleen erg duur krediet<br />
is,waardoor je opgescheeptzit met<br />
een ‘self fulfilling prophecy’ en de<br />
plannen worden opgeborgen. Men<br />
<strong>moet</strong>alles in hetjuiste perspectief<br />
plaatsen.’<br />
Essentiële informatie<br />
voor een <strong>kredietaanvraag</strong><br />
Wanneer een onderneming een<br />
krediet aanvraagt, <strong>zijn</strong> er bepaalde<br />
gegevens waar de bank graag<br />
zicht op wil krijgen. Het gaat om:<br />
■ Bedrijfsinformatie: een omschrijving<br />
vandeonderneming,<br />
vandemarkt, vandeactiviteiten,<br />
het management, de vaardigheden.<br />
■ Beschrijving en motivering<br />
vanhet gevraagde krediet. Waarvoor<br />
<strong>moet</strong> het geld dienen?<br />
■ Bedrijfsresultaten: cijfersover<br />
de jongstedrie jaar en een toelichting<br />
bij de belangrijkstecijfers<br />
en evoluties.<br />
■ Eenbeknopt businessplan of<br />
vooruitzichten waaruit blijktdat<br />
de onderneming voldoende capaciteit<br />
heeftomdelening terug<br />
te betalen.<br />
■ Eventuele anderebelangrijke<br />
informatie, zoals juridische geschillen.<br />
■ Mogelijkebijlages bij het kredietdossier<br />
<strong>zijn</strong> gedetailleerde<br />
jaarrekeningen, het volledige<br />
businessplan, schattingsverslagenenmarktstudies.<br />
Kredietmachine voor kmo’sstoktnog steeds<br />
l Bemiddelaar krijgt steeds meer dossiers binnen<br />
l Banken vragen hogewaarborgen<br />
CHRISTINE SCHARFF<br />
<strong>De</strong> banken mogen dan<br />
beweren dat het niet<br />
ontbreektaan geld voor<br />
goede dossiers. <strong>De</strong>statistieken<br />
mogen dan wijzen op een zeer lichte<br />
verbetering op hetvlak van de<br />
kredieten aan ondernemingen<br />
sinds begin dit jaar.Toch is op het<br />
terrein hetogenblik van verlichting<br />
nog niet<br />
aangebroken.<br />
‘Het aantal dossiers<br />
dat aan mij<br />
wordt voorgelegd,<br />
neemt nog<br />
altijd toe, de beweging<br />
is zelfs<br />
RV<br />
iets versneld’,<br />
constateert<br />
Chris Dauw, de<br />
kredietbemiddelaar<br />
die is aangesteld om de<br />
kmo’s te helpen. Natuurlijk heeft<br />
het fenomeen ongetwijfeld voor<br />
een groot deel te maken met de<br />
groeiende bekendheid van de<br />
functie van bemiddelaar.Hij stelt<br />
echter nauwelijks veranderingen<br />
vastinhet soort dossiers dat aan<br />
hem wordt voorgelegd. ‘20 procent<br />
van de dossiers is nog altijd ronduit<br />
slecht. Nog eens 20 procent, die ik<br />
apriori goede dossiers vind, wil de<br />
bank nietdoen. En 60 procent <strong>zijn</strong><br />
echt goede dossiers,waarin ik tot<br />
een resultaat kom.’Ook al wordt de<br />
situatie misschien al iets beter<br />
voor de nieuwe kredietaanvragen,<br />
Dauw wordt steeds meer geconfronteerd<br />
met grote problemen<br />
rond bestaande kredieten.<br />
Hetaantal dossiers<br />
neemt nog altijd toe.<br />
CHRIS DAUW,<br />
kredietbemiddelaar<br />
Als voorzitter van de Gewestelijke<br />
Investeringsmaatschappij<br />
voor Brussel (GIMB) zietSergeVilain<br />
ookveel dossiers de revue passeren.<br />
Hijisnog negatiever: ‘Ik heb<br />
nietdeindruk dat de banken weer<br />
meer kredieten verstrekken aan de<br />
kmo’s. En hetkredietaan de kmo’s<br />
lijktsoms op een loterij.Ikzie weigeringen<br />
die ik nietkan verklaren,<br />
tenzij door hetfeit dat de banken<br />
onder druk staan en sommigeverantwoordelijken<br />
zich liever indekkendoor<br />
te weigeren. Maar soms<br />
heerstereen strijd om marktaandeel<br />
die enkele positieveverrassingen<br />
inpetto heeft, met afentoe<br />
een bankier die zelfs bereid is om<br />
een kredietteverstrekken aan een<br />
kmo die nog geen klant was.’<br />
PROBLEMEN<br />
Een zeer acuut probleem volgens<br />
Vilain is dat de analyse van de<br />
dossiers vaak ongelooflijk lang<br />
duurt. En vooral de extreme eisen<br />
van de meeste banken op hetgebied<br />
van waarborgen. ‘Sommige<br />
banken geven eerst deindruk te<br />
vechten om de kredieten te verstrekken<br />
en daarna, zodra hetover<br />
de waarborgen gaat, leggen ze totaal<br />
waanzinnigevoorwaarden op’,<br />
benadruktVilain. ‘Als ze gebouwen<br />
in pand nemen, laten ze die taxeren<br />
en delen de waarde door twee!<br />
En bij de bestaande kredieten kan<br />
zelfs een kleine overschrijding een<br />
bedrijfsleider die nagenoeg al <strong>zijn</strong><br />
goederen in pand heeft gegeven, in<br />
een geschilsituatie brengen. Het is<br />
alsofdebanken hun kneepjes hebben<br />
verfijnd: ze willen nietzeggen<br />
dat ze nietlenen, maar ze wagen<br />
zich nietopglad ijs.’ Een grotere<br />
voorzichtigheid die volgens Vilain<br />
te wijten kan <strong>zijn</strong> aan hetsucces<br />
van de wetopdecontinuïteit van<br />
de onderneming waarop alsmaar<br />
meer kmo’seen beroep doen en die<br />
nietecht positief is voor de banken.<br />
Jean-Marie <strong>De</strong>lwart (de voormaligetopman<br />
van Floridienne),<br />
die via <strong>zijn</strong> holding Bicotec in een<br />
tiental ondernemingen in de sectoren<br />
gezondheidszorg, wellness<br />
en moleculaire biochemie heeft<br />
geïnvesteerd, bevestigt die sombere<br />
diagnose. ‘Sinds 18 maanden<br />
neemt de bestudering van de dossiers<br />
door de banken twee keer<br />
meer tijd in beslag dan gewoonlijk,<br />
meestal om neen te zeggen... En als<br />
hetantwoord nietneen is,eisen ze<br />
exorbitante waarborgen. Ik heb zo<br />
een dossier gehad waarin de bank,<br />
voor een lening van 1miljoen,<br />
vroeg om een kapitaalsverhoging<br />
van 1miljoen door de privéaandeelhouders,inpandgeving<br />
van de<br />
voorraden voor een bedrag van<br />
1miljoen en nog bijna 1miljoen<br />
aan persoonlijkewaarborgen van<br />
de bedrijfsleiders: uiteindelijk drie<br />
keer hetbedrag dat ze bereid was<br />
te lenen... Ik heb in 40 jaar nooit<br />
zo’n moeilijke periode meegemaakt.<br />
En ik zie de laatste tijd geen<br />
enkele verbetering.’<br />
‘Voor een<br />
ondernemer is elke<br />
dag vanbelang’<br />
l Eric Domb,van platform Financiering, pleit voor snellere beslissingen<br />
CHRISTINE SCHARFF<br />
‘<strong>De</strong> ondernemingen verwijten<br />
de banksector als<br />
het over het toekennen of<br />
weigeren van kredieten<br />
gaat een gebrek aan transparantie,<br />
aan snelheid en<br />
aan motiveringen. Omgekeerd<br />
verstrekt een groot<br />
aantal ondernemingen<br />
geen correcte informatie<br />
aan de bank.’ Het water is<br />
soms erg diep. Het platform<br />
Financiering aan<br />
ondernemingen is opgericht<br />
om daar via dialoog<br />
iets aan te doen. Drie vragen<br />
aan voorzitter Eric<br />
Domb.<br />
Eric Domb, de topman<br />
van Pairi Daiza (vroeger<br />
Parc Paradisio) en de<br />
voormalige voorzitter van de<br />
Union Wallonne des Entreprises,<br />
leidt het platform Financiering<br />
aan ondernemingen. Dat platform<br />
is opgericht door Febelfin, de federatie<br />
voor de financiële sector,om<br />
de kredieten toegankelijker te makenvoor<br />
ondernemingen.<br />
Wij wensen dat<br />
de banksector<br />
zich ertoe verbindt<br />
ondernemingen<br />
niette<br />
straffen voor<br />
hun openheid,<br />
ook nietals ze<br />
hetmoeilijk<br />
hebben.<br />
<strong>De</strong> getuigenissen van op het<br />
terrein <strong>zijn</strong> eerder negatief.<br />
Gelooft uineen verbetering<br />
op hetvlak van de kredieten<br />
aanondernemingen?<br />
Eric Domb: ‘We<strong>moet</strong>en door<br />
hetbos de bomen blijven zien. In<br />
de meeste gevallen gaat hetnietzo<br />
slecht. Maar hetbelangrijkste in<br />
een open economisch systeem is<br />
hetvertrouwen. Daarom hebben<br />
de verantwoordelijken<br />
van Febelfin beslisteen<br />
platform op<br />
te richten om dat vertrouwen<br />
te herstellen,<br />
met concrete acties<br />
die snelle resultaten<br />
zouden <strong>moet</strong>en opleveren.<br />
We hebben een<br />
reeks vergaderingen<br />
georganiseerd metde<br />
belanghebbende partijen,<br />
zowel aan bankzijde<br />
als aan ondernemingszijde.<br />
Laat ons<br />
eerlijk <strong>zijn</strong>: er <strong>zijn</strong><br />
problemen aan beide<br />
kanten. <strong>De</strong> ondernemingen verwijten<br />
de sector een gebrek aan<br />
transparantie en openheid bij het<br />
weigeren van nieuwe kredieten en<br />
hetopzeggen van bestaande kredieten,<br />
gebrek aan snelheid bij het<br />
nemen van beslissingen en hetgebrek<br />
aan motivering van de weigeringen,<br />
een motivering die de ondernemingen<br />
nochtans een zeer<br />
waardevolle dienstzou bewijzen.<br />
Omgekeerd verstrekt een groot<br />
aantal ondernemingen geen correcte<br />
informatie aan de bank en lijden<br />
veel kleine ondernemingen<br />
onder een gebrek aan opleiding<br />
van hun bedrijfsleider.’<br />
Wat<strong>zijn</strong> de prioriteiten van<br />
uw platform?<br />
Domb: ‘Het belangrijkste punt<br />
is ongetwijfeld de beslissingsprocedure<br />
voor het toekennen, het<br />
weigeren of hetopzeggen van de<br />
kredieten. Onze doelstelling is het<br />
verkrijgen van een verbintenis van<br />
de sector om een beslissing te nemen<br />
binnen een redelijketermijn,<br />
die vastgelegd zal worden. Voor<br />
een ondernemingsleider is elke<br />
dag van belang.’<br />
‘Een ander zeer belangrijk<br />
punt is de rating<br />
van de onderneming.<br />
Elke bank past<br />
haar eigen methodologie<br />
toe, maar de belangrijkste<br />
factoren<br />
die in beschouwing<br />
worden genomen, <strong>zijn</strong><br />
dezelfde. Wij willen ze<br />
meedelen aan de ondernemingen,<br />
zodat<br />
het hun duidelijker<br />
wordt wat debelangrijkeaspecten<br />
van hun<br />
balans en hun resultatenrekening<br />
<strong>zijn</strong>.’<br />
‘Wij willen ook werken aan de<br />
kredietverzekering. <strong>De</strong> kredietverzekeraars<br />
trachten contact op te<br />
nemen metdedebiteuren van hun<br />
cliënten, die zich afvragen waarom<br />
aan hen vragen worden gesteld<br />
Eric Domb: ‘Elkebank past voor ratings haar eigen methodologie toe, maar de belangrijkstefactoren<strong>zijn</strong> overal dezelfde. Wij willen ze meedelen aan de<br />
ondernemingen.’<br />
©PHOTONEWS<br />
over hun kredietwaardigheid... Samen<br />
metdekredietverzekeraars<br />
willen wij die einddebiteuren duidelijk<br />
maken waarom ze er belang<br />
bij hebben die informatie te verstrekken.’<br />
‘Een andere essentiële kwestie:<br />
de transparantie van de kant van<br />
de onderneming die in moeilijkheden<br />
verkeert. In een stresssituatie<br />
vraagt de bankier zich soms af<br />
waarom de onderneming haar cijfers<br />
nieteerder heeft doorgegeven,<br />
omdat hij dan had kunnen helpen.<br />
<strong>De</strong> onderneming vreestdan weer<br />
voor een herziening van de waarborgen,<br />
of zelfs voor een opzegging<br />
van het krediet. Wij wensen een<br />
unanieme en sterkeverklaring van<br />
de sector, waarin die zich ertoe<br />
verbindt de ondernemingen niette<br />
straffen voor hun openheid.’<br />
Wanneer hoopt udeeerste<br />
acties te kunnen lanceren?<br />
Domb: ‘<strong>De</strong> afgelopen weken<br />
hebben we met gezwinde spoed<br />
vooruitgang geboekt. Wij hopen<br />
zeer concrete resultaten te boeken<br />
in de komende maanden. Dit is<br />
geen pr-operatie. Als dat hetgeval<br />
was, dan hadden ze dit platform<br />
niet<strong>moet</strong>en oprichten zoals dat is<br />
gebeurd en mij nietals voorzitter<br />
<strong>moet</strong>en kiezen. Mijn leuze is ‘quick<br />
wins’, snelle resultaten.’
<strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />
DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />
3<br />
Banken en bedrijven staan opnieuw<br />
dichter bij elkaar<br />
l Na de donkere winter van de financiële crisis breekteen schuchtere lente aan<br />
BERTBROENS<br />
<strong>De</strong> crisis heeft haar effect<br />
ook nietgemistinhet segment<br />
van het bankieren<br />
voor grote ondernemingen<br />
(corporate banking in het<br />
jargon). Maar de gevolgen<br />
<strong>zijn</strong> nietnoodzakelijk allemaal<br />
negatief. Zo staan de<br />
grote bedrijven en hun<br />
bankiers nu dichterbij elkaar<br />
en is er meer plaats<br />
voor dialoog en open discussies<br />
dan vroeger,valt te<br />
horen in de sector.<br />
Bankieren voor bedrijvenklanten<br />
valt uiteen in<br />
verschillende takken,<br />
watlouter en alleen te maken heeft<br />
met degrootte van de onderneming.<br />
Dat is logisch: een multinational<br />
heeft andere noden dan pakweg<br />
een kleine kmo.Maar hetbegrip<br />
corporate banking dektniet<br />
voor elkebank dezelfde lading omdat<br />
er andere omzetcriteria worden<br />
gehanteerd. Voor ING België<br />
bijvoorbeeld ligt de grens voor<br />
middelgrote ondernemingen op<br />
4miljoen euro aan inkomsten en<br />
voor grote op 250 miljoen, terwijl<br />
KBC vanaf 15 miljoen spreektover<br />
corporate banking, wat toch een<br />
aardig verschil is.Niettemin stellen<br />
de verschillende spelers grosso<br />
modo dezelfde trends vast. Een<br />
overzicht van enkele bewegingen<br />
op de markt.<br />
1DE RIJKERE RELATIE<br />
MET DEBANKIER<br />
<strong>De</strong> crisis heeft de pendel in de<br />
verhoudingen tussen de grote bedrijven<br />
en hun bankier doen omslaan.<br />
Waar de ondernemingen<br />
voorheen eerder gesloten waren<br />
en zich zeer defensief opstelden,<br />
<strong>zijn</strong> ze nu transparanter geworden<br />
over hun plannen. ‘Er is meer<br />
plaats voor dialoog en open discussies<br />
dan vroeger’, getuigt Philippe<br />
Masset, die bij ING België als gedelegeerd<br />
bestuurder onder meer instaat<br />
voor de commerciële activiteiten<br />
voor middelgrote en grote<br />
ondernemingen. ‘Het is nietlanger<br />
zo dat bedrijven een afgewerkt<br />
plan voorleggen en ons concrete<br />
offertes vragen voor de financiering.<br />
Nu komen ze eerder naar ons<br />
om de mogelijkheden te bespreken.<br />
<strong>De</strong> bankier heeft meer de rol<br />
van raadgever gekregen en de rijkdom<br />
van de relatie tussen de twee<br />
is toegenomen.’<br />
Arnaud Laviolette, die bij ING<br />
de belangen van de grote ondernemingen<br />
behartigt, zegt dat er een<br />
echte dialoog totstand gekomen is.<br />
‘<strong>De</strong> bedrijven hebben door de crisis<br />
eigenlijk leren communiceren<br />
methun bankier en dat is een goede<br />
zaak. Als we de waarheid niet<br />
kennen, kunnen we minder doen.’<br />
Dirk Gyselinck, hoofd public &<br />
wholesale banking bij <strong>De</strong>xia Bank<br />
België, de afdeling waaronder corporate<br />
bankingvalt, kwam ook tot<br />
die vaststelling. ‘Er is nu een transparantere<br />
en professionelere relatie<br />
metdeklanten. Dat heeft ook te<br />
maken metde‘customer intimacy’<br />
die we nastreven: een goede relatie<br />
maaktdat bedrijven opener <strong>zijn</strong>.’<br />
<strong>De</strong>xia ontwaarde tevens een nevenfenomeen:<br />
bedrijven kloppen<br />
niet langer alleen maar aan voor<br />
kredieten. ‘Ze zagen<br />
tijdens de crisis dat ze<br />
alle belang hadden bij<br />
een goede relatie met<br />
hun bankier. Zebegrijpen<br />
nu dat ze de<br />
bank ook een redelijk<br />
deel van al hun financiële<br />
activiteiten <strong>moet</strong>en<br />
toeschuiven. Het<br />
is tevens de vraag van<br />
de bankiers om dat te<br />
doen. Het is voor ons<br />
een belangrijk punt<br />
bij de start van kredietbesprekingen.’<br />
Maar Max Jadot,<br />
topman corporate<br />
banking bij BNP Paribas<br />
Fortis,zietindat<br />
alles nietmeteen een<br />
nieuwe tendens. ‘Het nadenken<br />
metdeklant en hetuitbouwen van<br />
Door de nieuwe<br />
Basel IIIkapitaalregels<br />
voor de banken,<br />
wordthet wellicht<br />
moeilijker<br />
alle bedrijven<br />
krediet<br />
te blijven<br />
verschaffen.<br />
PHILIPPE MASSET,<br />
ING<br />
Duurzame financieringsprojectenvoor hernieuwbareenergie <strong>zijn</strong> erg in trek.<br />
een langetermijnrelatie horen bij<br />
de job van bankier.<strong>De</strong>normale tegenprestatie<br />
van een bedrijf voor<br />
de financiering die wij verschaffen<br />
is dat er transparant gesproken<br />
wordt over hun projecten.’<br />
2DE APPETIJT KEERT<br />
LANGZAAM TERUG<br />
<strong>De</strong> donkere winter die de markt<br />
gekend heeft als gevolg van de economische<br />
en financiële<br />
crisis,heeft plaatsgemaakt<br />
voor een<br />
schuchtere lente. <strong>De</strong><br />
banken in ons land<br />
zien de vraag naar kredieten<br />
opnieuw aantrekken<br />
maar van een<br />
spectaculaire stijging<br />
is zeker geen sprake,<br />
laat staan dat er een<br />
terugkeer is naar het<br />
pre-crisisniveau.<br />
‘Sinds begin dit jaar<br />
zien we een heropleving<br />
van de economie<br />
en van de kredieten’,<br />
zegt Jadotnamens de<br />
grootste bank van het<br />
land, zeker op de corporatemarkt.<br />
‘Opdrie<br />
vlakken: de bedrijven maken meer<br />
gebruik van gewone kredieten en<br />
we zien ook de investeringskredieten<br />
voor nieuwe projecten terugkomen,<br />
netals de acquisitiefinanciering.<br />
Er is een duidelijk<br />
merkbare positieve<br />
trend maar hetiseen<br />
prille lente. Het gaat<br />
maar om een groei<br />
van enkele procenten,<br />
niet tientallen procenten.’<br />
Ook Masset<br />
heeft hetoverpositieve<br />
signalen en zieteen<br />
stijging van hetaantal<br />
nieuwe kredieten na<br />
een relatief kalm<br />
Er is een duidelijk<br />
merkbare<br />
positieve trend,<br />
maar hetiseen<br />
prille lente.<br />
MAX JADOT,<br />
BNP Paribas Fortis<br />
2009.Luc Gijsens,die bij KBC instaat<br />
voor corporate banking, wijst<br />
er echter op dat veel van de huidige<br />
kredietdossiers betrekking heeft<br />
op herfinancieringen, in plaats van<br />
op echte nieuwe investeringen.<br />
<strong>De</strong> banken proberen de markt<br />
ook aan te zwengelen door er op te<br />
wijzen dat ze voldoende geld beschikbaar<br />
hebben voor kredietverlening<br />
en soms zelfs meer dan<br />
vroeger.Het uittrekken van extra<br />
geld voor de ondernemingen was<br />
bij BNP Paribas Fortis en ING<br />
goed voor een reclamecampagne.<br />
KBC leek op heteerste gezicht achter<br />
te blijven. ‘Maar wij steken ons<br />
geld liever in de kredietverlening<br />
zelf, dan in hetvertellen van hoeveel<br />
kredieten we van plan <strong>zijn</strong> te<br />
geven’, reageert Gijsens.‘In 2009<br />
heeft KBC in volle crisisperiode<br />
zelfs licht<br />
meer nieuwe kredieten<br />
toegekend dan in<br />
2008.Wehebben vorig<br />
jaar aan zelfstandigen,<br />
vrije beroepen, lokale<br />
ondernemingen en<br />
corporates in België en<br />
hun buitenlandse<br />
dochters voor meer<br />
dan 14 miljard euro<br />
nieuwe kredieten toegestaan,<br />
zelfs zonder<br />
KBC Lease mee te rekenen.<br />
Dit jaar willen we nethetzelfde<br />
doen en als we daar nog een<br />
miljard extra kunnen bijdoen, met<br />
alle plezier.’<br />
3GROEN SLAAT AAN<br />
Het investeringsritme van de<br />
bedrijven mag dan nog steeds op<br />
een laag peil zitten, toch is er een<br />
opvallende uitschieter,indevorm<br />
van groene projecten. ‘Wat recent<br />
erg in trek is gekomen -enwaar<br />
ook veel potentieel in zit -<strong>zijn</strong><br />
duurzame financieringsprojecten<br />
rond bijvoorbeeld hernieuwbare<br />
energie. Op korte tijd heeft KBC in<br />
©THOMASDEBOEVER<br />
dit segment dan ook al voor bijna<br />
1miljard euro aan kredieten toegestaan’,<br />
zegt Gijsens. Zijn collega<br />
Gyselinck van <strong>De</strong>xia beaamt: ‘Hernieuwbare<br />
energie en energie-efficiëntie<strong>zijn</strong><br />
duidelijk belangrijk geworden<br />
voor ondernemingen.’Ook<br />
<strong>De</strong>xia is erg actief op dit vlak. Eind<br />
vorig jaar kondigde de bank in een<br />
reclamecampagne aan 500 miljoen<br />
euro geleend te hebben aan<br />
projecten rond groene energie.<br />
<strong>De</strong>xia financiert bijvoorbeeld het<br />
Belwind-windmolenpark voor de<br />
kust, een biomassacentrale in Bertrix<br />
en de grootste fotovoltaïsche<br />
dakinstallatie in Europa (op daken<br />
van Katoen Natie). In dezelfde lijn<br />
biedt ING bijvoorbeeld leasingoplossingen<br />
voor de installatie van<br />
zonnepanelen aan.<br />
4DIVERSIFICATIE<br />
IS IN<br />
<strong>De</strong> trend was aleerder merkbaar<br />
maar heeft zich de jongste<br />
maanden enkel maar doorgezet:de<br />
diversificatie van de financieringsbronnen.<br />
Dat wil zeggen dat bedrijven<br />
naastdeklassiekekredietverlening<br />
ook meer aandacht <strong>zijn</strong><br />
gaan krijgen voor alternatieven zoals<br />
obligaties,factoring en leasing.<br />
Vooral retail-obligaties waren op<br />
een zeker moment populair,maar<br />
intussen is hetaantal uitgiften in<br />
ons land wel wat afgenomen. Er<br />
zitten echter nieuwe operaties in<br />
de pijplijn.<br />
Met de diversificatie maaktons<br />
land een klein stukje van de achterstand<br />
tegenoverdeVSgoed. ‘In<br />
Europa -het zou me nietverbazen<br />
mocht dat ook hetgeval <strong>zijn</strong> in België<br />
-hangt 80 procent van de financiering<br />
van de bedrijven af van<br />
de banken. In de VS is dat maar 25<br />
procent’, merktLavioletteop. ‘Het<br />
is geen goede zaak om af te hangen<br />
van één financieringsbron.’<br />
Om die reden raadt ING <strong>zijn</strong><br />
klanten aan te diversifiëren. Maar<br />
hetisnietdeenigereden. ‘Door de<br />
nieuwe Basel III-kapitaalregels die<br />
er zitten aan te komen voor de banken,<br />
<strong>moet</strong>en ze meer eigen vermogenhebben<br />
en wordt hetmorgen<br />
misschien moeilijker om alle bedrijven<br />
kredietteblijven verschaffen’,<br />
zegt Masset. ‘Bovendien <strong>zijn</strong><br />
de markten zeer volatiel en staat<br />
de rente nu laag. Onze boodschap<br />
aan de CFO’sisdan ook duidelijk:<br />
beheer proactief uw financiën en<br />
wacht niet tot de laatste minuut<br />
om uw financieringsbronnen te diversifiëren<br />
en zo meer flexibiliteit<br />
te krijgen.’<br />
5BANKEN VERSTER-<br />
KEN ZICH<br />
Vorig jaar raakte al bekend dat<br />
het spelersveld in België kleiner<br />
geworden is omdat de buitenlandse<br />
banken zich onder invloed van<br />
de gewijzigde marktomstandigheden<br />
teruggetrokken hebben. Dat<br />
geldt dan vooral voor de nicheactiviteiten<br />
zoals leningen door een<br />
bankensyndicaat. Het klassieke<br />
bankieren voor ondernemingen<br />
bleef zoals voorheen grotendeels<br />
in de handen van de Belgische<br />
grootbanken.<br />
Nu hetweer beter gaat, keren<br />
de buitenlandse partijen nietterug.<br />
‘Ik heb zo goed als geen enkele<br />
buitenlandse bank zien terugkomen’,<br />
zegt Jadot. ‘Hun plaats is ingenomen<br />
door de vier grote Belgische<br />
banken. We deden onze job.’<br />
Maar los van die bijna automatische<br />
versteviging van hun positie,<br />
investeren de banken ook in hun<br />
divisie corporate banking om sterkertestaan<br />
en hun troeven uit te<br />
spelen. <strong>De</strong>xia bijvoorbeeld ging<br />
zich specifiek organiseren voor het<br />
segment nutssectoren, vanwegede<br />
band met<strong>zijn</strong> kernactiviteit, de financiering<br />
van de lokale besturen.<br />
‘Wedeelden ook onze aanpak van<br />
de corporatemarktopenwerken<br />
nu mettwee segmenten: bedrijven<br />
van 10 tot250 miljoen euro omzet<br />
en degene daarboven’, zegt Gyselinck.<br />
Jadot richtte een entiteit<br />
businessontwikkeling van een<br />
tiental mensen op die zich specifiek<br />
bezighouden methet zoeken<br />
van oplossingen voor klanten met<br />
complexenoden of noden in verafgelegen<br />
landen. BNP Paribas Fortis<br />
kan daarbij volop rekenen op<br />
steun van hetFranse moederhuis.<br />
<strong>De</strong>xia noch KBC leed in <strong>zijn</strong> tak<br />
corporate banking wezenlijk onder<br />
de door Europa opgelegde afslanking<br />
van de groep.‘Ook na de implementatie<br />
van de met Europa<br />
overeengekomen vernieuwde strategie,<br />
zal KBC <strong>zijn</strong> klanten volledig<br />
blijven bedienen, zowel geografisch<br />
als qua producten. Ondanks<br />
de afbouw van onze aanwezigheid<br />
in sommigeregio’sblijven we nadrukkelijk<br />
aanwezig in praktisch<br />
alle landen die voor onze klanten<br />
belangrijk <strong>zijn</strong>’, zegt Gijsens.
4 <strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />
DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />
Banken zetten knowhowom<br />
in goede raad<br />
l Banken <strong>moet</strong>en ondernemers totaalpakket voor professioneel én privévermogen aanbieden<br />
JELLE HENNEMAN<br />
Ja, met wat geluk is een<br />
bank ‘die instelling waar u<br />
kredietkan krijgen’. Maar<br />
banken zien hun rol in het<br />
levenvan ondernemers en<br />
hun ondernemingen ruimer<br />
dan dat. Van het beheer<br />
van hetprivékapitaal<br />
tot begeleiding bij een<br />
overname.<br />
Een bank heb je voor het<br />
leven. Zo lijkthet als je<br />
ziet welke diensten,<br />
naasthet uitlenen van geld, bankenallemaal<br />
aanbieden aan bedrijven.<br />
Uit die totaalaanpak kunnen<br />
ondernemers veel profijt halen, tot<br />
voor hun privévermogen toe. Maar<br />
er <strong>moet</strong>vertrouwen <strong>zijn</strong>.<br />
‘Wij hebben het niet over ondernemingen<br />
als het over onze<br />
klanten gaat, maar over ondernemers’,<br />
corrigeert Stefan VanPeteghem,<br />
de sectorverantwoordelijke<br />
ondernemers bij Bank J. VanBreda,<br />
onze vraag naar de bankdiensten<br />
voor ondernemingen. Het is<br />
een veelzeggend onderscheid,<br />
blijktook bij andere banken. ‘Waar<br />
tien jaar geleden de ondernemers<br />
nog geloofden in een strikte scheiding<br />
tussen werk-enprivézaken,<br />
ook op bankgebied, zie je nu meer<br />
en meer hetomgekeerde’, bevestigt<br />
JefVandenbergh, de communicatieverantwoordelijkebij<br />
<strong>De</strong>lta<br />
Lloyd Bank. ‘Vroeger hoopte men<br />
zo te vermijden dat aan hetprivékapitaal<br />
geraaktzou worden als er<br />
Doordat een bank ook zicht heeft op de financiële stromen bij anderebedrijven, kanzeeen klant-onderneming er<br />
bijvoorbeeld op attent maken dat de voorraden veel duurder <strong>zijn</strong> dan elders.<br />
©HH<br />
metdezaak iets fout ging. Vandaag<br />
<strong>zijn</strong> ondernemers daar heel watrationeler<br />
in geworden. Ondernemers<br />
zien de opbouw van een privévermogen<br />
als een volwaardig onderdeel<br />
van hetbedrijfsplan.’Daar<br />
is een rol weggelegdvoor bankiers<br />
die hun rol als adviseur,naastde<br />
functie van pure kredietverschaffer,willen<br />
uitspelen.<br />
‘<strong>De</strong> samenhang tussen hetprivépatrimonium<br />
van een ondernemer<br />
en <strong>zijn</strong> of haar professioneel<br />
patrimonium <strong>moet</strong> voor ons in<br />
evenwicht <strong>zijn</strong>’, duidt Stefan Van<br />
Peteghem. ‘Klassiek is de situatie<br />
van een zelfstandige die het merendeel<br />
van <strong>zijn</strong> tijd én kennis in<br />
de zaak steekt, maar eigenlijk niet<br />
goed weetwaar die met<strong>zijn</strong> privévermogen<br />
naartoe wil. Dat vragen<br />
we hem dus gewoon. Wanneer hij<br />
denkttestoppen, vanaf welk ogenblik<br />
hij financieel onafhankelijk<br />
hooptte<strong>zijn</strong> en hoeveel hij op dat<br />
moment opgebouwd wil hebben.<br />
Een concreeteinddoel dus,dat we<br />
vertalen naar een maandbehoefte<br />
en waar we tijdens de loopbaan<br />
naartoe werken. Dat is vaak veel<br />
optimaler, fiscaal maar ook persoonlijk,<br />
dan op het einde van je<br />
carrière kijken waterindezaak zit<br />
en dat er op korte termijn uit<br />
trachten te halen.’<br />
Het gaat om een benadering die<br />
een bedrijf ook vanuit de privésfeer<br />
bekijkt, nietonbelangrijk in<br />
een regio van familiebedrijven, in<br />
plaats van enkel als een aparte entiteit.<br />
Dat beïnvloedt de bedrijfsstrategie<br />
ook. Een onderneming<br />
die te veel eigen vermogen opbouwt,<br />
kan vanuit een pure bedrijfslogica<br />
verder investeren of<br />
andere bedrijven overnemen.<br />
Maar ondernemers kunnen evengoed<br />
langs de kassapasseren en via<br />
een groepsverzekering, kapitaalverlaging<br />
of een uitgekiend dividendbeleid<br />
hetovertolligekapitaal<br />
naar hun privéleven overbrengen.<br />
‘Het professionele gebruiken als<br />
een hefboom voor de privé, noemen<br />
wij dat’, kadert Van Peteghem.<br />
‘En dat kan je alleen door<br />
een helikoptervisie, die bankdiensten<br />
combineert totvermogensbegeleiding.’<br />
TOTAALAANPAK<br />
<strong>De</strong>ze benadering sluit de louter<br />
bedrijfsmatige aanpak niet uit.<br />
Bankiers houden vastaan hun rol<br />
van adviseur van hun klanten, om<br />
de relatie zo hecht mogelijk te houden.<br />
Dat gebeurt dan metname via<br />
de ‘businessdevelopers’ en ‘relationship-<br />
of accountmanagers’ bij de<br />
banken, die een tweeledigefunctie<br />
hebben. Enerzijds doen ze dienst<br />
als de ‘verkeersagenten binnen de<br />
bank’, zoals Michel Claes het bij<br />
Beter transparante<br />
generatiewissel dan<br />
familieruzie om geld<br />
l Kluwen van wettelijkemogelijkheden, fiscaliteit en psychologie<br />
ERIKARACQUET<br />
Een ingrijpende gebeurtenis<br />
in hetleven van een ondernemer<br />
én onderneming<br />
is de overdracht naar de<br />
volgende generatie of naar<br />
nieuwe eigenaars. Het is<br />
een moment dat voor veel<br />
bedrijfsleiders uit de babyboomersgeneratie<br />
dichterbij<br />
komt en dat velen -terecht<br />
-optijd willen voorbereiden.<br />
Kunnen zij met<br />
hun vragen ook terecht bij<br />
hun bankiers?<br />
Wij staan onze klanten<br />
bij bij het overdrachtsproces,benadrukken<br />
de bankiers in koor.Het<br />
bedrijf maaktmeestal een behoorlijkehap<br />
uit van hetfamiliepatrimonium.<br />
Bankiers die zowel zicht<br />
hebben op de gang van zaken in het<br />
bedrijf als op de persoonlijke financiën<br />
van de ondernemer,gaan<br />
er prat op een goed overzicht te<br />
hebben. ‘Ondernemers zitten vaak<br />
erg met die overdracht in hun<br />
hoofd maar vinden weinig vertrouwenspersonen<br />
om die eens te bespreken’,<br />
ervaart Koen Hofmans<br />
van Bank van Breda. ‘Ik zie een belangrijke<br />
rol voor ons als klankbord.<br />
Wij kiezen daarbij duidelijk<br />
de kant van de klant-overlater.<br />
<strong>De</strong>nkthij bijvoorbeeld aan een verkoop<br />
en wil hij ons aan <strong>zijn</strong> zijde,<br />
dan gaan we geen kopers zoeken of<br />
begeleiden bij de financiering van<br />
de aankoop,ombelangenconflicten<br />
te vermijden.’<br />
Met deze nuance: weinig bankiers<br />
voelen zich echt beslagen om<br />
te helpen bij de beoordeling van de<br />
capaciteiten van de potentiële opvolger,zij<br />
heteen telg uit de familie<br />
of bijvoorbeeld een vertrouwde<br />
werknemer met een lange staat<br />
van dienst. Een bankier die een jarenlange<br />
relatie heeft met<strong>zijn</strong> ondernemende<br />
klant en diens bedrijf<br />
goed kent, wil nog wel eens meedenken,<br />
maar doorgaans is dat<br />
voer voor andere adviseurs.Inde<br />
praktijk komen veel klanten pas<br />
aankloppen als ze al een concreet<br />
idee hebben van wie hen zou kunnen<br />
opvolgen. Idealiter gebeurt dat<br />
wanneer de ondernemer zowat55<br />
jaar is,endepotentiële opvolger(s)<br />
25 à35jaar.<br />
Maar ook als de opvolger bekend<br />
is, staat de wijze van overdracht<br />
daarmee nietvast. Komt de<br />
opvolger nietuit de familie -lees:<br />
hetbedrijf wordt verkocht aan derden<br />
-dan is de oplossing meestal<br />
vrij eenvoudig, althans vanuit het<br />
oogpunt van hetfamiliefortuin: de<br />
ouders verkopen het bedrijf, en<br />
schenken eventueel meteen (een<br />
deel van) de verkoopsom aan hun<br />
kinderen. ‘Als ze ervoor kiezen<br />
“naar de markttegaan”, helpen we<br />
wel te bepalen wathun verwachtingen<br />
mogen <strong>zijn</strong>, zodat ze er met<br />
een realistisch beeld aan beginnen’,<br />
zegt Koen Hofmans van Bank<br />
J.van Breda &co.<br />
Is er wel een telg uit de familie<br />
die de zaak kan en wil voortzetten,<br />
dan kunnen er verscheidene redenen<br />
<strong>zijn</strong> om voor een verkoop of<br />
een schenking te opteren. Hier<br />
stappen nogal watbanken in hun<br />
adviserende rol. Het argument kan<br />
‘psychologisch’ <strong>zijn</strong>. Genre: ik wil<br />
mijn kinderen niet zomaar in de<br />
schootwerpen waarvoor ik zelf jarenlang<br />
heb <strong>moet</strong>en ploeteren, ze<br />
gaan hetmeer waarderen als er letterlijk<br />
een waarde is opgeplakt. <strong>De</strong><br />
opvolgers <strong>zijn</strong> hetdaar overigens<br />
meestal mee eens: ze willen zich<br />
bewijzen, liever dan altijd hetetiketmee<br />
te dragen van ‘fils àpapa’.<br />
En wie gaat hetfamiliebedrijf straks overnemen?<br />
LEVENSSTIJL<br />
Soms is er ook geen financiële<br />
ruimte om hetbedrijf als een mooi<br />
geschenk naar de volgende generatie<br />
door te schuiven. ‘Een van onze<br />
belangrijkste opdrachten als bankier<br />
is de overlater bewusttemakenvan<br />
de financiële consequenties<br />
van <strong>zijn</strong> acties’, vertelt Hofmans.‘We<br />
beginnen dan ook met<br />
eens te berekenen<br />
hoeveel <strong>zijn</strong> levensstijl<br />
kost en hoe hij dat<br />
na <strong>zijn</strong> overdracht kan<br />
blijven bekostigen. Ze<br />
rijden al jaren meteen<br />
auto van de zaak, het<br />
bedrijf betaalt de gsmrekening,<br />
enzovoort,<br />
en ze staan er nietaltijd<br />
bij stil dat ze zulke<br />
dingen na de overdracht<br />
privé zullen<br />
<strong>moet</strong>en betalen. Zijn<br />
er huurinkomsten? Is<br />
er een reservebijeengespaard?’<br />
‘Als volgende stap organiseren<br />
wijeen familieraad’, vertelt Koen<br />
Petit van Optima (geen bank maar<br />
financieel adviseur). ‘Wehouden<br />
nietvan oplossingen die in de achterkeuken<br />
bedisseld <strong>zijn</strong> onder een<br />
paar familieleden en die de rest<br />
We houden niet<br />
vanoplossingen<br />
die in de<br />
achterkeuken<br />
bedisseld <strong>zijn</strong>.<br />
KOEN PETIT,<br />
Optima<br />
dan worden opgedrongen. Welvan<br />
een open en transparante communicatie.<br />
Het duurt dan misschien<br />
wat langer om tot een overeenkomsttekomen,<br />
maar hetisdan<br />
wel een gedragen oplossing.’<br />
Alle adviseurs weten:<br />
als er iets is waarover<br />
families in vreselijke<br />
ruzies kunnen<br />
verzeilen, dan is het<br />
wel geld. En daarvoor<br />
hoeven er geen verschillende<br />
familietakken<br />
oftientallen nevenennichten<br />
bij betrokken<br />
te <strong>zijn</strong>. Het<br />
kan genoeg <strong>zijn</strong> dat de<br />
ene dochter wel de<br />
zaak wil voortzetten<br />
en de andere in haar<br />
leven een heel andere richting is<br />
ingeslagen, om met een ondoordachte<br />
schenking de relatie tussen<br />
de zussen danig te vertroebelen.<br />
Het erfrecht laat in ons land<br />
ook minder speelruimte dan in<br />
sommigeandere landen. <strong>De</strong> reservataire<br />
erfgenamen <strong>zijn</strong> beschermden<strong>moet</strong>en<br />
dus hun deel<br />
krijgen. Heeft de oudste dochter<br />
bij schenking het bedrijf ‘gekregen’,<br />
dan <strong>moet</strong>en haar broer en zus<br />
gelijkaardigeerfdelen krijgen, bijvoorbeeld<br />
onder de vorm van onroerend<br />
goed of een effectenportefeuille.<br />
Op hetmoment van overlijden<br />
wordt de zogenaamde fictieve<br />
massasamengesteld. Behalvemet<br />
de bezittingen en schulden van de<br />
overledene wordt dan ook rekening<br />
gehouden metdeschenkingendie<br />
hij of zij heeft gedaan. In<br />
principe wordt op hetgeschonkene<br />
de waarde gekleefd dat hetinmiddels<br />
heeft op hetmoment van<br />
hetoverlijden. Dat kan zware gevolgen<br />
hebben. ‘Ik herinner me<br />
een geval waarbij de zoon hetbedrijf<br />
via een schenking had verworven’,<br />
vertelt Philippe Baervoets<br />
van <strong>De</strong>utsche Bank. ‘<strong>De</strong> ouders<br />
leefden nog 26 jaar.Indie tijd liet<br />
de zoon het bedrijf floreren en<br />
werd het20keer groter.Zijn twee<br />
zussen eisten dat die veel grotere<br />
waarde bij de fictievemassawerd<br />
gerekend. Er zat voor de restniet<br />
©CORBIS<br />
genoeg in de erfenis om de zussen<br />
gelijkeerfdelen te kunnen geven.<br />
<strong>De</strong> broer had een ‘te grootdeel’ gekregen<br />
en moest<strong>zijn</strong> zussen compenseren.<br />
Omdat hij daartoe niet<br />
de middelen had, heeft hij hetbedrijf<br />
<strong>moet</strong>en verkopen. Een spijtige<br />
zaak. Zulkeschrijnende gevallen<br />
<strong>zijn</strong> nu vrij gemakkelijk te<br />
voorkomen.’<br />
Petit beaamt: ‘Sinds de wetgevervoorschrijft<br />
dat een bedrijf kan<br />
worden geschonken tegen een<br />
schenkingsrecht van maar 2procent,<br />
kan ook de waarde die op dat<br />
moment op de schenking wordt<br />
geplakt, overgenomen worden bij<br />
hetmoment van overlijden.’<br />
ONVERDEELDHEID<br />
Er <strong>zijn</strong> ook andere oplossingen<br />
voor families waar nietalle kinderen<br />
zin hebben om hetfamiliebedrijf<br />
voort te zetten. Baervoets: ‘Je<br />
kan ook hetbedrijf in onverdeeldheid<br />
schenken, aan alle kinderen<br />
samen. In een tweede stap beslissen<br />
de kinderen dan zelf of ze uit<br />
de onverdeeldheid treden. Dat
<strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />
DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />
5<br />
Voor de bankier<br />
zietdat een<br />
klant oververzekerd<br />
is, <strong>moet</strong>enalle<br />
kaarten<br />
op tafelliggen.<br />
STEFAN VANPETEGHEM,<br />
Bank J. van Breda &co<br />
ING verwoordt. Elkevraag van de<br />
onderneming wordt naar de juiste<br />
specialist binnenshuis geleid.<br />
Maar anderzijds werktdeadviesrelatie<br />
ook proactief, zeker bij de<br />
wat grotere klanten. Een voorbeeld<br />
daarvan is de aanpak naar liquiditeitsbeheer<br />
en cashmanagement.<br />
‘Wij zitten natuurlijk met<br />
onze neus op de betaalstromen<br />
van onze klanten, en kunnen van<br />
daaruit ook tips en advies geven<br />
over facturering en hetincasseren<br />
van vorderingen’, zegt Luc Truyens,het<br />
hoofd van ING’smiddelgrote<br />
bedrijven en institutionelen<br />
België. ‘<strong>De</strong> optimalisatie van het<br />
beschikbare bedrijfskapitaal en<br />
hetdaaruit voortvloeiend liquiditeitenbeheer<br />
is zo een sterk uitgebouwde<br />
poot.’<br />
‘We gaan de betalings-<br />
en incassotermijnen<br />
van onze<br />
cliënten vergelijken<br />
met degemiddelden<br />
in dezelfde sector,die<br />
we halen bij onze andere<br />
klanten’, treedt<br />
Truyens’ collega Lode<br />
Vanden Bergh bij.‘Zo<br />
kan uit hetbetalingsgedrag<br />
van een onderneming<br />
een veel tragere<br />
voorraadcirculatie<br />
blijken dan watin<br />
de sector normaal is,ofbetalingstermijnen<br />
die sterk afwijken. Daar<br />
kunnen wij op wijzen.’Opdie manier<br />
komt de knowhowvan bankennietalleen<br />
totstand door het<br />
bestuderen van externe economische<br />
factoren, maar evengoed door<br />
hetmonitoren van de eigen werking.<br />
<strong>De</strong> onderliggende gedachte bij<br />
de relatie tussen bank en onderneming<br />
is er altijd eenvan een totaalaanpak.<br />
<strong>De</strong> plek waar de geldomloop<br />
van een bedrijf wordt geregeld,<br />
is meteen ook de plaats waar<br />
datkapitaal verder wordt belegdop<br />
korte of langetermijn, waar dat<br />
geld wordt veiliggesteld door verzekeringen<br />
en hedgingtechnieken<br />
allerhande, en waar er gesproken<br />
wordt over de aanpak van een<br />
overname, eens hetgeld zich ophoopt.<br />
‘En dan zowel op hetvlak<br />
van overnamebemiddeling, als<br />
rond de financiering van de overname<br />
en advies hoe je zo’novernamelening<br />
beststructureert’, weet<br />
Truyens.<br />
VERTROUWEN<br />
‘Dat <strong>moet</strong>vandaag hetengagement<br />
van de bankier <strong>zijn</strong>’, vat Jef<br />
Vandenbergh samen. ‘Zijn klanten<br />
kennen en enkele keren per jaar<br />
vrijblijvend samenzitten om de lopende<br />
kredieten eens<br />
van dichterbij te bekijken.<br />
Ondernemingen<br />
<strong>moet</strong>en metons kunnen<br />
praten over alles:<br />
van fiscale optimalisatie,<br />
over opvolging in<br />
de zaak tot zonnepanelen.’<br />
Maar voor zo’nrelatie<br />
is wel vertrouwen<br />
nodig. ‘Voor je als bankier<br />
zegt dat een klant<br />
volgens jou pakweg<br />
oververzekerd is,<strong>moet</strong>en<br />
alle kaarten wel al op tafel liggen’,<br />
bevestigt Stefan Van Peteghem.<br />
‘Die invloed <strong>moet</strong>jeverdienen.<br />
Na de crisis is dat vertrouwen<br />
in het algemeen wel afgenomen.<br />
Ondernemers denken twee keer<br />
na over een voorstel. En toch, als ik<br />
vandaag opnieuw sommigebeleggingsproducten<br />
of tarieven voor<br />
kredieten hoor die collega-bankiers<br />
her en der aanbieden, dan<br />
vind ik dat veel bankiers én ondernemers<br />
snel vergeten <strong>zijn</strong> hoe de<br />
bankencrisis is ontstaan.’<br />
Je bank zit ook in China<br />
Eenopvallend voorbeeld vande<br />
manier waarop banken hun interne<br />
knowhowten dienstestellen, is de<br />
begeleiding vandeinternationale<br />
activiteiten vaneen onderneming.<br />
‘ING is actief in 23 landen’, illustreert<br />
Luc Truyens, hoofd van de<br />
middelgrotebedrijven en institutionele<br />
sectie bij de bank. ‘Dat is een<br />
netwerk dat we via de European<br />
Business<strong>De</strong>sksexpliciet tendienstevan<br />
de ondernemingen stellen<br />
die internationaal actief willen<br />
worden. Datkan gaan overhet exporteren<br />
van goederen naar die<br />
landen of overhet openen vanfilialen.<br />
Viadat netwerk krijgteen ondernemer<br />
informatie overelektronisch<br />
bankieren met buitenlandse<br />
rekeningen, overhet indekken tegenrisico’sopdefinanciële<br />
markten,<br />
over betaalmiddelen in het<br />
buitenland, overleasing vanpersonenwagens,<br />
onroerende goederen<br />
en machines, ...’<br />
Het aanspreekpunt <strong>zijn</strong> opnieuw<br />
de relatiebeheerdersbij de Belgische<br />
banken, die bij de grootbankenopgaan<br />
in een internationaal<br />
maaswerk vannetwerkdesks.<br />
ADVERTENTIE<br />
NIET ONBEKEND<br />
Ondernemingen komen zo in een<br />
nieuwe omgeving terecht bij een<br />
bank die beschikt over decijfers<br />
van het moederbedrijf, endaardoor<br />
meer openstaat voor die ‘onbekende’<br />
onderneming. Bovendien<br />
krijgen ze toegang tothet eigen lokale<br />
netwerk vandie buitenlandse<br />
bankfilialen.<br />
‘Voor activiteiten die we zelf kunnen<br />
aanbieden, zoeken we samen<br />
met de relatiebeheerder van de<br />
Belgische moeder naar een gepaste<br />
oplossing, zekervoor kredietverlening<br />
is dat aspect belangrijk’,<br />
klinkt het bij KBC. ‘Voor wat we<br />
niet zelf kunnen aanbieden, verwijzen<br />
wewaar mogelijk door naar<br />
derde partijen uit het netwerk dat<br />
onzelokale relatiebeheerdershebben<br />
opgebouwd, zoals advocatenkantoren<br />
of de lokale kamer van<br />
koophandel.’<br />
Daarnaast biedt de bank ook een<br />
inzicht in de algemene economische<br />
en juridische factoren die een<br />
rolspelen in een bepaald land. ‘We<br />
leggen uit hoe bepaalde standaarddiensten<br />
anders werken in<br />
het buitenland, of wijzen bijvoorbeeld<br />
op de problematiek vanwisselkoersreglementering<br />
in China’,<br />
zegt Tony Langone vanKBC.<br />
houdt dan wel in dat degene die<br />
hetbedrijf wil voortzetten, de middelen<br />
<strong>moet</strong>hebben om <strong>zijn</strong> broers<br />
of zussen uit te kopen. Een manier<br />
om dat op te lossen, is in de eerste<br />
plaats nietenkel de aandelen van<br />
hetbedrijf te schenken, maar ook<br />
andere activa zoals een effectenportefeuille.<br />
Het wordt dan iets gemakkelijker<br />
om te delen. Maar dan<br />
ga je er inderdaad van uit dat er<br />
nog andere activa <strong>zijn</strong>.’<br />
Een ander aspect is dat doorgaans<br />
de overlaters heel hun leven<br />
al hun energie, tijd en geld in de<br />
zaak geïnvesteerd hebben, en dat<br />
die op een of andere manier hun<br />
bron van pensioen <strong>moet</strong> <strong>zijn</strong>. Er<br />
kunnen bij een schenking modaliteiten<br />
worden bepaald, bijvoorbeeld<br />
dat de begunstigden zich ertoe<br />
verbinden jaarlijks een som<br />
over te dragen aan de overlaters,al<br />
dan nietonder de vorm van een dividend.<br />
Via een burgerlijkemaatschappij<br />
waarin de aandelen worden<br />
ingebracht, kan vader of moeder<br />
zelfs de controle<br />
behouden terwijl het<br />
eigendom al voor 95<br />
procent geschonken<br />
is -een techniek waarvan<br />
adviseurs zelden<br />
fan <strong>zijn</strong>, omdat het<br />
meestal nietideaal is<br />
dat de oudere generatie<br />
zodanig verknocht,<br />
wantrouwig of controlefreak<br />
is dat ze het<br />
bedrijf niet kan loslaten,<br />
‘maar hetkan een<br />
manier <strong>zijn</strong> om zo’n<br />
diehard toch een regeling<br />
rond de overdracht te laten<br />
overwegen’.<br />
Het bedrijf nietschenken maar<br />
verkopen lost ook het pensioenprobleem<br />
op.Wellicht heeft zoonof<br />
dochterlief daartoe nietdemiddelen,<br />
maar de bankier kan een oplossing<br />
helpen uitwerken waarbij<br />
de betaling in de tijd wordt gespreid<br />
en kan gebeuren vanuit de<br />
opbrengsten van het bedrijf.<br />
Rechtstreeks aan de ouders of via<br />
een banklening, al dan niet door<br />
ook nog een holding op te zetten<br />
bovenhet operationele bedrijf.<br />
Daarmee <strong>zijn</strong> lang nietalle mogelijkheden<br />
beschreven, en hebben<br />
we hetnog nietgehad over de<br />
nietonbelangrijkefiscale gevolgen<br />
Eenbegeleiding<br />
mondt zeker<br />
nietaltijd uit in<br />
een transactie.<br />
OLIVIER VANBELLEGHEM,<br />
Bank <strong>De</strong>groof<br />
van de ene of de andere keuze. Wel<br />
mag duidelijk <strong>zijn</strong> dat hetdemoeite<br />
kan lonen eens samen te zitten<br />
meteen bankier die veel aspecten<br />
overziet. ‘Wij treden niet opin<br />
plaats van de notaris,advocaat, accountant<br />
of revisor’, benadrukt<br />
Olivier VanBelleghem van Bank<br />
<strong>De</strong>groof. ‘Stel bijvoorbeeld dat het<br />
om een grote familie gaat, dan gaan<br />
we helpen om hetdebat te voeren<br />
metalle betrokkenen. Beslissen zij<br />
dat een aandeelhoudersovereenkomstaangewezen<br />
is,dan helpen<br />
we aan te sturen op een concensus<br />
in de familie, maar we gaan de<br />
overeenkomstnietschrijven, dat is<br />
werk voor een advocaat.’<br />
VERWACHTINGEN<br />
Bespreek metuwbankier van<br />
in hetbegin wat<strong>zijn</strong> positie kan en<br />
zal <strong>zijn</strong>. <strong>De</strong> ene bank helptwel de<br />
financiering van een verkoop afwikkelen,<br />
de andere niet. <strong>De</strong> ene<br />
kiestalmeer dan de andere voor<br />
een coördinerende rol en verwijst<br />
sneller door naar externe<br />
adviseurs zoals<br />
revisoren, afhankelijk<br />
van de expertise die in<br />
eigen huis is.Zoek uit<br />
watukan verwachten.<br />
Dat de bank zou aansturen<br />
op een keuze<br />
waarbij zij zelf meer<br />
dienstverlening kan<br />
aanbieden, is een onterechte<br />
vrees, zegt<br />
Van Belleghem: ‘Bedrijfsleiders-aandeelhouders<br />
vormen een<br />
prioritaire categorie<br />
van klanten metwie wij een vertrouwensrelatie<br />
op de lange termijn<br />
willen opbouwen, en hetzou<br />
ook voor ons slecht <strong>zijn</strong> dat vertrouwen<br />
te schenden. We bekijken<br />
onze opdracht zo objectief mogelijk.<br />
Een begeleiding mondt zeker<br />
nietaltijd uit in een transactie.’<br />
Verzeker ten slottedat er duidelijkeafspraken<br />
<strong>zijn</strong> over hetal<br />
dan nietbetalen van (een deel van)<br />
die dienstverlening, onder meer<br />
over de erelonen van externe specialisten<br />
die de bank erbij roept.<br />
En over de mate waarin uw bankier<br />
of financieel adviseur eens alle<br />
keuzes <strong>zijn</strong> gemaakt, ook de verwerking<br />
blijft opvolgen door een<br />
advocaat, een notaris,enzovoort.<br />
Uwilt een bedrijf<br />
overnemen of overlaten?<br />
Maar hoe begint ueraan?<br />
Waarom zouueen zaak overnemenofoverlaten?Hoe bepaalt udewaarde<br />
van een onderneming? Met welke juridische, sociale en fiscale aspecten<br />
houdt ubest rekening? We beantwoorden al uw vragen, enbegeleiden en<br />
adviseren uvan start tot finish met een service die opmaat gemaakt isvoor<br />
uw professionele en persoonlijke projecten.<br />
Contacteer uw specialist <strong>De</strong>xia Business Banking in uw <strong>De</strong>xia-kantoor voor<br />
meer informatie.Ofneemeen kijkje op www.dexia.be/overnemen-overlaten<br />
samen naar deessentie<br />
<strong>De</strong>xia Bank NV, Pachecolaan 44, 1000 Brussel –IBAN BE23 0529 0064 6991 –BIC GKCC BE BB –RPR Brussel BTW BE 0403.201.185 –CBFA nr. 19649 A–FOD Economie 4944.
6 <strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />
DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />
Nietstarten op buikgevoel alleen<br />
l Gebrek aan geschiedenis compenseren metgeloofwaardig businessplan l Ook voorbij opstart denken<br />
JELLE HENNEMAN<br />
Raakteen startende ondernemer<br />
nog aan geld, of<br />
niet? Ja,het kan nog, maar<br />
je huiswerk maken en een<br />
goed dossier voorstellen, is<br />
een must. En de bank verwacht<br />
dat je ook zelf wat<br />
middelen aanbrengt. Een<br />
waarborg kan dat nietvervangen.<br />
geen credit<br />
crunch!’ Op de vraag<br />
‘Er is<br />
of mensen die vandaag<br />
een nieuwe onderneming uit<br />
de grond willen stampen, voor financiering<br />
terecht kunnen bij een<br />
bank, klinktvan overal een overtuigd‘ja’.<br />
Nietalleen van de banken<br />
trouwens. Ook de directeur<br />
van de Unizo-studiedienstJohan<br />
Bortier ontkent dat starters maar<br />
beter zelf hun kapitaal bij elkaar<br />
sparen. Ook al is hetnuindepraktijk<br />
zo dat 48 procent nietvia een<br />
bank <strong>zijn</strong> startfinanciering uitwerkt.<br />
<strong>De</strong> banken hebben bovendien<br />
nietalleen geld voor beginnende<br />
ondernemers,zevoeren zelfs een<br />
actief beleid naar starters.Toegegeven,<br />
dat gaat metname op voor<br />
de grootbanken. Banken als <strong>De</strong>lta<br />
Loyd en Bank VanBreda <strong>zijn</strong> minder<br />
happig op beginners,alworden<br />
ze nergens afgewezen. Maar ING,<br />
KBC,<strong>De</strong>xia en BNP Paribas Fortis<br />
doen welheel watmoeite om goede<br />
ondernemers al van bij hetbegin<br />
in huis te halen. Enerzijds door<br />
hen via vorming en startersinitiatieven<br />
te benaderen, anderzijds<br />
door een soms uit de kluiten gewassen<br />
begeleiding (zie kader).<br />
Dat allemaal gezegd<strong>zijn</strong>de, is de<br />
tijd van gemakkelijk kredietsinds<br />
de financiële crisis wel voorbij.<br />
Voor alle ondernemers,dus zeker<br />
voor starters.‘Het is er natuurlijk<br />
ooknietgemakkelijker op geworden’,<br />
tempert Johan Bortier.‘Uit<br />
een onderzoek van Kefik, hetkenniscentrum<br />
voor financiering van<br />
kmo’s, blijktdat de relatie tussen<br />
ondernemers en banken er wel wat<br />
minder warm op is geworden. Er<br />
rijzen drie pijnpunten. Teneerste<br />
duurt hetlanger voor je kredietvraag<br />
ingelostwordt. Vervolgens<br />
vragen de banken vaker waarborgen,<br />
ook persoonlijke. Tenslotte<br />
hebben banken ook hun risicopremies<br />
voor kredietverlening opgetrokken.<br />
Krediet isvoor banken<br />
weer een belangrijkekernactiviteit<br />
geworden, en dus <strong>moet</strong>en de<br />
winstmarges naar boven. Al is de<br />
absolute interestvoor leningen natuurlijk<br />
wel gedaald, zeker voor investeringskredieten.<br />
Voor kaskredieten<br />
blijft de gevraagde rente wel<br />
hoog.’<br />
PROFESSIONALITEIT<br />
Dé sleutel voor starters is dan<br />
ook een goed dossier.Endaar knelt<br />
<strong>De</strong> startende horeca-ondernemers in ‘Mijn restaurant’ merken voor hetoog vantv-kijkend Vlaanderen dat voorbij de opstart de kosten soms pasecht beginnen op te lopen.<br />
hetschoentje. Om te beginnen is<br />
het behoorlijk moeilijk om een<br />
bank te overtuigen geld te steken<br />
in een project zonder dat je objectieve<br />
historische gegevens hebt<br />
over de haalbaarheid ervan. Een<br />
ondernemer meteen zekere staat<br />
van dienstlaat gewoon de cijfers<br />
spreken. Een starter <strong>moet</strong>die professionaliteit<br />
laten zien door aan te<br />
tonen dat hij goed weetwaaraan<br />
hij begint. En dat gebeurt in de<br />
praktijk niet altijd met evenveel<br />
kennis van zaken.<br />
BUIKGEVOEL<br />
‘Tevaak worden we geconfronteerd<br />
meteen blad papier waarop<br />
iemands commerciële buikgevoel<br />
beschreven staat’, zucht Bart Ecker,<br />
bij BNP Paribas Fortis verantwoordelijk<br />
voor hetsales management<br />
op de professionele markt.<br />
Eenzelfde geluid klinkt bij KBC:<br />
Als de starter er al<br />
nietingelooft,<br />
waarom zou<br />
een bank dat<br />
dan weldoen?’<br />
MICHEL CLAES,<br />
ING<br />
Onlinebegeleiding helptenschift<br />
l Hulp bij businessplan confronteert starter metzichzelf<br />
goed voorbereid,<br />
evenwichtig dossier,<br />
‘Een<br />
waarbij een starter<br />
gedetailleerd uitlegt hoe <strong>zijn</strong> onderneming<br />
zal werken.’Dat is samengevat<br />
wat banken vragen<br />
van een beginnende ondernemer<br />
meteen kredietvraag. Kortom, je<br />
<strong>moet</strong>aleen beetje ondernemer<br />
<strong>zijn</strong> voor je eraan kan beginnen.<br />
<strong>De</strong> lat wordt hoog gelegd,<br />
maar toch laten de grootbanken<br />
de aspirant-ondernemers ook<br />
niet aan hun lot over. Op de<br />
meeste bankensites staat een<br />
pak informatie over hoe een<br />
businessplan er <strong>moet</strong> uitzien,<br />
compleetmet verklarende woordenlijsten<br />
en invulexemplaren.<br />
BNP Paribas Fortis stuurt per<br />
e-mail een ontwerp van een financieel<br />
plan door, enbij ING<br />
kan je zelfs een heel programma<br />
downloaden, waarbij stap voor<br />
stap hetbusinessplan wordt ingevuld.<br />
Die service is er uiteraard op<br />
gericht getalenteerde starters te<br />
lokken, maar evengoed lijken de<br />
banken genoeg te hebben van<br />
amateuristische aanvragen. Elk<br />
dossier en elkehandleiding begint<br />
met een aantal prangende<br />
vragen over wie je bent, welkeervaring<br />
je kan voorleggen en of je<br />
wel zeker bent dat ondernemen<br />
je in hetbloed zit. Er wordt gegoocheld<br />
metrisico’s, pessimistische<br />
voorspellingen en waarschuwingen:<br />
‘Laten we eerlijk<br />
<strong>zijn</strong>: nietalle zelfstandigeactiviteiten<br />
worden een succes. Uw<br />
wettelijk pensioen is ook minder<br />
aantrekkelijk dan dat van werknemers<br />
en ukunt nietautomatisch<br />
gaan stempelen wanneer u<br />
de zaak stopzet’, klinkt het bij<br />
BNP Paribas Fortis.Wie al twijfels<br />
heeft, leestbestevenwat de<br />
banken zeggen.<br />
GEEN TOEVAL<br />
Starters die zich afvragen hoe<br />
verregaand zo’nbusinessplan eigenlijk<br />
wel kan <strong>zijn</strong>, maken zich<br />
na die online toepassingen ook<br />
geen illusies meer.Erwordt gevraagdnaar<br />
de verwachte omzet<br />
van de zaak. En beargumenteerd:<br />
‘Altevaak stellen we vastdat de<br />
omzetwordt berekend door de<br />
kosten te verhogen meteen marge,<br />
ofgewoonweg op basis van<br />
het marktgemiddelde’, staat er<br />
bij ING te lezen. Starters <strong>moet</strong>en<br />
nadenken over hetfeit of ze betalingstermijnen<br />
van klanten kunnen<br />
overbruggen, en genoeg<br />
margehebben om leveranciers<br />
te betalen. Uiteraard telt ook de<br />
concurrentie: wie <strong>zijn</strong> ze, waar<br />
zitten ze, welkevoorraden en infrastructuur<br />
hebben ze? En belangrijk:<br />
waarom denk jij beter te<br />
doen dan zij?<br />
<strong>De</strong> formulieren peilen naar<br />
©PHOTONEWS<br />
‘Vaak is een ondernemer super in<br />
<strong>zijn</strong> metier,maar krijgt hetzakelijke<br />
aspect te weinig aandacht. Een<br />
derde partij kan dat tekort perfect<br />
compenseren.’ Lees: een dossier<br />
waarin externe partijen als accountants<br />
of loonspecialisten betrokken<br />
<strong>zijn</strong> bij hetbusinessplan,<br />
wordt veel beter gepercipieerd.<br />
Ook de banken zeggen die rol<br />
van derde partij te willen spelen.<br />
‘Bij ING <strong>zijn</strong> een honderdtal starterscoaches<br />
actief’, stelt Michel<br />
Claes,verantwoordelijk voor starters.<br />
‘Dat <strong>zijn</strong> mensen die lokaal<br />
verankerd <strong>zijn</strong>, en heel concrete<br />
tips kunnen geven. Over externe<br />
specialisten in dezelfde regio, of<br />
over bepaalde lokale regelgeving<br />
en subsidies.Zij gevenfeedback op<br />
een businessplan van een starter,<br />
en blijven ook op geregelde tijdstippen<br />
betrokken bij de ontwikkeling<br />
ervan.’<br />
hetprivé-inkomen van starters<br />
(vooreen eventuele waarborg),<br />
naar watzedenken uit te geven<br />
aan reclame (oeps,vergeten!) en<br />
of ze al weten wie hun leveranciers<br />
<strong>zijn</strong>. Tegendat nieuwsgierigen<br />
bij het financieel plan <strong>zijn</strong><br />
aangekomen, weten ze al goed<br />
waar ze voor staan. Na hetfinanciële<br />
gedeelte wordt er helemaal<br />
niets meer aan hettoeval overgelaten.<br />
<strong>De</strong> banken spelen hetonline<br />
handig, maar confronterend.<br />
JH<br />
www.startyourbusiness.be (ING)<br />
www.dexia.be/Nl/Common/dossiers/Starters<br />
www.kbc.be<br />
www.fortisbanking.be/portal/Start.asp<br />
Een vaak gehoord pijnpunt bij<br />
de kredietdossiers is immers het<br />
gebrek aan visie bij een starter op<br />
de fase na de opstart van <strong>zijn</strong> onderneming.<br />
‘<strong>De</strong> eerste vijf jaar <strong>zijn</strong><br />
cruciaal voor het welslagen van<br />
een onderneming op lange termijn’,<br />
horen we bij KBC.‘Bedrijven<br />
zonder goed plan en financiële<br />
buffer zullen deze periode vaak<br />
nietoverleven.’‘Bedrijven starten<br />
te vaak meteen lichte financiële<br />
structuur’, bevestigt Bart Ecker.<br />
‘Starters onderschatten hoeveel ze<br />
nog <strong>moet</strong>en bekostigen als hun bedrijf<br />
eenmaal loopt. <strong>De</strong> financiering<br />
<strong>moet</strong>dus nietalleen over investeringskredieten<br />
gaan. Ook<br />
voor de lopende kosten <strong>moet</strong>jegenoeg<br />
kapitaal hebben.’<br />
IEDEREEN HET BAD IN<br />
Nietenkel de aanwezigheid van<br />
enkele externe partijen in een startersdossier<br />
is belangrijk. Netzoals<br />
de kennis gedeeld <strong>moet</strong><strong>zijn</strong>, willen<br />
banken ook steeds meer dat hetrisico<br />
gespreid is over verscheidene<br />
partijen.‘Je <strong>moet</strong>nietverwachten<br />
dat je een maatschappij kan opstarten,<br />
puur methet geld van een<br />
bankier’, stelt Michel Claes.‘Dat<br />
zegt ook heel watoverdebetrokkenheid<br />
van een beginner.Als hij<br />
er al niet ingelooft, waarom zou<br />
een bank dat dan wel doen?’ Bij<br />
<strong>De</strong>xia worden starters aangezocht<br />
om te sparen voor een eigen zaak -<br />
de lat ligt er op een eigen inbreng<br />
van een derde van hetkapitaal.<br />
Kunnen waarborgen die eigen<br />
inbreng vervangen? Vergeethet.In<br />
hun streven naar een vermindering<br />
van de risico’sdurven banken<br />
vandaag sneller naar waarborgen<br />
te grijpen, maar dat volstaat niet.<br />
‘KBC zal zich nooit engageren tot<br />
louter waarborgbankieren’, klinkt<br />
hetduidelijk. Bij <strong>De</strong>xia wordt dat:<br />
‘Een investering in een totaal nieuwe<br />
activiteit voor een ondernemer<br />
zonder grote ervaring maar 100<br />
procent ingedekt, zal niet leiden<br />
toteen krediettoekenning.’‘Je mag<br />
ook nietvergeten dat die waarborgenook<br />
kosten metzich meebrengen,<br />
zoals hetlaten schatten van<br />
een woning of voorraad’, stelt ook<br />
Claes.‘Wathebben we eraan dat<br />
pakweg een wagenpark als borg<br />
wordt ingezet bij een transporteur?<br />
Wij <strong>zijn</strong> geen verkopers van<br />
trucks.’<br />
Wie op hetvlak van spreiding<br />
wel een flinkehand kan toesteken,<br />
is de overheid. Instellingen als het<br />
federale Participatiefonds en het<br />
Waarborgfonds in Vlaanderen als<br />
betrokken partijen, maken een<br />
kredietdossier vandaag een stuk<br />
zwaarder,klinktbij de banken. Het<br />
Participatiefonds heeft achtergestelde<br />
leningen voor starters, en<br />
hetWaarborgfonds kan bijkomende<br />
waarborgen leveren om de kredieten<br />
te dekken. Slotsom: iedereen<br />
mee hetbad in. ‘Daar voelen<br />
we ons inderdaad hetbestbij’, bevestigt<br />
Ecker.‘Een financiering die<br />
door verscheidene partijen gedeeld<br />
wordt.’<br />
Iedereen wil<br />
internetapplicaties<br />
l Grote spelers ontwikkelen volop nieuwe toepassingen en portaalsites<br />
BERTBROENS<br />
Net zoals bij particulieren<br />
neemt ook op de<br />
bedrijvenmarkthet gebruik<br />
van hetinternetvoor hetafwikkelen<br />
van financiële transacties<br />
hand over hand toe. <strong>De</strong> banken<br />
spelen daar dan ook op in door te<br />
investeren in nieuwe toepassingen<br />
en dito portaalsites.‘Je <strong>moet</strong>een<br />
internetaanbod hebben om aanwezig<br />
te mogen <strong>zijn</strong> op de markt<br />
voor ondernemingsbankieren. Het<br />
is een basisinvestering’, zegt Dirk<br />
Gyselinck, hethoofd public &wholesale<br />
banking van <strong>De</strong>xia Bank België<br />
onder wiens verantwoordelijkheid<br />
hetbankieren voor bedrijven<br />
valt.<br />
RESEARCHAANBOD<br />
<strong>De</strong>xia startte zo’ntwee jaar geleden<br />
een vrij ambitieus investeringsprogramma<br />
voor <strong>zijn</strong> professioneel<br />
internetaanbod. ‘Door de<br />
jaren heen was erwat wildgroei<br />
ontstaan in dat aanbod. Nu <strong>zijn</strong> we<br />
het aan het stroomlijnen en gebruiksvriendelijker<br />
aan het maken.<br />
Er komen ook nieuwe toepassingen’,<br />
zegt Gyselinck. ‘Het is de<br />
bedoeling een elektronisch aanbod<br />
te hebben dat evenwaardig is aan<br />
het aanbod in de echte wereld.<br />
HSBCnetiseen model voor anderebanken.<br />
Naar onze normen is heteen groot<br />
investeringsprogramma. Er kruipen<br />
duizenden mandagen in.’<br />
<strong>De</strong>xia is lang nietdeenigebank<br />
die een tandje bijsteektopinternetvlak.<br />
BNP Paribas Fortis bijvoorbeeld,<br />
dat al een uitgebreid<br />
aanbod heeft, is <strong>zijn</strong> klantenportaalsite<br />
aan hetuitbreiden meteen<br />
aantal applicaties van <strong>zijn</strong> moederhuis<br />
BNP Paribas. ‘Dat zal meer<br />
mogelijkheden bieden voor de<br />
handel in gestructureerde producten<br />
en hetresearchaanbod gevoelig<br />
verhogen’, zegt woordvoerster<br />
Hilde Junius.<br />
KBC,dat ook al een ruim gamma<br />
ter beschikking heeft, metonder<br />
meer KBC-Online for Business<br />
en eBankingForBusiness<br />
(voor grote bedrijven), voert ook<br />
voortdurend aanpassingen door.<br />
‘Het is een belangrijk kanaal, dat<br />
aan belang wint en dat we uiteraard<br />
blijvend zullen ondersteunen.<br />
We werken bijvoorbeeld zeer actief<br />
aan toenemende integratie in<br />
de website, waar we steeds meer<br />
transacties inbouwen’, zegt woordvoerster<br />
Virginie Lauwers.<br />
ING België heeft al een sterk<br />
elektronisch aanbod voor particulieren,<br />
omdat de bank hetdirecte<br />
model huldigt, en is nu iets gelijkaardigs<br />
aan hetbouwen voor ondernemingen,<br />
kondigde hetbedrijf<br />
RV<br />
vorig jaar aan. ‘Voor de bedrijven is<br />
hetinterneteen makkelijk te aanvaarden<br />
kanaal voor de basisbankverrichtingen.<br />
Voor de meeste van<br />
die diensten hebben we trouwens<br />
al een oplossing op hetweb.Ze<strong>zijn</strong><br />
alleen niet efficiënt<br />
georganiseerd en vormen<br />
geen geheel,<br />
maar dat gaan we ervan<br />
maken. <strong>De</strong> ingreepzal<br />
enkele tientallen<br />
miljoenen euro's<br />
kosten’, zei de<br />
topman Erik Dralans<br />
daarovervorig jaar in<br />
een interview. Om<br />
concurrentieredenen<br />
wil ING niet kwijt<br />
waar hetvandaag staat<br />
met<strong>zijn</strong> plannen.<br />
We stroomlijnen<br />
hetaanbod<br />
en maken het<br />
gebruiksvriendelijker.<br />
DIRK GYSELINCK,<br />
<strong>De</strong>xia Bank België<br />
HSBC<br />
Een model voor<br />
een aantal banken is wathet Britse<br />
HSBC doetophet net. <strong>De</strong> gigant<br />
werktmet twee platformen: Business<br />
InternetBanking voor lokale<br />
transacties en HSBCnetvoor bedrijven<br />
die internationaal actief<br />
<strong>zijn</strong>. HSBCnetwerd al in 2004 gelanceerd<br />
en is daarmee een van de<br />
oudste dergelijkeportaalsites.Er<br />
<strong>zijn</strong> meer dan 50.000 klanten, met<br />
in totaal 200.000 gebruikers.<br />
HSBCnet, dat al onderscheidingen<br />
in de wacht sleepte, is beschikbaar<br />
in ruim 60 landen.<br />
Volgens Tim <strong>De</strong>cker,<br />
hoofd e-channels<br />
van de divisie betalingen<br />
encashmanagement<br />
van HSBC in<br />
Europa, blijft de bank<br />
investeren in<br />
HSBCnetomdedekking<br />
zo breed mogelijk<br />
te maken. ‘We<br />
stoppen er ieder jaar<br />
aanzienlijk wat geld<br />
in, om te kunnen blijven<br />
voldoen aan de<br />
behoeften van de bedrijven.<br />
Die veranderen<br />
voortdurend. Voor<br />
grote bedrijven is hetnubijvoorbeeld<br />
aantrekkelijk hun financiële<br />
transacties zoveel mogelijk te automatiseren<br />
en te integreren in<br />
hun software. Waarschijnlijk gaan<br />
kleinere bedrijven op termijn ook<br />
die richting uit.’
<strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />
DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />
7<br />
Leasingsector gaat zwaar gebukt<br />
onder de crisis van2009<br />
l Sterkedalingen bij bedrijfsvoertuigen en winkelpanden<br />
Leasingproductie (inmiljoeneuro)<br />
Roerendeleasing Onroerendeleasing<br />
5.000<br />
4.000<br />
3.000<br />
2.000<br />
DOMINIQUE LIESSE<br />
Het huren van een roerend<br />
of onroerend goed<br />
meteen verkoopbelofte<br />
aan heteinde van hetcontract.<br />
Die procedure, leasing genaamd,<br />
wordt steeds meer gangbaar bijondernemers.Zebiedt<br />
hen immers<br />
een mogelijkheid om hun financieringsbronnen<br />
te diversifiëren.<br />
Nochtans heeft vorig jaar een<br />
kille wind gewaaid door de leasing,<br />
als we hetjaarrapport van de BLV,<br />
de Belgische Leasingvereniging,<br />
mogen geloven. In België <strong>zijn</strong> de<br />
kapitaalinvesteringen door de ondernemingen<br />
met10,5procent gedaald<br />
ten opzichte van 2008. Op<br />
Europees niveau bedraagt die terugval<br />
13,2 procent. ‘<strong>De</strong> crisis heeft<br />
vooral een negatieveweerslag gehad<br />
op de investeringen van de ondernemingen,<br />
zowel in de eurozone<br />
als in België’, geeft de BLVaan.<br />
<strong>De</strong> leasingproductie bij de leden<br />
van de BLVismet 22,7 procent<br />
gedaald tot 3,76 miljard<br />
euro.<strong>De</strong>roerende<br />
leasing is ingekrompen<br />
metbijna 22 procent,<br />
terwijl de onroerende<br />
leasing bijna 31<br />
procent naar beneden<br />
getuimeld is.<strong>De</strong>activiteit<br />
heeft haar laagste<br />
niveau gekend in het<br />
tweede kwartaal.<br />
Verscheidene factoren<br />
verklaren dit.<br />
Teneerste verkozen de ondernemingen<br />
een reductie van hun portefeuille<br />
aan financiële activa om<br />
zich te financieren. Ten tweede<br />
hebben we een duidelijkeafname<br />
gekend van de bankkredieten aan<br />
de ondernemingen. Daardoor is de<br />
inkrimping van de investeringen<br />
opvallender geweestindeleasingproductie.<br />
Leasing lijkt<br />
enkel in trek<br />
te blijven<br />
voor kantoorgebouwen.<br />
<strong>De</strong> teruggang van de productie<br />
werd zowel in hetmarktsegment<br />
van het roerend goed als in het<br />
marktsegment van hetonroerend<br />
segment opgetekend, maar ook<br />
door de verschillende types van<br />
goederen heen. <strong>De</strong> bedrijfsvoertuigen<br />
kennen de sterkste daling<br />
(-35,6%), terwijl de personenauto’s<br />
(-11,3%) en de pc’senhet kantoormateriaal<br />
(-12,5%) een zekere<br />
weerstand hebben getoond.<br />
OVERHEDEN<br />
Watdeklanten betreft, <strong>zijn</strong> het<br />
de overheden en de internationale<br />
instellingen die het meest de<br />
broekriem hebben aangehaald. <strong>De</strong><br />
roerende leasingproductie is er ingekrompen<br />
met 50,5 procent tegenover32,4procent<br />
voor de industrie<br />
en 16,4 procent voor de<br />
diensten. In de onroerendgoedsector<br />
<strong>zijn</strong> de types van goederen die<br />
hetzwaarstgetroffen <strong>zijn</strong>, de winkels<br />
(-66,6%) en de industriële gebouwen<br />
(-50,5%). In een mindere<br />
mate heeft ook<br />
het hotelwezen minder<br />
een beroep gedaan<br />
op die financieringsvorm<br />
(-8,3%).<br />
Leasing lijkt daarentegen<br />
in trek te blijven<br />
voor kantoorgebouwen<br />
(+32,3%).<br />
Merk ten slotteop<br />
dat de penetratiegraad,<br />
dat wil zeggen<br />
de verhouding tussen de totale<br />
productie van de leden van de BLV<br />
en de kapitaalinvesteringen van de<br />
ondernemingen, 8,4 procent bedraagt,<br />
terwijl heteen jaar eerder<br />
uitkwam op 9,7procent.<br />
Het uitstaand bedrag is dan<br />
weer 4,7 procent lager dan in 2008<br />
en beloopt11,6 miljard euro.<br />
‘Elk jaar is anders.’ Die stelling<br />
lijktnietecht op te gaan in dit specifiekegeval.<br />
Natuurlijk <strong>zijn</strong> er wel<br />
al enkele actoren die beweren dat<br />
leasing weer op de voorgrond<br />
treedt. Het zou zelfs totdetop vijf<br />
van de meestgebruikte financieringsbronnen<br />
van grote ondernemingen<br />
behoren.<br />
Maar we <strong>moet</strong>en wel vaststellen<br />
dat de cijfers een totaal andere<br />
trend aantonen. Volgens de eerste<br />
gegevens waarover deBLV beschikt,<br />
lijktdein2009 ingezetteteruggang<br />
zich door te zetten in<br />
2010, met weliswaar een minder<br />
uitgesproken daling. Over de toekomstspreektdeBLV<br />
zich liever<br />
nietuit.<br />
ADVERTENTIE<br />
2000 2005 2006 2007 2008 2009<br />
Bron:BLV-ABL<br />
1.000<br />
0<br />
<strong>De</strong> leasing vanbedrijfsvoertuigen kende een scherpe daling.<br />
©HH<br />
Rekeningbeheer<br />
in één klik<br />
l Isabel vergemakkelijktinternetbankieren<br />
DOMINIQUE LIESSE<br />
Het bankuniversum is<br />
soms kafkaiaans voor<br />
ondernemingen. Rekeningen<br />
beheren, betalingen van de<br />
klanten controleren en facturen<br />
betalen kan zo vervelend en moeizaam<br />
worden. Daarom werd op<br />
initiatief van de banken Isabel opgericht.<br />
Haar opdracht: ondernemingen<br />
helpen bij hetbeheren van<br />
hun bankstromen en de complexiteit<br />
verminderen die wasontstaan<br />
door de verscheidenheid van de internetbankprogramma’s.<br />
Concreet<br />
brengt ze de rekeningen en transacties<br />
bijdeverschillende banken<br />
samen in één enkele interface.<br />
Vijftien jaar later telt hetbedrijf<br />
ongeveer 100.000 klanten. ‘Een<br />
aantal dat stabiliseert’, preciseert<br />
woordvoerder Christian Luyten.<br />
Maandelijks worden zowat30miljoen<br />
verzendingen (metgemiddeld<br />
een tiental betalingen) verwerkt.<br />
‘Wij schatten dat wij jaarlijks voor<br />
een bedrag van tweemaal hetbbp<br />
aan transacties verwerken. Het<br />
gaat om miljarden euro’s, watniet<br />
verwonderlijk is als je weetdat de<br />
lonen, pensioenen, kinderbijslag<br />
en andere RSZ-uitkeringen via Isabel<br />
worden betaald’, vervolgt hij.<br />
<strong>De</strong> ‘typische’ klant van Isabel is<br />
volgens Luyten een bedrijf ‘met<br />
meerdere banken’ of ‘metmeerdere<br />
gebruikers’, waar verschillende<br />
personen toegang totderekeningen<strong>moet</strong>en<br />
hebben. <strong>De</strong> integratie<br />
van boekhoudprogramma’sis, ten<br />
slotte, ook een voordeel voor de<br />
klanten van Isabel. ‘Wanneer een<br />
factuur aankomt, <strong>moet</strong> zegecodeerd<br />
worden. Vervolgens is er<br />
weer een codering noodzakelijk<br />
om de betaling te verrichten en een<br />
laatste codering wordt uitgevoerd<br />
in hetboekhoudprogramma wanneer<br />
de betaling goedgekeurd is.<br />
Dankzij de Isabel-knop in het<br />
boekhoudprogramma wordt één<br />
enkele codering uitgevoerd voor<br />
hethele traject’, leggen ze ons uit<br />
bij Isabel.<br />
<strong>De</strong> diensten kosten gemiddeld<br />
20 tot45euro per maand. ‘Het is<br />
waar dat de Belg nietgewend is te<br />
betalenombetalingen te verrichten.<br />
<strong>De</strong> tarieven voor bankbetalingen<strong>zijn</strong><br />
hier schappelijk in vergelijking<br />
metdie in andere landen.<br />
Wanneer een werkgeverechter de<br />
meerwaarde van Isabel ziet, waagt<br />
hij snel de stap’, besluit Luyten.<br />
PARTICULIEREN<br />
Het twee jaar geleden gelanceerde<br />
Zoomit kent een tragestart.<br />
Het stelt de particulier in staat om<br />
te jongleren metelektronische facturatie.<br />
Momenteel <strong>zijn</strong> de grootstebankactoren<br />
in België klaar,de<br />
sociale secretariaten eveneens.Zij<br />
kunnen de internetbankierder dus<br />
al, in een eenvoudige‘klik’, toegang<br />
geventot de facturatiedetails,zodat<br />
er nietlanger een papieren factuur<br />
nodig is.Nunog de ‘klik’ in het<br />
hoofd van de consument afwachten.<br />
Zij gaan voor groei.<br />
Wij gaan met hen mee.<br />
Dat kunnen wij –als grote bank-verzekeraar van hier –ugaranderen.<br />
Groei ismeer dan een droom. Het is een noodzaak. Dat weet u, als ondernemer, net zo goed als wij. Ook al is dat niet altijd even vanzelfsprekend.<br />
Net daarom <strong>zijn</strong> de juiste partners onontbeerlijk. Zakenpartners, zoals KBC, die op basis van inzicht, expertise endurf met umee willen gaan.<br />
Ontsproten uit, engegroeid mét de economie van hier, is KBC denatuurlijke partner van iedere bedrijfsleider. Waar uook voor gaat en waarheen u<br />
ook gaat. Hier ofver van hier. In alle sectoren en op alle niveaus, wereldwijd. Dat maakt onze ervaring uniek en onze service onvergelijkbaar. Onze<br />
relatiebeheerders staan voor uklaar. Maak een afspraak en uzult zien dat praten nog altijd het beste werkt. Ook als het over groeien gaat. www.kbc.be<br />
Een onderneming van de KBC-groep<br />
Wij gaan met umee