26.06.2015 Views

'Een cliënt moet zijn kredietaanvraag verkopen' - De Tijd

'Een cliënt moet zijn kredietaanvraag verkopen' - De Tijd

'Een cliënt moet zijn kredietaanvraag verkopen' - De Tijd

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Tijd</strong> Rapport<br />

1<br />

BANKIEREN VOOR BEDRIJVEN<br />

3<br />

GROTEONDERNEMINGEN<br />

‘Crisis leerde bedrijven<br />

communiceren metbank’<br />

4<br />

FAMILIEBEDRIJF<br />

Bankier denktmee over<br />

opvolging en overdracht<br />

6<br />

STARTENDE ONDERNEMERS<br />

Ook voorbij de<br />

opstartfase denken<br />

DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />

80%<br />

p3<br />

In60%<br />

p2<br />

van de financiering van de bedrijven<br />

hangtinEuropa af vandebanken.<br />

In de VS is dat maar 25 procent.<br />

vandegevallen komt de<br />

kredietbemiddelaar<br />

toteen goed resultaat.<br />

p7<br />

Zowat<br />

100.000<br />

bedrijven<br />

regelen hun betalingen<br />

via<br />

het Isabel-platform.<br />

1,4 tot 3%<br />

van de kredietaanvragen<br />

botst op een weigering.<br />

p2<br />

EXP<br />

p4<br />

55 jaar<br />

is een mooie leeftijd<br />

30%<br />

p7<br />

minder leasing van onroerend goed en<br />

22%<br />

p7<br />

minder van roerendgoed,<br />

werd opgetekend in2009.<br />

48%<br />

van de starters<br />

p6<br />

werkt<strong>zijn</strong> startfinanciering<br />

uit zonder tussenkomst vaneen bank.<br />

p6<br />

om als ondernemer<br />

aandeo<br />

overdracht te beginnen denken.<br />

200.000<br />

gebruikers<br />

telt HSBCnet al, het internetplatform<br />

voor internationaal werkende bedrijven vanHSBC.<br />

‘Een cliënt <strong>moet</strong><strong>zijn</strong><br />

<strong>kredietaanvraag</strong> verkopen’<br />

l Bankiers benadrukken belang samenhangend verhaal en degelijkeinformatie<br />

JIM LANNOO Goede en volledigeinformatie<br />

is van essentieel ring gaat het?<br />

hoofd kredietbeheer bij BNP Pari-<br />

vertelt VanBogget.<br />

omdat een topkok als Peter Goosdoende<br />

eigen inbreng te zorgen’,<br />

drijf, en om welk type van investe-<br />

vertellen,’weetAlex Overfeldt, het van de cliënt, hetdossier opstelt’, vaardigheden voor.Het is ook niet gen project staan door voor vol-<br />

belang om van uw bank ‘Een lening om een nieuwe bestelwagen<br />

aan te schaffen, behoeft Maar zowel Over-<br />

het kredietdossier geeft, dat je even goed gaat koken’, Ook kredietbemiddelaar Chris<br />

bas Fortis.<br />

<strong>De</strong> aandacht voor sens je <strong>zijn</strong> geheim receptenboekje stelt Overfeldt.<br />

‘Wekrijgen moeilijker krediet’,<br />

melden ondernemers minstens even belangrijk is een weinig uitleg. Wil je daarentegen feldt als Van Bogget Het<strong>moet</strong> hangt volgens de stelt VanBogget.<br />

Dauw wijstophet belang van een<br />

een krediet teverkrijgen. Maar<br />

al maanden. ‘Weverschaffen<br />

nochtans nog steeds<br />

consistent en logisch project. Dat een productievestiging openen in relativeert hetfeit dat blijken dat het KBC’er samen metde Beide bankiers benadrukken goed verhaal. Bij de probleemdossiers<br />

zie je volgens Dauw vaak ge-<br />

stellen twee doorwinterde bankiers.<br />

meer informatie verwachten,’zegt met een uitgewerkt management voor kredietverlening, van de ondernemer van belang <strong>zijn</strong> vallen waar de ondernemer zelf<br />

Tsjechië, dan zullen we toch wat een ondernemer zelf<br />

toegenomen aandacht dat vooral hetproject en de visie<br />

tienduizenden kredieten’, <strong>De</strong> handboeken gevenaan welke<br />

informatie je als onderneming commerciële kredieten bij KBC bank <strong>moet</strong> stappen.<br />

sis.‘Het is pas sinds de is hetbelangrijkste punt dat er een nig tijd geïnvesteerd heeft in de<br />

Freddy VanBogget,hoofd beleid kredietdossier naar de vooruitkijkt. hetgevolg van de cri-<br />

bij een <strong>kredietaanvraag</strong>. ‘Voor mij amper in gelooft en waar hij te wei-<br />

reageren de bankiers.Toch<br />

heeft de financiële en economische<br />

crisis duidelijk <strong>kredietaanvraag</strong>(zie inzet). Maar ‘<strong>De</strong> uitgebreidheid van de infor-<br />

misschien vijf keer ALEX OVERFELDT, ondernemingswereld ject is.Dat <strong>moet</strong>nietalleen cijfer-<br />

<strong>De</strong> beslissing over een krediet<br />

best aan de bank bezorgt bij een Bank.<br />

‘In 20 jaar heb ik het<br />

financiële crisis dat de logisch en goed onderbouwd pro-<br />

aanvraag.<br />

een verandering ingeluid: de hoeveelheid endegedetailleerdheid<br />

van de informatie hangt dicatie van hoe transparant hij is. bedrijf meteen vollesteedt<br />

aan hetopstel-<br />

uit blijken dat het management de fases.Ineerste instantie dient<br />

matie die de cliënt geeft, is een in-<br />

meegemaakt dat een BNP Paribas Fortis meer aandacht bematig<br />

kloppen, maar er <strong>moet</strong>ook verlooptbij de bank in verschillen-<br />

de gesprekken over kredietdossiers<br />

<strong>zijn</strong> veel gron-<br />

goed is de bank en/of de relatiebevraag<br />

verkopen aan de bank. En bank kwam. Het is de relatiebedietdossier.Maar<br />

eigenlijk heeft de een economie in transformatie.<br />

eigenlijk af van twee factoren: hoe Een cliënt <strong>moet</strong><strong>zijn</strong> kredietaandig<br />

dossier naar de<br />

len van een echt kre-<br />

vooruit kijkt, dat hetproject pastin de relatiebeheerder een dossier in.<br />

diger geworden. heerder al vertrouwd methet be-<br />

dat doe je niet door te weinig te heerder die, ook vanuit <strong>zijn</strong> kennis ondernemer daar nietdetijd of de Bovendien <strong>moet</strong>jezelf achter je ei-<br />

VERVOLG OP PAGINA 2<br />

ADVERTENTIE<br />

Wilt ueen hechte band met uwfinanciële partner?<br />

Uw relatiebeheerder bij BNP Paribas Fortis staat altijd voor uklaar.<br />

Zie pag.


2 <strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />

DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />

VERVOLG VANPAGINA 1<br />

Dat wordt vervolgens geanalyseerd<br />

door een kredietcomité. Op<br />

welk niveau de uiteindelijke beslissing<br />

valt, hangt af van hetgevraagde<br />

bedrag.<br />

Bij KBC worden de meeste kredieten<br />

tot500.000 euro op lokaal<br />

niveau behandeld. Voor hogere en<br />

risicovollere kredieten <strong>moet</strong> het<br />

dossier door de regionale zetel behandeld<br />

worden.<br />

RATING<br />

Bij die beoordeling speelt de rating<br />

van een onderneming een belangrijkerol.<br />

‘<strong>De</strong> rating weerspiegelt<br />

de waarschijnlijkheid van een<br />

faillissement van de onderneming<br />

en is gebaseerd op een aantal factoren:<br />

cijfers uit de balanscentrale,<br />

de kwaliteit van hetmanagement<br />

en de geschiedenis van hetbedrijf’,<br />

stelt Overfeldt. ‘Maar een rating is<br />

slechts een van de tools waarmee<br />

je een kredietrisico evalueert. <strong>De</strong><br />

bouwstenen om toteen rating te<br />

komen, bieden de relatiebeheerder<br />

de mogelijkheid <strong>zijn</strong> gesprek<br />

metdecliënt te oriënteren rond<br />

een aantal bedrijfseconomische<br />

factoren die determinerend <strong>zijn</strong><br />

voor de evolutie van hetrisicoprofiel<br />

van de onderneming,’ weet<br />

Overfeldt.<br />

WEIGERING<br />

<strong>De</strong> overgrote meerderheid van<br />

de kredietaanvragen krijgt een positief<br />

antwoord. ‘Het percentage<br />

weigeringen ligt heel laag, tussen<br />

1,4 en3procent. <strong>De</strong> crisis heeft<br />

daar niets aan veranderd’, stelt<br />

VanBogget.Overfeldt beaamt het<br />

lageweigeringspercentage.<br />

Over de belangrijkste redenen<br />

voor een weigering<br />

hebben beide bankiers<br />

dezelfde mening: een<br />

gebrek aan terugbetalingscapaciteit<br />

en een<br />

zwakke financiële<br />

structuur. Inzo’n gevallen<br />

kunnen zelfs<br />

hogere waarborgen<br />

geen soelaas brengen.<br />

Overfeldt: ‘Ik sluit in<br />

de huidige onzekere<br />

economische situatie<br />

natuurlijk nietuit dat<br />

er een grondiger gesprek<br />

komt over de<br />

waarborgen. Maar een bank mag<br />

zich daar in geen geval blind op<br />

staren: van een slecht risico maak<br />

Door de crisis<br />

is iedereen<br />

veel mondiger<br />

geworden.<br />

FREDDYVAN BOGGET,<br />

KBC Bank<br />

je geen goed risico door waarborgentevragen.’<br />

Van Bogget: ‘Waarborgen komen<br />

pas ter sprakeals<br />

al de restgoed zit. We<br />

vragen nu niet meer<br />

waarborgen dan<br />

voorheen. In België<br />

vragen we traditioneel<br />

heel weinig<br />

waarborgen, omdat<br />

dat deel uitmaaktvan<br />

de commerciële onderhandelingen.<br />

Er is<br />

volgens mij geen enkelland<br />

waar zo veel<br />

kredieten zo goedkoop<br />

worden gegeven<br />

tegen zo weinig waarborgen.<br />

En toch wordt er zoveel<br />

geklaagdoverkredietverlening en<br />

waarborgen.’<br />

Van Bogget waarschuwt voor<br />

een mogelijke negatieve impact<br />

van de hele kredietdiscussie. ‘KBC<br />

kent jaarlijkse 65.000 kredieten<br />

toe aan lokale ondernemingen.<br />

Met een weigeringspercentagevan<br />

3procent krijgen bijna 2.000 ondernemers<br />

geen krediet. Vroeger<br />

gingen die bij wijze van spreken in<br />

een hoekje uithuilen. Maar door de<br />

crisisisiedereen veel mondiger geworden<br />

en wordt daar veel ruchtbaarheid<br />

aan gegeven.’<br />

‘Het drama daarvan’, besluit<br />

freddy VanBogget,‘is dat iedereen<br />

op de langeduur gaat gelovendat<br />

er geen of alleen erg duur krediet<br />

is,waardoor je opgescheeptzit met<br />

een ‘self fulfilling prophecy’ en de<br />

plannen worden opgeborgen. Men<br />

<strong>moet</strong>alles in hetjuiste perspectief<br />

plaatsen.’<br />

Essentiële informatie<br />

voor een <strong>kredietaanvraag</strong><br />

Wanneer een onderneming een<br />

krediet aanvraagt, <strong>zijn</strong> er bepaalde<br />

gegevens waar de bank graag<br />

zicht op wil krijgen. Het gaat om:<br />

■ Bedrijfsinformatie: een omschrijving<br />

vandeonderneming,<br />

vandemarkt, vandeactiviteiten,<br />

het management, de vaardigheden.<br />

■ Beschrijving en motivering<br />

vanhet gevraagde krediet. Waarvoor<br />

<strong>moet</strong> het geld dienen?<br />

■ Bedrijfsresultaten: cijfersover<br />

de jongstedrie jaar en een toelichting<br />

bij de belangrijkstecijfers<br />

en evoluties.<br />

■ Eenbeknopt businessplan of<br />

vooruitzichten waaruit blijktdat<br />

de onderneming voldoende capaciteit<br />

heeftomdelening terug<br />

te betalen.<br />

■ Eventuele anderebelangrijke<br />

informatie, zoals juridische geschillen.<br />

■ Mogelijkebijlages bij het kredietdossier<br />

<strong>zijn</strong> gedetailleerde<br />

jaarrekeningen, het volledige<br />

businessplan, schattingsverslagenenmarktstudies.<br />

Kredietmachine voor kmo’sstoktnog steeds<br />

l Bemiddelaar krijgt steeds meer dossiers binnen<br />

l Banken vragen hogewaarborgen<br />

CHRISTINE SCHARFF<br />

<strong>De</strong> banken mogen dan<br />

beweren dat het niet<br />

ontbreektaan geld voor<br />

goede dossiers. <strong>De</strong>statistieken<br />

mogen dan wijzen op een zeer lichte<br />

verbetering op hetvlak van de<br />

kredieten aan ondernemingen<br />

sinds begin dit jaar.Toch is op het<br />

terrein hetogenblik van verlichting<br />

nog niet<br />

aangebroken.<br />

‘Het aantal dossiers<br />

dat aan mij<br />

wordt voorgelegd,<br />

neemt nog<br />

altijd toe, de beweging<br />

is zelfs<br />

RV<br />

iets versneld’,<br />

constateert<br />

Chris Dauw, de<br />

kredietbemiddelaar<br />

die is aangesteld om de<br />

kmo’s te helpen. Natuurlijk heeft<br />

het fenomeen ongetwijfeld voor<br />

een groot deel te maken met de<br />

groeiende bekendheid van de<br />

functie van bemiddelaar.Hij stelt<br />

echter nauwelijks veranderingen<br />

vastinhet soort dossiers dat aan<br />

hem wordt voorgelegd. ‘20 procent<br />

van de dossiers is nog altijd ronduit<br />

slecht. Nog eens 20 procent, die ik<br />

apriori goede dossiers vind, wil de<br />

bank nietdoen. En 60 procent <strong>zijn</strong><br />

echt goede dossiers,waarin ik tot<br />

een resultaat kom.’Ook al wordt de<br />

situatie misschien al iets beter<br />

voor de nieuwe kredietaanvragen,<br />

Dauw wordt steeds meer geconfronteerd<br />

met grote problemen<br />

rond bestaande kredieten.<br />

Hetaantal dossiers<br />

neemt nog altijd toe.<br />

CHRIS DAUW,<br />

kredietbemiddelaar<br />

Als voorzitter van de Gewestelijke<br />

Investeringsmaatschappij<br />

voor Brussel (GIMB) zietSergeVilain<br />

ookveel dossiers de revue passeren.<br />

Hijisnog negatiever: ‘Ik heb<br />

nietdeindruk dat de banken weer<br />

meer kredieten verstrekken aan de<br />

kmo’s. En hetkredietaan de kmo’s<br />

lijktsoms op een loterij.Ikzie weigeringen<br />

die ik nietkan verklaren,<br />

tenzij door hetfeit dat de banken<br />

onder druk staan en sommigeverantwoordelijken<br />

zich liever indekkendoor<br />

te weigeren. Maar soms<br />

heerstereen strijd om marktaandeel<br />

die enkele positieveverrassingen<br />

inpetto heeft, met afentoe<br />

een bankier die zelfs bereid is om<br />

een kredietteverstrekken aan een<br />

kmo die nog geen klant was.’<br />

PROBLEMEN<br />

Een zeer acuut probleem volgens<br />

Vilain is dat de analyse van de<br />

dossiers vaak ongelooflijk lang<br />

duurt. En vooral de extreme eisen<br />

van de meeste banken op hetgebied<br />

van waarborgen. ‘Sommige<br />

banken geven eerst deindruk te<br />

vechten om de kredieten te verstrekken<br />

en daarna, zodra hetover<br />

de waarborgen gaat, leggen ze totaal<br />

waanzinnigevoorwaarden op’,<br />

benadruktVilain. ‘Als ze gebouwen<br />

in pand nemen, laten ze die taxeren<br />

en delen de waarde door twee!<br />

En bij de bestaande kredieten kan<br />

zelfs een kleine overschrijding een<br />

bedrijfsleider die nagenoeg al <strong>zijn</strong><br />

goederen in pand heeft gegeven, in<br />

een geschilsituatie brengen. Het is<br />

alsofdebanken hun kneepjes hebben<br />

verfijnd: ze willen nietzeggen<br />

dat ze nietlenen, maar ze wagen<br />

zich nietopglad ijs.’ Een grotere<br />

voorzichtigheid die volgens Vilain<br />

te wijten kan <strong>zijn</strong> aan hetsucces<br />

van de wetopdecontinuïteit van<br />

de onderneming waarop alsmaar<br />

meer kmo’seen beroep doen en die<br />

nietecht positief is voor de banken.<br />

Jean-Marie <strong>De</strong>lwart (de voormaligetopman<br />

van Floridienne),<br />

die via <strong>zijn</strong> holding Bicotec in een<br />

tiental ondernemingen in de sectoren<br />

gezondheidszorg, wellness<br />

en moleculaire biochemie heeft<br />

geïnvesteerd, bevestigt die sombere<br />

diagnose. ‘Sinds 18 maanden<br />

neemt de bestudering van de dossiers<br />

door de banken twee keer<br />

meer tijd in beslag dan gewoonlijk,<br />

meestal om neen te zeggen... En als<br />

hetantwoord nietneen is,eisen ze<br />

exorbitante waarborgen. Ik heb zo<br />

een dossier gehad waarin de bank,<br />

voor een lening van 1miljoen,<br />

vroeg om een kapitaalsverhoging<br />

van 1miljoen door de privéaandeelhouders,inpandgeving<br />

van de<br />

voorraden voor een bedrag van<br />

1miljoen en nog bijna 1miljoen<br />

aan persoonlijkewaarborgen van<br />

de bedrijfsleiders: uiteindelijk drie<br />

keer hetbedrag dat ze bereid was<br />

te lenen... Ik heb in 40 jaar nooit<br />

zo’n moeilijke periode meegemaakt.<br />

En ik zie de laatste tijd geen<br />

enkele verbetering.’<br />

‘Voor een<br />

ondernemer is elke<br />

dag vanbelang’<br />

l Eric Domb,van platform Financiering, pleit voor snellere beslissingen<br />

CHRISTINE SCHARFF<br />

‘<strong>De</strong> ondernemingen verwijten<br />

de banksector als<br />

het over het toekennen of<br />

weigeren van kredieten<br />

gaat een gebrek aan transparantie,<br />

aan snelheid en<br />

aan motiveringen. Omgekeerd<br />

verstrekt een groot<br />

aantal ondernemingen<br />

geen correcte informatie<br />

aan de bank.’ Het water is<br />

soms erg diep. Het platform<br />

Financiering aan<br />

ondernemingen is opgericht<br />

om daar via dialoog<br />

iets aan te doen. Drie vragen<br />

aan voorzitter Eric<br />

Domb.<br />

Eric Domb, de topman<br />

van Pairi Daiza (vroeger<br />

Parc Paradisio) en de<br />

voormalige voorzitter van de<br />

Union Wallonne des Entreprises,<br />

leidt het platform Financiering<br />

aan ondernemingen. Dat platform<br />

is opgericht door Febelfin, de federatie<br />

voor de financiële sector,om<br />

de kredieten toegankelijker te makenvoor<br />

ondernemingen.<br />

Wij wensen dat<br />

de banksector<br />

zich ertoe verbindt<br />

ondernemingen<br />

niette<br />

straffen voor<br />

hun openheid,<br />

ook nietals ze<br />

hetmoeilijk<br />

hebben.<br />

<strong>De</strong> getuigenissen van op het<br />

terrein <strong>zijn</strong> eerder negatief.<br />

Gelooft uineen verbetering<br />

op hetvlak van de kredieten<br />

aanondernemingen?<br />

Eric Domb: ‘We<strong>moet</strong>en door<br />

hetbos de bomen blijven zien. In<br />

de meeste gevallen gaat hetnietzo<br />

slecht. Maar hetbelangrijkste in<br />

een open economisch systeem is<br />

hetvertrouwen. Daarom hebben<br />

de verantwoordelijken<br />

van Febelfin beslisteen<br />

platform op<br />

te richten om dat vertrouwen<br />

te herstellen,<br />

met concrete acties<br />

die snelle resultaten<br />

zouden <strong>moet</strong>en opleveren.<br />

We hebben een<br />

reeks vergaderingen<br />

georganiseerd metde<br />

belanghebbende partijen,<br />

zowel aan bankzijde<br />

als aan ondernemingszijde.<br />

Laat ons<br />

eerlijk <strong>zijn</strong>: er <strong>zijn</strong><br />

problemen aan beide<br />

kanten. <strong>De</strong> ondernemingen verwijten<br />

de sector een gebrek aan<br />

transparantie en openheid bij het<br />

weigeren van nieuwe kredieten en<br />

hetopzeggen van bestaande kredieten,<br />

gebrek aan snelheid bij het<br />

nemen van beslissingen en hetgebrek<br />

aan motivering van de weigeringen,<br />

een motivering die de ondernemingen<br />

nochtans een zeer<br />

waardevolle dienstzou bewijzen.<br />

Omgekeerd verstrekt een groot<br />

aantal ondernemingen geen correcte<br />

informatie aan de bank en lijden<br />

veel kleine ondernemingen<br />

onder een gebrek aan opleiding<br />

van hun bedrijfsleider.’<br />

Wat<strong>zijn</strong> de prioriteiten van<br />

uw platform?<br />

Domb: ‘Het belangrijkste punt<br />

is ongetwijfeld de beslissingsprocedure<br />

voor het toekennen, het<br />

weigeren of hetopzeggen van de<br />

kredieten. Onze doelstelling is het<br />

verkrijgen van een verbintenis van<br />

de sector om een beslissing te nemen<br />

binnen een redelijketermijn,<br />

die vastgelegd zal worden. Voor<br />

een ondernemingsleider is elke<br />

dag van belang.’<br />

‘Een ander zeer belangrijk<br />

punt is de rating<br />

van de onderneming.<br />

Elke bank past<br />

haar eigen methodologie<br />

toe, maar de belangrijkste<br />

factoren<br />

die in beschouwing<br />

worden genomen, <strong>zijn</strong><br />

dezelfde. Wij willen ze<br />

meedelen aan de ondernemingen,<br />

zodat<br />

het hun duidelijker<br />

wordt wat debelangrijkeaspecten<br />

van hun<br />

balans en hun resultatenrekening<br />

<strong>zijn</strong>.’<br />

‘Wij willen ook werken aan de<br />

kredietverzekering. <strong>De</strong> kredietverzekeraars<br />

trachten contact op te<br />

nemen metdedebiteuren van hun<br />

cliënten, die zich afvragen waarom<br />

aan hen vragen worden gesteld<br />

Eric Domb: ‘Elkebank past voor ratings haar eigen methodologie toe, maar de belangrijkstefactoren<strong>zijn</strong> overal dezelfde. Wij willen ze meedelen aan de<br />

ondernemingen.’<br />

©PHOTONEWS<br />

over hun kredietwaardigheid... Samen<br />

metdekredietverzekeraars<br />

willen wij die einddebiteuren duidelijk<br />

maken waarom ze er belang<br />

bij hebben die informatie te verstrekken.’<br />

‘Een andere essentiële kwestie:<br />

de transparantie van de kant van<br />

de onderneming die in moeilijkheden<br />

verkeert. In een stresssituatie<br />

vraagt de bankier zich soms af<br />

waarom de onderneming haar cijfers<br />

nieteerder heeft doorgegeven,<br />

omdat hij dan had kunnen helpen.<br />

<strong>De</strong> onderneming vreestdan weer<br />

voor een herziening van de waarborgen,<br />

of zelfs voor een opzegging<br />

van het krediet. Wij wensen een<br />

unanieme en sterkeverklaring van<br />

de sector, waarin die zich ertoe<br />

verbindt de ondernemingen niette<br />

straffen voor hun openheid.’<br />

Wanneer hoopt udeeerste<br />

acties te kunnen lanceren?<br />

Domb: ‘<strong>De</strong> afgelopen weken<br />

hebben we met gezwinde spoed<br />

vooruitgang geboekt. Wij hopen<br />

zeer concrete resultaten te boeken<br />

in de komende maanden. Dit is<br />

geen pr-operatie. Als dat hetgeval<br />

was, dan hadden ze dit platform<br />

niet<strong>moet</strong>en oprichten zoals dat is<br />

gebeurd en mij nietals voorzitter<br />

<strong>moet</strong>en kiezen. Mijn leuze is ‘quick<br />

wins’, snelle resultaten.’


<strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />

DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />

3<br />

Banken en bedrijven staan opnieuw<br />

dichter bij elkaar<br />

l Na de donkere winter van de financiële crisis breekteen schuchtere lente aan<br />

BERTBROENS<br />

<strong>De</strong> crisis heeft haar effect<br />

ook nietgemistinhet segment<br />

van het bankieren<br />

voor grote ondernemingen<br />

(corporate banking in het<br />

jargon). Maar de gevolgen<br />

<strong>zijn</strong> nietnoodzakelijk allemaal<br />

negatief. Zo staan de<br />

grote bedrijven en hun<br />

bankiers nu dichterbij elkaar<br />

en is er meer plaats<br />

voor dialoog en open discussies<br />

dan vroeger,valt te<br />

horen in de sector.<br />

Bankieren voor bedrijvenklanten<br />

valt uiteen in<br />

verschillende takken,<br />

watlouter en alleen te maken heeft<br />

met degrootte van de onderneming.<br />

Dat is logisch: een multinational<br />

heeft andere noden dan pakweg<br />

een kleine kmo.Maar hetbegrip<br />

corporate banking dektniet<br />

voor elkebank dezelfde lading omdat<br />

er andere omzetcriteria worden<br />

gehanteerd. Voor ING België<br />

bijvoorbeeld ligt de grens voor<br />

middelgrote ondernemingen op<br />

4miljoen euro aan inkomsten en<br />

voor grote op 250 miljoen, terwijl<br />

KBC vanaf 15 miljoen spreektover<br />

corporate banking, wat toch een<br />

aardig verschil is.Niettemin stellen<br />

de verschillende spelers grosso<br />

modo dezelfde trends vast. Een<br />

overzicht van enkele bewegingen<br />

op de markt.<br />

1DE RIJKERE RELATIE<br />

MET DEBANKIER<br />

<strong>De</strong> crisis heeft de pendel in de<br />

verhoudingen tussen de grote bedrijven<br />

en hun bankier doen omslaan.<br />

Waar de ondernemingen<br />

voorheen eerder gesloten waren<br />

en zich zeer defensief opstelden,<br />

<strong>zijn</strong> ze nu transparanter geworden<br />

over hun plannen. ‘Er is meer<br />

plaats voor dialoog en open discussies<br />

dan vroeger’, getuigt Philippe<br />

Masset, die bij ING België als gedelegeerd<br />

bestuurder onder meer instaat<br />

voor de commerciële activiteiten<br />

voor middelgrote en grote<br />

ondernemingen. ‘Het is nietlanger<br />

zo dat bedrijven een afgewerkt<br />

plan voorleggen en ons concrete<br />

offertes vragen voor de financiering.<br />

Nu komen ze eerder naar ons<br />

om de mogelijkheden te bespreken.<br />

<strong>De</strong> bankier heeft meer de rol<br />

van raadgever gekregen en de rijkdom<br />

van de relatie tussen de twee<br />

is toegenomen.’<br />

Arnaud Laviolette, die bij ING<br />

de belangen van de grote ondernemingen<br />

behartigt, zegt dat er een<br />

echte dialoog totstand gekomen is.<br />

‘<strong>De</strong> bedrijven hebben door de crisis<br />

eigenlijk leren communiceren<br />

methun bankier en dat is een goede<br />

zaak. Als we de waarheid niet<br />

kennen, kunnen we minder doen.’<br />

Dirk Gyselinck, hoofd public &<br />

wholesale banking bij <strong>De</strong>xia Bank<br />

België, de afdeling waaronder corporate<br />

bankingvalt, kwam ook tot<br />

die vaststelling. ‘Er is nu een transparantere<br />

en professionelere relatie<br />

metdeklanten. Dat heeft ook te<br />

maken metde‘customer intimacy’<br />

die we nastreven: een goede relatie<br />

maaktdat bedrijven opener <strong>zijn</strong>.’<br />

<strong>De</strong>xia ontwaarde tevens een nevenfenomeen:<br />

bedrijven kloppen<br />

niet langer alleen maar aan voor<br />

kredieten. ‘Ze zagen<br />

tijdens de crisis dat ze<br />

alle belang hadden bij<br />

een goede relatie met<br />

hun bankier. Zebegrijpen<br />

nu dat ze de<br />

bank ook een redelijk<br />

deel van al hun financiële<br />

activiteiten <strong>moet</strong>en<br />

toeschuiven. Het<br />

is tevens de vraag van<br />

de bankiers om dat te<br />

doen. Het is voor ons<br />

een belangrijk punt<br />

bij de start van kredietbesprekingen.’<br />

Maar Max Jadot,<br />

topman corporate<br />

banking bij BNP Paribas<br />

Fortis,zietindat<br />

alles nietmeteen een<br />

nieuwe tendens. ‘Het nadenken<br />

metdeklant en hetuitbouwen van<br />

Door de nieuwe<br />

Basel IIIkapitaalregels<br />

voor de banken,<br />

wordthet wellicht<br />

moeilijker<br />

alle bedrijven<br />

krediet<br />

te blijven<br />

verschaffen.<br />

PHILIPPE MASSET,<br />

ING<br />

Duurzame financieringsprojectenvoor hernieuwbareenergie <strong>zijn</strong> erg in trek.<br />

een langetermijnrelatie horen bij<br />

de job van bankier.<strong>De</strong>normale tegenprestatie<br />

van een bedrijf voor<br />

de financiering die wij verschaffen<br />

is dat er transparant gesproken<br />

wordt over hun projecten.’<br />

2DE APPETIJT KEERT<br />

LANGZAAM TERUG<br />

<strong>De</strong> donkere winter die de markt<br />

gekend heeft als gevolg van de economische<br />

en financiële<br />

crisis,heeft plaatsgemaakt<br />

voor een<br />

schuchtere lente. <strong>De</strong><br />

banken in ons land<br />

zien de vraag naar kredieten<br />

opnieuw aantrekken<br />

maar van een<br />

spectaculaire stijging<br />

is zeker geen sprake,<br />

laat staan dat er een<br />

terugkeer is naar het<br />

pre-crisisniveau.<br />

‘Sinds begin dit jaar<br />

zien we een heropleving<br />

van de economie<br />

en van de kredieten’,<br />

zegt Jadotnamens de<br />

grootste bank van het<br />

land, zeker op de corporatemarkt.<br />

‘Opdrie<br />

vlakken: de bedrijven maken meer<br />

gebruik van gewone kredieten en<br />

we zien ook de investeringskredieten<br />

voor nieuwe projecten terugkomen,<br />

netals de acquisitiefinanciering.<br />

Er is een duidelijk<br />

merkbare positieve<br />

trend maar hetiseen<br />

prille lente. Het gaat<br />

maar om een groei<br />

van enkele procenten,<br />

niet tientallen procenten.’<br />

Ook Masset<br />

heeft hetoverpositieve<br />

signalen en zieteen<br />

stijging van hetaantal<br />

nieuwe kredieten na<br />

een relatief kalm<br />

Er is een duidelijk<br />

merkbare<br />

positieve trend,<br />

maar hetiseen<br />

prille lente.<br />

MAX JADOT,<br />

BNP Paribas Fortis<br />

2009.Luc Gijsens,die bij KBC instaat<br />

voor corporate banking, wijst<br />

er echter op dat veel van de huidige<br />

kredietdossiers betrekking heeft<br />

op herfinancieringen, in plaats van<br />

op echte nieuwe investeringen.<br />

<strong>De</strong> banken proberen de markt<br />

ook aan te zwengelen door er op te<br />

wijzen dat ze voldoende geld beschikbaar<br />

hebben voor kredietverlening<br />

en soms zelfs meer dan<br />

vroeger.Het uittrekken van extra<br />

geld voor de ondernemingen was<br />

bij BNP Paribas Fortis en ING<br />

goed voor een reclamecampagne.<br />

KBC leek op heteerste gezicht achter<br />

te blijven. ‘Maar wij steken ons<br />

geld liever in de kredietverlening<br />

zelf, dan in hetvertellen van hoeveel<br />

kredieten we van plan <strong>zijn</strong> te<br />

geven’, reageert Gijsens.‘In 2009<br />

heeft KBC in volle crisisperiode<br />

zelfs licht<br />

meer nieuwe kredieten<br />

toegekend dan in<br />

2008.Wehebben vorig<br />

jaar aan zelfstandigen,<br />

vrije beroepen, lokale<br />

ondernemingen en<br />

corporates in België en<br />

hun buitenlandse<br />

dochters voor meer<br />

dan 14 miljard euro<br />

nieuwe kredieten toegestaan,<br />

zelfs zonder<br />

KBC Lease mee te rekenen.<br />

Dit jaar willen we nethetzelfde<br />

doen en als we daar nog een<br />

miljard extra kunnen bijdoen, met<br />

alle plezier.’<br />

3GROEN SLAAT AAN<br />

Het investeringsritme van de<br />

bedrijven mag dan nog steeds op<br />

een laag peil zitten, toch is er een<br />

opvallende uitschieter,indevorm<br />

van groene projecten. ‘Wat recent<br />

erg in trek is gekomen -enwaar<br />

ook veel potentieel in zit -<strong>zijn</strong><br />

duurzame financieringsprojecten<br />

rond bijvoorbeeld hernieuwbare<br />

energie. Op korte tijd heeft KBC in<br />

©THOMASDEBOEVER<br />

dit segment dan ook al voor bijna<br />

1miljard euro aan kredieten toegestaan’,<br />

zegt Gijsens. Zijn collega<br />

Gyselinck van <strong>De</strong>xia beaamt: ‘Hernieuwbare<br />

energie en energie-efficiëntie<strong>zijn</strong><br />

duidelijk belangrijk geworden<br />

voor ondernemingen.’Ook<br />

<strong>De</strong>xia is erg actief op dit vlak. Eind<br />

vorig jaar kondigde de bank in een<br />

reclamecampagne aan 500 miljoen<br />

euro geleend te hebben aan<br />

projecten rond groene energie.<br />

<strong>De</strong>xia financiert bijvoorbeeld het<br />

Belwind-windmolenpark voor de<br />

kust, een biomassacentrale in Bertrix<br />

en de grootste fotovoltaïsche<br />

dakinstallatie in Europa (op daken<br />

van Katoen Natie). In dezelfde lijn<br />

biedt ING bijvoorbeeld leasingoplossingen<br />

voor de installatie van<br />

zonnepanelen aan.<br />

4DIVERSIFICATIE<br />

IS IN<br />

<strong>De</strong> trend was aleerder merkbaar<br />

maar heeft zich de jongste<br />

maanden enkel maar doorgezet:de<br />

diversificatie van de financieringsbronnen.<br />

Dat wil zeggen dat bedrijven<br />

naastdeklassiekekredietverlening<br />

ook meer aandacht <strong>zijn</strong><br />

gaan krijgen voor alternatieven zoals<br />

obligaties,factoring en leasing.<br />

Vooral retail-obligaties waren op<br />

een zeker moment populair,maar<br />

intussen is hetaantal uitgiften in<br />

ons land wel wat afgenomen. Er<br />

zitten echter nieuwe operaties in<br />

de pijplijn.<br />

Met de diversificatie maaktons<br />

land een klein stukje van de achterstand<br />

tegenoverdeVSgoed. ‘In<br />

Europa -het zou me nietverbazen<br />

mocht dat ook hetgeval <strong>zijn</strong> in België<br />

-hangt 80 procent van de financiering<br />

van de bedrijven af van<br />

de banken. In de VS is dat maar 25<br />

procent’, merktLavioletteop. ‘Het<br />

is geen goede zaak om af te hangen<br />

van één financieringsbron.’<br />

Om die reden raadt ING <strong>zijn</strong><br />

klanten aan te diversifiëren. Maar<br />

hetisnietdeenigereden. ‘Door de<br />

nieuwe Basel III-kapitaalregels die<br />

er zitten aan te komen voor de banken,<br />

<strong>moet</strong>en ze meer eigen vermogenhebben<br />

en wordt hetmorgen<br />

misschien moeilijker om alle bedrijven<br />

kredietteblijven verschaffen’,<br />

zegt Masset. ‘Bovendien <strong>zijn</strong><br />

de markten zeer volatiel en staat<br />

de rente nu laag. Onze boodschap<br />

aan de CFO’sisdan ook duidelijk:<br />

beheer proactief uw financiën en<br />

wacht niet tot de laatste minuut<br />

om uw financieringsbronnen te diversifiëren<br />

en zo meer flexibiliteit<br />

te krijgen.’<br />

5BANKEN VERSTER-<br />

KEN ZICH<br />

Vorig jaar raakte al bekend dat<br />

het spelersveld in België kleiner<br />

geworden is omdat de buitenlandse<br />

banken zich onder invloed van<br />

de gewijzigde marktomstandigheden<br />

teruggetrokken hebben. Dat<br />

geldt dan vooral voor de nicheactiviteiten<br />

zoals leningen door een<br />

bankensyndicaat. Het klassieke<br />

bankieren voor ondernemingen<br />

bleef zoals voorheen grotendeels<br />

in de handen van de Belgische<br />

grootbanken.<br />

Nu hetweer beter gaat, keren<br />

de buitenlandse partijen nietterug.<br />

‘Ik heb zo goed als geen enkele<br />

buitenlandse bank zien terugkomen’,<br />

zegt Jadot. ‘Hun plaats is ingenomen<br />

door de vier grote Belgische<br />

banken. We deden onze job.’<br />

Maar los van die bijna automatische<br />

versteviging van hun positie,<br />

investeren de banken ook in hun<br />

divisie corporate banking om sterkertestaan<br />

en hun troeven uit te<br />

spelen. <strong>De</strong>xia bijvoorbeeld ging<br />

zich specifiek organiseren voor het<br />

segment nutssectoren, vanwegede<br />

band met<strong>zijn</strong> kernactiviteit, de financiering<br />

van de lokale besturen.<br />

‘Wedeelden ook onze aanpak van<br />

de corporatemarktopenwerken<br />

nu mettwee segmenten: bedrijven<br />

van 10 tot250 miljoen euro omzet<br />

en degene daarboven’, zegt Gyselinck.<br />

Jadot richtte een entiteit<br />

businessontwikkeling van een<br />

tiental mensen op die zich specifiek<br />

bezighouden methet zoeken<br />

van oplossingen voor klanten met<br />

complexenoden of noden in verafgelegen<br />

landen. BNP Paribas Fortis<br />

kan daarbij volop rekenen op<br />

steun van hetFranse moederhuis.<br />

<strong>De</strong>xia noch KBC leed in <strong>zijn</strong> tak<br />

corporate banking wezenlijk onder<br />

de door Europa opgelegde afslanking<br />

van de groep.‘Ook na de implementatie<br />

van de met Europa<br />

overeengekomen vernieuwde strategie,<br />

zal KBC <strong>zijn</strong> klanten volledig<br />

blijven bedienen, zowel geografisch<br />

als qua producten. Ondanks<br />

de afbouw van onze aanwezigheid<br />

in sommigeregio’sblijven we nadrukkelijk<br />

aanwezig in praktisch<br />

alle landen die voor onze klanten<br />

belangrijk <strong>zijn</strong>’, zegt Gijsens.


4 <strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />

DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />

Banken zetten knowhowom<br />

in goede raad<br />

l Banken <strong>moet</strong>en ondernemers totaalpakket voor professioneel én privévermogen aanbieden<br />

JELLE HENNEMAN<br />

Ja, met wat geluk is een<br />

bank ‘die instelling waar u<br />

kredietkan krijgen’. Maar<br />

banken zien hun rol in het<br />

levenvan ondernemers en<br />

hun ondernemingen ruimer<br />

dan dat. Van het beheer<br />

van hetprivékapitaal<br />

tot begeleiding bij een<br />

overname.<br />

Een bank heb je voor het<br />

leven. Zo lijkthet als je<br />

ziet welke diensten,<br />

naasthet uitlenen van geld, bankenallemaal<br />

aanbieden aan bedrijven.<br />

Uit die totaalaanpak kunnen<br />

ondernemers veel profijt halen, tot<br />

voor hun privévermogen toe. Maar<br />

er <strong>moet</strong>vertrouwen <strong>zijn</strong>.<br />

‘Wij hebben het niet over ondernemingen<br />

als het over onze<br />

klanten gaat, maar over ondernemers’,<br />

corrigeert Stefan VanPeteghem,<br />

de sectorverantwoordelijke<br />

ondernemers bij Bank J. VanBreda,<br />

onze vraag naar de bankdiensten<br />

voor ondernemingen. Het is<br />

een veelzeggend onderscheid,<br />

blijktook bij andere banken. ‘Waar<br />

tien jaar geleden de ondernemers<br />

nog geloofden in een strikte scheiding<br />

tussen werk-enprivézaken,<br />

ook op bankgebied, zie je nu meer<br />

en meer hetomgekeerde’, bevestigt<br />

JefVandenbergh, de communicatieverantwoordelijkebij<br />

<strong>De</strong>lta<br />

Lloyd Bank. ‘Vroeger hoopte men<br />

zo te vermijden dat aan hetprivékapitaal<br />

geraaktzou worden als er<br />

Doordat een bank ook zicht heeft op de financiële stromen bij anderebedrijven, kanzeeen klant-onderneming er<br />

bijvoorbeeld op attent maken dat de voorraden veel duurder <strong>zijn</strong> dan elders.<br />

©HH<br />

metdezaak iets fout ging. Vandaag<br />

<strong>zijn</strong> ondernemers daar heel watrationeler<br />

in geworden. Ondernemers<br />

zien de opbouw van een privévermogen<br />

als een volwaardig onderdeel<br />

van hetbedrijfsplan.’Daar<br />

is een rol weggelegdvoor bankiers<br />

die hun rol als adviseur,naastde<br />

functie van pure kredietverschaffer,willen<br />

uitspelen.<br />

‘<strong>De</strong> samenhang tussen hetprivépatrimonium<br />

van een ondernemer<br />

en <strong>zijn</strong> of haar professioneel<br />

patrimonium <strong>moet</strong> voor ons in<br />

evenwicht <strong>zijn</strong>’, duidt Stefan Van<br />

Peteghem. ‘Klassiek is de situatie<br />

van een zelfstandige die het merendeel<br />

van <strong>zijn</strong> tijd én kennis in<br />

de zaak steekt, maar eigenlijk niet<br />

goed weetwaar die met<strong>zijn</strong> privévermogen<br />

naartoe wil. Dat vragen<br />

we hem dus gewoon. Wanneer hij<br />

denkttestoppen, vanaf welk ogenblik<br />

hij financieel onafhankelijk<br />

hooptte<strong>zijn</strong> en hoeveel hij op dat<br />

moment opgebouwd wil hebben.<br />

Een concreeteinddoel dus,dat we<br />

vertalen naar een maandbehoefte<br />

en waar we tijdens de loopbaan<br />

naartoe werken. Dat is vaak veel<br />

optimaler, fiscaal maar ook persoonlijk,<br />

dan op het einde van je<br />

carrière kijken waterindezaak zit<br />

en dat er op korte termijn uit<br />

trachten te halen.’<br />

Het gaat om een benadering die<br />

een bedrijf ook vanuit de privésfeer<br />

bekijkt, nietonbelangrijk in<br />

een regio van familiebedrijven, in<br />

plaats van enkel als een aparte entiteit.<br />

Dat beïnvloedt de bedrijfsstrategie<br />

ook. Een onderneming<br />

die te veel eigen vermogen opbouwt,<br />

kan vanuit een pure bedrijfslogica<br />

verder investeren of<br />

andere bedrijven overnemen.<br />

Maar ondernemers kunnen evengoed<br />

langs de kassapasseren en via<br />

een groepsverzekering, kapitaalverlaging<br />

of een uitgekiend dividendbeleid<br />

hetovertolligekapitaal<br />

naar hun privéleven overbrengen.<br />

‘Het professionele gebruiken als<br />

een hefboom voor de privé, noemen<br />

wij dat’, kadert Van Peteghem.<br />

‘En dat kan je alleen door<br />

een helikoptervisie, die bankdiensten<br />

combineert totvermogensbegeleiding.’<br />

TOTAALAANPAK<br />

<strong>De</strong>ze benadering sluit de louter<br />

bedrijfsmatige aanpak niet uit.<br />

Bankiers houden vastaan hun rol<br />

van adviseur van hun klanten, om<br />

de relatie zo hecht mogelijk te houden.<br />

Dat gebeurt dan metname via<br />

de ‘businessdevelopers’ en ‘relationship-<br />

of accountmanagers’ bij de<br />

banken, die een tweeledigefunctie<br />

hebben. Enerzijds doen ze dienst<br />

als de ‘verkeersagenten binnen de<br />

bank’, zoals Michel Claes het bij<br />

Beter transparante<br />

generatiewissel dan<br />

familieruzie om geld<br />

l Kluwen van wettelijkemogelijkheden, fiscaliteit en psychologie<br />

ERIKARACQUET<br />

Een ingrijpende gebeurtenis<br />

in hetleven van een ondernemer<br />

én onderneming<br />

is de overdracht naar de<br />

volgende generatie of naar<br />

nieuwe eigenaars. Het is<br />

een moment dat voor veel<br />

bedrijfsleiders uit de babyboomersgeneratie<br />

dichterbij<br />

komt en dat velen -terecht<br />

-optijd willen voorbereiden.<br />

Kunnen zij met<br />

hun vragen ook terecht bij<br />

hun bankiers?<br />

Wij staan onze klanten<br />

bij bij het overdrachtsproces,benadrukken<br />

de bankiers in koor.Het<br />

bedrijf maaktmeestal een behoorlijkehap<br />

uit van hetfamiliepatrimonium.<br />

Bankiers die zowel zicht<br />

hebben op de gang van zaken in het<br />

bedrijf als op de persoonlijke financiën<br />

van de ondernemer,gaan<br />

er prat op een goed overzicht te<br />

hebben. ‘Ondernemers zitten vaak<br />

erg met die overdracht in hun<br />

hoofd maar vinden weinig vertrouwenspersonen<br />

om die eens te bespreken’,<br />

ervaart Koen Hofmans<br />

van Bank van Breda. ‘Ik zie een belangrijke<br />

rol voor ons als klankbord.<br />

Wij kiezen daarbij duidelijk<br />

de kant van de klant-overlater.<br />

<strong>De</strong>nkthij bijvoorbeeld aan een verkoop<br />

en wil hij ons aan <strong>zijn</strong> zijde,<br />

dan gaan we geen kopers zoeken of<br />

begeleiden bij de financiering van<br />

de aankoop,ombelangenconflicten<br />

te vermijden.’<br />

Met deze nuance: weinig bankiers<br />

voelen zich echt beslagen om<br />

te helpen bij de beoordeling van de<br />

capaciteiten van de potentiële opvolger,zij<br />

heteen telg uit de familie<br />

of bijvoorbeeld een vertrouwde<br />

werknemer met een lange staat<br />

van dienst. Een bankier die een jarenlange<br />

relatie heeft met<strong>zijn</strong> ondernemende<br />

klant en diens bedrijf<br />

goed kent, wil nog wel eens meedenken,<br />

maar doorgaans is dat<br />

voer voor andere adviseurs.Inde<br />

praktijk komen veel klanten pas<br />

aankloppen als ze al een concreet<br />

idee hebben van wie hen zou kunnen<br />

opvolgen. Idealiter gebeurt dat<br />

wanneer de ondernemer zowat55<br />

jaar is,endepotentiële opvolger(s)<br />

25 à35jaar.<br />

Maar ook als de opvolger bekend<br />

is, staat de wijze van overdracht<br />

daarmee nietvast. Komt de<br />

opvolger nietuit de familie -lees:<br />

hetbedrijf wordt verkocht aan derden<br />

-dan is de oplossing meestal<br />

vrij eenvoudig, althans vanuit het<br />

oogpunt van hetfamiliefortuin: de<br />

ouders verkopen het bedrijf, en<br />

schenken eventueel meteen (een<br />

deel van) de verkoopsom aan hun<br />

kinderen. ‘Als ze ervoor kiezen<br />

“naar de markttegaan”, helpen we<br />

wel te bepalen wathun verwachtingen<br />

mogen <strong>zijn</strong>, zodat ze er met<br />

een realistisch beeld aan beginnen’,<br />

zegt Koen Hofmans van Bank<br />

J.van Breda &co.<br />

Is er wel een telg uit de familie<br />

die de zaak kan en wil voortzetten,<br />

dan kunnen er verscheidene redenen<br />

<strong>zijn</strong> om voor een verkoop of<br />

een schenking te opteren. Hier<br />

stappen nogal watbanken in hun<br />

adviserende rol. Het argument kan<br />

‘psychologisch’ <strong>zijn</strong>. Genre: ik wil<br />

mijn kinderen niet zomaar in de<br />

schootwerpen waarvoor ik zelf jarenlang<br />

heb <strong>moet</strong>en ploeteren, ze<br />

gaan hetmeer waarderen als er letterlijk<br />

een waarde is opgeplakt. <strong>De</strong><br />

opvolgers <strong>zijn</strong> hetdaar overigens<br />

meestal mee eens: ze willen zich<br />

bewijzen, liever dan altijd hetetiketmee<br />

te dragen van ‘fils àpapa’.<br />

En wie gaat hetfamiliebedrijf straks overnemen?<br />

LEVENSSTIJL<br />

Soms is er ook geen financiële<br />

ruimte om hetbedrijf als een mooi<br />

geschenk naar de volgende generatie<br />

door te schuiven. ‘Een van onze<br />

belangrijkste opdrachten als bankier<br />

is de overlater bewusttemakenvan<br />

de financiële consequenties<br />

van <strong>zijn</strong> acties’, vertelt Hofmans.‘We<br />

beginnen dan ook met<br />

eens te berekenen<br />

hoeveel <strong>zijn</strong> levensstijl<br />

kost en hoe hij dat<br />

na <strong>zijn</strong> overdracht kan<br />

blijven bekostigen. Ze<br />

rijden al jaren meteen<br />

auto van de zaak, het<br />

bedrijf betaalt de gsmrekening,<br />

enzovoort,<br />

en ze staan er nietaltijd<br />

bij stil dat ze zulke<br />

dingen na de overdracht<br />

privé zullen<br />

<strong>moet</strong>en betalen. Zijn<br />

er huurinkomsten? Is<br />

er een reservebijeengespaard?’<br />

‘Als volgende stap organiseren<br />

wijeen familieraad’, vertelt Koen<br />

Petit van Optima (geen bank maar<br />

financieel adviseur). ‘Wehouden<br />

nietvan oplossingen die in de achterkeuken<br />

bedisseld <strong>zijn</strong> onder een<br />

paar familieleden en die de rest<br />

We houden niet<br />

vanoplossingen<br />

die in de<br />

achterkeuken<br />

bedisseld <strong>zijn</strong>.<br />

KOEN PETIT,<br />

Optima<br />

dan worden opgedrongen. Welvan<br />

een open en transparante communicatie.<br />

Het duurt dan misschien<br />

wat langer om tot een overeenkomsttekomen,<br />

maar hetisdan<br />

wel een gedragen oplossing.’<br />

Alle adviseurs weten:<br />

als er iets is waarover<br />

families in vreselijke<br />

ruzies kunnen<br />

verzeilen, dan is het<br />

wel geld. En daarvoor<br />

hoeven er geen verschillende<br />

familietakken<br />

oftientallen nevenennichten<br />

bij betrokken<br />

te <strong>zijn</strong>. Het<br />

kan genoeg <strong>zijn</strong> dat de<br />

ene dochter wel de<br />

zaak wil voortzetten<br />

en de andere in haar<br />

leven een heel andere richting is<br />

ingeslagen, om met een ondoordachte<br />

schenking de relatie tussen<br />

de zussen danig te vertroebelen.<br />

Het erfrecht laat in ons land<br />

ook minder speelruimte dan in<br />

sommigeandere landen. <strong>De</strong> reservataire<br />

erfgenamen <strong>zijn</strong> beschermden<strong>moet</strong>en<br />

dus hun deel<br />

krijgen. Heeft de oudste dochter<br />

bij schenking het bedrijf ‘gekregen’,<br />

dan <strong>moet</strong>en haar broer en zus<br />

gelijkaardigeerfdelen krijgen, bijvoorbeeld<br />

onder de vorm van onroerend<br />

goed of een effectenportefeuille.<br />

Op hetmoment van overlijden<br />

wordt de zogenaamde fictieve<br />

massasamengesteld. Behalvemet<br />

de bezittingen en schulden van de<br />

overledene wordt dan ook rekening<br />

gehouden metdeschenkingendie<br />

hij of zij heeft gedaan. In<br />

principe wordt op hetgeschonkene<br />

de waarde gekleefd dat hetinmiddels<br />

heeft op hetmoment van<br />

hetoverlijden. Dat kan zware gevolgen<br />

hebben. ‘Ik herinner me<br />

een geval waarbij de zoon hetbedrijf<br />

via een schenking had verworven’,<br />

vertelt Philippe Baervoets<br />

van <strong>De</strong>utsche Bank. ‘<strong>De</strong> ouders<br />

leefden nog 26 jaar.Indie tijd liet<br />

de zoon het bedrijf floreren en<br />

werd het20keer groter.Zijn twee<br />

zussen eisten dat die veel grotere<br />

waarde bij de fictievemassawerd<br />

gerekend. Er zat voor de restniet<br />

©CORBIS<br />

genoeg in de erfenis om de zussen<br />

gelijkeerfdelen te kunnen geven.<br />

<strong>De</strong> broer had een ‘te grootdeel’ gekregen<br />

en moest<strong>zijn</strong> zussen compenseren.<br />

Omdat hij daartoe niet<br />

de middelen had, heeft hij hetbedrijf<br />

<strong>moet</strong>en verkopen. Een spijtige<br />

zaak. Zulkeschrijnende gevallen<br />

<strong>zijn</strong> nu vrij gemakkelijk te<br />

voorkomen.’<br />

Petit beaamt: ‘Sinds de wetgevervoorschrijft<br />

dat een bedrijf kan<br />

worden geschonken tegen een<br />

schenkingsrecht van maar 2procent,<br />

kan ook de waarde die op dat<br />

moment op de schenking wordt<br />

geplakt, overgenomen worden bij<br />

hetmoment van overlijden.’<br />

ONVERDEELDHEID<br />

Er <strong>zijn</strong> ook andere oplossingen<br />

voor families waar nietalle kinderen<br />

zin hebben om hetfamiliebedrijf<br />

voort te zetten. Baervoets: ‘Je<br />

kan ook hetbedrijf in onverdeeldheid<br />

schenken, aan alle kinderen<br />

samen. In een tweede stap beslissen<br />

de kinderen dan zelf of ze uit<br />

de onverdeeldheid treden. Dat


<strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />

DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />

5<br />

Voor de bankier<br />

zietdat een<br />

klant oververzekerd<br />

is, <strong>moet</strong>enalle<br />

kaarten<br />

op tafelliggen.<br />

STEFAN VANPETEGHEM,<br />

Bank J. van Breda &co<br />

ING verwoordt. Elkevraag van de<br />

onderneming wordt naar de juiste<br />

specialist binnenshuis geleid.<br />

Maar anderzijds werktdeadviesrelatie<br />

ook proactief, zeker bij de<br />

wat grotere klanten. Een voorbeeld<br />

daarvan is de aanpak naar liquiditeitsbeheer<br />

en cashmanagement.<br />

‘Wij zitten natuurlijk met<br />

onze neus op de betaalstromen<br />

van onze klanten, en kunnen van<br />

daaruit ook tips en advies geven<br />

over facturering en hetincasseren<br />

van vorderingen’, zegt Luc Truyens,het<br />

hoofd van ING’smiddelgrote<br />

bedrijven en institutionelen<br />

België. ‘<strong>De</strong> optimalisatie van het<br />

beschikbare bedrijfskapitaal en<br />

hetdaaruit voortvloeiend liquiditeitenbeheer<br />

is zo een sterk uitgebouwde<br />

poot.’<br />

‘We gaan de betalings-<br />

en incassotermijnen<br />

van onze<br />

cliënten vergelijken<br />

met degemiddelden<br />

in dezelfde sector,die<br />

we halen bij onze andere<br />

klanten’, treedt<br />

Truyens’ collega Lode<br />

Vanden Bergh bij.‘Zo<br />

kan uit hetbetalingsgedrag<br />

van een onderneming<br />

een veel tragere<br />

voorraadcirculatie<br />

blijken dan watin<br />

de sector normaal is,ofbetalingstermijnen<br />

die sterk afwijken. Daar<br />

kunnen wij op wijzen.’Opdie manier<br />

komt de knowhowvan bankennietalleen<br />

totstand door het<br />

bestuderen van externe economische<br />

factoren, maar evengoed door<br />

hetmonitoren van de eigen werking.<br />

<strong>De</strong> onderliggende gedachte bij<br />

de relatie tussen bank en onderneming<br />

is er altijd eenvan een totaalaanpak.<br />

<strong>De</strong> plek waar de geldomloop<br />

van een bedrijf wordt geregeld,<br />

is meteen ook de plaats waar<br />

datkapitaal verder wordt belegdop<br />

korte of langetermijn, waar dat<br />

geld wordt veiliggesteld door verzekeringen<br />

en hedgingtechnieken<br />

allerhande, en waar er gesproken<br />

wordt over de aanpak van een<br />

overname, eens hetgeld zich ophoopt.<br />

‘En dan zowel op hetvlak<br />

van overnamebemiddeling, als<br />

rond de financiering van de overname<br />

en advies hoe je zo’novernamelening<br />

beststructureert’, weet<br />

Truyens.<br />

VERTROUWEN<br />

‘Dat <strong>moet</strong>vandaag hetengagement<br />

van de bankier <strong>zijn</strong>’, vat Jef<br />

Vandenbergh samen. ‘Zijn klanten<br />

kennen en enkele keren per jaar<br />

vrijblijvend samenzitten om de lopende<br />

kredieten eens<br />

van dichterbij te bekijken.<br />

Ondernemingen<br />

<strong>moet</strong>en metons kunnen<br />

praten over alles:<br />

van fiscale optimalisatie,<br />

over opvolging in<br />

de zaak tot zonnepanelen.’<br />

Maar voor zo’nrelatie<br />

is wel vertrouwen<br />

nodig. ‘Voor je als bankier<br />

zegt dat een klant<br />

volgens jou pakweg<br />

oververzekerd is,<strong>moet</strong>en<br />

alle kaarten wel al op tafel liggen’,<br />

bevestigt Stefan Van Peteghem.<br />

‘Die invloed <strong>moet</strong>jeverdienen.<br />

Na de crisis is dat vertrouwen<br />

in het algemeen wel afgenomen.<br />

Ondernemers denken twee keer<br />

na over een voorstel. En toch, als ik<br />

vandaag opnieuw sommigebeleggingsproducten<br />

of tarieven voor<br />

kredieten hoor die collega-bankiers<br />

her en der aanbieden, dan<br />

vind ik dat veel bankiers én ondernemers<br />

snel vergeten <strong>zijn</strong> hoe de<br />

bankencrisis is ontstaan.’<br />

Je bank zit ook in China<br />

Eenopvallend voorbeeld vande<br />

manier waarop banken hun interne<br />

knowhowten dienstestellen, is de<br />

begeleiding vandeinternationale<br />

activiteiten vaneen onderneming.<br />

‘ING is actief in 23 landen’, illustreert<br />

Luc Truyens, hoofd van de<br />

middelgrotebedrijven en institutionele<br />

sectie bij de bank. ‘Dat is een<br />

netwerk dat we via de European<br />

Business<strong>De</strong>sksexpliciet tendienstevan<br />

de ondernemingen stellen<br />

die internationaal actief willen<br />

worden. Datkan gaan overhet exporteren<br />

van goederen naar die<br />

landen of overhet openen vanfilialen.<br />

Viadat netwerk krijgteen ondernemer<br />

informatie overelektronisch<br />

bankieren met buitenlandse<br />

rekeningen, overhet indekken tegenrisico’sopdefinanciële<br />

markten,<br />

over betaalmiddelen in het<br />

buitenland, overleasing vanpersonenwagens,<br />

onroerende goederen<br />

en machines, ...’<br />

Het aanspreekpunt <strong>zijn</strong> opnieuw<br />

de relatiebeheerdersbij de Belgische<br />

banken, die bij de grootbankenopgaan<br />

in een internationaal<br />

maaswerk vannetwerkdesks.<br />

ADVERTENTIE<br />

NIET ONBEKEND<br />

Ondernemingen komen zo in een<br />

nieuwe omgeving terecht bij een<br />

bank die beschikt over decijfers<br />

van het moederbedrijf, endaardoor<br />

meer openstaat voor die ‘onbekende’<br />

onderneming. Bovendien<br />

krijgen ze toegang tothet eigen lokale<br />

netwerk vandie buitenlandse<br />

bankfilialen.<br />

‘Voor activiteiten die we zelf kunnen<br />

aanbieden, zoeken we samen<br />

met de relatiebeheerder van de<br />

Belgische moeder naar een gepaste<br />

oplossing, zekervoor kredietverlening<br />

is dat aspect belangrijk’,<br />

klinkt het bij KBC. ‘Voor wat we<br />

niet zelf kunnen aanbieden, verwijzen<br />

wewaar mogelijk door naar<br />

derde partijen uit het netwerk dat<br />

onzelokale relatiebeheerdershebben<br />

opgebouwd, zoals advocatenkantoren<br />

of de lokale kamer van<br />

koophandel.’<br />

Daarnaast biedt de bank ook een<br />

inzicht in de algemene economische<br />

en juridische factoren die een<br />

rolspelen in een bepaald land. ‘We<br />

leggen uit hoe bepaalde standaarddiensten<br />

anders werken in<br />

het buitenland, of wijzen bijvoorbeeld<br />

op de problematiek vanwisselkoersreglementering<br />

in China’,<br />

zegt Tony Langone vanKBC.<br />

houdt dan wel in dat degene die<br />

hetbedrijf wil voortzetten, de middelen<br />

<strong>moet</strong>hebben om <strong>zijn</strong> broers<br />

of zussen uit te kopen. Een manier<br />

om dat op te lossen, is in de eerste<br />

plaats nietenkel de aandelen van<br />

hetbedrijf te schenken, maar ook<br />

andere activa zoals een effectenportefeuille.<br />

Het wordt dan iets gemakkelijker<br />

om te delen. Maar dan<br />

ga je er inderdaad van uit dat er<br />

nog andere activa <strong>zijn</strong>.’<br />

Een ander aspect is dat doorgaans<br />

de overlaters heel hun leven<br />

al hun energie, tijd en geld in de<br />

zaak geïnvesteerd hebben, en dat<br />

die op een of andere manier hun<br />

bron van pensioen <strong>moet</strong> <strong>zijn</strong>. Er<br />

kunnen bij een schenking modaliteiten<br />

worden bepaald, bijvoorbeeld<br />

dat de begunstigden zich ertoe<br />

verbinden jaarlijks een som<br />

over te dragen aan de overlaters,al<br />

dan nietonder de vorm van een dividend.<br />

Via een burgerlijkemaatschappij<br />

waarin de aandelen worden<br />

ingebracht, kan vader of moeder<br />

zelfs de controle<br />

behouden terwijl het<br />

eigendom al voor 95<br />

procent geschonken<br />

is -een techniek waarvan<br />

adviseurs zelden<br />

fan <strong>zijn</strong>, omdat het<br />

meestal nietideaal is<br />

dat de oudere generatie<br />

zodanig verknocht,<br />

wantrouwig of controlefreak<br />

is dat ze het<br />

bedrijf niet kan loslaten,<br />

‘maar hetkan een<br />

manier <strong>zijn</strong> om zo’n<br />

diehard toch een regeling<br />

rond de overdracht te laten<br />

overwegen’.<br />

Het bedrijf nietschenken maar<br />

verkopen lost ook het pensioenprobleem<br />

op.Wellicht heeft zoonof<br />

dochterlief daartoe nietdemiddelen,<br />

maar de bankier kan een oplossing<br />

helpen uitwerken waarbij<br />

de betaling in de tijd wordt gespreid<br />

en kan gebeuren vanuit de<br />

opbrengsten van het bedrijf.<br />

Rechtstreeks aan de ouders of via<br />

een banklening, al dan niet door<br />

ook nog een holding op te zetten<br />

bovenhet operationele bedrijf.<br />

Daarmee <strong>zijn</strong> lang nietalle mogelijkheden<br />

beschreven, en hebben<br />

we hetnog nietgehad over de<br />

nietonbelangrijkefiscale gevolgen<br />

Eenbegeleiding<br />

mondt zeker<br />

nietaltijd uit in<br />

een transactie.<br />

OLIVIER VANBELLEGHEM,<br />

Bank <strong>De</strong>groof<br />

van de ene of de andere keuze. Wel<br />

mag duidelijk <strong>zijn</strong> dat hetdemoeite<br />

kan lonen eens samen te zitten<br />

meteen bankier die veel aspecten<br />

overziet. ‘Wij treden niet opin<br />

plaats van de notaris,advocaat, accountant<br />

of revisor’, benadrukt<br />

Olivier VanBelleghem van Bank<br />

<strong>De</strong>groof. ‘Stel bijvoorbeeld dat het<br />

om een grote familie gaat, dan gaan<br />

we helpen om hetdebat te voeren<br />

metalle betrokkenen. Beslissen zij<br />

dat een aandeelhoudersovereenkomstaangewezen<br />

is,dan helpen<br />

we aan te sturen op een concensus<br />

in de familie, maar we gaan de<br />

overeenkomstnietschrijven, dat is<br />

werk voor een advocaat.’<br />

VERWACHTINGEN<br />

Bespreek metuwbankier van<br />

in hetbegin wat<strong>zijn</strong> positie kan en<br />

zal <strong>zijn</strong>. <strong>De</strong> ene bank helptwel de<br />

financiering van een verkoop afwikkelen,<br />

de andere niet. <strong>De</strong> ene<br />

kiestalmeer dan de andere voor<br />

een coördinerende rol en verwijst<br />

sneller door naar externe<br />

adviseurs zoals<br />

revisoren, afhankelijk<br />

van de expertise die in<br />

eigen huis is.Zoek uit<br />

watukan verwachten.<br />

Dat de bank zou aansturen<br />

op een keuze<br />

waarbij zij zelf meer<br />

dienstverlening kan<br />

aanbieden, is een onterechte<br />

vrees, zegt<br />

Van Belleghem: ‘Bedrijfsleiders-aandeelhouders<br />

vormen een<br />

prioritaire categorie<br />

van klanten metwie wij een vertrouwensrelatie<br />

op de lange termijn<br />

willen opbouwen, en hetzou<br />

ook voor ons slecht <strong>zijn</strong> dat vertrouwen<br />

te schenden. We bekijken<br />

onze opdracht zo objectief mogelijk.<br />

Een begeleiding mondt zeker<br />

nietaltijd uit in een transactie.’<br />

Verzeker ten slottedat er duidelijkeafspraken<br />

<strong>zijn</strong> over hetal<br />

dan nietbetalen van (een deel van)<br />

die dienstverlening, onder meer<br />

over de erelonen van externe specialisten<br />

die de bank erbij roept.<br />

En over de mate waarin uw bankier<br />

of financieel adviseur eens alle<br />

keuzes <strong>zijn</strong> gemaakt, ook de verwerking<br />

blijft opvolgen door een<br />

advocaat, een notaris,enzovoort.<br />

Uwilt een bedrijf<br />

overnemen of overlaten?<br />

Maar hoe begint ueraan?<br />

Waarom zouueen zaak overnemenofoverlaten?Hoe bepaalt udewaarde<br />

van een onderneming? Met welke juridische, sociale en fiscale aspecten<br />

houdt ubest rekening? We beantwoorden al uw vragen, enbegeleiden en<br />

adviseren uvan start tot finish met een service die opmaat gemaakt isvoor<br />

uw professionele en persoonlijke projecten.<br />

Contacteer uw specialist <strong>De</strong>xia Business Banking in uw <strong>De</strong>xia-kantoor voor<br />

meer informatie.Ofneemeen kijkje op www.dexia.be/overnemen-overlaten<br />

samen naar deessentie<br />

<strong>De</strong>xia Bank NV, Pachecolaan 44, 1000 Brussel –IBAN BE23 0529 0064 6991 –BIC GKCC BE BB –RPR Brussel BTW BE 0403.201.185 –CBFA nr. 19649 A–FOD Economie 4944.


6 <strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />

DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />

Nietstarten op buikgevoel alleen<br />

l Gebrek aan geschiedenis compenseren metgeloofwaardig businessplan l Ook voorbij opstart denken<br />

JELLE HENNEMAN<br />

Raakteen startende ondernemer<br />

nog aan geld, of<br />

niet? Ja,het kan nog, maar<br />

je huiswerk maken en een<br />

goed dossier voorstellen, is<br />

een must. En de bank verwacht<br />

dat je ook zelf wat<br />

middelen aanbrengt. Een<br />

waarborg kan dat nietvervangen.<br />

geen credit<br />

crunch!’ Op de vraag<br />

‘Er is<br />

of mensen die vandaag<br />

een nieuwe onderneming uit<br />

de grond willen stampen, voor financiering<br />

terecht kunnen bij een<br />

bank, klinktvan overal een overtuigd‘ja’.<br />

Nietalleen van de banken<br />

trouwens. Ook de directeur<br />

van de Unizo-studiedienstJohan<br />

Bortier ontkent dat starters maar<br />

beter zelf hun kapitaal bij elkaar<br />

sparen. Ook al is hetnuindepraktijk<br />

zo dat 48 procent nietvia een<br />

bank <strong>zijn</strong> startfinanciering uitwerkt.<br />

<strong>De</strong> banken hebben bovendien<br />

nietalleen geld voor beginnende<br />

ondernemers,zevoeren zelfs een<br />

actief beleid naar starters.Toegegeven,<br />

dat gaat metname op voor<br />

de grootbanken. Banken als <strong>De</strong>lta<br />

Loyd en Bank VanBreda <strong>zijn</strong> minder<br />

happig op beginners,alworden<br />

ze nergens afgewezen. Maar ING,<br />

KBC,<strong>De</strong>xia en BNP Paribas Fortis<br />

doen welheel watmoeite om goede<br />

ondernemers al van bij hetbegin<br />

in huis te halen. Enerzijds door<br />

hen via vorming en startersinitiatieven<br />

te benaderen, anderzijds<br />

door een soms uit de kluiten gewassen<br />

begeleiding (zie kader).<br />

Dat allemaal gezegd<strong>zijn</strong>de, is de<br />

tijd van gemakkelijk kredietsinds<br />

de financiële crisis wel voorbij.<br />

Voor alle ondernemers,dus zeker<br />

voor starters.‘Het is er natuurlijk<br />

ooknietgemakkelijker op geworden’,<br />

tempert Johan Bortier.‘Uit<br />

een onderzoek van Kefik, hetkenniscentrum<br />

voor financiering van<br />

kmo’s, blijktdat de relatie tussen<br />

ondernemers en banken er wel wat<br />

minder warm op is geworden. Er<br />

rijzen drie pijnpunten. Teneerste<br />

duurt hetlanger voor je kredietvraag<br />

ingelostwordt. Vervolgens<br />

vragen de banken vaker waarborgen,<br />

ook persoonlijke. Tenslotte<br />

hebben banken ook hun risicopremies<br />

voor kredietverlening opgetrokken.<br />

Krediet isvoor banken<br />

weer een belangrijkekernactiviteit<br />

geworden, en dus <strong>moet</strong>en de<br />

winstmarges naar boven. Al is de<br />

absolute interestvoor leningen natuurlijk<br />

wel gedaald, zeker voor investeringskredieten.<br />

Voor kaskredieten<br />

blijft de gevraagde rente wel<br />

hoog.’<br />

PROFESSIONALITEIT<br />

Dé sleutel voor starters is dan<br />

ook een goed dossier.Endaar knelt<br />

<strong>De</strong> startende horeca-ondernemers in ‘Mijn restaurant’ merken voor hetoog vantv-kijkend Vlaanderen dat voorbij de opstart de kosten soms pasecht beginnen op te lopen.<br />

hetschoentje. Om te beginnen is<br />

het behoorlijk moeilijk om een<br />

bank te overtuigen geld te steken<br />

in een project zonder dat je objectieve<br />

historische gegevens hebt<br />

over de haalbaarheid ervan. Een<br />

ondernemer meteen zekere staat<br />

van dienstlaat gewoon de cijfers<br />

spreken. Een starter <strong>moet</strong>die professionaliteit<br />

laten zien door aan te<br />

tonen dat hij goed weetwaaraan<br />

hij begint. En dat gebeurt in de<br />

praktijk niet altijd met evenveel<br />

kennis van zaken.<br />

BUIKGEVOEL<br />

‘Tevaak worden we geconfronteerd<br />

meteen blad papier waarop<br />

iemands commerciële buikgevoel<br />

beschreven staat’, zucht Bart Ecker,<br />

bij BNP Paribas Fortis verantwoordelijk<br />

voor hetsales management<br />

op de professionele markt.<br />

Eenzelfde geluid klinkt bij KBC:<br />

Als de starter er al<br />

nietingelooft,<br />

waarom zou<br />

een bank dat<br />

dan weldoen?’<br />

MICHEL CLAES,<br />

ING<br />

Onlinebegeleiding helptenschift<br />

l Hulp bij businessplan confronteert starter metzichzelf<br />

goed voorbereid,<br />

evenwichtig dossier,<br />

‘Een<br />

waarbij een starter<br />

gedetailleerd uitlegt hoe <strong>zijn</strong> onderneming<br />

zal werken.’Dat is samengevat<br />

wat banken vragen<br />

van een beginnende ondernemer<br />

meteen kredietvraag. Kortom, je<br />

<strong>moet</strong>aleen beetje ondernemer<br />

<strong>zijn</strong> voor je eraan kan beginnen.<br />

<strong>De</strong> lat wordt hoog gelegd,<br />

maar toch laten de grootbanken<br />

de aspirant-ondernemers ook<br />

niet aan hun lot over. Op de<br />

meeste bankensites staat een<br />

pak informatie over hoe een<br />

businessplan er <strong>moet</strong> uitzien,<br />

compleetmet verklarende woordenlijsten<br />

en invulexemplaren.<br />

BNP Paribas Fortis stuurt per<br />

e-mail een ontwerp van een financieel<br />

plan door, enbij ING<br />

kan je zelfs een heel programma<br />

downloaden, waarbij stap voor<br />

stap hetbusinessplan wordt ingevuld.<br />

Die service is er uiteraard op<br />

gericht getalenteerde starters te<br />

lokken, maar evengoed lijken de<br />

banken genoeg te hebben van<br />

amateuristische aanvragen. Elk<br />

dossier en elkehandleiding begint<br />

met een aantal prangende<br />

vragen over wie je bent, welkeervaring<br />

je kan voorleggen en of je<br />

wel zeker bent dat ondernemen<br />

je in hetbloed zit. Er wordt gegoocheld<br />

metrisico’s, pessimistische<br />

voorspellingen en waarschuwingen:<br />

‘Laten we eerlijk<br />

<strong>zijn</strong>: nietalle zelfstandigeactiviteiten<br />

worden een succes. Uw<br />

wettelijk pensioen is ook minder<br />

aantrekkelijk dan dat van werknemers<br />

en ukunt nietautomatisch<br />

gaan stempelen wanneer u<br />

de zaak stopzet’, klinkt het bij<br />

BNP Paribas Fortis.Wie al twijfels<br />

heeft, leestbestevenwat de<br />

banken zeggen.<br />

GEEN TOEVAL<br />

Starters die zich afvragen hoe<br />

verregaand zo’nbusinessplan eigenlijk<br />

wel kan <strong>zijn</strong>, maken zich<br />

na die online toepassingen ook<br />

geen illusies meer.Erwordt gevraagdnaar<br />

de verwachte omzet<br />

van de zaak. En beargumenteerd:<br />

‘Altevaak stellen we vastdat de<br />

omzetwordt berekend door de<br />

kosten te verhogen meteen marge,<br />

ofgewoonweg op basis van<br />

het marktgemiddelde’, staat er<br />

bij ING te lezen. Starters <strong>moet</strong>en<br />

nadenken over hetfeit of ze betalingstermijnen<br />

van klanten kunnen<br />

overbruggen, en genoeg<br />

margehebben om leveranciers<br />

te betalen. Uiteraard telt ook de<br />

concurrentie: wie <strong>zijn</strong> ze, waar<br />

zitten ze, welkevoorraden en infrastructuur<br />

hebben ze? En belangrijk:<br />

waarom denk jij beter te<br />

doen dan zij?<br />

<strong>De</strong> formulieren peilen naar<br />

©PHOTONEWS<br />

‘Vaak is een ondernemer super in<br />

<strong>zijn</strong> metier,maar krijgt hetzakelijke<br />

aspect te weinig aandacht. Een<br />

derde partij kan dat tekort perfect<br />

compenseren.’ Lees: een dossier<br />

waarin externe partijen als accountants<br />

of loonspecialisten betrokken<br />

<strong>zijn</strong> bij hetbusinessplan,<br />

wordt veel beter gepercipieerd.<br />

Ook de banken zeggen die rol<br />

van derde partij te willen spelen.<br />

‘Bij ING <strong>zijn</strong> een honderdtal starterscoaches<br />

actief’, stelt Michel<br />

Claes,verantwoordelijk voor starters.<br />

‘Dat <strong>zijn</strong> mensen die lokaal<br />

verankerd <strong>zijn</strong>, en heel concrete<br />

tips kunnen geven. Over externe<br />

specialisten in dezelfde regio, of<br />

over bepaalde lokale regelgeving<br />

en subsidies.Zij gevenfeedback op<br />

een businessplan van een starter,<br />

en blijven ook op geregelde tijdstippen<br />

betrokken bij de ontwikkeling<br />

ervan.’<br />

hetprivé-inkomen van starters<br />

(vooreen eventuele waarborg),<br />

naar watzedenken uit te geven<br />

aan reclame (oeps,vergeten!) en<br />

of ze al weten wie hun leveranciers<br />

<strong>zijn</strong>. Tegendat nieuwsgierigen<br />

bij het financieel plan <strong>zijn</strong><br />

aangekomen, weten ze al goed<br />

waar ze voor staan. Na hetfinanciële<br />

gedeelte wordt er helemaal<br />

niets meer aan hettoeval overgelaten.<br />

<strong>De</strong> banken spelen hetonline<br />

handig, maar confronterend.<br />

JH<br />

www.startyourbusiness.be (ING)<br />

www.dexia.be/Nl/Common/dossiers/Starters<br />

www.kbc.be<br />

www.fortisbanking.be/portal/Start.asp<br />

Een vaak gehoord pijnpunt bij<br />

de kredietdossiers is immers het<br />

gebrek aan visie bij een starter op<br />

de fase na de opstart van <strong>zijn</strong> onderneming.<br />

‘<strong>De</strong> eerste vijf jaar <strong>zijn</strong><br />

cruciaal voor het welslagen van<br />

een onderneming op lange termijn’,<br />

horen we bij KBC.‘Bedrijven<br />

zonder goed plan en financiële<br />

buffer zullen deze periode vaak<br />

nietoverleven.’‘Bedrijven starten<br />

te vaak meteen lichte financiële<br />

structuur’, bevestigt Bart Ecker.<br />

‘Starters onderschatten hoeveel ze<br />

nog <strong>moet</strong>en bekostigen als hun bedrijf<br />

eenmaal loopt. <strong>De</strong> financiering<br />

<strong>moet</strong>dus nietalleen over investeringskredieten<br />

gaan. Ook<br />

voor de lopende kosten <strong>moet</strong>jegenoeg<br />

kapitaal hebben.’<br />

IEDEREEN HET BAD IN<br />

Nietenkel de aanwezigheid van<br />

enkele externe partijen in een startersdossier<br />

is belangrijk. Netzoals<br />

de kennis gedeeld <strong>moet</strong><strong>zijn</strong>, willen<br />

banken ook steeds meer dat hetrisico<br />

gespreid is over verscheidene<br />

partijen.‘Je <strong>moet</strong>nietverwachten<br />

dat je een maatschappij kan opstarten,<br />

puur methet geld van een<br />

bankier’, stelt Michel Claes.‘Dat<br />

zegt ook heel watoverdebetrokkenheid<br />

van een beginner.Als hij<br />

er al niet ingelooft, waarom zou<br />

een bank dat dan wel doen?’ Bij<br />

<strong>De</strong>xia worden starters aangezocht<br />

om te sparen voor een eigen zaak -<br />

de lat ligt er op een eigen inbreng<br />

van een derde van hetkapitaal.<br />

Kunnen waarborgen die eigen<br />

inbreng vervangen? Vergeethet.In<br />

hun streven naar een vermindering<br />

van de risico’sdurven banken<br />

vandaag sneller naar waarborgen<br />

te grijpen, maar dat volstaat niet.<br />

‘KBC zal zich nooit engageren tot<br />

louter waarborgbankieren’, klinkt<br />

hetduidelijk. Bij <strong>De</strong>xia wordt dat:<br />

‘Een investering in een totaal nieuwe<br />

activiteit voor een ondernemer<br />

zonder grote ervaring maar 100<br />

procent ingedekt, zal niet leiden<br />

toteen krediettoekenning.’‘Je mag<br />

ook nietvergeten dat die waarborgenook<br />

kosten metzich meebrengen,<br />

zoals hetlaten schatten van<br />

een woning of voorraad’, stelt ook<br />

Claes.‘Wathebben we eraan dat<br />

pakweg een wagenpark als borg<br />

wordt ingezet bij een transporteur?<br />

Wij <strong>zijn</strong> geen verkopers van<br />

trucks.’<br />

Wie op hetvlak van spreiding<br />

wel een flinkehand kan toesteken,<br />

is de overheid. Instellingen als het<br />

federale Participatiefonds en het<br />

Waarborgfonds in Vlaanderen als<br />

betrokken partijen, maken een<br />

kredietdossier vandaag een stuk<br />

zwaarder,klinktbij de banken. Het<br />

Participatiefonds heeft achtergestelde<br />

leningen voor starters, en<br />

hetWaarborgfonds kan bijkomende<br />

waarborgen leveren om de kredieten<br />

te dekken. Slotsom: iedereen<br />

mee hetbad in. ‘Daar voelen<br />

we ons inderdaad hetbestbij’, bevestigt<br />

Ecker.‘Een financiering die<br />

door verscheidene partijen gedeeld<br />

wordt.’<br />

Iedereen wil<br />

internetapplicaties<br />

l Grote spelers ontwikkelen volop nieuwe toepassingen en portaalsites<br />

BERTBROENS<br />

Net zoals bij particulieren<br />

neemt ook op de<br />

bedrijvenmarkthet gebruik<br />

van hetinternetvoor hetafwikkelen<br />

van financiële transacties<br />

hand over hand toe. <strong>De</strong> banken<br />

spelen daar dan ook op in door te<br />

investeren in nieuwe toepassingen<br />

en dito portaalsites.‘Je <strong>moet</strong>een<br />

internetaanbod hebben om aanwezig<br />

te mogen <strong>zijn</strong> op de markt<br />

voor ondernemingsbankieren. Het<br />

is een basisinvestering’, zegt Dirk<br />

Gyselinck, hethoofd public &wholesale<br />

banking van <strong>De</strong>xia Bank België<br />

onder wiens verantwoordelijkheid<br />

hetbankieren voor bedrijven<br />

valt.<br />

RESEARCHAANBOD<br />

<strong>De</strong>xia startte zo’ntwee jaar geleden<br />

een vrij ambitieus investeringsprogramma<br />

voor <strong>zijn</strong> professioneel<br />

internetaanbod. ‘Door de<br />

jaren heen was erwat wildgroei<br />

ontstaan in dat aanbod. Nu <strong>zijn</strong> we<br />

het aan het stroomlijnen en gebruiksvriendelijker<br />

aan het maken.<br />

Er komen ook nieuwe toepassingen’,<br />

zegt Gyselinck. ‘Het is de<br />

bedoeling een elektronisch aanbod<br />

te hebben dat evenwaardig is aan<br />

het aanbod in de echte wereld.<br />

HSBCnetiseen model voor anderebanken.<br />

Naar onze normen is heteen groot<br />

investeringsprogramma. Er kruipen<br />

duizenden mandagen in.’<br />

<strong>De</strong>xia is lang nietdeenigebank<br />

die een tandje bijsteektopinternetvlak.<br />

BNP Paribas Fortis bijvoorbeeld,<br />

dat al een uitgebreid<br />

aanbod heeft, is <strong>zijn</strong> klantenportaalsite<br />

aan hetuitbreiden meteen<br />

aantal applicaties van <strong>zijn</strong> moederhuis<br />

BNP Paribas. ‘Dat zal meer<br />

mogelijkheden bieden voor de<br />

handel in gestructureerde producten<br />

en hetresearchaanbod gevoelig<br />

verhogen’, zegt woordvoerster<br />

Hilde Junius.<br />

KBC,dat ook al een ruim gamma<br />

ter beschikking heeft, metonder<br />

meer KBC-Online for Business<br />

en eBankingForBusiness<br />

(voor grote bedrijven), voert ook<br />

voortdurend aanpassingen door.<br />

‘Het is een belangrijk kanaal, dat<br />

aan belang wint en dat we uiteraard<br />

blijvend zullen ondersteunen.<br />

We werken bijvoorbeeld zeer actief<br />

aan toenemende integratie in<br />

de website, waar we steeds meer<br />

transacties inbouwen’, zegt woordvoerster<br />

Virginie Lauwers.<br />

ING België heeft al een sterk<br />

elektronisch aanbod voor particulieren,<br />

omdat de bank hetdirecte<br />

model huldigt, en is nu iets gelijkaardigs<br />

aan hetbouwen voor ondernemingen,<br />

kondigde hetbedrijf<br />

RV<br />

vorig jaar aan. ‘Voor de bedrijven is<br />

hetinterneteen makkelijk te aanvaarden<br />

kanaal voor de basisbankverrichtingen.<br />

Voor de meeste van<br />

die diensten hebben we trouwens<br />

al een oplossing op hetweb.Ze<strong>zijn</strong><br />

alleen niet efficiënt<br />

georganiseerd en vormen<br />

geen geheel,<br />

maar dat gaan we ervan<br />

maken. <strong>De</strong> ingreepzal<br />

enkele tientallen<br />

miljoenen euro's<br />

kosten’, zei de<br />

topman Erik Dralans<br />

daarovervorig jaar in<br />

een interview. Om<br />

concurrentieredenen<br />

wil ING niet kwijt<br />

waar hetvandaag staat<br />

met<strong>zijn</strong> plannen.<br />

We stroomlijnen<br />

hetaanbod<br />

en maken het<br />

gebruiksvriendelijker.<br />

DIRK GYSELINCK,<br />

<strong>De</strong>xia Bank België<br />

HSBC<br />

Een model voor<br />

een aantal banken is wathet Britse<br />

HSBC doetophet net. <strong>De</strong> gigant<br />

werktmet twee platformen: Business<br />

InternetBanking voor lokale<br />

transacties en HSBCnetvoor bedrijven<br />

die internationaal actief<br />

<strong>zijn</strong>. HSBCnetwerd al in 2004 gelanceerd<br />

en is daarmee een van de<br />

oudste dergelijkeportaalsites.Er<br />

<strong>zijn</strong> meer dan 50.000 klanten, met<br />

in totaal 200.000 gebruikers.<br />

HSBCnet, dat al onderscheidingen<br />

in de wacht sleepte, is beschikbaar<br />

in ruim 60 landen.<br />

Volgens Tim <strong>De</strong>cker,<br />

hoofd e-channels<br />

van de divisie betalingen<br />

encashmanagement<br />

van HSBC in<br />

Europa, blijft de bank<br />

investeren in<br />

HSBCnetomdedekking<br />

zo breed mogelijk<br />

te maken. ‘We<br />

stoppen er ieder jaar<br />

aanzienlijk wat geld<br />

in, om te kunnen blijven<br />

voldoen aan de<br />

behoeften van de bedrijven.<br />

Die veranderen<br />

voortdurend. Voor<br />

grote bedrijven is hetnubijvoorbeeld<br />

aantrekkelijk hun financiële<br />

transacties zoveel mogelijk te automatiseren<br />

en te integreren in<br />

hun software. Waarschijnlijk gaan<br />

kleinere bedrijven op termijn ook<br />

die richting uit.’


<strong>Tijd</strong> Rapport Bankieren voor bedrijven<br />

DE TIJD | WOENSDAG 26 MEI 2010<br />

7<br />

Leasingsector gaat zwaar gebukt<br />

onder de crisis van2009<br />

l Sterkedalingen bij bedrijfsvoertuigen en winkelpanden<br />

Leasingproductie (inmiljoeneuro)<br />

Roerendeleasing Onroerendeleasing<br />

5.000<br />

4.000<br />

3.000<br />

2.000<br />

DOMINIQUE LIESSE<br />

Het huren van een roerend<br />

of onroerend goed<br />

meteen verkoopbelofte<br />

aan heteinde van hetcontract.<br />

Die procedure, leasing genaamd,<br />

wordt steeds meer gangbaar bijondernemers.Zebiedt<br />

hen immers<br />

een mogelijkheid om hun financieringsbronnen<br />

te diversifiëren.<br />

Nochtans heeft vorig jaar een<br />

kille wind gewaaid door de leasing,<br />

als we hetjaarrapport van de BLV,<br />

de Belgische Leasingvereniging,<br />

mogen geloven. In België <strong>zijn</strong> de<br />

kapitaalinvesteringen door de ondernemingen<br />

met10,5procent gedaald<br />

ten opzichte van 2008. Op<br />

Europees niveau bedraagt die terugval<br />

13,2 procent. ‘<strong>De</strong> crisis heeft<br />

vooral een negatieveweerslag gehad<br />

op de investeringen van de ondernemingen,<br />

zowel in de eurozone<br />

als in België’, geeft de BLVaan.<br />

<strong>De</strong> leasingproductie bij de leden<br />

van de BLVismet 22,7 procent<br />

gedaald tot 3,76 miljard<br />

euro.<strong>De</strong>roerende<br />

leasing is ingekrompen<br />

metbijna 22 procent,<br />

terwijl de onroerende<br />

leasing bijna 31<br />

procent naar beneden<br />

getuimeld is.<strong>De</strong>activiteit<br />

heeft haar laagste<br />

niveau gekend in het<br />

tweede kwartaal.<br />

Verscheidene factoren<br />

verklaren dit.<br />

Teneerste verkozen de ondernemingen<br />

een reductie van hun portefeuille<br />

aan financiële activa om<br />

zich te financieren. Ten tweede<br />

hebben we een duidelijkeafname<br />

gekend van de bankkredieten aan<br />

de ondernemingen. Daardoor is de<br />

inkrimping van de investeringen<br />

opvallender geweestindeleasingproductie.<br />

Leasing lijkt<br />

enkel in trek<br />

te blijven<br />

voor kantoorgebouwen.<br />

<strong>De</strong> teruggang van de productie<br />

werd zowel in hetmarktsegment<br />

van het roerend goed als in het<br />

marktsegment van hetonroerend<br />

segment opgetekend, maar ook<br />

door de verschillende types van<br />

goederen heen. <strong>De</strong> bedrijfsvoertuigen<br />

kennen de sterkste daling<br />

(-35,6%), terwijl de personenauto’s<br />

(-11,3%) en de pc’senhet kantoormateriaal<br />

(-12,5%) een zekere<br />

weerstand hebben getoond.<br />

OVERHEDEN<br />

Watdeklanten betreft, <strong>zijn</strong> het<br />

de overheden en de internationale<br />

instellingen die het meest de<br />

broekriem hebben aangehaald. <strong>De</strong><br />

roerende leasingproductie is er ingekrompen<br />

met 50,5 procent tegenover32,4procent<br />

voor de industrie<br />

en 16,4 procent voor de<br />

diensten. In de onroerendgoedsector<br />

<strong>zijn</strong> de types van goederen die<br />

hetzwaarstgetroffen <strong>zijn</strong>, de winkels<br />

(-66,6%) en de industriële gebouwen<br />

(-50,5%). In een mindere<br />

mate heeft ook<br />

het hotelwezen minder<br />

een beroep gedaan<br />

op die financieringsvorm<br />

(-8,3%).<br />

Leasing lijkt daarentegen<br />

in trek te blijven<br />

voor kantoorgebouwen<br />

(+32,3%).<br />

Merk ten slotteop<br />

dat de penetratiegraad,<br />

dat wil zeggen<br />

de verhouding tussen de totale<br />

productie van de leden van de BLV<br />

en de kapitaalinvesteringen van de<br />

ondernemingen, 8,4 procent bedraagt,<br />

terwijl heteen jaar eerder<br />

uitkwam op 9,7procent.<br />

Het uitstaand bedrag is dan<br />

weer 4,7 procent lager dan in 2008<br />

en beloopt11,6 miljard euro.<br />

‘Elk jaar is anders.’ Die stelling<br />

lijktnietecht op te gaan in dit specifiekegeval.<br />

Natuurlijk <strong>zijn</strong> er wel<br />

al enkele actoren die beweren dat<br />

leasing weer op de voorgrond<br />

treedt. Het zou zelfs totdetop vijf<br />

van de meestgebruikte financieringsbronnen<br />

van grote ondernemingen<br />

behoren.<br />

Maar we <strong>moet</strong>en wel vaststellen<br />

dat de cijfers een totaal andere<br />

trend aantonen. Volgens de eerste<br />

gegevens waarover deBLV beschikt,<br />

lijktdein2009 ingezetteteruggang<br />

zich door te zetten in<br />

2010, met weliswaar een minder<br />

uitgesproken daling. Over de toekomstspreektdeBLV<br />

zich liever<br />

nietuit.<br />

ADVERTENTIE<br />

2000 2005 2006 2007 2008 2009<br />

Bron:BLV-ABL<br />

1.000<br />

0<br />

<strong>De</strong> leasing vanbedrijfsvoertuigen kende een scherpe daling.<br />

©HH<br />

Rekeningbeheer<br />

in één klik<br />

l Isabel vergemakkelijktinternetbankieren<br />

DOMINIQUE LIESSE<br />

Het bankuniversum is<br />

soms kafkaiaans voor<br />

ondernemingen. Rekeningen<br />

beheren, betalingen van de<br />

klanten controleren en facturen<br />

betalen kan zo vervelend en moeizaam<br />

worden. Daarom werd op<br />

initiatief van de banken Isabel opgericht.<br />

Haar opdracht: ondernemingen<br />

helpen bij hetbeheren van<br />

hun bankstromen en de complexiteit<br />

verminderen die wasontstaan<br />

door de verscheidenheid van de internetbankprogramma’s.<br />

Concreet<br />

brengt ze de rekeningen en transacties<br />

bijdeverschillende banken<br />

samen in één enkele interface.<br />

Vijftien jaar later telt hetbedrijf<br />

ongeveer 100.000 klanten. ‘Een<br />

aantal dat stabiliseert’, preciseert<br />

woordvoerder Christian Luyten.<br />

Maandelijks worden zowat30miljoen<br />

verzendingen (metgemiddeld<br />

een tiental betalingen) verwerkt.<br />

‘Wij schatten dat wij jaarlijks voor<br />

een bedrag van tweemaal hetbbp<br />

aan transacties verwerken. Het<br />

gaat om miljarden euro’s, watniet<br />

verwonderlijk is als je weetdat de<br />

lonen, pensioenen, kinderbijslag<br />

en andere RSZ-uitkeringen via Isabel<br />

worden betaald’, vervolgt hij.<br />

<strong>De</strong> ‘typische’ klant van Isabel is<br />

volgens Luyten een bedrijf ‘met<br />

meerdere banken’ of ‘metmeerdere<br />

gebruikers’, waar verschillende<br />

personen toegang totderekeningen<strong>moet</strong>en<br />

hebben. <strong>De</strong> integratie<br />

van boekhoudprogramma’sis, ten<br />

slotte, ook een voordeel voor de<br />

klanten van Isabel. ‘Wanneer een<br />

factuur aankomt, <strong>moet</strong> zegecodeerd<br />

worden. Vervolgens is er<br />

weer een codering noodzakelijk<br />

om de betaling te verrichten en een<br />

laatste codering wordt uitgevoerd<br />

in hetboekhoudprogramma wanneer<br />

de betaling goedgekeurd is.<br />

Dankzij de Isabel-knop in het<br />

boekhoudprogramma wordt één<br />

enkele codering uitgevoerd voor<br />

hethele traject’, leggen ze ons uit<br />

bij Isabel.<br />

<strong>De</strong> diensten kosten gemiddeld<br />

20 tot45euro per maand. ‘Het is<br />

waar dat de Belg nietgewend is te<br />

betalenombetalingen te verrichten.<br />

<strong>De</strong> tarieven voor bankbetalingen<strong>zijn</strong><br />

hier schappelijk in vergelijking<br />

metdie in andere landen.<br />

Wanneer een werkgeverechter de<br />

meerwaarde van Isabel ziet, waagt<br />

hij snel de stap’, besluit Luyten.<br />

PARTICULIEREN<br />

Het twee jaar geleden gelanceerde<br />

Zoomit kent een tragestart.<br />

Het stelt de particulier in staat om<br />

te jongleren metelektronische facturatie.<br />

Momenteel <strong>zijn</strong> de grootstebankactoren<br />

in België klaar,de<br />

sociale secretariaten eveneens.Zij<br />

kunnen de internetbankierder dus<br />

al, in een eenvoudige‘klik’, toegang<br />

geventot de facturatiedetails,zodat<br />

er nietlanger een papieren factuur<br />

nodig is.Nunog de ‘klik’ in het<br />

hoofd van de consument afwachten.<br />

Zij gaan voor groei.<br />

Wij gaan met hen mee.<br />

Dat kunnen wij –als grote bank-verzekeraar van hier –ugaranderen.<br />

Groei ismeer dan een droom. Het is een noodzaak. Dat weet u, als ondernemer, net zo goed als wij. Ook al is dat niet altijd even vanzelfsprekend.<br />

Net daarom <strong>zijn</strong> de juiste partners onontbeerlijk. Zakenpartners, zoals KBC, die op basis van inzicht, expertise endurf met umee willen gaan.<br />

Ontsproten uit, engegroeid mét de economie van hier, is KBC denatuurlijke partner van iedere bedrijfsleider. Waar uook voor gaat en waarheen u<br />

ook gaat. Hier ofver van hier. In alle sectoren en op alle niveaus, wereldwijd. Dat maakt onze ervaring uniek en onze service onvergelijkbaar. Onze<br />

relatiebeheerders staan voor uklaar. Maak een afspraak en uzult zien dat praten nog altijd het beste werkt. Ook als het over groeien gaat. www.kbc.be<br />

Een onderneming van de KBC-groep<br />

Wij gaan met umee

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!