RECHTBANKEN VAN EERSTE AANLEG - De Tijd

1. De Wet Gerechtelijke Achterstand heeft als algemeen doel de gerechtelijke
achterstand te bestrijden. Bent u van oordeel dat de wet de behandelingstermijn van
een zaak (van de inleiding tot aan het vonnis of arrest) heeft verkort of verlengd?
RECHTBANKEN VAN EERSTE AANLEG
Bij de grote meerderheid van de rechtbanken van eerste aanleg is de termijn verlengd.
Zij die concrete cijfers geven spreken in de ergste gevallen van bijvoorbeeld een
verlenging van 3 maanden in 3 maanden tijd, van 5 à 6 maanden (en de termijn loopt
nog steeds verder uit) of zelfs van (meer dan) een verdubbeling in de meeste kamers.
Als reden voor de verlenging wordt opgegeven:
- De verveelvuldiging van de procedurekalenders.
- De zaken die na de inleiding (eventueel ambtshalve) worden vastgesteld op grond
van artikel 747 Ger.W. komen bovenop de “oude” zaken die nog steeds geleidelijk
aan vastgesteld worden.
- Zolang de bestaande achterstand niet opgehaald wordt, kan deze wetswijziging de
behandelingstermijn geenszins verkorten. Wel is de termijn die verloopt tussen de
inleiding van de zaak en de actie van vaststelling (niet de datum) verkort.
- Voor de eerste tientallen zaken waarin een minnelijke kalender kon worden
afgesproken tussen de partijen werd fixatie verleend op kortere termijn dan vroeger.
Dit gunstig effect is na het verloop van 3-4tal inleidingszittingen volledig weggevallen.
- Doordat nu voor bijna alle zaken die worden ingeleid ook een rechtsdag wordt
bepaald zijn meer zaken vastgesteld.
Volgende nadelen gaan volgens deze rechtbanken gepaard met de nieuwe wet:
- Vrijwel alle ingeleide zaken krijgen nu een rechtsdag op een manier die maakt dat de
rollen snel opgevuld raken.
- De rechtbank wordt verplicht alle zittingsrollen op te vullen, waardoor de toekomst
wordt gehypothekeerd. Men stelt zaken vast op 1 à 2 jaar of meer, zonder te weten
over welke middelen de rechtbank op dat ogenblik zal beschikken. Dat is geen
management en zo kan men geen fixatiebeleid voeren. Het vroegere systeem in onze
rechtbank (vaststellingen op maximum 3 maanden en invoering van een wachtlijst)
liet toe op elk ogenblik de passende maatregelen te nemen (ontdubbeling,
schriftelijke procedure, bijkomende zittingen, enz).
- De kalenderregeling wordt dikwijls bepaald op een ogenblik dat partijen nog geen
inzage hebben van stukken en nog geen inzicht hebben in de aard en complexiteit
van de zaak. Wat met vrijwillige of gedwongen tussenkomsten na kalenderregeling?
Afgewacht dient of de advocaten de zaken effectief zullen behandelen op de
vastgestelde datum dan wel of zaken op hun vraag zullen dienen uitgesteld of naar de
rol verzonden met het risico op verloren pleitduur en blanco zittingen. Indien de
zaken uiteindelijk niet behandeld worden op de vastgestelde datum heeft dit zinloos
werk meegebracht voor partijen, advocaten, griffie en rechtbank.
- Het valt te voorzien dat een aantal zaken dat nu gefixeerd is ingevolge desinteresse
van partijen en ingevolge minnelijke regelingen zal wegvallen. De kans bestaat en is
groot dat de rechtbank daarvan niet of niet tijdig op de hoogte wordt gebracht.
- De partijen kunnen nog zelf afspraken maken in verband met conclusietermijnen en
de ‘bijzondere rol’ blijft bestaan (art. 735. § 4. Ger.W.). Er wordt veel tijd en energie
gestoken in het bepalen van conclusietermijnen bij het begin van de zitting. De
rechtsdagen ligger verder verwijderd omdat zaken gedagsteld worden zonder dat
men bv. zeker weet dat ze effectief in staat zullen zijn.
Pagina 1 van 8

- In bepaalde gevallen (bv wanneer niemand verschijnt) kan de verplichte verzending
naar de behandelingsrol leiden tot een nodeloze verlenging.
- In kort geding worden de zaken meestal, zoals vroeger, tegensprekelijk uitgesteld.
Wanneer niemand verschijnt werd de zaak onder het oude regime naar de rol
verzonden en kon deze op zeer korte termijn terug worden opgeroepen op grond van
art. 804 Ger. W. Thans dient de zaak naar de behandelingsrol te worden verzonden.
Een minderheid van de rechtbanken spreekt van een verkorting van de termijn:
- In vele gevallen.
- Er wordt gewoonweg nog amper een verzoek tot verwijzing naar de rol ingediend.
- De tijd die vroeger verliep tussen de inleidende zitting en het ogenblik waarop een
van de partijen besliste tot een 747 of een 751 gaat nu niet verloren.
De nieuwe wet heeft volgens deze rechtbanken volgende voordelen:
- Er worden meer conclusietermijnen minnelijk vastgelegd waar vroeger de verzending
naar de rol werd verzocht. Conclusietermijnen worden opgelegd wanneer de
raadslieden niet komen opdagen.
- Uit de cijfers van de eerste vier maanden blijkt dat veel minder zaken bij de inleiding
naar de bijzondere rol worden verwezen (34 % in beraad genomen, 23%
conclusietermijnen bekrachtigd, 11% conclusietermijnen opgelegd door rechter, 23%
op verzoek van partijen op vaste datum uitgesteld en 9% op verzoek van partijen
naar de bijzondere rol verwezen). Voorlopig besluit: in 90% van de zaken kennen
partijen al bij de inleiding de datum van de behandeling van de zaak. Er zal dus in de
toekomst veel minder toepassing moeten gedaan worden op de vroegere procedure
art. 747§2 Ger.W. (verzoekschrift tot bepaling van de conclusietermijnen).
- Voorheen nam de voorafgaandelijke uitwisseling van stukken, het ontbreken van een
conclusiekalender, het vragen van een 751 Ger.W. of 747 Ger.W. meer tijd in beslag
vooraleer een definitieve pleitdatum kon bepaald worden. Dikwijls werd in deze fase
(meer dan) een jaar overschreden. Wel verliep er minder tijd tussen de aanvraag van
een pleitdatum en de rechtsdag zelf.
- De uitstellen voor korte debatten en waarvan de behandeling gemiddeld een maand
(maximum drie maand) later plaatsvindt. Van de 524 inleidingen (van sept tot en met
november 2007) zijn er: (slechts) 45 rolverzendingen ingevolge uitdrukkelijk akkoord
van partijen, 106 uitstellen (voor korte debatten binnen de maand tot drie maanden),
110 zaken waarin minnelijke conclusietermijnen worden gevraagd, 42 zaken waarbij
de rechtbank de conclusietermijnen bepaalt (meestal ingeval niemand verschijnt op
de inleidingszitting).
- Voor de rechtzoekenden lijkt de nieuwe regeling in ieder geval een vooruitgang. Zij
weten thans, maximaal 6 weken na de inleidingsdatum, wanneer hun zaak zal worden
gepleit. Voorheen was dat voor hen niet steeds duidelijk (bv. een 751 of een 747 was
in hun ogen een pleitdatum en dus een ontgoocheling wanneer bleek dat de zaak
“terug” werd uitgesteld).
Eén rechtbank antwoordt gemengd: termijn niet verkort voor sommige kamers en wel
voor andere (vb. beslagkamer).
Een klein aantal rechtbanken ziet geen verandering in de behandelingstermijn.
Een iets groter aantal meent dat het nog te vroeg is voor een evaluatie:
- Theoretisch zou de duur van de procedure moeten verkorten. Het hangt echter af van
de vraag hoeveel conclusies en antwoordconclusies partijen voorzien. Tevens zijn er
nog steeds mogelijkheden voor partijen om uiteindelijk aan het einde van de rit nog
nieuwe termijnen te vragen en de impact ervan is thans nog onbekend.
Pagina 2 van 8

- Theoretisch zal de termijn verkorten. Wel zal slechts binnen een jaar hierover
uitsluitsel kunnen gegeven worden. Het eerste jaar overlappen de oude en nieuwe
procedure elkaar.
- Uiteraard dient rekening gehouden te worden met de periode waarin zaken nog
werden vastgesteld onder het oude systeem (4 maanden aftrekken?); daartegenover
staat dat er nog een aantal zaken uit het oude systeem zullen moeten vastgesteld
worden (hoeveel tijd dit in beslag neemt is vandaag moeilijk te voorspellen?).
Volgende bijkomende opmerkingen werden nog gemaakt:
- Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen fixatietermijn en
behandelingstermijn. De gehele behandelingstermijn van de zaak voor de
rechtzoekende zou niet verlengd moeten worden maar zal misschien korter worden
als gevolg van het dynamische effect van het beheer van de verschillende termijnen.
- Advocaten hebben nog steeds de keuze hebben om de zaken schriftelijk dan wel
mondeling te behandelen. In geval van schriftelijke behandeling dient geen pleittijd
voorzien te worden. Concreet worden er op een burgerlijke zitting 5 à 6 zaken
vastgesteld waarvan 2 waarvoor pleittijd wordt voorzien en 3 die zonder pleidooi in
beraad worden genomen. Het gevolg van de nieuwe wet is dat de eerstvolgende
volledig vrije zitting X waarop zaken voor behandeling gesteld worden inderdaad
verder in de tijd verwijderd ligt, maar door de toepassing van de schriftelijke
procedure zijn er in de weken voor zitting X nog zittingen beschikbaar die kunnen
opgevuld worden met zaken voor schriftelijke behandeling.
RECHTBANKEN VAN KOOPHANDEL
Een aantal rechtbanken van koophandel zijn van oordeel dat de termijn werd verlengd:
- De rollen raken sneller vol en de vaststellingen gebeuren steeds later.
- Bij minnelijke kalenderregeling hebben partijen vaak de reflex om voor 5
conclusietermijnen (eiser 2 x, verweerder 3 x) te kiezen i.p.v. voor 3, ook al is het
helemaal niet nodig. Bij een “geleidelijke instaatstelling” (b.v. met verdaging van de
zaak van maand tot maand) die door de rechter wordt opgevolgd, doet dit fenomeen
zich minder voor. Wanneer de partijen thans vlug de zaak in staat stellen, moeten zij
langer wachten op een rechtsdag dan vroeger. De wet heeft dus een averechts effect.
- Er dienen veel meer pleitdata verleend te worden op hetzelfde ogenblik waardoor de
agenda van de zittingen veel sneller gevuld wordt en steeds verder in de tijd moet
vastgesteld worden.
Slechts één rechtbank antwoordde dat de termijn in principe zal verkorten, gezien nu
meer advocaten al bij de inleiding conclusietermijnen vragen (via brief/dagvaarding, via
gemeenschappelijk formulier). Voorwaarde is wel dat de zaak op de pleitzitting volledig in
orde is. Dat laatste was vroeger echter reeds een belangrijke reden tot uitstel en dat zal
nu waarschijnlijk niet anders zijn.
Eén rechtbank antwoordt gemengd: door de grote hoeveelheid zaken die vastgesteld
moeten worden, wordt de behandelingstermijn van sommige zaken verlengd. In andere
wordt de termijn verkort als de advocaten de zaak pleiten op de voorziene datum.
Verschillende rechtbanken stellen dat de nieuwe wet weinig of geen impact heeft:
- Vermits de rechter a) in geval van minnelijk overeengekomen conclusietermijnen de
door hem te bepalen rechtsdag nog altijd vrij bepaalt, b) in geval hij zelf de termijnen
dient te bepalen, hij deze conclusietermijnen zal bepalen in functie van de door hem
te bepalen rechtsdag.
Pagina 3 van 8

- In tegenstelling met de benaming heeft de wet geen enkele invloed op de
gerechtelijke achterstand.
- Het opschrift van de wet van 26 april 2007 is bijzonder hypocriet. Bovendien kan met
recht worden gedacht dat de nieuwe wet geen enkele verandering zal teweegbrengen
daar waar er echt achterstand is.
Een paar menen dat het te vroeg is om nu al een evaluatie te maken:
- Voor de grotere zaken is het niet mogelijk om over de termijnen te oordelen,
aangezien de kalenders voor het indienen van de conclusies nog steeds lopen (en het
is niet mogelijk om tegen de dag van de terechtzitting te vernemen of de zaken
gepleit zullen worden, of de partijen niet om uitstel zullen verzoeken, …).
- Hoewel een evaluatie onbetwistbaar opportuun is, is het misschien wat voorbarig om
drie maanden na de inwerkingtreding een evaluatie te doen. Het ware wellicht
wenselijker om wat meer tijd te laten om precies te kunnen nagaan wat de
kwaliteiten en wat de tekortkomingen zijn.
Volgende bijkomende opmerkingen werden nog gemaakt:
- De vrees bestaat dat de toepassing van de Wet op de Bemiddeling nog meer onder
druk zal komen te staan omdat het geschil hierdoor nog meer wordt gejuridiseerd.
- De advocaten vraag vaak overdreven termijnen voor de instaatstelling van de zaken.
In het kader van een minnelijke gerechtelijke instaatstelling, heeft de rechter geen
enkele beoordelingsbevoegdheid en kan hij de termijnen slechts bekrachtigen, terwijl
hij vroeger, en als algemene regel, zelf die termijnen vaststelde nadat hij de
opmerkingen van de partijen had ontvangen.
- In het geval waarbij één der partijen conclusietermijnen vraagt en de andere niet
akkoord is of langere termijnen vraagt, is het aangewezen “standaard”
conclusietermijnen (1m –1m –14d, doch hierbij ook rekening houdend met de
fixatiedatum) te bepalen, aangezien de partij die zich verzet meestal enkel obstructie
wil voeren en de zaak zo lang mogelijk wil rekken. Enkel indien het verzoek tot
langere termijnen bijzonder gemotiveerd en verantwoord is, worden langere en
eventueel meerdere conclusietermijnen bepaald.
PARKETTEN EERSTE AANLEG
De grote meerderheid is van mening dat deze vraag niet of minder van toepassing is
voor de parketten. De vragenlijst lijkt eerder bedoeld te zijn voor de magistraten van de
zetel. Het parket moet in burgerlijke zaken enkel zitting nemen in de zogenaamde
mededeelbare materies.
Een parket is van oordeel dat de procedures verlengd werden, vooral voor de
eenvoudige zaken (verplichting kalenders vast te leggen, vertraging in de rechtspleging
indien een van de partijen verstek laat gaan...).
Een ander parket meent dat bij de terechtzittingen waarbij zijn aanwezigheid verplicht is
(kort geding, staat van personen, jeugd, faillissement en gerechtelijk akkoord) de nieuwe
wet niet naar voren komt als een factor die de termijnen verlengt.
Een aantal parketten vindt het nog te vroeg om die maatregelen te evalueren, onder
meer hun impact op de volledige duur van een rechtspleging.
Ten slotte merkt een parket op dat termijnen voor de behandeling van de zaken
problematisch blijven, te meer daar er nog een wachtlijst is voor de oude zaken.
Pagina 4 van 8

ARBEIDSRECHTBANKEN
De meerderheid van de arbeidsrechtbanken zijn van oordeel dat de termijn werd
verlengd:
- Vooral voor geschillen inzake arbeidscontracten (partijen vragen immers veel
conclusietermijnen zodat de pleitdatum later wordt gefixeerd).
- De behandeling verliep vroeger veel soepeler en vaststellingen werden veel vlugger
verleend. In sommige kamers kwam op 1 maand tijd de vaststellingstermijn 4
maanden verder te liggen.
- In de zaken die in staat moeten worden gesteld hebben de advocaten, in geval van
twijfel, de neiging om, ofwel in hun voorstel voor minnelijke kalender, ofwel in hun
opmerkingen voor rechterlijke instaatstelling, het aantal nodige conclusies en de
pleittijd te hoog in te schatten.
- Hoewel de rechterlijke instaatstelling de partijen verplicht om sneller conclusies te
nemen, gaat die tijdwinst verloren wanneer de zaak een rechtsdag moet krijgen. De
rollen zijn immers snel volledig opgevuld. Het spreekt voor zich dat wanneer de zaak
naar de rol wordt verwezen, die wachttijd in dezelfde mate wordt verlengd.
Geen arbeidsrechtbank antwoordde dat de termijn is verkort.
Een paar arbeidsrechtbanken geven een gemengd antwoord:
- Bij de rechterlijke kalenderregeling: tijdswinst. Bij de minnelijke kalenderregeling
door partijen: vertraging, er worden thans fixaties verleend op langere termijnen dan
er ooit zijn geweest.
- In de geschillen over arbeidsovereenkomsten heeft de verplichting om een kalender
te regelen de gemiddelde fixatietermijn van 6 op 12 maanden gebracht. In de andere
materies, behalve voor collectieve schuldenregeling, werd die termijn met twee
maanden verlengd. Voor de collectieve schuldenregeling werd beslist dat het nooit
nodig is om ambtshalve de kalender voor instaatstelling te regelen omdat de
terechtzittingen nooit inleidende zittingen zijn.
Een redelijk aantal stelt dat er geen impact zichtbaar is.
- In de dossiers waarop de nieuwe bepalingen van toepassing waren en waarvoor er al
een vonnis werd uitgesproken (verstek, beknopte debatten) werd geen wijziging in de
behandelingstermijn van de zaken vastgesteld.
- De zaken van sociale gerechtigden (OCMW, RVA, Ziekteverzekering e.d.) worden,
zoals voorheen, veelal op inleiding behandeld zodat de minnelijke of gerechtelijke
regeling van conclusietermijnen weinig wordt toegepast. Er wordt binnen de maand
een vonnis uitgesproken en men kan dus moeilijk spreken van verkorting of
verlenging van de behandelingsduur.
- De wet kan geen versnelling van de procedures tot gevolg hebben.
Een aantal stelt dat het te vroeg is om al definitieve conclusies te formuleren i.v.m. de
impact van de nieuwe wet.
Volgende bijkomende opmerkingen en vaststellingen werden gemaakt in het kader
van deze vraag:
- Bij de hervorming werd enkel uitgegaan van het klassieke burgerlijke geschil : een
eiser en een verweerder, ieder bijgestaan door een advocaat. Dat schema
beantwoordt min of meer aan de geschillen over arbeidsovereenkomsten voor
bedienden. Het beantwoordt al in veel mindere mate aan de geschillen over
arbeidsovereenkomsten voor arbeiders, en nog veel minder aan de geschillen inzake
Pagina 5 van 8

sociale zekerheid en sociale bijstand, en helemaal niet aan de geschillen inzake
collectieve schuldenregeling.
- Er worden nu zaken bij de inleiding gefixeerd die nooit zullen gepleit worden (omdat
er bv. een akkoord zal tussenkomen), wat niet economisch kan genoemd worden.
- Partijen vragen meer dan vroeger al bij de inleiding een conclusiekalender, hoewel zij
de draagwijdte en complexiteit van hun zaak nog niet (kunnen) kennen. Het voordeel
is dat sneller wordt vastgesteld en partijen dus sneller over een rechtsdag
beschikken. Het nadeel is dat deze pleitdata veel verder vallen. Advocaten vragen nu
immers opvallend langere conclusietermijnen om een veiligheidsmarge in acht te
nemen.
- De rechter dient deze onderlinge overeenstemming te bekrachtigen en kan dus
overdreven conclusietermijnen niet bijsturen (i.t.t voorheen). Partijen kunnen in
onderlinge overeenstemming ook om rolverzending vragen, waartegen de rechter
niets kan inbrengen.
- Het grootste probleem is de overbelasting van de zittingsrollen, rekening houdend
met vooral het toegenomen aantal fixaties en ook de te lange pleitduur (omdat het
vóór de eigenlijke instaatstelling moeilijk is de pleitduur in te schatten, voor de
partijen, of, a fortiori, voor het rechtscollege).
- Wat de geschillen inzake sociale zekerheid betreft, vormt het begrijpen van het
systeem van de instaatstelling een probleem voor de rechtzoekenden die niet worden
bijgestaan door een advocaat of een vakbondsafgevaardigde en die in persoon
verschijnen
- Een rechtbank stelt nog steeds gebruik te maken van de verdagingen op vaste datum
(ook buiten de korte debatten), in toepassing van artikel 754 Ger. W., om de zaak,
vooral in sociale zekerheid, vooruit te helpen.
ARBEIDSAUDITORATEN
De meerderheid van de arbeidsauditoraten zijn van oordeel dat de behandelingstermijn
wordt verlengd. Opvallend is dat al deze respondenten stellen dat er vroeger geen
achterstand bestond maar dat de nieuwe procedure vertragend werkt, vooral voor het
bepalen van de rechtsdag.
Geen enkel arbeidsauditoraat antwoordde dat de termijn is verkort.
Een aantal stelt dat het antwoord op de vraag gemengd is:
- Verlenging voor zaken inzake sociale zekerheid. Geen verschil voor contractenzaken.
- Verkorting voor geschillen inzake arbeiders- en bediendencontracten. Verlenging voor
materies zoals arbeidsongevallen, ziekte, werkloosheid, mindervaliden (wegens
overbelasting van de rol).
- Verlenging van de termijnen waarop gepleit wordt. Omdat de formele aanvragen tot
instaatstelling nog toenamen en telkens de termijnen opnieuw dienen te worden
toegekend vanaf deze nieuwe aanvragen, lopen de zittingen op lange termijn steeds
voller terwijl op korte termijn vrije zittingen open blijven. Anderzijds gebeuren de
aanvragen tot instaatstelling steeds vaker maar ook steeds vroeger in de stand van
het geding, zodat de uiteindelijke instaatstellingstermijnen niet langer zullen zijn…
quod demonstrandum est.
Pagina 6 van 8

Een aantal stelt dat het te vroeg is om al definitieve conclusies te formuleren omtrent de
impact van de nieuwe wet.
Tot slot meent een auditoraat dat een zekere soepelheid in de toepassing zal moeten
nagestreefd worden opdat de korte behandelingstermijnen in de arbeidsrechtbank
behouden blijven.
HOVEN VAN BEROEP
Bijna alle hoven van beroep zeggen dat de termijn in de meeste gevallen is verlengd:
- In meerdere kamers schuift de rechtsdag op met 3 tot 4 maanden.
- Op dit ogenblik neemt het aantal vaststellingen toe door de fixatie van de meeste
ingeleide zaken, gevoegd bij de fixatie van de zaken die eerder naar de rol werden
verwezen en waarvoor de rechtsdag werd verzocht onder het oude systeem van de
artikelen 747 of 751 Ger. W. Als gevolg daarvan worden de termijnen voor
rechtsdagbepaling ook langer.
- In een rechtscollege dat met achterstand kampt, heeft de wet tot gevolg dat de
behandelingstermijn wordt verlengd. De wet voorziet immers niets op het vlak van
het verhogen van de verwerkingscapaciteit (uitstroom) terwijl de instroom van het
aantal te behandelen zaken gevoelig toeneemt, omdat het nieuwe systeem tot gevolg
heeft dat bijna alle zaken vanaf de datum van de inleiding (of kort erna) als te
behandelen zaken moeten worden beschouwd en vastgesteld (41% meer vast te
stellen zaken wat leidt tot 3 maanden langere behandelingstermijn).
- De loutere implementatie van het nieuwe systeem heeft een verlenging van de
behandelingstermijn teweeg gebracht van ongeveer zes maanden (eenmalig). De
oorzaak hiervan is gelegen in het feit dat voordien zaken maar in aanmerking
kwamen om vastgesteld te worden wanneer ze in staat gesteld waren.
- Door het feit dat de rechterlijke beschikking de conclusietermijnen regelt en spreidt in
functie van de mogelijke pleitdatum, en deze pleitdata niet anders kunnen bepaald
worden dan op de eerste mogelijke zitting, dus na de reeds volgens de oude wet
gefixeerde zaken, ligt het voor de hand dat de behandelingstermijn verder gaat
vergroten.
- Gevolg van de algemene verplichting de procedurekalender vast te stellen, ook in die
zaken waarin niemand verschenen is.
De nieuwe wet heeft volgens deze hoven volgende nadelen:
- Er dienen zittingskalenders gemaakt te worden in zaken die nooit effectief in staat
zullen gesteld worden en al evenmin zullen worden gepleit. Risico op (deels) blanco
zittingen. Een rationeel beheer van de zittingsrol om deze blanco’s tijdig op te sporen
en terug op te vullen wordt een bijzonder moeilijke en tijdrovende bezigheid.
- De diligente procespartijen dreigen de dupe van het systeem te worden nu zij langere
wachttijden zullen dienen te ondergaan, wat volledig haaks staat op de ratio legis van
de nieuwe procedurewet.
- Enerzijds gebeurt het dat, bij de mogelijkheid tot het bekomen van een vroege
rechtsdag, de advocaten toch zelf langere conclusietermijnen wensen, waartegen de
voorzitter niets kan inbrengen. Anderzijds bepalen de advocaten hun termijnen in
functie van de rechtsdag; dus langere termijnen dan strikt nodig. Aangezien alle
nieuwe zaken een kalenderregeling krijgen, schuift de gegeven rechtsdag verder op.
Eén hof is van oordeel dat de behandelingstermijn op termijn korter zal worden.
Bovendien wordt de explosie van vaststellingen enigszins getemperd door het verwijzen
naar de rol wegens het ontbreken van een verzoek tot vaststelling vanwege de partijen.
Pagina 7 van 8

Enkele hoven menen dat er in sommige gevallen geen impact is:
- Heeft niets veranderd omdat de kalender voor instaatstelling opgemaakt wordt
volgens de beschikbare pleitdatum.
- Er is voorbehoud over het langetermijneffect dat neutraal zou kunnen blijken.
Ook menen enkele hoven dat het momenteel eigenlijk nog te vroeg is voor een
betrouwbare evaluatie.
Tot slot wordt de suggestie gedaan (wetgevende oplossing) om de verplichte
procedurekalender op de inleidingzitting voor te behouden voor die zaken waar minstens
één der partijen hierom verzoekt.
ARBEIDSHOVEN
Twee arbeidshoven zijn van oordeel dat de termijn werd verlengd:
- Omdat a) partijen geneigd zijn uit voorzorg langere en meer conclusietermijnen te
vragen dan uiteindelijk nodig zal blijken, b) door de onmiddellijke vaststelling van de
meeste zaken via de procedurekalender, de zittingen sneller opgevuld raken (een
eerste proef in een arbeidshof heeft uitgewezen dat de vaststellingen met +/-50%
zijn vermeerderd) en men dus noodzakelijk verder in de tijd zal zitten voor het
vaststellen van zaken.
- Heeft te maken met de problemen van de raadslui van de partijen om de kalenders te
beheren. Dat lijkt een doorslaggevend feit te zijn, want indien het zou worden
uitgeschakeld zou het hof de stroom van dossiers beheren en zouden zodoende de
termijnen concreet korter worden.
Eén hof antwoordde dat de termijn wordt verkort omdat enkel wanneer alle partijen
vragen dat een zaak niet behandeld of niet gefixeerd wordt zij meester zijn over de zaak.
In alle andere gevallen is de rechter en de griffier verplicht de nieuwe wetsbepalingen toe
te passen, nl. de bekrachtiging van het akkoord van partijen of de rechterlijke
instaatstelling, waardoor een uitspraak op een kortere termijn zal volgen.
Twee hoven stellen dat het te vroeg is om nu al zinvol een evaluatie te maken van de
nieuwe wet. Enerzijds wordt gesteld dat de meeste vaststellingen op de zittingen van
september 2007 tot januari 2008 nog zijn gebeurd onder de oude wetgeving. Anderzijds
wordt gesteld dat de analyse van de nieuwe wetgeving moet gebeuren volgens goed
georganiseerde onderzoeken, waarbij drie assen voor een coherente prestatiemeting in
aanmerking worden genomen: a) de aanpassing van de rechterlijke organisaties (bv.
griffie van de rollen), b) de praktische oriënteringen, rekening houdend met de
deontologische plichten, en c) een statistisch overzicht van de uitwerking van de nieuwe
bepalingen.
Ten slotte wordt door een hof vermoed dat, op lange termijn, de doorlooptijd zal
verminderen, zij het dat in een eerste periode er door de samenloop van de klassieke
rechtsdagbepalingen op grond van het vroeger vigerend recht en de rechtsdagbepaling
onder de nieuwe wet een flessenhalseffect zal optreden.
HOF VAN CASSATIE
De procureur-generaal geeft hierover geen inlichtingen.
Pagina 8 van 8

2. De bepalingen inzake de instaatstelling blijken aanleiding te geven tot
verschillende interpretaties, zodat de toepassing ervan niet alleen verschilt van jurisdictie
tot jurisdictie, maar zelfs van kamer tot kamer binnen dezelfde jurisdictie. Kan u ons
meedelen hoe deze bepalingen in uw jurisdictie worden toegepast en of er, desgevallend
verschillen zijn tussen de kamers ?
RECHTBANKEN VAN EERSTE AANLEG
Wijze waarop de bepalingen in de verschillende jurisdicties worden toegepast:
- De instaatstelling gebeurt meestal op de inleidende zitting. De minnelijke
kalenderregeling (via formulier) tussen partijen wordt bekrachtigd. Een vooraf
meegedeeld schrijven van een partij waaruit de instemming blijkt wordt ook
aanvaard. In dit geval zal een advocaat die loco verschijnt het formulier
ondertekenen. Bij gebrek aan akkoord of ingeval van afwezigheid van een partij gaat
de zaak naar de behandelingsrol en wordt een beschikking gemaakt volgens de
wettelijke bepalingen. Volgens één magistraat worden er in de meeste zaken die op
de behandelingsrol staan, opmerkingen geformuleerd door één of meer partijen.
Laattijdige opmerkingen worden niet in aanmerking genomen. De conclusietermijnen
worden veelal ver uitgespreid rekening houdend met de veraf liggende pleitdatum.
Volgens de wet is enkel een verwijzing naar de rol of een uitstel op vaste datum
mogelijk mits akkoord van alle partijen. In geen geval worden de zaken waarop de
nieuwe wet van toepassing is nog naar de rol verzonden zoals vroeger.
- Op de inleidingszitting worden alle zaken weerhouden voor de vaststelling van
conclusietermijnen behalve de zaken 1) waarin eenparig verzending naar de rol wordt
gevraagd, 2) die op vaste datum worden uitgesteld en 3) die met korte debatten
behandeld worden. In geval van minnelijk akkoord over de conclusietermijnen wordt
dit akkoord hetzij onmiddellijk hetzij op één week bij beschikking bekrachtigd. In
geval partijen niet akkoord zijn over de conclusietermijn of bij afwezigheid van één of
alle partijen, wordt na verloop van vier weken en uiterlijk binnen zes weken een
beschikking tot conclusietermijnen en rechtsdag verleend. De overige verzoeken tot
vaststelling worden onmiddellijk of zeer kort na de indiening ter griffie behandeld.
- Er wordt geprobeerd, vooral tijdens de « inleidende » terechtzittingen, om pv’s van
minnelijke « kalenders » te verkrijgen. Evenwel een kleine opmerking: tal van
advocaten volgen de tekst van het Wetboek en leggen een verzoek tot
rechtsdagbepaling op grond van artikel 747 neer bij gewone brief zonder zelfs een
« ontwerp » van een kalender of een indicatie van een pleitduur op te geven. De
griffie moet daarvan verplicht kennis geven (een beetje absurd) en vervolgens de
opmerkingen afwachten. Sommige magistraten zijn voorstander van het verzenden
van een brief aan die advocaten met de vraag de door hen gewenste termijnen mee
te delen en andere nuttige inlichtingen. Maar niet iedereen is het met die methode
eens.
- Op de inleidingszitting wordt een beschikking van instaatstelling gewezen bij
afwezigheid van een van de partijen of bij verzet tegen een verzoek tot verwijzing
naar de rol na het verstrijken van een maand (opmerkingen). Alle partijen ontvangen
een omstandige brief met een formulier als bijlage. In geval van verzoek tot
instaatstelling (er werd een formulier opgesteld) wordt de beschikking de dag zelf
gewezen.
- Bij verstek wordt de rechterlijke instaatstelling niet ambtshalve toegepast. (Art. 747,
§2 Ger. W. luidt: « onverminderd de toepassing van de regels inzake het verstek »).
Wanneer er geen mondelinge of schriftelijke betwisting is, wordt uitstel verkregen op
de inleidingszitting op verzoek van een partij die verschijnt. Indien niemand
verschijnt, wordt de ingeleide zaak naar de rol verzonden en wordt een beschikking
Vraag 2 Pagina 1 van 11

van instaatstelling slechts gewezen op verzoek. In geval van een schriftelijk verzoek
op de inleidingszitting wordt een beschikking gewezen zes weken later. In de andere
gevallen wordt van elk verzoek kennis gegeven en wordt toepassing gemaakt van
artikel 747, §2 Ger. W. De vaststellingen voor pleidooien in een minnelijke of
rechterlijke kalender worden slechts voor een duur van tien minuten toegekend. Op
de terechtzitting die binnen de 15 dagen na het einde van de laatste termijn wordt
vastgesteld, zijn beknopte debatten mogelijk die tevens gelegenheid bieden in
voorkomend geval kleine incidenten te regelen. In de meeste gevallen wordt de zaak
tijdens de zitting die tien minuten duurt uitgedeeld en voor de gepaste duur binnen
de drie maanden vastgesteld voor een pleitkamer. Minnelijke instaatstellingen wegens
niet betwist achtereenvolgend uitstel, monden uit in gelijkaardige fixaties. De
rechters zijn unaniem dat die bepalingen voldoening geven. Wat het administratieve
werk voor de griffie betreft, meldt de hoofdgriffier dat het aantal kennisgevingen
vanwege de verveelvuldiging van kalenders vrijwel is verdubbeld sinds de
inwerkingtreding van de wet.
- Aanwending van formulieren om partijen toe te laten de agenda vast te leggen,
agenda die dan bekrachtigd wordt met het verlenen van een pleitdatum. Bij gebreke
aan akkoord hieromtrent of bij gebreke aan gezamenlijk verzoek tot verzending naar
de rol wordt de zaak onbepaald uitgesteld, waarna er na verloop van vier weken zelf
een agenda bepaald wordt of het later akkoord bekrachtigd wordt.
- Wanneer gedingpartijen op de inleidingszitting geen akkoord hebben bereikt (rol –
uitstel – termijnen), worden de zaken naar de wachtrol verwezen voor instaatstelling
(1 maand opmerkingen – 6 weken beschikking termijnen + rechtsdag). Met akkoord
van alle gedingspartijen kan ook nog rolverwijzing. Op de inleidingszitting worden
eventuele akkoorden omtrent de conclusietermijnen geakteerd en wordt vervolgens
vaststelling verleend op de eerst nuttige vrije zitting van een pleitkamer. Indien er
geen akkoord is of één van de partijen niet verschijnt, wordt de zaak verzonden naar
de wachtrol van een pleitkamer voor kalenderregeling binnen de 6 weken. In
onderling akkoord kunnen partijen ook verzending naar de A.R. vragen; deze
handelwijze begint meer en meer ingang te vinden; het nadeel van deze handelwijze
voor partijen bestaat er wel in dat, wanneer zij nadien vaststelling vragen wanneer de
zaak in staat is, de vaststellingstermijn veel langer is dan onder de vroegere regeling.
Een paar rechtbanken zien een verschillende toepassing van kamer tot kamer:
- In het rechtsgebied werden die uiteenlopende interpretaties onderzocht en besproken
tijdens verschillende overlegvergaderingen, met het oog op uniforme good practices,
waardoor de (kleinere) verschillen die tussen sommige kamers blijven bestaan,
konden worden verminderd (zij het niet volledig weggewerkt). In dat verband mag
niet worden vergeten dat de wetsinterpretatie onder de rechtsprekende functie valt
en dat elke rechter op dat vlak onafhankelijk is, zodat het niet mogelijk is om de
rechters een gemeenschappelijke interpretatie op te leggen van bovenaf …
- In de meeste kamers dient op zijn minst één partij dit te vragen. In sommige kamers
wordt tot instaatstelling overgegaan wanneer niemand verschijnt. In sommige
gevallen wordt er gewacht op mogelijke opmerkingen van de tegenpartij, in andere
niet en komt zelfs zeer snel een beschikking tot stand.
De overgrote meerderheid is van oordeel dat de interpretatie uniform is en de
toepassing dus niet verschilt van kamer tot kamer. Dit werd bereikt door:
- Overleg + de vaststellingen op de diverse kamers gebeurt tijdelijk door de
inleidingrechter.
- Via voorbereidende vergaderingen een consensus te bereiken omtrent de toepassing
ervan. De wet wordt zoveel mogelijk gevolgd.
- Afspraak te maken onder rechters en modelformulieren op te maken (zie bijlage).
Deze gegevens worden wekelijks aangepast en een de balie/partijen meegedeeld.
- Voorafgaandelijk per sectie een overleg/werkvergadering te houden + er liggen ter
griffie 3 soorten formulieren klaar om efficiënt te kunnen werken: 1) wanneer partijen
Vraag 2 Pagina 2 van 11

onderling ter zitting conclusietermijnen afspreken (art. 747§1, 1ste lid, Ger. W.) met
verzoek tot rechtsdagbepaling, 2) wanneer partijen onderling binnen de maand na de
inleidingszitting conclusietermijnen afspreken (art. 747§2 Ger. W.) met verzoek tot
rechtsdagbepaling, 3) bepaling door de rechter van de conclusietermijnen (art.
747§2, 3de lid, Ger. W.) met rechtsdagbepaling.
- Het gemeenschappelijk uitwerken van modelbeschikkingen en van nota’s voor
akkoord. Die nota werd door de balie goedgekeurd en wordt door de balie ook
gebruikt. De magistraten die zich met de burgerlijke kamers bezighouden voeren
hetzelfde beleid voor de ambtshalve instaatstelling bij stilzwijgen van een partij of
van alle partijen. De af en toe voorkomende uiteenlopende interpretatie tussen de
verschillende kamers, bij voorbeeld over de beoordeling van de omstandigheden die
uitstel op vaste datum mogelijk maken, wegen niet erg zwaar door.
- Overleg balie – magistratuur.
RECHTBANKEN VAN KOOPHANDEL
Wijze waarop de bepalingen in de verschillende jurisdicties worden toegepast:
- “Soepeler”, indien een partij (of de partijen) bij de inleiding van de zaak een uitstel
vraagt, staan wij dat toe, en indien niemand verschijnt, verzenden wij de zaak naar
de rol (voor de zaken in “beknopte debatten”) zonder de zaak systematisch hangend
te houden in afwachting van het opstellen van een dwingende kalender.
- Geen weet van verschillen, toepassen wet zoals het vermoedelijk hoort behalve op de
inleiding als bv. niemand verschijnt en er is een brief dat alles geregeld is, wordt de
zaak natuurlijk niet meer vastgesteld met termijnen (rol B1) maar gaat ze naar de rol
A (rol dodo) wat me logisch lijkt. Het heeft geen zin onnodige beschikkingen te
maken.
- Minnelijke instaatstelling: partijen vullen op formulier, aangemaakt door de griffie, de
overeengekomen conclusietermijnen in. Deze worden geacteerd op het zittingsblad en
bekrachtigd door de rechter. Dit kan zowel op de inleidende zitting als op een zitting,
waarop de zaak, in gezamenlijk akkoord van alle partijen, werd verdaagd. Na de
zitting wordt onmiddellijk een beschikking gemaakt waarin de rechtsdag wordt
bepaald; deze rechtsdag wordt in toepassing van artikel 747 § 2, lid 4 Ger. W. ter
kennis gebracht van de partijen en hun raadslieden bij gewone brief.
Rechterlijke instaatstelling: wanneer niet alle partijen aanwezig zijn, wordt de zaak
ambtshalve door de rechter naar de bijzondere rol van instaatstelling verwezen. De
griffie verwittigt de raadslieden van partijen hiervan bij gewone brief. Daarna hebben
partijen een maand om opmerkingen te formuleren. Na het verstrijken ervan wordt
binnen de twee weken door de rechter een rechtsdag bepaald in toepassing van
artikel 747 § 2, lid 5 Ger. W.
Wanneer een zaak naar de rol werd verwezen, op gezamenlijk verzoek van alle
partijen, kunnen de partijen vrij en onderling hun conclusietermijnen zelf regelen;
wanneer er dient gepleit te worden kan een rechtsdag aangevraagd worden in
toepassing van art. 747 § 2, lid 5 Ger. W. of art. 750 Ger. W.
De laatste weken wordt door de Voorzitter afgeweken van het principe van de
rechterlijke instaatstelling: wanneer geen der partijen ter (inleidende) zitting
verschijnt, wordt de zaak ambtshalve naar de bijzondere rol verwezen.
- Gezien de specifieke situatie (één inleidingskamer en vijf pleitkamers) is het zo dat de
beschikkingen worden verleend door de pleitkamers, naar dewelke de zaken
verwezen worden. In de kennisgeving van de verdaging aan de partijen/raadslieden
is wél vermeld dat ze niet (meer) aanwezig moeten zijn wanneer hun standpunt
omtrent de instaatstelling schriftelijk voorhanden is.
Vraag 2 Pagina 3 van 11

- In de praktijk maken we een onderscheid tussen vijf scenario’s: 1) Beide partijen zijn
het erover eens dat de zaak naar de rol moet worden verzonden: de griffier noteert
dit akkoord in het p.v. van terechtzitting. 2) Beide partijen hebben een akkoord over
de conclusietermijnen: de rechter laat beide partijen een formulier voor minnelijke
vaststelling conclusietermijnen invullen dat in de zittingszaal ter beschikking ligt. Een
pleitdatum wordt mondeling meegedeeld. Na de zitting verleent de rechtbank een
beschikking die wordt vermeld in het proces-verbaal van terechtzitting. De
beschikking wordt met gewone brieven ter kennis gebracht aan partijen en hun
raadslieden. 3) Partijen zijn het niet eens over de wederzijds voorgestelde termijnen
of één van de partijen wenst dat de zaak naar de rol gaat en de andere partij wenst
termijnen: a)de griffier noteert deze vaststellingen in het p.v. van terechtzitting, b)
de zaak wordt op zes weken gesteld voor beschikking, c) nadat eventuele
opmerkingen door partijen ter griffie worden neergelegd, d) verleent de rechtbank op
de gestelde datum beschikking waarbij de pleitdatum uiterlijk drie maanden na de
laatste conclusietermijn wordt vastgesteld, e) de beschikking wordt op dezelfde wijze
als bij 2) ter kennis gebracht van partijen en hun raadslieden. 4) Voor de zaken die
op de rol staan wordt een verzoekschrift neergelegd: dit verzoek (in de praktijk vaak
een gewone brief) wordt bij gerechtsbrief ter kennis gebracht aan de andere
partij(en) en bij gewone brief aan de advocaten. Tegenpartij heeft een maand tijd om
opmerkingen te formuleren. Zes weken na verzending verzoekschrift verleent de
Voorzitter van de rechtbank beschikking. De pleitdatum wordt vastgesteld uiterlijk
drie maanden na de laatst neer te leggen conclusie. De beschikking wordt op dezelfde
wijze als in 2) ter kennis gebracht aan partijen en raadslieden.
- De rechtbank aanvaardt dat de instaatstelling kan bevolen worden door de
beschikking van instaatstelling gewezen door de kamervoorzitter alleen, alhoewel dit
in strijd is met de letter van de Wet. Indien geen van de partijen enige opmerking
maakt over de instaatstelling binnen de maand na de inleiding noch in de inleidende
akte noch later, wordt er geen instaatstelling bevolen. Zijn de termijnen
overeengekomen tussen partijen bindend voor de rechtbank? De termijnen
voorgesteld door partijen worden in principe gevolgd maar worden soms aangepast
rekening houdend met bijvoorbeeld het feit dat de eerste termijn verstrijkt voor de
uitspraak van de beschikking, vakantieperiodes (eindejaarsfeesten – gerechtelijk
verlof enz.).
Slechts één rechtbank ziet een verschillende toepassing van kamer tot kamer:
evident dat de Wet aanleiding geeft tot verschillen in de respectievelijke inleidings- en
pleitkamers (bv. kamers van Kortgeding, Vordering tot Staking, Bevoegdheid voorzitter).
Deze kunnen niet dezelfde bepalingen hanteren daar de noden anders zijn dan de
inleidingskamers van de zaken ten gronde. Men mag niet uit het oog verliezen dat in
Kortgedingprocedures en zoals in Kortgeding altijd de factor hoogdringendheid aanwezig
is.
Alle andere rechtbanken zijn van oordeel dat de interpretatie uniform is en de
toepassing niet verschilt van kamer tot kamer. Opgegeven redenen hiervoor zijn:
- Een speciale vergadering over de toepassing van de bepalingen van de nieuwe wet en
uitwerken van de gemeenschappelijke praktijken.
- De zaken worden verdeeld door de voorzitter zodat de instaatstelling steeds op
dezelfde wijze gebeurt. Verder is er overleg tussen de rechters en de hoofdgriffier
met als doel de wet op dezelfde manier toe te passen in alle kamers.
- De rechtbank heeft erover gewaakt dat de nieuwe bepalingen op uniforme en
homogene wijze worden toegepast in de verschillende kamers.
- Principieel wordt, met uitzondering van de zitting (zoals) in kort geding, de
procedurekalender bepaald door de inleidingskamer.
Vraag 2 Pagina 4 van 11

PARKETTEN EERSTE AANLEG
Een aantal parketten meent dat deze vraag niet op hen van toepassing is.
Een parket meent dat het niet mogelijk is die vraag te beantwoorden indien niet wordt
gepreciseerd om welke interpretaties het gaat.
Een parket stelt dat er van de ene tot de andere kamer sommige verschillen worden
gesignaleerd, die evenwel niet belangrijk zijn.
ARBEIDSRECHTBANKEN
Wijze waarop de bepalingen in de verschillende jurisdicties worden toegepast:
- Tot vandaag werd slechts een rechterlijke kalender gevraagd ; de advocaten geven
de voorkeur aan de consensus.
- De toepassing van artikel 750 Ger. W. werd versoepeld na bespreking in de
commissie Balie. Er werd overeengekomen dat een verzoek tot rechtsdagbepaling op
grond van artikel 750 zonder gelijktijdig of voorafgaandelijk neerleggen van
conclusies, kan worden aanvaard indien de partijen of hun advocaten een geschrift,
een brief of een fax neerleggen waarin wordt gepreciseerd a) dat zij geen conclusies
willen nemen, b) de reden waarom zij geen conclusies nemen (zaak zonder voorwerp
geworden, louter bekrachtigen, geen betwisting, instemming met het verzoek tot
deskundigenonderzoek,…) c) de pleitduur. Die vaststelling zal op die manier
beantwoorden aan de doelstelling die de wetgever ervoor in gedachten had. Er wordt
overigens geen pleittijd verloren en de magistraat kan het dossier met kennis van
zaken doeltreffend voorbereiden.
- Verzending naar de B.R. enkel indien alle partijen akkoord zijn; zoniet behandeling of
uitstel op vaste datum om de intenties van de partijen te kennen of minnelijk of
gerechtelijk in staat stelling. Ambtshalve weglating van de B.R. is mogelijk indien ter
zitting geen enkele partij verschijnt. Indien de partijen blijk geven van totale
desinteresse is het niet aan de rechter de zaak te fixeren (misschien tegen de wil van
de partijen in, bv. als enkel gedagvaard werd om de verjaring te stuiten en er
ondertussen onderhandeld wordt).
- Werkwijze: ofwel 1) partijen gaan akkoord om conclusietermijnen te regelen (art.
747§1 Ger.W.). Dan kan de rechter dit enkel bekrachtigen, ook als partijen termijnen
voorstellen van 3 of 4 maanden. De rechtsdag wordt bepaald. Er is evenwel geen
garantie dat op die datum kan worden gepleit. 2) Zaak wordt verdaagd op verzoek
van beide partijen. 3) Beide partijen vragen verzending naar de rol. 4) Men vordert
vonnis bij verstek. 5) In alle overige gevallen wordt de zaak aangehouden om uiterlijk
binnen de 6 weken een beschikking te vellen met conclusietermijnen en pleitdatum.
- Bij minnelijke instaatstelling worden de voorgestelde termijnen van partijen
gerespecteerd en bij rechterlijke kalenderregeling wordt een uniform systeem
gehanteerd, afhankelijk van de aard van de zaak (bv. ingewikkeld karakter).
Algemeen probleem bij elke kalenderregeling: soms is conclusietermijn verstreken
voor de verwerende partij vooraleer de eisende partij haar stukken heeft
meegedeeld. Er zou, voorafgaandelijk de bepaling van conclusietermijnen, ook een
termijn dienen bepaald te worden voor de mededeling van de stukken (doch is niet
echt afdwingbaar).
- Het dossier kan 4 richtingen uitgaan: 1) pleiten, 2) tegensprekelijk uitstel op vaste
datum (hetgeen impliceert dat wordt afgeweken van de rechterlijke instaatstelling en
dat er geen minnelijke instaatstelling is), 3) verzending naar de rol (hetgeen
Vraag 2 Pagina 5 van 11

impliceert dat wordt afgeweken van de rechterlijke instaatstelling en dat er geen
minnelijke instaatstelling is) en 4) wachten op een beschikking over de minnelijke
instaatstelling (747 § 1) of over de rechterlijke instaatstelling (747 § 2) en dit binnen
de wettelijke termijn, tenzij er door de partijen andere opmerkingen werden
geformuleerd binnen de termijn van een maand in het kader van de rechterlijke
instaatstelling. Het grote probleem bestaat hierin, dat de nieuwe tekst het uitstel
wegens verstek van een van de partijen met verzending van een 803 Ger. W. heeft
geschrapt. In de materies sociale zekerheid en vooral sociale bijstand zou dat de
rechtbank de gelegenheid bieden “controle te houden” en de eenvoudige zaken die
om een of andere reden op de inleidingszitting niet konden worden gepleit, snel te
behandelen. De rechtbank probeert evenwel de praktijken van de verschillende
kamers eenvormig te maken, waarbij soms “gerechtelijke kunstgrepen” worden
uitgehaald.
- Werkwijze op de inleidingszitting: 1) Bekrachtiging akkoord conclusietermijnen op de
zitting: partijen worden aangemoedigd gezamenlijk conclusietermijnen af te spreken
in toepassing van art. 747§1 Ger. W. De zittingsgriffier heeft de modelformulieren bij
die nog kunnen ingevuld worden ter zitting. Hier wordt steeds meer gebruik van
gemaakt. 2) Alle partijen vragen rolverzending: de zaak wordt naar de rol verzonden.
3) Er is geen zekerheid dat alle partijen akkoord zijn met rolverzending: de zaak
wordt uitgesteld naar de eerstvolgende nuttige zitting op één maand, waarna uiterlijk
14 dagen nadien een beschikking instaatstelling tussenkomt. Elke partij ontvangt na
de inleidingszitting een schrijven met verzoek de conclusietermijnen en pleitduur te
laten kennen, met mededeling dat er hoe dan ook (dus ook bij stilzwijgen) een
beschikking instaatstelling tussenkomt. 4) In de zaken met partijen in persoon
worden de zaken zo mogelijk op de inleidende zitting behandeld of op korte termijn
uitgesteld.
- Werkwijze: 1) De partijen zijn afwezig, niemand doet een verzoek => verzending
naar de rol. 2) een van de partijen is aanwezig : zij kan ofwel een verstekvonnis
verkrijgen, ofwel een uitstel op een nabijgelegen vaste datum en de toepassing
vragen van artikel 803 Ger. W. (indien de zaak op die terechtzitting niet wordt gepleit
kan een consensuele instaatstelling gebeuren op verzoek van de partijen, of een
rechterlijke instaatstelling op verzoek van een partij), ofwel een verzending van de
zaak naar de rol, en in dat geval kunnen de partijen ofwel rechtsdagbepaling op
grond van artikel 750 Ger. W. verkrijgen, ofwel overeenkomen over een consensuele,
in een beschikking vastgestelde instaatstelling of, op eenvoudig schriftelijk verzoek
van een partij, een rechterlijke instaatstelling zien gebeuren overeenkomstig het 1 e
tot het 4e lid van §2 van artikel 747 van hetzelfde wetboek. 3) De partijen zijn
aanwezig : zij kunnen in beknopte debatten pleiten of, indien de rol van de
terechtzitting het toelaat, de zaak de dag zelf pleiten (zo’n 15 tot 20 minuten voor de
beide partijen). Zij kunnen een beschikking van consensuele instaatstelling verkrijgen
of een rechterlijke instaatstelling. Zij kunnen een uitstel op een nabijgelegen vaste
datum verkrijgen (op 1 of op 2 maanden) indien zij van oordeel zijn dat zij de zaak in
staat kunnen stellen en een korte pleitduur nodig hebben (15 tot 20 minuten voor de
twee partijen). Zij kunnen in onderling akkoord de verzending van de zaak naar de
rol vragen.
Het systeem werd aangenomen na overleg met de advocaten en de
“vertegenwoordigers van de partijen” (zoals de syndicaal afgevaardigden). Na iets
meer dan drie maanden toepassing, geeft die praktijk voldoening aan de balie, aan de
vertegenwoordigers van de partijen en lijkt hij ook voldoening te geven aan de
rechtzoekenden die in persoon verschijnen zonder te worden bijgestaan (indien het
gevolg dat de rechtbank op de terechtzitting aan de procedure zal geven duidelijk
wordt toegelicht en ook de griffie hulp verleent in de vorm van de nodige inlichtingen
aan de rechtzoekenden, die zelf waken over hun belangen).
Slechts één arbeidsrechtbank stelt dat de bepalingen van de nieuwe wet niet uniform
worden toegepast. Zij hanteert bewust 2 verschillende wijzen:
Vraag 2 Pagina 6 van 11

1) In de zaken m.b.t. de arbeidsovereenkomsten strikte toepassing van de wet: alléén
verwijzing naar de rol of uitstel bij akkoord van beide partijen.
2) In de zaken m.b.t. de sociale zekerheid soepelere toepassing om geen nodeloze
achterstand op te bouwen door conclusietermijnen en pleitdata vast te leggen indien er
voor geen van beide partijen een belang toe bestaat (vb. zaken m.b.t. bijdragen inzake
sociale zekerheid worden voornamelijk ingeleid om verjaringen te stuiten terwijl er
weinig echte betwistingen bestaan over de verschuldigdheid van de bedragen. Vaak zijn
de verweerders ook al aan het afbetalen volgens een overeengekomen afbetalingsplan.)
Als de verweerder in zulke zaak verstek laat gaan en dus niet uitdrukkelijk zijn akkoord
betuigt met de door eiser gevorderde verwijzing naar de rol, zullen we de stilzwijgende
toestemming van de verweerder met de verwijzing naar de rol vermoeden en dus toch
naar de rol verwijzen. Zoniet lopen we het risico dat de pleitzittingen allemaal volgezet
worden met niet te pleiten zaken, zodat de reëel betwiste zaken niet meer binnen een
redelijke termijn kunnen worden behandeld.
De overgrote meerderheid spreekt van een uniforme interpretatie, de toepassing
verschilt niet van kamer tot kamer. Om verschillende interpretaties te vermijden
werd meestal een nota opgesteld met een éénvormige regeling en duidelijke richtlijnen.
Deze kwam over het algemeen tot stand in overleg en werd overgemaakt aan en
besproken met de magistraten en de griffiers. In sommige gevallen werd tevens een nota
overgemaakt aan de stafhouder voor verspreiding onder de advocaten.
ARBEIDSAUDITORATEN
Wijze waarop de bepalingen in de verschillende jurisdicties worden toegepast:
- Er wordt op de inleidingzitting vastgesteld of partijen de zaak willen behandelen.
Indien beide partijen akkoord zijn met verzending naar de rol, gaat de zaak naar de
rol. Indien één van de partijen niet akkoord is of niet verschijnt, zal de rechter binnen
de zes weken een beschikking maken met vermelding van conclusietermijnen. Indien
beide partijen akkoord zijn over conclusietermijnen, zal dit bevestigd worden in een
beschikking. Meestal vragen partijen wel eerst wat de zittingsdatum is en passen hun
conclusietermijnen daaraan aan.
- Toepassing nieuwe wet m.o.o. de doelstelling ervan, nl. een versnelling van de
procedure en ingrijpen van de rechtbank in het procesverloop. Dus wordt, zoals in het
verleden, in heel wat zaken (vnml. eenvoudige sociale zekerheidsgeschillen) de zaak
op de inleidende zitting weerhouden of wordt een kort uitstel verleend (op vaste
datum) om tot regeling te komen of om bepaalde zaken te verifiëren (bv. een
betaling). Dit kan ook gebeuren op vraag van de eisende partij en bij verstek van de
verwerende partij (bv. invorderingen van de RSZ). Indien er op de inleidende zitting
een akkoord is tussen de partijen omtrent de conclusietermijnen wordt de zaak op 14
dagen gezet (in dezelfde kamer) voor beschikking, waarbij de voorgestelde
conclusietermijnen worden bekrachtigd en een rechtsdag wordt bepaald. Als er geen
akkoord is tussen partijen omtrent de conclusietermijnen wordt de zaak gesteld op 6
weken om, na eventuele opmerkingen van partijen binnen de maand, de
conclusietermijnen en de rechtsdag te bepalen.
- Volgende regels worden toegepast: a) maximale soepelheid in het bekrachtigen van
alle schriftelijke (fax, mail incl.) akkoorden tussen partijen; b) uitsluitend mét
uitdrukkelijk akkoord van partijen zaken naar de rol verwijzen; c) ingeval er géén
akkoord is, noch voor instaatstelling, noch voor rol, gaat de zaak voorlopig naar de
rol en volgt na een termijn van één maand een ambtshalve agenda tot instaatstelling
(al dan niet voorafgegaan door een contact met partijen); d) elk verzoek tot
instaatstelling geeft aanleiding tot een beschikking 747 §2.
Vraag 2 Pagina 7 van 11

- Conform de wet wordt door de advocaten ter zitting een kalender neergelegd en door
de rechter onmiddellijk een pleitdatum meegedeeld, daarna schriftelijk bevestigd door
een beschikking. Als een of meerdere partijen niet verschijnen wordt de kalender
door de rechter opgesteld en aan partijen meegedeeld.
- Wanneer niet vaststaat dat er een onderlinge overeenstemming is tussen partijen
omtrent de rolverzending of wanneer er geen verzoek is tot vaststelling
overeenkomstig art 747 §1, Ger.W., wordt de zaak naar de eerstvolgende maand
uitgesteld m.o.o. instaatstelling. Op die zitting wordt dan enkel de instaatstelling door
de voorzitter gecontroleerd en de neerlegging van het verzoek tot instaatstelling
en/of de mondelinge toelichtingen worden genoteerd op het zittingsblad. De zaak
wordt alsdan naar de rol verwezen m.o.o. een beschikking inzake instaatstelling door
de voorzitter uiterlijk na twee weken. Dit is een zeer omslachtige procedure, die veel
tijd in beslag neemt.
Slechts één auditoraat stelt dat er verschillende interpretaties zijn en de toepassing
verschilt van kamer tot kamer: bij dergelijke open wetgevingen en samenraapsels
van vage bepalingen met gebrek aan coördinatie met de overblijvende artikelen van het
Ger. W. is een wildgroei aan interpretaties onvermijdelijk, zelfs voor verschillende
kamers van eenzelfde rechtbank, zeker wanneer deze zeer uiteenlopende materies
behandelt.
Alle anderen spreken van een uniforme interpretatie, de toepassing verschilt
m.a.w. niet van kamer tot kamer. De opgegeven redenen hiervoor zijn:
- Overleg(vergaderingen) om de nieuwe regeling zo uniform mogelijk toe te passen.
- Werkwijze vastgelegd in een gezamenlijke nota van de voorzitter en de hoofdgriffier.
- Centrale regeling van de in staatstelling (door de griffier van de rollen onder toezicht
van de voorzitter) voor alle kamers, dus geen verschillen tussen de kamers.
- Geopteerd om de wetsbepalingen zo strikt mogelijk toe te passen. De voorzitter
waakt erover dat alle kamers dezelfde toepassing en interpretatie aan de wet geven.
HOVEN VAN BEROEP
Wijze waarop de bepalingen in de verschillende jurisdicties worden toegepast:
- De beschikking van instaatstelling wordt in het p-v van de zitting opgenomen. Dit is
tijdbesparend voor de griffie. Enkel bij een verzoek op grond van art. 747, § 2, al. 5
Ger.W., wanneer de zaak bij de inleiding naar de bijzondere rol werd verwezen of
verdaagd, wordt nog een afzonderlijke beschikking gemaakt.
- De bepalingen worden conform de wet toegepast (1.) behalve wat de onmiddellijke
vaststelling voor pleidooien betreft (2.):
1. Rolverzendingen en uitstellen worden slechts toegestaan bij uitdrukkelijk
gezamenlijk verzoek, d.w.z. géén vermoeden van akkoord met een rolverzending
bij stilzwijgen van een of alle partijen of advocaten. Indien niet alle partijen
aanwezig zijn of gereageerd hebben derwijze dat onmiddellijk een
kalenderregeling kan vastgesteld worden, wordt een stand-still van vier à vijf
weken in acht genomen om partijen toe te laten alsnog opmerkingen te laten
geworden. N.B. partijen (de “afwezigen” worden hier niet van verwittigd). Dit
levert met name een probleem op wanneer een verkorting van de termijn voor
opmerkingen gepast lijkt wegens het dringend karakter: de wet voorziet niets in
dit opzicht.
2. Omdat “de vroegste rechtsdag waarop een pleitdag zou kunnen worden bepaald”
(art. 747, §1, lid 2 Ger.W.) of “de datum van de pleitzitting… uiterlijk drie
maanden na de overlegging van de laatste conclusies” (art. 747, §2, lid 3 Ger.W.)
Vraag 2 Pagina 8 van 11

wegens de bestaande en met zes maanden aangegroeide achterstand zodanig ver
in de toekomst ligt, is het ondoenbaar en ondenkbaar onmiddellijk, bij de inleiding
of zes weken nadien vaste pleitdata te voorzien, vaak meer dan twee jaar in de
toekomst (wat ook zou inhouden dat alle vorige zittingen over een periode van
meer dan twee jaar zouden volgeboekt staan, met alle organisatorische gevolgen
van dien).
Wij hebben de nadelen van dit onmogelijke systeem zo goed mogelijk trachten op
te vangen, met respect voor de geest van de wet, door het einde van de
conclusietermijnen inderdaad ongeveer drie maanden vóór de eerste mogelijke
pleitdatum te voorzien en door tussen het einde van de conclusiekalender en de
eigenlijke pleitdatum, drie maanden later, nog een “verificatiezitting” in te lassen,
zeer kort volgend op de laatste conclusietermijn (ongeveer twee weken later). Het
is de bedoeling dat op die verificatiezitting een vijf- à tiental minuten per zaak
besteed worden aan het nazicht van de zaak om op dat ogenblik o.a. de schifting
te maken tussen die zaken die echt in staat en nog actueel zijn (met, bijkomend,
het nazicht i.v.m. het neerleggen van de stukken en het bepalen van de werkelijk
benodigde pleittijd) enerzijds en anderzijds de zaken die toch niet in staat geraakt
zijn of waarin zich andere problemen voordoen die een echte pleitvaststelling in
de weg staan. Op die manier hopen wij de zaken te kunnen uitfilteren die, zonder
dit systeem, ongetwijfeld aanleiding zouden geven tot desorganisatie op de
eigenlijke pleitzittingen (deels of volledig blanco zittingen, overboekingen). Zo
moet men, bij voorbeeld, niet uit het oog verliezen dat een correcte toepassing
van de nieuwe wet op de inleidingszitting, leidt tot een groot aantal vaststellingen
om te pleiten, na proceskalender, waarin de rechter geen enkele aanduiding kreeg
van partijen over de omvang van de zaak en van de pleidooien. In die
omstandigheden kan de rechter op de inleidingszitting onmogelijk een concrete
pleittijd uit zijn mouw schudden en zal zijn schatting steeds aleatoir zijn en
meestal ofwel te hoog ofwel te laag liggen, wat aanleiding zal geven tot ofwel
gedeeltelijk blanco zittingen, ofwel tot voortzettingen wegens onvoldoende
ingeschatte pleittijd. Op de verificatiezitting, kort na het verstrijken van de
conclusiekalender, kan hierover met partijen gedialogeerd worden en kan de
rechter vervolgens de zaak een werkelijke fixatiedatum geven binnen de drie
maanden die volgen, zodoende de geest van de wet respecterend.
- Minnelijke akkoorden tot instaatstelling en verzoeken tot pleitdatumbepaling worden
bekrachtigd. De rechterlijke instaatstellingen geschieden zoals voorgeschreven door
de wet. Vanaf 1 september 2007 tot 30 november 2007 gebeurde dit door de kamer
aan wie de zaak bij de inleiding werd toegewezen. Gezien vanaf 1 december 2007 alle
kamers van het Hof inleidingskamers zijn geworden geschiedt de bekrachtiging van
een minnelijk akkoord op de inleidingszitting. Uiteraard wordt de zaak verwezen naar
de rol indien alle partijen hierom verzoeken.
- «Vademecum». Op te merken valt dat zeer veel pleiters voorafgaandelijk onderling
overeenkomen om al van bij de inleidingszitting een procedurekalender voor te
stellen.
- In sommige rechtbanken bestaat al in de praktijk in het geval niemand verschijnt dit
ruim te interpreteren als een stilzwijgend verzoek tot verzending naar de bijzondere
rol. Heel wat nutteloos werk wordt op die manier vermeden als men bedenkt dat de
administratieve afhandeling van procedurekalenders in een grote of middelmatige
rechtbanken met één inleidingkamer heel wat tijd in beslag neemt (toekenning,
opstelling, ondertekening, repertoriëring, fotokopiëren en verzenden).
Slechts één hof ziet licht verschillende interpretaties, de toepassing verschilt er een
beetje van kamer tot kamer: elke magistraat stelt de beschikking op volgens zijn criteria,
maar weinig verschillen binnen het rechtscollege, daarentegen is men zich ervan bewust
dat de advocaten geconfronteerd worden met systemen die van rechtscollege tot
rechtscollege verschillend zijn.
Vraag 2 Pagina 9 van 11

Alle andere hoven zien een uniforme interpretatie, de toepassing verschilt niet van
kamer tot kamer. Opgegeven redenen hiervoor zijn:
- Een informatievergadering en daarna een evaluatievergadering leidde tot een nota
met een aantal aanbevelingen.
- De instaatstelling is gecentraliseerd in één enkele “centrale inleidings- en
voortgangskamer” m.o.o. een eenduidige, duidelijke en kenbare toepassing.
- De kamervoorzitters zijn bijeengekomen en hebben een gemeenschappelijke praktijk
aangenomen. Dat “vademecum” werd aan de balie gestuurd.
ARBEIDSHOVEN
Wijze waarop de bepalingen in de verschillende jurisdicties worden toegepast:
- De werkwijze die het hof volgt stemt overeen met wat de wet bepaalt.
- Art. 747 §1 Ger. W. voorziet in de bekrachtiging van het akkoord van partijen tot
regeling van conclusietermijnen en bepaling van de rechtsdag op de inleidende
zitting. Dit gebeurt in de praktijk in een aantal kamers d.m.v. een beschikking die
gegeven wordt op het zittingsblad. In de meeste kamers gebeurt dit echter met een
beschikking van de voorzitter van de kamer waaraan de zaak wordt toebedeeld, dit
uiterlijk binnen de acht dagen na de inleidende zitting.
Artikel 747 §2 Ger. W. voorziet:
a) Gerechtelijke instaatstelling: uiterlijk zes weken na de inleidende zitting (rekening
houdend met de opmerkingen van partijen). De werkwijze is eensluidend: de
voorzitter van de kamer waaraan de zaak is toegewezen, geeft, tussen de maand en
zes weken na de inleiding, een beschikking met bepaling van conclusietermijnen en
vaststelling van de rechtsdag, zonder dat de zaak op zitting komt. Wel wordt naar die
beschikking verwezen in het P.V. van terechtzittingen.
b) Verwijzing naar de rol: in onderlinge overeenstemming en op verzoek van partijen.
Dit verzoek kan uitdrukkelijk geformuleerd worden. In dat geval verwijst de voorzitter
van de kamer waaraan de zaak is toegewezen deze zaak naar de rol met een
beschikking. Binnen het hof is er eensgezindheid nopens de stelling dat het akkoord
van de partijen ook stilzwijgend kan zijn en kan blijken uit overeenstemmende
elementen (aanwezigheid van een brief in het dossier van een van de partijen of van
haar raadsman, waarin wordt aangekondigd dat de verwijzing naar de rol zal worden
gevraagd – ontbreken van reactie van de andere partijen – niet verschijning ter
terechtzitting). Deze zienswijze vermijdt nutteloze beschikkingen nopens
conclusietermijnen en instaatstelling in zaken die de plaats innemen van zaken
waarin de partijen effectief kunnen en wensen te pleiten en waarin achteraf – op
vraag van de partijen – toch een wijzigende beschikking moet worden genomen.
c) Bepaling rechtsdag na verzoekschrift art. 747 §2 Ger. W. De voorzitter van de
kamer aan wie de zaak is toegewezen geeft een beschikking.
- Praktisch gezien moet verzending naar de rol worden vermeden, behalve indien dat
het gevolg is van het akkoord van de twee partijen. Men moet vermijden dat de
wetgeving wordt omzeild door uitstel, gevolgd door een niet consensuele verzending
naar de rol.
Geen enkel arbeidshof is van oordeel dat de toepassing verschilt van kamer tot
kamer.
De meerderheid spreekt van een uniforme interpretatie, toepassing verschilt niet
van kamer tot kamer. Want:
- De eerste voorzitter heeft na een werkvergadering met de magistraten en griffiers
een nota met daarin een praktische werkwijze opgesteld die door alle kamers van het
arbeidshof wordt gevolgd.
Vraag 2 Pagina 10 van 11

- De wet werd door de magistraten en de griffiers besproken om een werkwijze uit te
werken die waarborgen biedt voor een eenvormige toepassing in de drie afdelingen
en in de vijftien kamers van het hof. Het is de centraliserende rol van de griffie van
de rollen, die onder het toezicht staat van een magistraat-coördinator die waakt over
een eenvormige toepassing van de wetgeving.
HOF VAN CASSATIE
De procureur-generaal stelt dat deze vraag zijn parket niet betreft.
Vraag 2 Pagina 11 van 11

3. Bij stilzwijgen van één partij of van alle partijen dient een gerechtelijke
instaatstelling te gebeuren, met bepaling van een pleitzitting uiterlijk drie maanden na de
laatste conclusietermijn. Is de vrees reëel dat er daardoor gedeeltelijk blanco
pleitzittingen ontstaan, waardoor de gerechtelijke achterstand zou vergroten? Is het in de
praktijk mogelijk dit op te vangen ? (art. 747, § 2, Ger. W.)
RECHTBANKEN VAN EERSTE AANLEG
Een kleine minderheid stelt dat er geen vrees is voor gedeeltelijk blanco zittingen:
- De kans lijkt quasi onbestaande. Iedere partij ontvangt een kopie van de beschikking
dagstelling. Wanneer geen der partijen zich aan een instaatstelling wenst te houden
zullen zij het niet zo ver laten komen en om verzending naar de rol verzoeken vóór
de beschikking wordt verleend. In het andere geval zal iedereen gewoon de bevolen
conclusietermijnen volgen. Bovendien lijkt het mij dat een partij niet het risico zal
nemen dat op de pleitdatum een op tegenspraak gewezen vonnis tegen haar wordt
verleend wanneer toch één der partijen op de zitting verschijnt.
- Geen blanco zittingen omdat er steeds op elke zitting wordt gedagsteld. Er zijn dus op
elke zitting zaken gefixeerd zowel na minnelijk verzoek als bij gerechtelijke bepaling.
- Geen enkel gevaar. Hoewel de advocaten een vrij precieze pleitduur vragen, is het
maar moeilijk om een rechtsdag binnen de drie maanden vast te leggen omdat de
zittingen vol zitten. Er moet “in overtal” worden vastgesteld. Voorbeeld: een zitting
duurt over het algemeen 180 minuten (maar vaak langer), een beschikking van
“gedwongen” rechtsdagbepaling wegens stilzwijgen van de partijen moet een
pleitduur vermelden: uiteindelijk zou men tot een situatie met overvolle zittingen
komen : problemen inzake het beheer. Of dan zou het een “relaisdatum” zijn voor
één minuut.
De meerderheid stelt dat er wel vrees is voor gedeeltelijk blanco zittingen.
- Voor zover de rechter verplicht wordt om systematisch een pleitzitting vast te stellen,
zelfs indien de partijen niets vragen.. Om dat gevaar te beperken, hebben wij
afgesproken om in dergelijke hypothesegevallen slechts een korte en forfaitaire duur
voor te behouden voor de behandeling van die zaken. Maar de grote meerderheid van
de rechters is voldoende gemotiveerd en verantwoordelijk om te onnodig tijdverlies te
vermijden, en aangezien hun zittingen over het algemeen overbelast zijn gaat het in
werkelijkheid om een zeer theoretische kans.
- Ik zie niet in hoe dit binnen het huidige systeem zou kunnen worden opgevangen.
- Door de instaatstelling te organiseren wanneer er niemand verschijnt, zullen een
groot aantal zaken worden vastgesteld die nooit zullen worden behandeld. Men mag
niet uit het oog verliezen dat in een groot aantal zaken, na de inleiding, geen
vaststelling meer wordt aangevraagd., omdat de zaak bv. geregeld is, er een akkoord
is, enz. Door deze zaken in staat te stellen creëert men fictieve vastgestelde zaken.
Daarom gebeurt de toepassing van art. 747Ger. W., in de meeste gevallen, alleen op
verzoek van minstens één partij.
- Voor zover over het algemeen de nodige pleitduur niet gekend is, en zelfs indien de
partijen echt de intentie hebben te pleiten. De ambtshalve kalender die “bij gebrek
aan strijdende partijen” op de inleidingszitting wordt vastgesteld is conform het
voorschrift van de wet maar geeft aanleiding tot controverse (zie daarover het
colloquium dat plaatsvond in Luik). Wanneer de omstandigheden voor een
ambtshalve instaatstelling verenigd zijn, stuurt de griffie de partijen (of advocaten)
een briefe met het verzoek hun opmerkingen binnen de wettelijke termijn te doen
gelden. De partijen hebben dan de gelegenheid om hun standpunt over de vraag of
het opportuun is een pleitzitting vast te stellen, mee te delen. Indien de partijen het
Vraag 3 Pagina 1 van 7

niet eens zijn (bij voorbeeld over het bestaan van een wettelijke grond tot schorsing
van het burgerlijk proces, of over de vraag of het opportuun is het einde van een
minnelijke onderzoeksmaatregel af te wachten…) moeten zij pleiten over het beperkte
punt. Een oplossing in geval van volkomen stilzwijgen zou erin bestaan de
conclusietermijnen te bepalen maar slechts een symbolische pleitduur te geven.
Pleitduur zou pas worden toegekend indien een van de partijen er op dat ogenblik om
verzoekt. De zaken waarin een partij (behalve de verstekgevallen) of alle partijen niet
op de inleidingszitting verschijnen, vormen evenwel een minderheid (ongeveer 1 of 2
dossiers op 20). De afwezigheid op de inleidingszitting is over het algemeen het geval
voor advocaten die tot een externe balie behoren.
- Door samenstelling van de zitting met zaken voor mondelinge en schriftelijke
behandeling kan hieraan verholpen worden. Statistieken tonen dat ¼ van alle
ingeleide burgerlijke rechtszaken na de inleidende dagvaarding gedurende drie jaar
niet geactiveerd worden en vervolgens in aanmerking komen voor weglating van de
rol (art. 730 Ger.W.). Wanneer in al deze zaken volgens de nieuwe wet een rechtsdag
moet bepaald worden, is het risico zeer groot dat dit een maat voor niets is (nutteloos
werk).
- Opvangen door deze zaken vast te stellen zonder vermelding van pleitduur. Er wordt
op toegezien dat ze over verschillende zittingen worden vastgesteld (dus geen zitting
met alleen dergelijke zaken). Volledig blanco zittingen zullen er dus niet voorkomen.
Wel mogelijk dat in deze zaken op de pleitzitting niemand verschijnt zodat de zaak
toch naar de bijzondere rol dient verwezen.
- Het lijkt moeilijk partijen uiteindelijk te verbieden (gemotiveerd) te doen wat de wet
hen toelaat en men kan moeilijk "reservezaken" fixeren. Het is echter niet
waarschijnlijk dat alle zaken zouden wegvallen, zodat het gevaar voor echte blanco
zittingen toch miniem lijkt.
- Openstaande pleitduur kan niet altijd ingevuld worden: advocatuur is niet altijd
bereid (wanneer vaststelling wordt gevraagd in zaken die in staat zijn) om op korte
termijn (lees binnen de drie weken) de zaak te komen pleiten.
- In de beginperiode is dit inderdaad beperkt gebeurd, doch gezien de overbelaste
zittingen is dit risico voor de toekomst praktisch onbestaande. Wel bestaat wellicht
het risico dat in de toekomst geen pleitdatum zal kunnen verleend worden uiterlijk
drie maanden na de laatste conclusietermijn omdat de zittingen reeds volzet zijn.
Bijkomende zittingen inlassen ter oplossing van dit probleem is niet evident gezien
het personeelskader niet werd aangepast.
- Hangt af van de materie, vb. in de fiscale kamer is de vrees zeer reëel, soms ook
niet. In het verleden werd ook al vastgesteld dat tal van doorhalingen volgden nadat
het Hof van Cassatie uitspraak had gedaan over een probleem waarvoor men massaal
naar de rechtbank was gestapt. Gesuggereerde oplossingen: toch in beraad nemen
wanneer één partij heeft geconcludeerd en eventueel nieuwe termijnen toekennen
indien geen van beiden concludeerde; duidelijke communicatie met de balie.
Een aanzienlijk deel vindt het nog te vroeg om deze vraag te beantwoorden:
- Dit zal verschillen van materie tot materie.
- Twijfel omtrent de gevolgen van deze wetsbepaling. Gevoel dat er gedeeltelijk blanco
pleitzittingen zullen ontstaan maar niet te staven. De praktijk zal dit moeten
uitwijzen. Geen mogelijk om dit op te vangen, tenzij de bepaling in onbruik geraakt.
- Er zal eerst een evaluatie moeten gemaakt worden van het aantal zaken dat niet
behandeld wordt. Dit wordt opgevolgd en indien nodig kan men meer zaken
vaststellen dan thans gedaan wordt.
RECHTBANKEN VAN KOOPHANDEL
Vraag 3 Pagina 2 van 7

Slechts één rechtbank ziet geen vrees voor gedeeltelijk blanco zittingen. Integendeel
zelfs, er wordt gevreesd dat er op relatief korte termijn een gebrek aan pleitzittingen zal
ontstaan.
Alle andere rechtbanken zien wel een reële vrees voor gedeeltelijk blanco zittingen:
- Al het mogelijke wordt gedaan om dit in de praktijk op te vangen en de zittingen
met andere zaken op te vullen maar dit is niet altijd realiseerbaar. Soms verwittigen
advocaten te laat om een zaak nog tijdig te kunnen oproepen. De vaststellingen op
basis van art. 750Ger.W. zijn eerder de uitzondering geworden. Oplossing:
art.747§2Ger.W. niet toepassen in zaken waar het niet aangewezen lijkt (zaken
waarin niemand verschijnt en niemand conclusietermijnen vraagt, noch in de
dagvaarding, noch in de verklaring van verschijning).
- Ik weet niet hoe dat te verhelpen behalve indien de partijen vrij vroeg signaleren dat
de zaak niet op de geplande datum kan worden gepleit. In dat geval zal het mogelijk
zijn een ander dossier dat in staat is rechtsdag te geven (misschien in de gewezen
beschikking vermelden dat bij “problemen” voor de geplande zitting, de partijen
“verzocht wordt” de rechtbank op de hoogte te brengen…).
- Oplossing: het systeem laten zoals het voor de wet was, maar wel de rechter de
mogelijkheid geven om in iedere stand van het geding de partijen een
conclusiekalender op te leggen. De rechter zou moeten beschouwd worden als een
manager van zijn zitting en zou genoeg procedurele instrumenten ter beschikking
moeten krijgen om zijn zitting optimaal mogelijk te managen. Andere oplossing: dat
advocaten tijdig schrijven dat de zaak niet zal doorgaan, dan kan er eventueel nog
een andere zaak in de plaats worden vastgesteld. Goede opvolging van de dienst van
de rollen noodzakelijk.
- Probleem stelt zich vooral bij de rechterlijke ambtshalve instaatstelling. Het is nog te
vroeg om de impact ervan te meten. Om dat soort problemen te vermijden, zijn
sommigen er voorstander van om, wanneer er termijnen werden bepaald, de zaak op
relaisdatum voor één minuut vast te stellen en pas dan, na te hebben vastgesteld dat
de zaak in staat is om te worden gepleit, een datum met pleitduur vast te stellen. Om
die praktijk in te voeren is het nodig te werken met vrije uurroosters op korte
termijn, wat zou mogelijk zijn in de rechtbanken van koophandel. Mochten er tijdens
de pleitzittingen te veel zaken worden afgezegd, dan is het mogelijk dat wij die
werkwijze overwegen.
- Vooral bij ambtshalve rechtsdagbepaling zullen waarschijnlijk een aantal zaken op de
gestelde rechtsdag niet gepleit worden, waardoor andere zaken, die wel kunnen
gepleit worden, op een latere rechtsdag belanden. In de praktijk niet op te vangen.
- Enkel rechterlijke kalenderregeling wanneer minstens één partij daarom verzoekt. Zie
ook het antwoord van de Minister van Justitie (Commissie Justitie, Kamer, 13
november 2007, vraag nr. 03 van volksvertegenwoordiger Sabien Lahaye-Battheu).
Vrees dat ook een aantal zaken die in toepassing van het nieuwe art. 747 Ger.W.
worden gefixeerd, uiteindelijk niet zullen doorgaan op de rechtsdag, meer bepaald
degene waarbij van in het begin reeds een kalender wordt vastgelegd, zonder dat het
duidelijk is welke de betwistingen zijn of waar ze naartoe gaan. Dit kan moeilijk
opgevangen worden in de praktijk: alles hangt ervan af wanneer komt vast te staan
dat een bepaalde zaak niet zal doorgaan... en of de rechtbank daarvan tijdig
verwittigd wordt!
- Inderdaad vrees dat door voorbarige/te voortvarende/te optimistische in
staatstellingen zaken zullen wegvallen op de pleitdag wegens niet in staat. Niet
gemakkelijk dit in de praktijk op te vangen. Te hopen is dat de advocaten dit na enig
verloop van tijd gewaar zullen worden en zij zullen streven naar een realistische
instaatstelling.
- Evenwel is het moeilijk – want nog te vroeg – om de juiste impact te meten. De
rechtbank ziet geen remedie om de situatie te verhelpen.
Vraag 3 Pagina 3 van 7

- Risico bij automatische gerechtelijke instaatstelling. Oplossing: indien niemand vraagt
om conclusietermijnen (noch bij dagvaarding of brief van verschijning of ter zitting)
en louter de tussenkomst wordt gemeld en/of verzending naar de rol wordt gevraagd,
wordt de zaak naar de rol verzonden (dus geen gerechtelijke instaatstelling op de
inleidingszitting).
- Om dit te vermijden wordt bij stilzitten van alle partijen niet in staat gesteld. Toch is
het inderdaad te verwachten dat er meer zaken niet in staat zullen zijn op de
vastgestelde datum. Nu reeds wordt slechts ongeveer 70% (gemiddeld) van de
pleitzaken behandeld om redenen eigen aan de partijen. Dit percentage zal oplopen.
Daarom worden meer zaken gesteld zodat het aantal zaken in beraad (gemiddeld)
onveranderd blijft.
PARKETTEN EERSTE AANLEG
Geen parket stelt niet te vrezen voor gedeeltelijk blanco zittingen
Een aantal stellen dat er wel een vrees is voor gedeeltelijk blanco zittingen.
- Tal van zaken waarin een pleitdatum gepland is, worden uiteindelijk niet gepleit om
verschillende redenen, bij voorbeeld omdat in het geschil een minnelijke regeling is
gebeurd, of omdat een van de partijen afziet van het geding, of omdat een van de
partijen overleden is, of omdat er een probleem is inzake ereloon van de raadsman,
of omdat een partij een andere raadsman heeft genomen, of omdat een van de
partijen in de loop van de procedure ontmoedigd is geraakt. Het valt in de praktijk
vaak voor dat de rechtbanken als oplossing voor die situatie relaisdata voorzien.
Blanco zittingen zijn er maar zelden in de zogenaamde mededeelbare burgerlijke
zaken.
- In theorie bestaat de kans, maar in de praktijk is het te vroeg om het vast te stellen
na slechts 3 maanden toepassing van de wet, aangezien de conclusietermijnen (en
termijnen voor nieuwe conclusies) langer zijn dan 3 maanden.
ARBEIDSRECHTBANKEN
Een minderheid heeft geen vrees voor gedeeltelijk blanco zittingen:
- Wel zullen er gefixeerde zaken niet doorgaan. Naast art. 747 § 2 Ger.W. bestaan er
nog genoeg andere fixatieartikels om een zitting te “vullen”. De instaatstelling betreft
vooral de materie van de arbeidsovereenkomsten, terwijl in sociale zekerheid de
meeste zaken vlot gepleit worden op de inleiding of op vaste datum worden gesteld.
- Nieuwe regeling zal niet meer of minder bijdragen tot blanco-zittingen dan andere
manieren van in staat stellen omdat er geen middel bestaat om een zaak te
vonnissen tegen de wil (in afwezigheid) van partijen. Het enige (al te drastisch)
middel is de rechtbank de mogelijkheid te geven een uitspraak te doen zelfs bij
afwezigheid van beide partijen.
Ongeveer de helft vreest wel voor gedeeltelijk blanco zittingen. Dit kan mogelijk
opgevangen worden door:
- Contact met de stafhouders en de syndicaten om aan te dringen bij de pleiters om zo
vlug mogelijk te laten weten wanneer een zaak niet zal worden gepleit, om de griffie
toe te laten een andere zaak vast te stellen op de vrijgekomen plaats. De ervaring
leert echter dat pleiters vaak pas op het laatste ogenblik of de zitting zelf dit laten
weten. Enige andere praktische remedie: wet niet toepassen (niet onze bedoeling).
Vraag 3 Pagina 4 van 7

- De griffiers en kamervoorzitters beschikken over een modelbrief om de partijen of de
advocaten die niet zijn verschenen of die zich niet op de inleidingszitting hebben
aangeboden, erop te wijzen dat het dossier hangend is voor rechterlijke
instaatstelling, dat zij nog de mogelijkheid hebben in onderling akkoord de verwijzing
naar de rol te vragen gedurende de termijn van een maand die bepaald is voor de
opmerkingen, maar dat de rechtbank alleszins opmerkingen verwacht die het
mogelijk maakt een aangepaste kalender te bepalen en realistische pleitduur.
- Het ware verkieslijker geweest een systeem in te voeren waarbij, met het oog op
verwijzing naar de rol, voor de volgende hypothesegevalllen, kon worden afgeleid dat
er een stilzwijgend akkoord is: a) verschijning van een enkele partij die de verwijzing
naar de rol vraagt, b) verstel van alle partijen.
- Van maart tot mei 2008 zal er in de contractenkamers een terugloop zijn van zaken
en vonnissen omdat - vermits partijen akkoord gaan over lange conclusietermijnen en
de rechter die enkel kan bekrachtigen met bepaling van een rechtsdag erna – wij
zelden in die kamers een gezamenlijke vraag voor vaststelling krijgen van partijen
om zo op korte termijn nog een zaak te fixeren. Bijkomend is er geen garantie dat de
zaken effectief in beraad zullen worden genomen gezien het nog altijd mogelijk is dat
partijen onderling een regeling treffen zonder dit vooraf te melden aan de griffie.
Gezien op het laatste moment geen andere zaken kunnen gefixeerd worden zal het
normale rendement van een zitting dan niet worden gehaald. In de zaken van sociaal
gerechtigden is het niet ondenkbaar dat hierdoor inderdaad zaken nutteloos zullen
vastgesteld worden of zaken op een veel latere datum zullen terechtkomen voor
pleidooien dan wanneer dit aan de partijen zou worden overgelaten. Bijvoorbeeld aan
eenvoudige zaken zullen nu ook verschillende data voor conclusies worden gegeven
daar waar dit misschien niet nodig is. Een oplossing in het kader van de nieuwe wet
zie ik hiervoor niet.
- Het is slechts mogelijk dat te vermijden met de medewerking van de partijen, die de
rechtbank zouden moeten verwittigen wanneer zij de zaak niet langer wensen te
laten behandelen. Zo zou de griffie er zaken kunnen bijnemen die op gezamenlijk
verzoek moeten worden vastgesteld.
Bijna de helft meent dat het nog te vroeg is om hierover een uitspraak te doen. Of er
zich later problemen ter zittingen zullen stellen, zal moeten afgewacht worden.
Eén rechtbank meent dat het redelijk noch efficiënt is om, wanneer geen van de partijen
ook maar iets vraagt in verband met het procedureverloop, om een kalender voor
conclusies te bepalen en een pleitduur vast te stellen in een zaak waarvan de rechtbank
de reële inhoud en de moeilijkheidsgraad niet kent. In de praktijk werkt de wens van de
wetgever, op de manier waarop zij werd geformuleerd, “contraproductief”. Voor alle
zekerheid, “om iets te doen”, zou worden gekozen voor:
- als regel, een instaatstelling die minimaal is inzake de mogelijkheden voor conclusies
en termijnen voor het mededelen en neerleggen van conclusies, met snelle
rechtsdagbepaling en korte pleitduur. Dat zou niet noodzakelijk gunstig zijn voor een
goede rechtsbedeling. Of :
- als regel, een instaatstelling die maximaal is (hoofdconclusies, toegevoegde
conclusies, syntheseconclusies, vrij lange geplande pleitduur) en die misschien niet
past voor de partijen omdat de oplossing van het geschil er door zal worden
vertraagd bij relatief complexe geschillen of omdat de oplossing van het geschil te
goed zou uitkomen voor de partij in, een gelijkaardig geval, op zoek zou zijn naar
vertragingsmanoeuvers.
Het 4 e lid van §2 van artikel 747 van het Gerechtelijk Wetboek maakt het niet mogelijk
om die stand van zaken te verhelpen, nu dat lid handelt over de beschikking van
instaatstelling en van rechtsdagbepaling “in geval van verzuim of verschrijving”.
Vraag 3 Pagina 5 van 7

ARBEIDSAUDITORATEN
Bijna de helft van de auditoraten heeft geen vrees voor gedeeltelijk blanco zittingen.
Want:
- Er werden nog geen gevallen meegedeeld.
- Op termijn zou de “golfbeweging” die nu ontstaat doordat soms op verder gelegen
data moet gefixeerd worden dan voorheen het geval was, moeten ingehaald zijn.
- De praktijk wijst uit dat de zaken effectief worden gepleit op de gefixeerde
zittingsdata.
- De rechtbank beschikt over een ruim aantal dossiers die een zitting kunnen vullen.
Iets meer dan de helft vindt de vrees voor gedeeltelijk blanco zittingen reëel. Want:
- Daar in het verleden reeds is gebleken dat ingevolge de vaststellingen met
termijnregelingen, zoals voorheen in toepassing van artikel 751, 753 en 747§2 Ger.
W., sommige pleitzittingen blanco of praktisch blanco waren.
- Gedeeltelijk blanco zittingen zijn reeds van vroeger een probleem en dit zal nog
verergeren door het toenemend aantal instaatstellingen bij stilzwijgen van partijen.
Opvangen kan niet meer omdat er geen enkele zaak nog op de oude wijze, nl. op
gemeen verzoek van partijen en reeds in staat gesteld zijnde, wordt vastgesteld.
Vroeger (jaren geleden!) had de griffier steeds enkele van dergelijke 750§1 liggen en
konden deze de gaten opvullen. Ook het tijdig verwittigen dat een zaak geregeld is of
dat de advocaten om uitstel zullen verzoeken verhelpt dit euvel niet, om de
eenvoudige reden dat er voor iedere vaststelling minstens 4, meestal 6 maanden of
meer nodig is aan conclusietermijnen. Mogelijke praktijk: bewuste overboeking, met
last minute uitstellen wegens overbelasting van de rol….(= vervallen in een oud zeer)
- De nieuwe gerechtelijke instaatstelling is niet productief voor eenvoudige zaken of
zaken waar een akkoord in mogelijk is. Dit is in de praktijk moeilijk op te vangen
omdat aan de hand van de inleidende dagvaarding of het inleidend verzoekschrift niet
is in te schatten of er al dan niet verschillende conclusies en antwoordconclusies
noodzakelijk zijn.
- Blanco pleitzittingen kunnen zich thans voordoen door het feit dat de rechter de
pleitdag bepaalt uiterlijk drie maanden na de laatste conclusietermijnen, maar het
aantal inleidende zaken niet vooraf kan inschatten.
HOVEN VAN BEROEP
Geen enkel hof zegt dat er geen vrees is voor gedeeltelijk blanco zittingen.
De meerderheid ziet een reële vrees voor gedeeltelijk blanco zittingen.
- Dit ingevolge de verplichte kalenderregeling (tenzij alle partijen in het geding hieraan
expliciet verzaken). De kans bestaat immers dat een groot aantal zaken, waarin op
de inleidingzitting niemand verschenen, geen verder gevolg kennen (cf. jaarlijks zijn
er een 700tal ambtshalve weglatingen. Opvangen: de verplicht opgelegde
kalenderregeling slechts handhaven indien één der partijen hierom expliciet verzoekt.
- Oplossing : de rechterlijke instaatstelling vindt niet plaats bij stilzitten van alle
partijen. Onnodig te proberen de pleiters tegen wil en dank gelukkig te maken. Hoe
dan ook kunnen de partijen geen nadeel aanvoeren omdat enerzijds hun eigen
stilzitten hen kan worden verweten en anderzijds zij daags na een verwijzing naar de
rol die voor hen niet goed uitkomt, eenzijdig bij gewone brief een instaatstelling
kunnen vragen. Bovendien is het met die pragmatische praktijk mogelijk te vermijden
dat zaken worden vastgesteld waarin slechts hoger beroep werd ingesteld ten
bewarende titel. Die praktijk maakt het eveneens mogelijk de averechtse effecten van
Vraag 3 Pagina 6 van 7

de wet, zoals beschreven in het antwoord op de eerste vraag (onnodig vaststellen) te
beteugenlen, en vormt een antwoord op de vrees voor blanco terechtzittingen
aangezien enkel de pleiters die, op eenzijdig of gezamenlijk verzoek, een
rechtsdagbepaling vragen, er een verkrijgen.
- Er zijn inderdaad blanco zittingen, maar niet te wijten aan de gerechtelijke
instaatstelling, maar wel als gevolg van het gezamenlijk akkoord van partijen tot
langere conclusietermijnen.
- Opvangen door in sommige kamers wat ruimte te laten om dringende zaken (bv. kort
gedingen, zaken voor heropening der debatten of getuigenverhoor) te kunnen
vaststellen. Immers door het feit dat bij rechterlijke instaatstelling de rechtsdag niet
verder dan drie maand na de laatste conclusietermijn mag worden bepaald, kan men
deze rechtsdagen laten aansluiten op de reeds volgeboekte zittingen en in functie
daarvan de conclusietermijnen gelijkmatig spreiden vanaf deze rechtsdag min drie
maand.
Eén Hof is van oordeel dat het nog te vroeg is voor een antwoord op deze vraag.
ARBEIDSHOVEN
In één hof meent de voorzitter dat er geen vrees is voor gedeeltelijk blanco zittingen:
nu het voorstel van de partijen ter bepaling van de conclusietermijnen primeert is de
kans niet denkbeeldig dat dit achteraf aanleiding geeft tot wijzigingen. Dat dit zou leiden
tot blanco zittingen is echter weinig waarschijnlijk, maar het kan toch een nefaste invloed
hebben voor een optimale belasting van de zittingen, omdat niet steeds
vervangingsdossiers voorhanden zijn en omdat van de instaatstelling overeenkomstig
art. 750 Ger. W. steeds minder gebruik wordt gemaakt. De hoofdgriffier van hetzelfde
hof daarentegen schat dat de kans op blanco zittingen wel reëel is.
De andere hoven hebben wel degelijk vrees voor gedeeltelijk blanco zittingen. Men
tracht deze echter zoveel mogelijk te vermijden door:
- a) het aantal ambtshalve instaatstellingen zo laag mogelijk te houden, bv. door er bij
de stafhouders op aan te dringen dat partijen zoveel mogelijk hun standpunt binnen
de maand na de inleiding meedelen, b) wanneer partijen het hof steeds onmiddellijk
inlichten zodra een zaak geregeld is of zou moeten uitgesteld worden. Men kan bij de
stafhouders aandringen dat zij dit aan de advocaten van hun balie zouden vragen.
- De verwijzing naar de rol ook op grond van een stilzwijgend akkoord van de partijen
te aanvaarden. Maar zelfs als partijen uitdrukkelijk de rechtsdagbepaling aanvaard
hebben kan niet worden uitgesloten dat zij achteraf een andere rechtsdagbepaling
aanvragen. Eventuele blanco zittingen opvullen met zaken art. 750 Ger. W. is eerder
utopisch, aangezien rechtsdagen overeenkomstig dit artikel nog maar weinig
gevraagd worden. Aangezien meerdere kamers in het hof dezelfde materie
behandelen, benut de eerste voorzitter wel de mogelijkheid om, ter gelegenheid van
de bepaling van de rechtsdag, de zaak door middel van een beschikking alsnog naar
een andere kamer te verwijzen, met het oog op een vroegere pleitdatum.
HOF VAN CASSATIE
De procureur-generaal stelt geen inlichtingen hierover te hebben.
Vraag 3 Pagina 7 van 7

4. La loi « arriéré judiciaire » a-t-elle occasionné des problèmes en matière civile
et/ou pénale en ce qui concerne le remplacement des juges lors de la signature et/ou
le prononcé de la décision ? Dans l'affirmative, quels ont été ces problèmes et comment .
les avez-vous résolus.
Inleiding
Voorliggend document is de synthese van de belangrijkste problemen die de rechtscolleges en de
parketten hebben beschreven inzake de artikelen 779 en 782bis van het Gerechtelijk Wetboek,
zowel in strafzaken als in burgerlijke zaken.
Als gevolgen van de wet worden vermeld langere procedure, grotere werklast, en organisatorische
problemen (II).
Ook de oplossingen die de betrokken instanties hebben aangenomen, worden vermeld (III).
In een eerste punt worden de beginselen die op de materie toepasselijk zijn, bondig weergegeven
(I).
I.DE BEGINSELEN DIE TOEPASSELIJK ZIJN IN HET KADER VAN DE VROEGERE EN VAN DE
HUIDIGE WET
Beginselen die in het kader van de vroegere wet toepasselijk waren :
- Het vonnis wordt gewezen door de magistraten die aan alle terechtzittingen van
de zaak hebben deelgenomen.
- Indien een rechter rechtmatig verhinderd is op het ogenblik van de uitspraak,
kan hij zich laten vervangen door een andere rechter, die wordt aangewezen
door de voorzitter van het rechtscollege
- Het vonnis wordt na de uitspraak ondertekend door de rechters die het hebben
uitgesproken en door de griffier.
Beginselen die in het kader van de huidige wet toepasselijk zijn :
- Het vonnis wordt gewezen door de magistraten die hebben deelgenomen aan alle
terechtzittingen van de zaak
- Het vonnis wordt ondertekend door de magistraten die het hebben gewezen en
door de griffier, voor het wordt uitgesproken
- Het vonnis wordt enkel door de kamervoorzitter uitgesproken, zelfs bij
afwezigheid van de andere rechters en van het OM, behalve in strafzaken en in
tuchtzaken.
- Indien de voorzitter rechtmatig is verhinderd voor de uitspraak, kan hij worden
vervangen door een andere rechter die wordt aangewezen door de voorzitter van
het rechtscollege.
II. DE PROBLEMEN
1. In strafzaken
1.1 De problemen : onmogelijkheid de magistraat te vervangen op de terechtzitting van
de uitspraak
Met de nieuwe wet is het niet langer mogelijk de magistraten die op het ogenblik van de uitspraak
verhinderd zijn, te vervangen. Dat vormt vooral een probleem wanneer de kamers geen vaste
zetel hebben, bij langdurige afwezigheid wegens ziekte of invaliditeit, voor en tijdens
vakantieperiodes 1 , of nog, wanneer een magistraat in een ander ambt wordt benoemd voor het
vonnis kan worden uitgesproken.
1 Een instantie preciseert daarover: « Bovendien vormen de dossiers die tijdens de tweede helft van de maand
juni in beraad worden genomen en waarin binnen de maand een uitspraak moet gebeuren, een ander, vrijwel
onoplosbaar probleem.
In de kamers met 3 rechters is het immers vrijwel onmogelijk om voor alle vonnissen binnen de acht dagen
uitspraak te kunnen doen, omdat de dossiers na de redactie van de ontwerpen (door een van de 3 rechters)
tussen de magistraten moeten circuleren.
Question 4 Page 1 / 4

1.2. Impact
1.2.1. Vertraging van de rechtspleging
De wet « gerechtelijke achterstand » heeft binnen tal van rechtscolleges geleid tot uitstel
van de uitspraak of tot het wijzen van een arrest waarin wordt vastgesteld dat uitspraak
onmogelijk is en waarin de heropening van de debatten ab initio wordt bevolen wanneer
de zetel niet correct kon worden samengesteld voor de uitspraak van het vonnis.
Sommigen hebben erop gewezen dat die vertraging van de rechtspleging een niet te verwaarlozen
impact had wanneer de verdachte in voorlopige hechtenis was genomen, omdat die voorlopige
hechtenis dan de facto werd verlengd.
1.2.2. Verminderde flexibiliteit in het beheer van de kamers, organisatorische problemen met
gevaar op fouten, tijdverlies en bijkomende verplaatsingen voor de magistraten
De onmogelijkheid om magistraten die op het ogenblik van de uitspraak rechtmatig verhinderd
zijn, veroorzaakt grote organisatorische moeilijkheden op het vlak van het beheer van de zetels 2
en aanzienlijk tijdverlies voor de magistraten. Zo kunnen op een zitting bij voorbeeld 6
magistraten aanwezig zijn opdat de arresten worden uitgesproken door een correct samengestelde
zetel, terwijl die magistraten hun tijd zouden kunnen gebruiken voor de redactie van een arrest of
een vonnis.
1.2.3. Financiële impact–Strafuitvoeringsrechtbanken ?
Een entiteit vermeldt een bijzonder probleem dat zich voordoet binnen de
strafuitvoeringsrechtbanken.
“Wat zeker niet duidelijk is, is de situatie in de strafuitvoeringsrechtbank. De voorzitter wordt nu
ook in geval van vervanging aangewezen door de eerste voorzitter van het hof. De assessoren
moeten blijkbaar aanwezig zijn bij elk uitspraak wat uiteraard ook zeer zware financiële gevolgen
heeft. (plaatsvervangers worden per zitting betaald) Wij gaan ervan uit dat de SURB geen
uitspraak doet in strafzaken zodat de regels van burgerlijk recht van toepassing zijn. Deze stelling
is niet zonder risico ».
2. In burgerlijke, sociale, en handelszaken
2.1. De problemen : de ondertekening van het vonnis
Door de afschaffing van het 2 e lid van artikel 779 van het Gerechtelijk Wetboek, is het niet langer
mogelijk een magistraat te laten vervangen voor de ondertekening van een vonnis waaraan hij
heeft meegewerkt. Die wijziging houdt in dat de magistraat aanwezig is om zijn handtekening op
het vonnis aan te brengen voor de uitspraak, hetzij de dag van de terechtzitting, hetzij enkel
dagen voordien bij verhindering om zitting te nemen op de terechtzitting die voor de uitspraak
werd voorzien.
Alle rechtscolleges maken gewag van organisatorische problemen die naar aanleiding van die
wetswijziging zijn ontstaan.
Moeten de rechters dan, om hun vonnissen begin juli uit te spreken, hun vakantie zo regelen dat de betrokken
magistraten (ten minste 3) en griffier(s) allen op hetzelfde ogenblik aanwezig zijn ? Dat is uiteraard niet
mogelijk…
De enige oplossing zou er dan in bestaan geen zaken meer in beraad te nemen na 15 juni.....
Om dat probleem zo goed mogelijk te beheren werd ».
2 Zo preciseert een rechtscollege : »Komt daarbij dat de derde kamer ook de sociale strafzaken behandelt, wat
impliceert dat wij nu ook worden bijgestaan door een magistraat van het Arbeidshof art. 101 al.3 G. W). Op dit
ogenblik zijn in onze kamer twee magistraten van het Arbeidshof om beurten actief Er is elke eerste
(magistraat E) en elke derde donderdagnamiddag (magistraat F) van de maand sociale zitting, telkens
samengesteld uit de Voorzitter, een raadsheer van de derde kamer (afwisselend één van de drie raadsheren)
en een raadsheer van het Arbeidshof
Een magistraat van het Arbeidshof dient ook zitting te nemen in de zaken van gemengd recht (zowel
gemeenrechtelijke als sociaalrechtelijke inbreuken in dezelfde zaak), die op de derde donderdagvoormiddag
van de maand worden gefixeerd.
In beide gevallen zijn de problemen voor een geldig samengestelde zetel bij de uitspraak zo mogelijk nog
ingewikkelder en moeilijker. Het komt erop neer dat er soms zes magistraten op een zitting nodig zijn om alle
uitspraken te kunnen doen met een rechtsgeldige zetel”.
Question 4 Page 2 / 4

De ergste problemen doen zich voor binnen de rechtbanken van koophandel en binnen de
arbeidsgerechten.
De “lekenrechters” hebben immers hun professionele verplichtingen, en daardoor zijn zij per
definitie minder beschikbaar.
Dat het niet langer mogelijk is hen bij rechtmatige verhindering te vervangen voor de
ondertekening, impliceert problemen voor enerzijds de griffie, omdat die ervoor moet zorgen dat
het vonnis voor de uitspraakzitting wordt ondertekend, en anderzijds de magistraten in
handelszaken en in sociale zaken, omdat zij bijkomende verplaatsingen moeten doen die niet
worden vergoed.
2.2. Impact
2.2.1. Eventuele vertraging van de rechtspleging
2.2.1.1.Wettelijk verantwoord maar niet reëel noodzakelijk uitstel van de uitspraak (met kans op
toepassing van de artikelen 770,§2 en 3 van het Gerechtelijk Wetboek).
Sommige instanties onderstrepen dat zij uitspraken hebben moeten uitstellen omdat er een
probleem was om een origineel te laten ondertekenen door afwezige rechters die, in feite, al
hadden ingestemd met ontwerpen die langs elektronische weg werden uitgewisseld, of met
ontwerpen waarin nog verbeteringen moesten worden aangebracht.
2.2.1.2.Vonnis tot heropening van de debatten ab initio
Andere instanties geven aan dat zij vonnissen hebben moeten wijzen waarin de onmogelijkheid om
uitspraak te doen werd vastgesteld en de heropening van de debatten ab initio werd bevolen
wanneer een magistraat die aan de terechtzittingen had deelgenomen, het vonnis niet had kunnen
ondertekenen en de zaak bijgevolg integraal opnieuw moest worden behandeld.
2.2.2.. Kortere termijn voor de redactie van het vonnis
De termijn voor de redactie van het vonnis is korter, vooral binnen de rechtbanken van
koophandel en de arbeidsgerechten. De termijn waarover de beroepsmagistraat die het vonnis
opstelt beschikt voor de redactie, is aanzienlijk korter, en er is ook een controle en kans op
sanctie. Alles moet immers « afgerond » worden in minder dan een maand, het uittikken van de
tekst inbegrepen, opdat de rechters in handelszaken en in sociale zaken het vonnis op voorhand
zouden kunnen ondertekenen. De negatieve stress die dat met zich brengt, is niet echt compatibel
met een beknopt en kwalitatief opgesteld vonnis.
2.2.3. Grotere werklast voor de griffie bij toepassing van de artikelen 785 en 787 van het
Gerechtelijk Wetboek
Sommige instanties (hoofdzakelijk de rechtbanken van koophandel en de arbeidsgerechten)
hebben toepassing gemaakt van de artikelen 785 en 787 van het Gerechtelijk Wetboek. Die artikelen
worden toegepast wanneer een van de rechters zich in de onmogelijkheid bevindt te ondertekenen.
Sommige instanties preciseren dat zij toepassing maken van die bepaling om de gevolgen van artikel
770, §2 en §3 van het Gerechtelijk Wetboek te voorkomen.
Het naleven van die bepalingen brengt voor de griffier een grotere werklast met zich. Het gaat immers
om een logge procedure, te meer daar de griffier bij toepassing ervan de procureur des Konings op de
hoogte moet brengen van de omstandigheid dat de ondertekening door een van de rechters niet is
gebeurd.
III. DE OPLOSSINGEN
De oplossingen die de rechtscolleges hebben toegepast zijn tweeërlei:
1. Ofwel leven de rechtscolleges de artikelen 779 en 782bis van het Gerechtelijk Wetboek naar de
letter na :
In dat geval hebben zij “organisatorische” 3 maatregelen getroffen opdat de vonnissen tijdig
worden gewezen, ondertekend, en uitgesproken.
3 B.v.: Verzending van een toelichtingsbrief aan de rechters in sociale zaken, waarin hen wordt gevraagd de
vervangingen te vermijden en zo snel mogelijk de griffier en de kamervoorzitter in te lichten van hun eventuele
afwezigheden. De rechter telefoneren wanneer de handtekening niet op het vonnis voorkomt. Planning van de
Question 4 Page 3 / 4

Als gevolg van die legalistische houding heeft de rechtspleging in sommige gevallen toch
vertraging opgelopen, omdat de vonnissen niet met naleving van de wettelijke bepalingen
konden worden uitgesproken. Bijgevolg wordt de doelstelling van de wet niet bereikt.
Daarom vragen de betrokken instanties om een herstelwet.
2. Ofwel baseren de rechtscolleges zich op een eigen interpretatie van de artikelen 779 en 782bis
van het Gerechtelijk Wetboek. Zo is een instantie bij voorbeeld van oordeel dat de formele
voorwaarde om tot wetsinterpretatie over te kunnen gaan, wordt gevonden in de
omstandigheid dat de wet, naar de letter toegepast, aanleiding geeft tot een onmogelijke
toestand met name wanneer, in straf- of tuchtzaken een bijzitter in de definitieve
onmogelijkheid verkeert de uitspraak bij te wonen (van een arrest dat hij wel reeds
ondertekend heeft).
De interpretatie, die ertoe strekt de geest van de wet te respecteren, bestaat er in dat ook
in straf- en tuchtzaken de voorzitter vermag de beslissing alléén uit te spreken, t.t.z. in
afwezigheid van de twee bijzitters die tekenden.
Na onderzoek van de voorbereidende werken zijn zij tot een consensus gekomen dat de
uitzondering die de wet maakt voor straf- en tuchtzaken enkel betrekking heeft op de
afwezigheid van het openbaar ministerie, geoorloofd in burgerlijke zaken, maar verboden
in straf- en tuchtzaken.
Andere instanties preciseren dat zij de assessoren of de rechters vervangen op basis van
de uitgebreide interpretatie van de tekst van artikel 782bis, zoals onder meer voorgesteld
in het kader van de opleidingen CUP 4 .
Bijgevolg bestaat het gevaar dat er zich uiteenlopende praktijken ontwikkelen, die bron kunnen
zijn van rechtsonzekerheid.
CONCLUSIE
De afschaffing van artikel 779, 2 e lid, van het Gerechtelijk Wetboek, en de goedkeuring van het
nieuwe artikel 782bis van het Gerechtelijk Wetboek, maakt de modaliteiten van de uitspraak er
niet eenvoudiger op. De toepassing van die bepaling vormde geen probleem en bood daarentegen
zeer adequate modaliteiten op het vlak van de organisatie. De keuze van de wetgever valt dan ook
te betreuren.
De wetgever lijkt de praktijk te hebben miskend, en bovendien ook totaal geen rekening te hebben
gehouden met de professionele en sociale realiteit die inherent zijn aan de participatie van de
rechters in handelszaken en in sociale zaken : bijkomende verplaatsingen tijdens de openingsuren
van de griffies, ontbreken van vergoeding, enz. Het gaat om een nieuwe werklast die dagelijks
moet worden beheerd opdat de eindetappes « synchroon » zouden zijn.
Een herstelwet lijkt dan ook noodzakelijk.
zetels met een systeem van dubbele controle (door de voorzitter en de hoofdgriffier), om elke mogelijke fout te
vermijden.
4 “In strafzaken kan de vervanging van een rechter hoe dan ook nog noodzakelijk zijn om te vermijden dat
een uitspraak moet worden uitgesteld (b.v. ingeval van uitspraak in een zaak met aangehoudenen is een
uitstel niet te verantwoorden). Dan wordt toch tot vervanging van de betrokken rechter overgegaan”.
Question 4 Page 4 / 4

5. Vreest u dat de partijen oneigenlijk gebruik zullen maken van de korte debatten
om een snellere behandeling van hun zaak te bekomen ? Heeft u dergelijke misbruiken al
vastgesteld? (art. 735, §2, Ger. W.)
De meerderheid van de respondenten stellen dat er geen misbruik bestaat of heeft in elk
geval geen toename vastgesteld van het aantal bewust of onbewust “verkeerd
ingeschatte” verzoeken tot toepassing van de korte debatten.
Veel respondenten vrezen dergelijk misbruik ook in de toekomst niet of zien er geen
gevaar in aangezien de rechter altijd de pleitduur kan beperken en bij oneigenlijk gebruik
desnoods de toepassing ervan kan weigeren.
Een arbeidsrechtbank stelt zelfs :
« Wij stellen niet echt een misbruik vast van de procedure korte debatten. We
hebben juist aan de stafhouders en syndicaten gevraagd om deze zoveel mogelijk in
te roepen voor de sociale zekerheidsgeschillen, om het keurslijf van art. 747 § 2
niet te moeten volgen en veel soepeler en vlugger te kunnen werken ».
Ook andere rechtbanken zijn een zeer soepele toepassing van de korte debatten eerder
genegen. Eén arbeidsrechtbank is zelfs van oordeel dat het “een grote leemte in de wet
is […] dat de rechter niet ambtshalve kan oordelen dat een zaak behandeld moet worden
volgens de procedure korte debatten ».
Slechts een paar rechtbanken vrezen misbruik in de toekomst en in één grote rechtbank
zou het zelfs dagelijks gebeuren dat partijen beweren dat hun zaak slechts korte
debatten vergt terwijl dat bijlange niet zo is.
Ook één hof van beroep stelt misbruiken vast:
« In de mate dat de rechter géén appreciatiebevoegdheid bezit om het al dan niet
“korte debatten”-karakter of de noodzaak van snelle behandeling te beoordelen ligt
het “misbruik” ingebakken in de desbetreffende wettelijke bepalingen.
Deze bepalingen zijn overigens grotendeels een doekje voor het bloeden waardoor
de wetgever zelf voorkruipeffecten creëert, vaak voor categorieën zaken die lobbygevoelig
zijn.
De wetgever zou er toe gebracht moeten worden dergelijke voorkruipeffecten
slechts toe te staan mits een effectenrapport en een bijkomende middelenallocatie
om te verhinderen dat het voorkruipen de wachttijden van de “gewone” zaken
nadelig beïnvloedt ».
Een ander hof van beroep antwoordt:
“Men signaleert pogingen in die richting. Door het alert optreden van de voorzitters,
en weer eens omwille van het feit dat de rollen reeds ver in de toekomst
“volgeboekt” staan worden die “misbruiken” verijdeld. Gezien dit laatste blijft de
kans echter bestaan dat partijen blijven proberen een snellere behandeling van de
zaak te bekomen. Iedere vraag wordt wel afzonderlijk bekeken. Bij werkelijk
aangetoonde en bewezen hoogdringendheid wordt naar een oplossing gezocht”.
Vraag 5 Pagina 1 van 1

6. Wanneer het vonnis dat de heropening van de debatten beveelt, voorziet in een zitting waarop
de partijen worden gehoord en de zaak in beraad wordt genomen, kunnen partijen dan op die
zitting nog nieuwe conclusietermijnen bekomen? Geeft dit aanleiding tot problemen? (art. 775
Ger. W.)
1. Sommige instanties zijn van oordeel dat dat probleem zich in de praktijk maar weinig zal
voordoen, aangezien artikel 755 van het Gerechtelijk Wetboek luidt dat indien de heropening van
de debatten wordt bevolen, de rechter de partijen vraagt om binnen de termijnen die hij vaststelt,
op straffe dat deze ambtshalve uit de debatten worden geweerd, hun schriftelijke opmerkingen
over het middel of het verweer ter rechtvaardiging, uit te wisselen en hem voor te leggen..
Opgemerkt weze dat een instantie van oordeel is dat “het niet wenselijk is een conclusiekalender
eenzijdig door de rechter te laten opstellen ingeval van heropening debatten.
Hoe kan de rechter op dat moment weten hoeveel tijd partijen zullen nodig hebben om de zaak in
staat te stellen, in het bijzonder in verhouding tot hoe snel zij voortgang willen maken met de
procedure ?
Moet de rechter lange termijnen voorzien omdat hij meent dat partijen wel wat tijd zullen nodig
hebben om de gestelde vragen te beantwoorden ? Of moet hij korte termijnen voorzien omdat hij
meent dat de zaak voor een of meerdere partijen eerder dringend is ?
De partijen kennen het geschil en hun belangen daarbij best en enkel zij kunnen een afweging
maken tussen de tijd die ze nodig hebben om op de vragen te antwoorden en de snelheid waarmee
ze de procedure willen verder zetten.
De mogelijkheid zou dan ook moeten bestaan om met de partijen te overleggen en hen inspraak te
geven m.b.t. de kalender, bv. door de zaak op te roepen op een zitting kort na de uitspraak,
waarbij toelichting kan worden gegeven bij de heropening en een kalender kan worden
vastgelegd”.
In dat verband moet worden gepreciseerd dat een instantie aangeeft dat sinds enkele jaren elk
vonnis dat een beslissing tot heropening van de debatten inhoudt, een rechtsdag op een zeer
nabije datum bepaalt, dat wil zeggen op vijftien dagen, bovenop de al vastgestelde zaken, om de
tijdsduur van de rechtspleging binnen een kort tijdsbestek vast te leggen zodat het voor elke partij
mogelijk wordt om zich uit te drukken over de vragen die door de rechter werden opgeworpen. Die
praktijk bleef behouden in de nieuwe versie van artikel 775 Ger. W.
2. Over de vraag in hoeverre de partijen het recht hebben om nieuwe conclusietermijnen te
verkrijgen, zijn de meningen verdeeld.
2.1 Sommigen zijn van mening dat de partijen geen nieuwe conclusietermijnen kunnen verkrijgen.
Zij preciseren immers dat vermits de rechter krachtens art 775 Ger.W. zelf in het vonnis van
heropening der debatten de termijnen bepaalt om opmerkingen over het middel of de verdediging
ter rechtvaardiging uit te wisselen is er in beginsel geen reden meer om nogmaals op de zitting,
waarop partijen (desgevallend) gehoord worden, nieuwe conclusietermijnen te bepalen.
De wetgever heeft dit overigens juist willen vermijden door de termijnen van conclusiewisseling
reeds te laten bepalen in het tussenvonnis dat de debatten heropent.
En sommigen merken op dat de suggestie om artikel 775 van het Gerechtelijk Wetboek te herzien
werd gedaan ‘om het beginsel van de tegenspraak en het beginsel van de besparing op het niveau
van de rechtsplegingen te verzoenen (‘Justitiedialogen, geciteerd door J. ENGLEBERT, Le procès
civil accéléré ?, Larcier 2007, p. 165). Bijgevolg zou het toekennen van nieuwe conclusietermijen in
die context, ingaan tegen de ratio legis. De regel is bovendien dat er geen mondeling debat is,
behalve indien dat bepaald is in de beslissing tot heropening van de debatten (G. DE LEVAL et V.
GRELLA, o.c.p. 201).
Evenwel geven zij die van oordeel zijn dat de partijen in principe op de terechtzitting geen nieuwe
conclusietermijnen kunnen verkrijgen, toe dat nieuwe termijnen aan de partijen worden
toegekend, onder meer :
- wanneer de rechten van de verdediging met de voeten werden getreden.
- wanneer een nieuw gegeven dat van kapitaal belang is in het dossier terechtkomt.
- op het gezamenlijk verzoek van de raadslui, op verzoek van de partijen en van de
vertegenwoordigers die het, met naleving van de procesloyauteit, noodzakelijk zouden achten
overeen te komen over een uitstel met een nieuw tijdsverloop.
Vraag 6 Pagina 1 van 2

Ook weze opgemerkt dat een instantie die, wat het principe betreft, van mening is dat de partijen
geen nieuwe conclusietermijnen kunnen verkrijgen, evenwel van oordeel is dat in de praktijk de
heropening van de debatten vaak de start is voor een nieuw debat over de grond van de zaak en
voor het aanbrengen van nieuwe argumenten of middelen, zelfs het neerleggen van nieuwe
stukken, zodat het soms nodig is om een nieuwe heropening van de debatten te bevelen, nu het
niet mogelijk is de partijen in staat te stellen conclusies te nemen.
2.2. Andere instanties zijn daarentegen van mening dat de partijen nieuwe conclusietermijnen
kunnen verkrijgen voor punten die betrekking hebben op de heropening van de debatten.
Sommigen beroepen zich daartoe op artikel 747,§1 van het Gerechtelijk Wetboek, dat de
minnelijke instaatstelling in alle stadia van de rechtspleging mogelijk maakt.
Sommige instanties preciseren eveneens dat “om kwaliteitsvolle vonnissen te kunnen maken, moet
de rechter volledig zijn voorgelicht. Als partijen nog niet in staat zijn die inlichtingen te geven (bvb
omdat er ingewikkelde berekeningen moeten gebeuren), heeft het weinig zin dat de rechter toch
een vonnis maakt dat dan bijna zeker voorwerp zal worden van hoger beroep. Uiteraard moet
eventueel misbruik geweerd worden”.
Een instantie preciseert, tot slot, dat het toekennen van nieuwe conclusietermijnen
procedureproblemen zou kunnen opleveren wanneer de beslissing over de heropening van de
debatten een datum bepaalt waarop de zaak in beraad zal worden genomen. “Om dit te vermijden
vermeldt de rechter in het tussenarrest waarbij hij de heropening der debatten beveelt op een
datum waarop hij tevens partijen over dat punt wil horen, best nog geen datum van uitspraak. Het
nieuwe art. 775 Ger.W. bepaalt trouwens niet dat dit moet gebeuren. Enkel wanneer de rechter het
niet nodig acht partijen over het punt waarvoor hij de debatten heropent te horen bepaalt hij de
datum waarop de zaak in beraad zal worden genomen en arrest zal worden uitgesproken”.
Vraag 6 Pagina 2 van 2

7. Heeft u in het kader van de controle op de termijnen van beraad, voorzien in artikel
770, §2, Ger.W., misbruiken vastgesteld, zoals bijvoorbeeld het systematisch uitstellen
van het sluiten der debatten naar een latere zitting, zodat de zaak pas in beraad wordt
genomen wanneer men zeker is dat er tijdig uitspraak kan worden gedaan? (art. 770
Ger.W.)
Geen van de respondenten heeft misbruiken vastgesteld.
Sommige antwoorden zijn evenwel genuanceerder:
Een rechtbank van eerste aanleg stelt dat er nog geen misbruiken zijn, maar wel « een
neiging:
1. om in omvangrijke dossiers de debatten slechts te sluiten wanneer de rechter
zicht heeft op de termijn om in een nabije toekomst uit te spreken
2. om door het bepalen (beperken) van het aantal zaken een betere zelfcontrole te
hebben op de termijn om uit te spreken.”
Een andere rechtbank van eerste aanleg meldt dat dit wel eens voorkwam “bij de
zogenaamde “schriftelijke procedure” (de raadslieden van de partijen kwamen hun
dossier ter zitting neerleggen of stuurden het vooraf naar de griffie en vroegen een
confrater om hen ter zitting te vertegenwoordigen – er werd niet gepleit) die voorheen
werd toegepast. Thans is dit niet meer het geval. De debatten worden gesloten na de
pleidooien en de neerlegging van de stukken en de zaak wordt in beraad genomen”.
Enkele rechtbanken stellen dat dit sporadisch wel eens kan gebeuren met zaken die vlak
voor de gerechtelijke vakantie worden gepleit. Het gaat dan meestal om zware dossiers
en/of ingewikkelde zaken (die soms vanuit dat oogpunt einde juni gefixeerd worden, ni.
om iets meer tijd en ruimte voor het beraad te hebben).
Vraag 7 Pagina 1 van 1

8. Kent u andere pijnpunten van de Wet Gerechtelijk Achterstand en, zo ja, welke?
Veel respondenten verwijzen voor het antwoord op deze vraag naar de rechtsleer waarin
de problemen al worden opgesomd. De problemen die werden vermeld zijn de volgende
ALGEMENE OPMERKINGEN IVM DE WETGEVING IN HET ALGEMEEN EN DE WET GERECHTELIJKE
ACHTERSTAND:
Filosofie/ratio van de wet:
- “De achterliggende filosofie van de Wet Gerechtelijke Achterstand lijkt te zijn :”er zijn
heus wel voldoende magistraten om alle zaken tijdig te berechten, ze moeten alleen
een beetje worden aangepord”.Dit uitgangspunt van de wet strookt niet met de
werkelijkheid. Het wantrouwen ten aanzien van de magistratuur is onterecht. Indien
men vooraf een betrouwbare werklastmeting had uitgevoerd, dan had men dit
geweten. De échte oorzaak van de gerechtelijke achterstand is dat het kader gewoon
niet is aangepast aan de alsmaar toenemende instroom van zaken. De gerechtelijke
achterstand wordt niet opgelost door wat te sleutelen aan de procedureregels. De
gerechtelijke achterstand kan maar op één manier worden opgelost : meer mensen
en meer middelen”.
- “De Wet Gerechtelijke Achterstand heeft de procedure niet versoepeld maar
verzwaard. De vraag is of dit nodig was. De rechter hoeft de partijen niet bij “het
handje” te houden en in hun plaats toe te zien op het tempo van de procesgang. Het
zijn de partijen die om een openbare dienstverlening (de beslechting van een geschil)
komen vragen, het is ook aan de partijen om het nodige te doen om dit (binnen de
beschikbare mogelijkheden) te benaarstigen. Indien de partijen of één van hen, om
redenen die hen/haar eigen zijn (bv. mogelijkheid tot regeling in der minne), ervoor
opteren/opteert om géén haast te maken met de voortgang van het proces, is de
tussenkomst van de rechter in de fase van de instaatstelling geen zegen maar een
vloek.”
- “Over het algemeen, een gevoel van ‘het zit mij tot hier’ wanneer men wordt
geconfronteerd met de slecht uitgedachte inflatie van wetgeving, die meer is
ingegeven door bekommernis om politieke verkiezingsuitslagen dan door een reële
bereidheid tot een gestructureerd, logisch werkstuk dat rekening houdt met de
perken waarbinnen de magistraten en de advocaten moeten werken. Denkt men nu
echt dat het volstaat de zaken sneller vast te stellen om de procedures te versnellen,
wanneer de berekening wordt omgekeerd en de zaken worden vastgesteld op data
die steeds verder in de toekomst liggen, gezien het veelvoud van zaken ?”
Gebrek aan uniforme toepassing van de wet:
- De griffie klaagt erover dat zij de vragen van advocaten en particulieren moet
beantwoorden aangezien er geen eenvormige praktijk is in het Rijk.
- De rechtsonderhorigen die in persoon verschijnen (vooral arbeidsrechtbanken en
vredegerechten) begrijpen de verschillende etappes in de rechtsgang helemaal niet
en hebben de indruk dat de zaak onnodig ingewikkeld wordt gemaakt en aansleept.
slechte legistieke kwaliteit van de wet
- Zoals zoveel andere wetten is die wet van slechte kwaliteit en geeft hij aanleiding tot
problemen inzake interpretatie en toepassing die constant voor tijdverlies zorgen en
maken dat er niet efficiënt kan worden gewerkt.
Vraag 8 Pagina 1 van 8

- Slechte terminologie, slechte vertaling van oorspronkelijk Franse teksten.
De werklast van de griffie werd verhoogd
- Voor de griffie brengt die nieuwe wet werkoverlast met zich en het personeel “volgt”
niet altijd: van de verschillende beschikkingen (en kalenders) moet kennis worden
gegeven daags na de uitspraak, de termijn daarvoor is vrij kort en hoe moet het dan
wanneer de tekst nog moet worden vertaald. Er is geen personeel bijgekomen… maar
heeft men daar ooit rekening mee gehouden ? ??
- Voorbeeld REA: Sedert 1 september werden meer dan 3500 instaatstellingen
uitgesproken. Dit heeft een toevloed aan werk voor de griffie tot gevolg gehad. Dank
zij een systeem dat algemeen wordt toegepast en waarbij door de rechters de
instaatstelling in der minne met verzaking aan de kennisgevingen wordt gepromoot
heeft de griffie dat toch redelijk kunnen opvangen.
- Voorbeeld Arb.: “Tijdens de eerste drie maanden (september, oktober en november
2007), werden 250 beschikkingen gewezen : 188 op grond van artikel 747 §2 en 62
op grond van artikel 747 § 1. Wanneer men die cijfers vergelijkt met dezelfde periode
in 2006 (83), stelt men de toename in de werklast van de griffie vast.”
Procedure in hoger beroep
- de rechtspleging in hoger beroep werd over het hoofd gezien en niet aangepast.
BIJZONDERE OPMERKINGEN, ARTIKELSGEWIJS :
art. 19 Voorlopige maatregelen :
- Toepassing van artikel 19 van het Gerechtelijk Wetboek: voor welke rechter?
Termijnen? Verhouding tot kort geding.
747 : Instaatstelling
Algemeen
- De wet is niet aangepast aan het procesverloop in de jeugdrechtbank en in de
arbeidsgerechten. De soepelheid (inzake uitstellen, fixaties) die eigen is (was) aan de
arbeidsrechtbanken dreigt thans te verdwijnen door de veel stringentere regelgeving.
- De kennisgeving aan de partijen werd vereenvoudigd door veelal te opteren voor een
gewone brief. Dit geldt niet voor partijen in het buitenland waarop de
Betekeningsverordening van toepassing is.
- De magistraten stellen ook vast dat de kwaliteit van de schriftelijke conclusies sterk
achteruitgaat ; doordat ze gebonden zijn door de termijnen moeten de advocaten
"aan de lopende band" conclusies opstellen; de problemen worden bijgevolg minder
diepgaand benaderd, de dossiers met stukken zijn onvolledig, en dat houdt het
gevaar in dat de debatten veel vaker dan vroeger het geval was moeten worden
heropend.
- De wet bestrijding gerechtelijke achterstand houdt geen rekening met partijen die in
persoon verschijnen. Aldus stellen zich problemen om de geschillen sociale zekerheid
na deskundig onderzoek vast te stellen (enige mogelijkheid tot vaststelling is artikel
747 of artikel 750 Gerechtelijk Wb.). Dit probleem is zeer prangend in de zaken
mindervaliden (een zeer kwetsbare groep) waar de FOD sociale zekerheid zeer inert
is en geen initiatieven neemt. Aldus heeft onze rechtbank de gewoonte aangenomen
Vraag 8 Pagina 2 van 8

om zelf het initiatief te nemen tot vaststelling artikel 747§2 Ger. Wb in alle geschillen
na deskundig onderzoek. Teneinde partijen in persoon in te lichten heeft de
rechtbank een schriftelijk draaiboek opgesteld, hetwelk op de zitting aan partijen
wordt overhandigd, met mededeling van de werkwijze die gevolgd wordt voor het
geval de rechtbank overgaat tot aanstelling van een deskundige. ( zie bijlagen 6-7)
Deze werkwijze maakt een vlotte afhandeling van de zaken mogelijk, zoals wij reeds
konden vaststellen.
- Welk is de invloed van het gerechtelijk verlof op de termijnen?
747, § 1 : minnelijke kalenderregeling
- “Indien de WGA letterlijk wordt genomen is een pijnpunt nog het feit dat akkoorden
uitsluitend op een openbare (inleidende of latere) zitting kunnen bekrachtigd worden.
In die zin stellen vele rechters de zaak voor verdere instaatstelling uit naar latere
zittingen, hetgeen niet bevorderlijk is voor een eenvoudige zittingsrol. Wij
bekrachtigen steeds met of zonder zitting, elk akkoord”.
- “De tijd die op de zitting wordt besteed aan het regelen van de kalender zorgt voor
langere zittingen, en dat heeft een weerslag op de zaken die in staat zijn om te
worden gepleit.”
- “Wanneer verstrijkt de termijn van zes weken (art. 747 §1) voor de zaken, die
worden ingeleid in juni?”
747, § 2 : rechterlijke kalenderregeling
- Bij de gerechtelijke instaatstelling is men gebonden om de laatste conclusietermijn te
bepalen op uiterlijk 3 maanden voor de pleitdatum. Bij een overbelaste rol leidt dit
ertoe dat men aan partijen zeer lange conclusietermijnen moet geven. Dit wordt als
belachelijk ervaren.
- Artikel 747 §2 Ger. W. voorziet dat “de rechter” uiterlijk zes weken na de
inleidingzitting, de kalender van de rechtspleging bepaalt. Strikt genomen moet die
instaatstelling gedaan worden door “de rechter”, dit is de complete zetel, met
inbegrip van de raadsheren in sociale zaken. In het arbeidshof te [] zijn er
verschillende kamers die maar eens in de maand zetelen. Wanneer dus de volgende
zitting zich situeert binnen de maand na de inleidingzitting, zou de rechter de
termijnen, waarover partijen beschikken om opmerkingen te maken, moeten
verkorten, om hem toe te laten de beschikking op die volgende zitting te geven. Dit
veronderstelt op zijn beurt dat alle partijen hierover moeten aangeschreven worden.
Enkel wanneer de volgende zitting meer dan een maand, maar tezelfdertijd minder
dan zes weken na de inleidingzitting is vastgesteld, is het mogelijk de kalender te
bepalen op die (tweede) zitting. Daarenboven is er het probleem van feestdagen die
op een zittingdag vallen en waardoor men (gelet op de in ons arbeidshof bestaande
frequentie) de termijn van zes weken niet kan respecteren. Tenslotte veronderstelt
het oproepen van alle leden van de zetel, inclusief de raadsheren in sociale zaken dat
zij zich moeten kunnen vrijmaken op een dag die geen zittingsdag is, en waarvoor zij
geen aanspraak kunnen maken op presentiegeld. Om al die redenen is het voor ons
zeer moeilijk de gerechtelijke instaatstelling op een zitting te laten verlopen.
Derhalve opteren wij er in het arbeidshof te [] voor om de beschikking enkel door de
voorzitter van de kamer te laten verlenen, buiten of los van de aanwezigheid van de
raadsheren in sociale zaken.
- Voortaan wordt als verworven beschouwd dat het verzoek tot verwijzing naar de rol
door de partijen gezamenlijk moet gebeuren. Niettemin verwijst de rechter een zaak
Vraag 8 Pagina 3 van 8

naar de rol wanneer de verweerder afwezig is in de volgende hypothesegevallen die
hoofdzakelijk van toepassing zijn op kamers die kennis nemen van de geschillen
“bijdragen” (RSZ en RSVZ) en waarbij de eiser, die de verwijzing naar de rol vraagt,
bij voorbeeld aankondigt dat de verweerder zich in staat van faillissement of van
collectieve schuldenregeling bevindt. Het gebeurt overigens wel eens dat geen van de
partijen op de terechtzitting verschijnt en de rechter de zaak daarom naar de
algemene rol verwijst in afwachting van een beslissing die nog moet komen
(beslissing van een andere kamer van de rechtbank, of van een correctionele kamer),
en die omstandigheid zorgt ervoor dat elke beslissing van de rechter wordt
aangehouden.
- Vooral de toepassing van artikel 747, §2Ger.W. stelt een probleem wanneer niemand
verschijnt en niemand conclusietermijnen vraagt,noch in de dagvaarding,noch in de
verklaring van verschijning doet de gerechtelijke achterstand toenemen. Partijen zijn
niet gebaat met een conclusiekalender en pleitdatum bv. in complexe zaken waar het
initiatief beter door de partijen wordt genomen,in zaken waarin om
verjaringstechnische redenen is gedagvaard,in zaken waarin wordt afbetaald e.a.
Zaken moeten vaak voor nazicht van stukken,bewijs van betekening,afbetalingen
enz. worden uitgesteld wat nu in principe niet meer kan.
- Er zullen problemen rijzen in zaken waarvan de conclusietermijnen en de pleitdatum
werden vastgesteld maar waarin daarna één of meerdere dagvaardingen in
tussenkomst en vrijwaring worden ingeleid. Wat met de tussenkomsten in zaken die
reeds werden in staat gesteld? De tussenkomst mag de hoofdeis niet vertragen. Een
goede rechtsbedeling vraagt een gezamenlijke behandeling. Mag de rechtbank in dat
geval ambtshalve en zonder akkoord van de partijen haar eerder beschikking
herzien?
- Art. 747, § 2, derde lid : De grootste pijnpunten lijken zich thans te situeren bij het
moeten verlenen van vrij snelle fixaties met een dwingende termijn van drie
maanden na de laatste conclusies, dit tegenover de capaciteit van de kamers om
pleitzaken te behandelen. Hierbij komt nog dat het gerechtelijk verlof inbegrepen is in
de termijn van drie maanden, wat fixatie volgens de wet in de praktijk bijna
onmogelijk maakt. Wanneer de "voorraad" aan oude zaken zal behandeld zijn, kan
het systeem van onmiddellijke kalenderbepaling waarschijnlijk efficiënter werken.
- Artikel 747 § 2 lid 3 Ger. W. : “de rechter bepaalt …, alsmede de datum en het uur
van de pleitzitting en de duur ervan.” Wellicht bedoelt de wetgever daarmee de duur
van de pleidooien in die betreffende zaak. Hoe kan de rechter de duur van de
pleidooien bepalen indien hij nog geen zicht heeft op de zwaarte van de betwisting, er
zijn immers nog geen conclusies van partijen ?
- De beschikking over de regeling van de termijnen en over de vaststelling van een
pleitdatum moet in principe, overeenkomstig het nieuwe artikel 747, § 2, 4 e lid,
worden gewezen binnen de acht dagen of zes weken na de inleidende zitting, en moet
worden vermeld in het proces-verbaal van de terechtzitting. Hetzelfde geldt wanneer
een eenzijdig verzoek tot rechtsdagbepaling wordt ingediend na verwijzing naar de
rol. Men vraagt zich nog steeds af over welk proces-verbaal van de terechtzitting het
gaat, vooral in het tweede geval !! Op dit ogenblik worden de beschikkingen gewezen
als « kabinetsbeslissingen », worden zij opgenomen in de inventaris van het dossier
van de rechtspleging, en er wordt kennis van gegeven aan de partijen en hun
raadslui. Zonder meer.
- Artikel 747 § 2 lid 5 Ger. W. : “Deze kennisgeving doet de termijnen bepaald in het
eerste en derde lid ingaan”. Hieronder dient mijns inziens te worden verstaan :
1 maand voor opmerkingen over de instaatstelling en 6 weken voor het nemen van
Vraag 8 Pagina 4 van 8

de beschikking. Waarom enerzijds een termijn in maanden uitdrukken en anderzijds
in weken ?
- Door de weglating in het nieuwe artikel 747, §2, alinea 5 van de noodzaak om ‘ter
griffie zoveel exemplaren van het verzoekschrift neer te leggen als er betrokken
partijen zijn’ wordt er ten onrechte de schijn gewekt als dat het thans aan de griffie
zou toekomen zelf de nodige kopieën te maken. Dit kan nooit de bedoeling geweest
zijn van de wet en zou een enorme overlast berokkenen op de griffies.
- Men is het er unaniem over eens dat de wet de advocaten niet tevreden stelt en
vooral niet de rechtzoekenden, die niet begrijpen waarom hun zaak niet onmiddellijk
kan worden gevonnist wanneer een partij verstek laat gaan (partij van wie uiteraard
geweten is dat zij nooit zal opdagen aangezien zij eerder, in andere procedures, ook
nooit opdaagde).
- Kan de eisende partij, in het kader van een ambtshalve rechterlijke instaatstelling, de
verstek latende partij tegen wie op de inleidende zitting geen verstek werd
gevorderd, niet laten oproepen bij gerechtsbrief door de griffier (art. 803 Ger. W.) ?
Vloeit die mogelijkheid niet voort uit de eerste bewoordingen van artikel 747, § 2, 1 e
lid, Ger. W., met name “Onverminderd de toepassing van de regels inzake het
verstek … “?
- Ingeval van faillissement verschijnt de verwerende partij niet ter zitting: de voorzitter
kan de zaak niet naar de rol verwijzen zonder instemming van beide partijen. Wat dient
er te gebeuren?
747, § 3 Kort geding:
- In kort geding volstond vroeger één raadsman om een uitstel op 14 dagen te bekomen.
Nu moet de zaak naar de behandelingsrol verstuurd worden zodat dit bijkomend werk
verschaft en de zaak meestal later in beraad wordt genomen, of vertraging kent.
Art. 748
- geen melding hoe partijen in kennis worden gesteld.
748bis Syntheseconclusies
- “Zijn eventueel zeer nuttig maar vormen eveneens misschien een valstrik indien er
nieuwe gegevens in begrepen zijn zonder dat de aandacht van de tegenstander erop
wordt gevestigd. Behalve dan de omstandigheid dat zij voor onnodig papierverbruik
zorgen, zijn zij niet echt noodzakelijk indien de raadslui zich beperken tot een set
hoofdconclusies en enkele pagina’s toegevoegde conclusies om een of ander punt
nader toe te lichten. Pas vanaf de derde set van conclusies zijn zij noodzakelijk, ja
zelfs onmisbaar. Ook moet de naleving van het nieuwe artikel 744 worden
onderstreept, waaraan nog al te vaak wordt voorbijgegaan.”
750 Gezamenlijk verzoek tot rechtsdagbepaling
- Het verdwijnen van artikel 750 § 2, Ger. W. wordt betreurd.
Art. 755 Schriftelijke procedure:
- de vraag stelt zich in hoeverre art. 755 verenigbaar is met de art. 766-767 van het
gerechtelijk wetboek. Indien de rechtbank geen zitting bepaalt, kan het openbaar
Vraag 8 Pagina 5 van 8

ministerie dan mondeling advies geven? Wanneer worden de termijnen voor het
schriftelijk advies en de repliektermijnen bepaald?
Art. 756 Vooraf neerleggen van de stukken
- Het voorafgaandelijk neerleggen van de dossiers op de griffie veroorzaakt ook
praktische problemen in termen van plaatsgebrek en tekort aan personeel.
- Het neerleggen op voorhand van de dossiers van de advocaten wordt ontmoedigd. In
de rechtbank alhier zou het massaal neerleggen van de dossiers, gelet op het aantal
te behandelen zaken, tot een echte chaos leiden. We hebben trouwens de plaats niet
om ze te rangschikken.
- Advocaten leggen niet steeds op voorhand hun stukken neer zodat de voorbereiding
van de zaak en het interactief debat [756ter] onmogelijk is.
Art. 770 Termijn van beraad en controle- en sanctiesysteem
- De strikte termijn van één maand is soms moeilijk houdbaar, onder meer in de
volgende omstandigheden :
1. Is het niet mogelijk om, wanneer een terechtzitting wordt geschrapt vanwege een
feestdag of vakantieperiode, de uitspraak uit te stellen tot de eerstvolgende
nuttige terechtzitting, zelfs meer dan een maand na het sluiten van de debatten.
2. de termijn van één maand is ook moeilijk naleefbaar bij terechtzittingen met drie
rechters, aangezien er soms praktische problemen zijn voor het beraad
- het controlesysteem is log, te bureaucratisch, tijdrovend en te negatief (een rechter
met beraadachterstand is niet per definitie een luie rechter, vaak zelfs in tegendeel)
- de absoluut negatieve connotatie die gegeven wordt aan beraadtermijnoverschrijding
heeft een vertraging van de productie tot gevolg omdat rechters er nu op toezien niet
méér in beraad te nemen dan datgene waarvan ze, met een ruime marge, zeker zijn
binnen de termijn te kunnen uitspreken.
- Hoewel alle preventieve maatregelen moeten worden goedgekeurd en alle
voorwaarden tot bevordering van de naleving van de termijnen moeten worden
beheerst, is de formule die de wetgever heeft aangenomen om bij het openbaar
ministerie aangifte te doen van vertraging, niet een bijzonder gepast voorbeeld in
termen van humanresourcesbeheer, aangezien daarin een aangiftelogica wordt
gevolgd, terwijl het beslist meer aangepast ware geweest om de taken van interne
controle en objectieve rapportering binnen de rechterlijke macht te ontwikkelen.
- art. 770. § 2: Het zou veel eenvoudiger zijn wanneer de hoofdgriffier de lijsten
opmaakt en niet vooraf aan de betrokken rechter ter ondertekening moet voorleggen.
- Er is ook geen eenvormige toepassing van art. 770 §2 Ger. W. : in sommige
rechtbanken worden de lijsten door de griffie opgemaakt bij overschrijding van 2
maanden na het in beraad nemen, in andere rechtbanken 1 maand na het in beraad
nemen ( de tekst van de wet laat interpretatie toe). Mijn voorkeur gaat uit naar de 2
maanden.
- Art. 770. § 3. blijft dode letter.
- Naar de toepassing toe van art. 770 §§3, 4 en 5 Ger. W, stelt zich de vraag of de
term “magistraten” ook slaat op de rechters en raadsheren in sociale zaken. Met
name is het zeer de vraag of de lijsten waarvan sprake in de bewuste wetsbepaling
ook moeten ondertekend worden door de lekenrechters, zeker wanneer deze aan de
laattijdigheid van de uitspraak geen fout hebben. Concreet is overeengekomen dat in
Vraag 8 Pagina 6 van 8

het arbeidshof te [] enkel de beroepsmagistraat(aten) de lijst zal (zullen)
ondertekenen. Tot dusver deed de noodzaak hiertoe zich nog niet voor.
- Ik wens de problematiek te schetsen die een gevolg is van de vervanging van art.
770 van het Gerechtelijk Wetboek. Specifiek voor het arbeidshof (en misschien ook
voor de rechtbank van koophandel en de arbeidsrechtbank) stelt zich de vraag hoe
de termijnen van een maand (art. 771, § 1, eerste lid), meer dan een maand (art.
770, § 2, eerste lid) en drie maanden (art. 770, § 3) moeten worden begrepen of
geïnterpreteerd. Persoonlijk ben ik van oordeel dat deze termijnen met gezond
verstand moeten worden geïnterpreteerd/toegepast. Rekening houdend met het
bijzonder reglement van het arbeidshof en de aanwezigheid van raadsheren in sociale
zaken (art. 782bis biedt geen soelaas vermits de uitspraken moeten getekend
worden) kunnen zich bij een strikte interpretatie problemen voordoen. Luidens het
bijzonder reglement zetelt bv. de eerste kamer op de eerste en de derde donderdag
van elke maand. Vermits er andere raadsheren in sociale zaken zetelen op de eerste
en derde donderdag dient de uitspraak steeds op 1 maand te worden gesteld. Dit
heeft tot gevolg dat een zaak die gepleit wordt op donderdag 3 mei 2007 slechts op 5
juni kan uitgesproken worden, zijnde niet “binnen een maand”. Hetzelfde probleem
doet zich voor wanneer de uitspraak moet uitgesteld worden (ziekte,
beroepsbezigheid, . ..) want dan zal in sommige gevallen de uitspraak “met meer dan
en maand” moeten uitgesteld worden. Het is uiteraard niet de bedoeling van de
wetgever geweest om de overschrijding van de termijn met een paar dagen steeds
door de griffiers te doen opnemen op een lijst. Een ander probleem is de termijn van
het beraad (in zijn totaliteit) die langer dan drie maanden aanhoudt. Ik ben van
oordeel dat de gerechtelijke vakantie niet moet meegerekend worden om deze
termijn te bepalen. Daar staat tegenover dat cassatie voor het bepalen van de
termijn van zes maanden de gerechtelijke vakantie blijkbaar heeft meegerekend. In
het zo-even aangehaald voorbeeld zou bij ziekte van een raadsheer de zaak op 5 juni
moeten uitgesteld worden naar 6 september hetgeen een overschrijding van de
termijn van drie maanden betekent. Op te merken valt dat de passe-partout van art.
779, tweede lid Ger. W. werd opgeheven zodat een vonnis steeds moet uitgesproken
(en ondertekend) worden door de raadsheren die aanwezig waren bij de sluiting van
de debatten. Een elegante, werkbare, soepele oplossing die de geest van de wet
respecteert zou een wetswijziging zijn waardoor “wanneer de uitspraak, het verdere
beraad enz vervangen wordt door “... plaats vindt op de eerste nuttige zitting”.
Art. 775 Heropening der debatten
- Vroeger werd de melding gemaakt “verschenen partijen”. In de nieuwe wetgeving
kan de niet-verschenen partij wel opmerking geven op het verzoek tot heropening,
maar zelf geen verzoek doen omdat hij niet verschenen is. Het tussenarrest is bij
verstek, eindarrest als gevolg ook, maar de versteklatende partij kan wel
opmerkingen maken. Kan interpretatieproblemen geven.
- Het heropenen van de debatten zonder een datum vast te stellen voor nieuwe
pleidooien, heeft geleid tot een niet verwachte reactie vanwege de raadslui : bij
gebrek aan tijd om conclusies te nemen of stukken neer te leggen binnen de
toegekende termijnen, hebben de advocaten zich, in een brief aan het hof, motu
proprio bijkomende termijnen toegestaan om hun opmerkingen te doen gelden: “Wij
veronderstellen dat het hof de datum van zijn arrest navenant zal uitstellen” ! ! !
- De rechter moet geen nieuwe pleitdatum voorzien, maar er is geen melding gemaakt
wanneer de zaak in beraad is genomen waardoor de nieuwe wetgeving inzake beraad
niet van toepassing is op die zaken.
-Artikel 780bis Procesrechtsmisbruik
Vraag 8 Pagina 7 van 8

- Indien de rechter een dergelijke straf uitspreekt, dient de administratie van de
Registratie en Domeinen deze boete te innen. Op welke wijze moet de Ontvanger
van de Registratie en Domeinen van dergelijk vonnis kennis krijgen ?
Overgangsrecht
- Is de wet van toepassing voor zaken waarvoor nog geen fixatie werd
gevraagd/verleend voor 1 september 2007 (ondanks het in beraad nemen na 1
september 2007) ?
- de oude wet blijft nog van toepassing op sommige zaken en dit zorgt voor de nodige
verwarring bij de griffiers;
- Artikel 30 en 31 van de wet van 26 april 2007 zijn mijns inziens allesbehalve
duidelijk en laten veel ruimte voor interpretatie en verschillende toepassingen
- --- *** --- *** ---
Vraag 8 Pagina 8 van 8

9. De Wet Deskundigenonderzoek (art. 972, §1, Ger.W) bepaalt dat ieder
deskundigenonderzoek start met een installatievergadering tenzij de rechter die het
beveelt hiervan afwijkt “met instemming van de partijen”. Stelt deze nieuwe fase in het
deskundigenonderzoek problemen en, zo ja, hoe lost u die op?
Een aantal rechtbanken meent dat het te vroeg is om een oordeel te vellen.
Een grote meerderheid van de rechtbanken is van oordeel dat de verplichting om,
tenzij de rechter ervan afwijkt met instemming van alle partijen, een
installatievergadering te organiseren een probleem stelt. Als redenen worden
opgegeven:
- Tijdrovend, kostelijk en omslachtigheid voor alle betrokkenen: magistraten, griffie
(computerprogramma nog niet aangepast), partijen en deskundigen.
- Onvoldoende magistraten en griffiepersoneel om de bijkomende administratieve
taken te vervullen;
- De datum van de installatievergadering moet door de rechter worden voorzien in
de beslissing waarbij het deskundigenonderzoek wordt bevolen, zonder dat het
mogelijk is om de agenda’s van de betrokkenen (deskundigen, advocaten,
partijen) te raadplegen
- De vragen aan de deskundigen gesteld met het oog op en ter gelegenheid van de
installatievergadering zijn zeer moeilijk te beantwoorden. De deskundige heeft
immers enkel kennis van de beslissing waarbij hij wordt aangewezen. Hij beschikt
noch over de dossiers van de partijen, noch over het gerechtsdossier, noch over
de stukken. Hoe kan dan bij voorbeeld worden geantwoord omtrent aanpassingen
van de opdracht, termijnen noodzakelijk voor het onderzoek, de kosten van het
onderzoek, …
- Vooral in het kader van zeer gespecialiseerde expertises, bijvoorbeeld van
medische aard (arbeidsrechtbanken, politierechtbanken, …) is
installatievergadering overbodig. Een arbeidsrechtbank meldt dat “in de
voorbereidende werken wordt vermeld dat de installatievergadering niet voor de
arbeidsrechtbanken bedoeld is, maar dat de wet geen uitzondering maakt”.
- De installatievergadering is niet noodzakelijk voor een daadwerkelijke controle
van het deskundigenonderzoek door de rechter.
Alle rechtbanken lossen dit op door aan de partijen systematisch te vragen of een
installatievergadering opportuun is. In bijna alle gevallen zien partijen ervan af. Het
feit dat men het telkens weer opnieuw moet vragen en in de beslissing moet vermelden
leidt tot tijdverlies.
In bepaalde gevallen is er evenwel geen afstand mogelijk:
- Indien de rechter op de zitting vergeet de afstand te vragen aan de partijen.
De magistraat die niet vraagt af te zien van de installatievergadering zit dikwijls op de
dag van de installatievergadering tevergeefs te wachten omdat partijen noch de
deskundige komen opdagen omdat blijkt dat zij toch afzien van de
installatievergadering.
Eén rechtbank lost dit als volgt op: “Als we “vergeten” de instemming te vragen,
wordt een installatievergadering bepaald, maar bepaalt het vonnis tevens een
bijkomende bepaling waarin aan partijen wordt medegedeeld dat zij hiervan nog
steeds kunnen afzien mits verwittiging van deskundige en rechtbank. In voorkomend
geval worden bijkomende bepalingen opgenomen alsof een instemming
plaatsgevonden heeft”.
Vraag 9 Pagina 1 van 3

Ook wanneer de rechter beslist ambtshalve (vaak door jeugdrechter) een
deskundigenonderzoek te bevelen, is het moeilijk/onmogelijk vooraf de instemming
van de partijen te vragen.
- Indien één van de partijen verstek laat en dus niet kan instemmen met de
afstand.
Enkele rechtbanken melden dat “zelfs bij verstek komt het niet opportuun voor een
installatievergadering te organiseren en wordt dit in het verstekvonnis gemotiveerd”.
Dit probleem stelt zich vaak in de arbeidsgerechten: “In sommige types van dossiers,
waarin het socialezekerheidsorgaan vrijwel systematisch verstek laat gaan, rijst het
vraagpunt van het organiseren van die vergadering. Die organen werden
gecontacteerd, en tot nu toe heeft slechts een van hen geantwoord en onder meer
vermeld dat het ‘in het algemeen afziet van het inrichten van de
installatievergadering.’ Die beslissing komt overeen met een praktijk die zich lijkt te
veralgemenen.”
- Indien één van de partijen bewust niet instemt met een afstand.
Vooral partijen die persoonlijk verschijnen zonder bijstand van een advocaat zijn
terzake terughoudend en wantrouwig.
Er worden dus zeer weinig installatievergaderingen gehouden en bovendien
worden ze in de regel als weinig nuttig en als loutere formaliteit ervaren. Enkel voor
complexe en ongebruikelijke expertises zou een installatievergadering nuttig kunnen zijn.
In die gevallen laat de installatievergadering toe om de opdracht beter te omschrijven,
een agenda te bepalen en te wijzen op onverantwoorde kosten. Voorwaarde is dan wel
dat de deskundige al kennis heeft kunnen nemen van de dossiers.
Een parket stelt dat de installatievergadering in sommige gevallen interessant kan zijn :
“Voor andere dossiers (onder meer inzake kindermishandeling, pedofilie, scheiding van
de ouders) is die installatievergadering onder meer van belang omdat de rechter de
mogelijkheid heeft het kader waarbinnen het deskundigenonderzoek kan verlopen, beter
af te bakenen, in aanwezigheid van de partijen en de deskundige.” Een ander parket
meldt daarentegen : « Bij de jeugdrechtbank is de aanwezigheid van het openbaar
ministerie verplicht zowel voor het civielrechtelijke als voor het protectionele aspect. De
nieuwe bepaling van artikel 972, §1, van het Gerechtelijk Wetboek, verplicht het
openbaar ministerie tot nieuwe prestaties die maar weinig toegevoegde waarde
inhouden, aangezien het openbaar ministerie niet optreedt als eiser noch als verweerder
voor het civielrechtelijke aspect.”
Een aantal respondenten stellen voor artikel 972 Ger. W. te wijzigen.
Sommigen menen dat de rechter soeverein moet kunnen oordelen over het nut van de
installatievergadering. Anderen stellen voor te voorzien dat een installatievergadering
enkel plaatsvindt wanneer één der partijen hierom uitdrukkelijk verzoekt en/of wanneer
de rechter dit zelf wenselijk of noodzakelijk zou achten. Sommigen betreuren dat de
formulering voorgesteld door de HRJ in zijn advies van 29 juni 2005 niet werd
overgenomen.
Andere suggesties:
Vraag 9 Pagina 2 van 3

- de installatievergadering zou niet noodzakelijk in raadkamer moet plaatsvinden,
maar zou desgewenst ook ter plekke moeten kunnen doorgaan, hetgeen nuttiger
zou zijn;
- de installatievergadering laten plaatsvinden na een eerste vergadering met de
partijen en de deskundige;
- Misschien zou een installatievergadering beter vervangen worden door een eerste
evaluatievergadering na zes maanden met behoud van de verplichting een
tussenverslag op te stellen indien het eindverslag niet klaar is.
Andere gesignaleerde problemen:
- de aanstelling van deskundigen op eenzijdig verzoekschrift en de daaraan
verbonden noodzaak om de deskundige snel zijn vaststellingen te laten doen. Als
oplossing wordt voorgesteld de op dat ogenblik enige partij in het geding (de
verzoeker) afstand te laten doen van een installatievergadering
- Toepassing in strafzaken en jeugdzaken: Een rechtbank stelt “wat de
correctionele kamers betreft wordt er met deze wet alleen rekening gehouden bij
een afhandeling uitsluitend op burgerlijk gebied en kan de rechter bepalen dat er
afgezien wordt van het tegensprekelijk karakter volgens de aard van het misdrijf”.
- Vragen van procedurele aard: Wat is de “beslissing” na de
installatievergadering ? Is het een vonnis ? Is het een beschikking ? Uitspraak in
openbare zitting ? In raadkamer ? Moet er een formeel proces-verbaal van de
installatievergadering worden gemaakt ? Moeten alle verklaringen van de partijen
daarin opgenomen worden ? Wat dient geacteerd te worden ? Welke formaliteiten
dienen vervuld te worden? Dient de installatievergadering buiten de gewone
zittingsuren plaats te vinden ?
- De rechtbanken zijn niet uitgerust om de vergadering via telecommunicatie
(met de deskundige) te laten plaatsvinden.
Vraag 9 Pagina 3 van 3

10. Stelt de nieuwe regeling inzake de betaling van de kosten en erelonen van de
deskundige, en in het bijzonder deze inzake de consignatie van de provisie, een
probleem?
Op het ogenblik van het beantwoorden van de vragen was er nog niet veel
ervaring met de toepassing van de nieuwe betalingsregels.
Bijna alle respondenten vermelden dat deze regeling beduidend meer werk
betekent voor de rechtbanken, in het bijzonder voor de griffies, zonder dat er voor
bijkomend personeel werd gezorgd.
Het bijkomende werk bestaat onder meer in:
- De griffie moet een aparte boekhouding per zaak bijhouden.
- Het is niet steeds gemakkelijk te bepalen voor welke zaak een provisie wordt
gestort, vooral als de provisie door derden wordt overgeschreven en zij geen
(juiste) referte vermelden;
- De deskundigen vragen sowieso dat de helft van het gestorte provisiebedrag
wordt vrijgegeven, en dat houdt extra handelingen op het vlak van de
boekhouding in.
- Sommige magistraten kennen provisies toe, vermeerderd met de BTW. De
deskundigen vragen de vrijgave soms ook vermeerderd met de BTW. Dit geeft
problemen voor de griffie voor de berekeningen.
- de opvolging van de provisionering en de afrekening op het einde zal zeer zeker
een bijkomende belasting met zich brengen: zaken dienen immers afzonderlijk
opgevolgd te worden en informatie dient ingewonnen omtrent de stand van het
deskundigenonderzoek en eventuele terugstorting van bedragen aan partij(en) die
geprovisioneerd heeft/hebben.
- De procedures voorzien door de nieuwe wet zullen leiden tot bijkomende
verzoekschriften en procedure-incidenten
Als voorbeeld voor de verhoging van de werkdruk kan worden verwezen naar het
antwoord van de burgerlijke griffie van een grote rechtbank van eerste aanleg:
“De werklast is in de griffie duidelijk toegenomen. Sedert 1 september werden er 253
vonnissen uitgesproken door de burgerlijke rechtbank met expertise. Per week krijgt de
griffie meer dan 100 brieven binnen en op twee maanden werden er meer dan 1300
gerechtsbrieven verstuurd. De griffie slaagt er niet in de vonnissen binnen de 5 dagen te
betekenen. Om alle facetten van de nieuwe wet toe te passen en goed te beheren is het
noodzakelijk een aparte dienst op te richten. Hiervoor is echter bijkomend personeel
nodig.
Er is ook een probleem met het huidige informaticasysteem. Dit zou dringend moeten
aangepast worden aan de nieuwe wet en de noden van de griffie en de rechtbank.
Momenteel kunnen we niet efficiënt werken”.
Een aantal respondenten stellen voor bepaalde van deze (praktische) problemen
oplossingen voor:
- “Aan de advocaten en de deskundigen werd dan ook de aanbeveling gedaan de
voorkeur te geven aan consignatie op een rubriekrekening op naam van de
deskundige bij een kredietinstelling.” Andere rechtbanken pleiten echter voor het
tegenovergestelde en stellen voor om enkel de consignatiemogelijkheid bij de
griffie te gebruiken ten einde overzicht te behouden op de betalingen. Sommigen
leggen dit nu al op bij vonnis.
- Om de boekhouding van de griffie te vergemakkelijken werd in een bepaalde
rechtbank afgesproken, minstens voor een proefperiode, het te consigneren
bedrag bij alle of in elk geval bij standaardzaken, gelijk te bepalen met het
voorschot dat aan de deskundige mag worden uitbetaald, zodat het onmiddellijk
kan worden doorgestort. Het is niet duidelijk of hiermee ook wordt bedoeld dat in
dat geval rechtstreekse betaling aan de deskundige wordt toegestaan.
Vraag 10 Pagina 1 van 5

De combinatie van de laatste twee maatregelen lijkt in vele gevallen een bevredigend
resultaat te geven.
Een beperkt aantal respondenten vermeldt problemen voor de deskundigen en
een aantal hiervan vreest zelfs dat sommige deskundigen om die redenen zullen
afhaken:
- Voor de deskundige is het niet duidelijk of hij zijn werkzaamheden moet
aanvatten zelfs als de provisie nog niet is geconsigneerd. Vroeger stond dit
uitdrukkelijk in de wet. Sommigen menen dat de deskundige zijn activiteiten wel
mag opschorten zolang de provisie niet werd geconsigneerd. Het nieuwe artikel
989 Ger.W. zou anders geen zin hebben.
- de kosten van de expertise worden aanzienlijk verhoogd: veel meer
(aangetekende) briefwisseling en comptabiliteitsverrichtingen (zie ook verder bij
bespreking toepassing door de arbeidsrechtbanken).
- te omslachtig voor de deskundigen om aan hun kosten en erelonen te geraken.
- In vele expertises moeten de deskundigen de kosten uit hun eigen zak
voorschieten omdat de bedragen van de consignaties en vrijgaven te laag zijn of
omdat partijen en/of advocaten de provisies niet storten of omdat onverwacht
hoge kosten de kop opsteken in afwachting van het totstandkomen van
bijkomende consignaties en vrijgaven.
- De deskundigen zijn gedemotiveerd door die maatregel die zij maar moeilijk
aanvaarden, gelet op de vereisten van hun werk en op de omstandigheid dat het
stelsel dat hun wordt opgelegd verschilt van de regels inzake kosten en ereloon
die voor ondermeer de advocaten gelden.
- Veelal is het niet mogelijk voor de deskundige om de kostprijs te berekenen
wanneer hij de zaak niet goed kent, de plaats niet heeft gezien, de omvang van
de te bestuderen documenten niet kent, of niet weet hoeveel werk de
opzoekingen zullen vergen. De reële kostprijs kan oplopen tot een drievoud van
het geschatte bedrag. Daarbovenop nog een vergadering “per telefoon” behoeft
geen verdere commentaar!
- In verband met het probleem van de uitbetaling van de geneesheren-specialisten
(sapitaires) op wie de wetsdokters een beroep doen, is de wet niet precies ; de
vraag is wie eigenlijk hun erelonen en onkosten ten laste moet nemen ?
- Sommige deskundigen zijn van oordeel dat de nieuwe regelgeving vertraging in
de uitvoering van hun opdrachten met zich zal brengen. Het kan gebeuren dat
partijen listen gebruiken om het verloop van het deskundigenonderzoek te
vertragen. De deskundigen wachten in dat geval op de uitbetaling van hun
ereloon en worden op die manier gestraft.
- De deskundigen klagen eveneens over de opgelegde termijnen, ondermeer bij
deskundigenonderzoeken die steeds complexer worden.
- Sommige deskundigen wijzen op het gevaar dat de kwaliteit van de
deskundigenonderzoeken er de komende jaren wel eens op achteruit zou kunnen
gaan, als gevolg van de demotivatie.
Andere vermelde problemen zijn :
- Gebrek aan uniformiteit van de provisies. Om toch enige uniformiteit te
bekomen heeft één rechtbank een overzicht gemaakt van de gebruikelijke
provisies voor deskundigen. Een andere rechtbank heeft beslist om voorlopig voor
standaardzaken altijd dezelfde provisie te bepalen. Eén rechtbank stelt voor om
ook te zorgen voor eenvormigheid tussen verschillende arrondissementen.
- De toepassing in strafzaken :
“Het probleem van de consignatie doet zich vaker voor in correctionele
zaken. De veroordeelde betaalt niet. Er wordt reflectie gevoerd over de
draagwijdte van de rechtsbijstand in dat stadium van de rechtspleging, nu
daar de schuld al is vastgesteld.”.
Vraag 10 Pagina 2 van 5

Eén parket is van oordeel dat de provisieregeling niet van toepassing is in
strafzaken.
- “Eén rechtbank maakt gewag van verschillende praktijken binnen de rechtbank
m.b.t. de wijze en het ogenblik van het bepalen van het voorschot: “Voor de
uitbetaling van de onkosten en erelonen en de consignatie van de provisie in die
materie wijzen sommige magistraten, na kennisgeving van het vonnis aan de
deskundige en aanvaarding van de opdracht (met opgave van het gewenste
bedrag van de consignatie) door die deskundige, een speciale beschikking die de
provisie vaststelt (zie bijgevoegd model). Andere magistraten houden er een
andere “visie” op na, en stellen het bedrag rechtstreeks vast in het vonnis. Als
bijlage gaan enkele voorbeelden. Maar er werd nooit een probleem opgeworpen
naar aanleiding van die verschillende werkwijzen.”
- “De verplichte begroting (zonder begroting geen betaling aan de deskundige)
aan het einde van het onderzoek brengt veel onnodig werk mee. Er zou kunnen
voorzien worden dat de staat aanvaard is als de partij niet binnen de vijftien
dagen reageert en dat de staat daardoor automatisch uitvoerbaar wordt”.
- Vragen van procedurele aard :« Indien de deskundige bijkomende provisie
vraagt, moeten partijen dan mee worden opgeroepen om hierover gehoord te
worden? Volgt er een beschikking? Vonnis? »
- “De sensibilisering door de wetswijziging heeft ook de deskundige wakker geschud
waardoor stilaan duidelijk wordt dat erelonen zeer sterk uiteenlopen in de diverse
arrondissementen en geschillen hierover wel eens exponentieel zouden kunnen
toenemen…weerom procedures in de procedure…waardoor processen langer
duren. Hoog tijd voor een onafhankelijk deskundigeninstituut???”
- “Indien de rechter beslist dat de provisie door verschillende partijen moet betaald
worden, ontstaat er soms onduidelijkheid. De deskundigen en soms ook de griffie
hebben geen zicht op wie reeds betaald heeft. Zij dienen daarvoor steeds contact
op te nemen met de griffie en/of met partijen. Dit is omslachtig. Suggestie:
provisionering door de meest gerede partij lijkt mij overzichtelijker”.
- Een hof meldt een probleem inzake het overgangsrecht : “De
overgangbepalingen van de nieuwe wet schijnen nog vragen op te roepen bij
menige deskundige,meer bepaald of zij ja dan neen (nog langer) rechtstreeks
betaling van de partijen in ontvangst mogen nemen in de oude zaken ( d.w.z.
deskundigenonderzoeken die reeds aanhangig waren bij de inwerkingtreding van
de nieuwe wet). Dit is m.a.w. de vraag naar de toepassing in de tijd van het
nieuw art. 991bis,ingevoerd bij art 32 W.15 mei 2007. Dirk Scheers en Pierre
Thiriar (cfr. Het gerechtelijk recht in de hoogste versnelling? Intersentia,p. 205 en
206) stellen dat dit artikel van toepassing is op alle deskundigenonderzoeken die
bevolen worden na de inwerkingtreding van de wet op 1 september 2007. Art 34
van de wet van 15 mei 2007 die de overgangsbepalingen regelt stelt als algemene
regel dat de wet van toepassing is op deskundigenonderzoeken die bevolen
worden na de inwerkingtreding van de wet. Uitzondering hierop zijn de artikelen
875bis,972bis,§1,eerste lid, 973,§1,974,§1 en 991,§2,tweede en derde lid.
Conclusie: op art 991bis is de algemene regel van toepassing wat inhoudt dat
deze wetsbepaling enkel van toepassing is op deskundigenonderzoeken die
bevolen worden na de inwerkingtreding van de wet”.
De arbeidsrechtbanken blijken de regels inzake provisie en consignatie
nauwelijks toe te passen.
- In socialezekerheidszaken is het altijd de instelling die tot de kosten wordt
verwezen (1017, lid 2, Ger.W.) en de kosten en erelonen zijn bepaald door het KB.
De instellingen betaalden de deskundigen vroeger rechtstreeks en pas na indiening
van het eindverslag of het eindvonnis. Aangezien deze instellingen solvabel zijn en
het om lage bedragen ging, zagen de deskundigen daar geen graten in.
Vraag 10 Pagina 3 van 5

De meeste arbeidsrechtbanken zullen hieraan niets veranderen: Er worden nog
steeds geen voorschotten gevraagd door de deskundige en de rechter kent ze ook
niet toe.
Een aantal experten zou wel opgeworpen hebben dat de tarieven opgelegd door het
KB niet zijn aangepast aan de bijkomende formaliteiten die de wet oplegt
(aangetekende brieven, …). Eén arbeidsrechtbank schrijft dienaangaande:
“De nieuwe wet deskundigenonderzoek vormt een groot probleem in de
geschillen sociale zekerheid, waar de deskundigen slechts een uiterst beperkte
staat van kosten en erelonen mogen aanrekenen ( KB 14.11.2003 bijlage 8),
welke niet overeenstemt met hun werkelijke kosten en tijdsbesteding.
Indien één zelfde deskundige wordt aangesteld in een groot aantal zaken maakt
hij hierover geen probleem, gezien de moeilijke en tijdrovende zaken
gecompenseerd worden door de routinezaken. Indien een deskundige éénmalig
wordt aangesteld in een zeer specifiek en moeilijk onderzoek, komt de
beperking ingevolge het KB van 14.11.2003 problematisch voor vermits het
zeer moeilijk is in deze omstandigheden een geschikte deskundige te vinden die
voor een hongerloon wil werken.
Dit probleem stelt zich des te meer (ook voor de deskundigen met verschillende
opdrachten) indien de rechter gebruik wenst te maken van de mogelijkheden
geboden door de artikelen 984 tot 986 van het Gerechtelijk Wetboek, met name
horen van de deskundige ter zitting, vordering van een deskundige om aanwezig
te zijn bij een plaatsbezoek enz.
Het K.B. van 14.11.2003 heeft hiervoor geen vergoeding voorzien, en de enige
mogelijkheid tot begroting zit m.i. vervat in punt 3,d hetwelk voor elk ander
onderzoek of advies een vergoeding voorziet van 66,27 EUR. Het is duidelijk
dat een dergelijke vergoeding totaal irreëel is : indien de deskundige bv. wordt
opgeroepen op een zitting betekent dit toch al gauw een vacatie van minstens
één uur, terwijl er hoe dan ook geen vergoeding voorzien is voor de
verplaatsingskosten.
Op dit vlak dient er dringend een oplossing tussen te komen, gezien het in de
toekomst moeilijk zal zijn om bekwame deskundigen te vinden voor het
uitvoeren van moeilijke onderzoeken”.
- In zaken mbt arbeidsongevallen en beroepsziekten is het de
arbeidsongevallenverzekeraar of het Fonds die de kosten betaald, maar daar is er
geen tarifering.
In deze zaken worden soms wel voorschotten gevraagd door de experten. De door de
arbeidsrechtbanken hieraan gegeven oplossingen verschillen:
Een rechtbank meldt dat ze met de deskundigen de afspraak heeft
gemaakt dat ze geen gebruik zullen maken van de mogelijkheid tot
consignatie en dit om de griffie te ontlasten.
Een andere rechtbank heeft met de advocaten van de verzekeraars
afgesproken dat de rechtbank enkel een beperkte provisie tot dekking van
de kosten zou toekennen die overeenkomt met het onmiddellijk vrij te
geven gedeelte, zodat niet wordt geconsigneerd.
Op te merken valt dat de deskundigen in de sectoren arbeidsongevallen en
beroepsziekten vragen dat de provisie rechtstreeks aan hen wordt gestort.
Bijgevolg is in dat geval consignatie op de griffie niet nodig. Een andere
rechtbank meent dat deze praktijk niet meer kan : “Hier zouden problemen
kunnen ontstaan omdat in het verleden de verzekeringsmaatschappij op
eenvoudig verzoek van de deskundige een provisie stortte. Dit kan nu niet
meer”
Vraag 10 Pagina 4 van 5

Indien de deskundige zich wenst te laten bijstaan door een specialist dient
hij – indien geen consignatie wordt uitgesproken - deze kosten zelf voor te
schieten, aangezien deze specialisten meestal onmiddellijk betaald willen
worden. Eén respondent merkt op dat in dat geval wel een provisie
mechanisme kan worden toegepast.
- Gelet op deze bijzondere regelingen stelt een rechtbank voor :”Het ware beter
geweest dat men bij de totstandkoming van deze wet een uitzondering had
voorzien voor de sociale zaken en de arbeidsongevallen. Deze uitzondering
heeft men wel gemaakt voor de arbeidsrechtbank bij de Wet betreffende
verhaalbaarheid van de erelonen van de advocaat”.
- Bij de antwoorden van de arbeidsrechtbanken worden nog twee bedenkingen
geformuleerd:
De meeste rechtbanken zeggen niets over de toepassing in andere zaken
(bijv. arbeidsovereenkomsten). Eén respondent zegt hierover: “Toch kan
niet worden voorbijgegaan aan het probleem voor het geval van nietmedische
deskundigenonderzoeken, of voor het hypothesegeval van
deskundigen die onkosten moeten maken. Mocht dat zich voordoen, dan
kan een provisiemechanisme worden toegepast.“
De meeste arbeidsrechtbanken beperken hun antwoorden tot de
toepassing van de regels inzake provisie en consignatie. Over de
toepassing van de andere regels inzake de betaling van de kosten en
erelonen van de deskundige wordt er weinig gezegd.
Vraag 10 Pagina 5 van 5

11. Kent u andere pijnpunten van de Wet Deskundigenonderzoek en, zo ja, welke?
Opmerkingen van algemene aard:
- Aangezien de wet nog maar pas in werking is getreden is een aantal respondenten van
oordeel dat het te vroeg is om een algemene beoordeling te maken van de wet.
Sommigen hebben dan ook nog geen bijkomende pijnpunten ontdekt.
- Globaal zijn de nieuwe wetgevingen die werden ingevoerd sinds één september 2007
een ramp voor de griffie. Er werd geen uitbreiding voorzien terwijl de werklast enorm
is toegenomen: versturen van beschikkingen, gerechtsbrieven en vonnissen aan veel
meer personen dan ooit te voren, diverse bijkomende oproepen in echtscheidingszaken
enz. De kaders moeten dringend worden aangepast.
- Dezelfde algemene opmerking geldt voor de magistraten : « Gelooft men nu echt, nu
het rechtsprekend werk door de onophoudelijke en laagkwalitatieve wijzigingen in de
wetgeving steeds moeilijker wordt, dat de rechters ‘zonder verdere problemen’ naast hun
rechtsprekende taken kunnen instaan voor een steeds toenemend aantal verplichtingen
zoals de instaatstelling van de zaken en de opvolging van de
deskundigenonderzoeken ? ?? Voor de rechters (en voor hun griffiers) bestaat de
grootste moeilijkheid erin dat zij op een steeds groter veelvoud van fronten moeten
optreden om al die taken tegelijkertijd op zich te nemen, waardoor hun situatie steeds
stresserender wordt en er steeds meer van hen afwezig raken wegens ziekte.”
- De Wet Deskundigenonderzoek vertrekt van een verkeerd uitgangspunt en getuigt
van een fundamenteel wantrouwen t.a.v. deskundigen. « De overgrote meerderheid van
de experts is zeer degelijk en de schaarse rotte appels kunnen gemakkelijk weggeplukt
worden en gesanctioneerd. Het moet de bedoeling blijven dat er kan beroep gedaan
worden op experts en dat deze niet afgeschrikt worden door wantrouwen,
administratieve rompslomp en te karige provisies ».
- Problemen i.v.m. de toepassing van de wet in strafzaken:
“In correctionele zaken zijn de regels van het Gerechtelijk Wetboek ook van
toepassing op de deskundigenonderzoeken die in het kader van de burgerlijke
vordering worden bevolen, maar de correctionele griffies hebben geen
aangepast informaticaprogramma om ondermeer de gerechtsbrieven te
versturen...”
“Het is helemaal niet duidelijk of de nieuwe wetgeving eveneens toepasselijk is
op de vonnissen uitgesproken door de correctionele rechtbank. Hierover zou
best duidelijkheid gebracht worden via een wettelijk ingrijpen. Sommige
kamers passen de oude wet nog toe, andere een gedeelte van de nieuwe wet
en sommige geen enkele. We stellen ook nog vast dat het parket de
deskundige verwittigt van zijn aanstelling.
“Onduidelijkheid welke artikelen van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking
tot het deskundigenonderzoek ook in strafzaken van toepassing zijn in geval
van aanstelling van een deskundige op strafgebied bij tussenvonnis door de
strafrechter. Het O.M. voert dit vonnis weliswaar uit door de deskundige in
werking te stellen, maar het komt niet aan het O.M. toe om als partij te
bepalen welke regels van het Ger. Wb. wel van toepassing zijn en welke niet,
omdat ze onverenigbaar zouden zijn met de regels van strafvordering. Dit is
de taak van de rechter, maar als deze daarover zwijgt, komen we in een
delicate situatie terecht, waaruit ook de deskundige zich niet autonoom kan
(en wil) bevrijden”.
Vraag 11 Pagina 1 van 4

- De werking van de overgangsbepalingen is niet altijd even duidelijk. Bijvoorbeeld
bij de bevestiging van de aanstelling van een deskundige of de vervanging van een
deskundige die onder de oude wetgeving werd aangesteld.
Specifieke problemen per artikel (andere dan die mbt de
installatievergadering en de kosten en erelonen):
- Mbt de inwerkingstelling van de expertise (972 Ger.W.):
- “het automatisch laten uitvoeren van het door de rechter bevolen
deskundigenonderzoek kan voor problemen zorgen, onder meer in dossiers
inzake huurschade ”
- “de automatische kennisgeving verhindert dat deskundigen “voor het geval
dat” worden aangesteld en dat de partijen kunnen onderhandelen”
- “de totaal onrealistische termijn van 8 dagen die aan de deskundige wordt
“gegund” om kennis te geven van de eerste zitting. In
socialezekerheidsgeschillen neemt de deskundige eerst informeel contact
op met de geneesheer van de sociale zekerheidsinstellingen en de
eventuele raadsgeneesheer van de sociaal verzekerde om een datum af te
spreken. Lukraak een datum bepalen leidt hoe dan ook tot een uitstel”.
“Het moet aan de deskundige worden overgelaten om te zorgen voor een
snelle organisatie die ertoe leidt dat het deskundigenonderzoek binnen de
termijnen wordt afgesloten.”
- Met betrekking tot het toezicht op het verloop van het onderzoek (973
Ger.W):
- “De zittingen van de kamers, belast met het toezicht op de
deskundigenonderzoeken zijn nu reeds overbelast met lange wachttijden
voor experten en advocaten. De vraag wordt gesteld of de expertisekosten
hierdoor niet nodeloos duurder worden (de wachttijd van de experten zal
toch verrekend worden in de uiteindelijke expertisekost?)”.
- “Alle verzoeken worden zonder pleittijd op de rollen gezet en brengen
discussies met zich waardoor verlies van pleittijd ontstaat voor de andere
zaken” .
- “Bovendien moet worden uitgesproken binnen de week wat niet altijd
evident is”.
- “Net zoals bij de naleving van de termijn voor beraad is de nieuwe
procedure voor de controle van de termijnen log en dwingend, en zorgt zij
er in de eerste plaats voor dat de rechtbank de normale termijn voor een
deskundigenonderzoek van 4 naar 6 maanden heeft gebracht…” “De
termijnen die in artikel 973 worden aangegeven, zijn te kort”.
- Vragen van procedurele aard: “Wanneer de rechter een betwisting in de
loop van de expertise moet beslechten (toepassing van het nieuw art. 973,
tweede alinea, Ger.W.) : wie is “de rechter” in collegiaal samengestelde
rechtscolleges ? En opnieuw : wat is de “beslissing” (vonnis of beschikking)
en waar wordt ze uitgesproken? (openbaar of in raadkamer)”. “Moeten de
sociale rechters ook aanwezig zijn en tekenen? Moet er een openbaar
ministerie aanwezig zijn? De procedure is in de wet niet uitgewerkt”. “Kan
een rechter belast met de controle ook uitspraak doen over een eventuele
vervanging ? Is zulks een vonnis waartegen beroep mogelijk is ? Idem voor
beslissingen inzake betwiste erelonen ? Indien dit als een vonnis wordt
beschouwd”.
- “de zeer ruime bepaling van “alle betwistingen” die door de rechter dienen
beslecht te worden (van art. 973 § 2, 1ste lid Ger.W.)”
- Artikel 973 § 2 Ger.W. is te omslachtig: “De responsabilisering zowel van
de rechtbank (controle) als van de deskundigen zelf is geen slechte zaak.
Vraag 11 Pagina 2 van 4

Reeds jaren werkten wij met die geest voor ogen, evenwel op een minder
formalistische en meer pragmatische manier. Nu dienen alle geschillen via
raadkamer beslecht te worden, met oproepingen en tussenbeslissingen,
gemotiveerd, en door de rechter belast met de controle”.
- “Hoe moet men, voor de zaken opgesomd in art. 704, eerste lid Ger.W., de
kennisgeving bepaald in het nieuwe art. 973, § 2, lid 3 en 5 Ger.W.
(binnen de vijf dagen met gewone brief aan de partij(en) op tegenspraak
en hun raadslieden en met gerechtsbrief aan de deskundige en de
partij(en) bij verstek) rijmen met het voorschrift van art. 792, lid 2 en 3
(binnen de acht dagen met gerechtsbrief met daarop de verplichte
vermeldingen), zeker wanneer er ook gedeeltelijk een uitspraak ten gronde
is?”
- Met betrekking tot de controle op de naleving van de termijn voor het indienen
van het eindverslag (art. 974, §3 Ger.W.):
- “Het is niet eenvoudig om na te gaan in welke zaken het
deskundigenonderzoek de vooropgestelde termijn overschrijdt”.
- “De deskundigen merken op dat aan de basis van de onmogelijkheid om
het deskundigenonderzoek binnen de vooropgestelde termijn rond te
krijgen, vaak feiten liggen die gewild of per ongeluk te wijten zijn aan een
van de partijen, of onvoorziene taken of analyses die moeten worden
uitgevoerd, of nieuwe gegevens of feiten die werden ontdekt.”
- “De rompslomp voor de eenvoudige verlenging van de termijnen voor de
neerlegging van het (voor)verslag is contra-productief”.
- Artikel 974 § 3 Ger. W. is een te omslachtige procedure.
- “De interpretatie van artikel 974 § 3 loopt uiteen: indien de deskundige
tijdig verlenging van de termijn vraagt:
o dient de deskundige en de partijen te worden opgeroepen in
raadkamer of
o dient de voorzitter van de kamer bij beschikking de verlenging van
de termijn te bevelen. Verschillende magistraten menen dat artikel
973 § 2 dient toegepast, alhoewel dit artikel specifiek spreekt over
“betwistingen”.
- “Door de jaren heen heeft de praktijk ons geleerd dat de termijn voor het
neerleggen van het deskundigenverslag vaak overschreden wordt. Nu de
rechter, bij overschrijding van de termijn, ambtshalve de deskundige en de
partijen moet oproepen (artikel 974 §3 Ger.W.), zal dit ongetwijfeld
bijkomende werklast met zich brengen”.
- Met betrekking tot het voorlopig advies: “de vaagheid van het begrip “redelijke
termijn” die de deskundige moet toestaan aan de partijen voor het maken van hun
opmerkingen op het voorverslag (art. 976 Ger.W.)”
- Met betrekking tot de bepalingen inzake de beperkte tussenkomst van de
deskundigen (984 – 985 Ger.W.): “De maatregelen voor vereenvoudigd
deskundigenonderzoek worden overwogen en zouden beter in de wetgeving omschreven
moeten zijn.” “De bepalingen over de maatregelen voor vereenvoudigd
deskundigenonderzoek zijn slecht opgesteld. Zij zouden moeten preciseren dat de
rechter een deskundige kan sturen om alleen vaststellingen te doen en mondeling
verslag uit te brengen en zouden de juiste modaliteiten moeten preciseren. ”
- “De nieuwe wet biedt geen oplossing voor twee essentiële problemen, met
name de keuze van de deskundige (opstellen van lijsten met erkende deskundigen,
regelmatig herzien van die lijsten, …) en de tarifering van hun erelonen. Dat tarief zou
moeten worden besproken met hun beroepsorganisaties, zelfs, voor de niet
gereglementeerde beroepen,met de Belgische vereniging van deskundigen (ABEX”).
Vraag 11 Pagina 3 van 4

- “De wet bepaalt ook geen ‘ambtshalve’ voortzetting van het proces eens het
deskundig verslag is neergelegd. In sociale zekerheidszaken stellen wij na het toekomen
van het verslag reeds jaren de zaak ‘ambtshalve’ vast, vroeger op grond van art. 730
Ger.W. nu zonder vermelding van artikel. Dit bespoedigt in elk geval het proces”.
- “De nieuwe wet zegt niets over de vraag of de verzoeningen al dan niet
vertrouwelijk zijn”
Vraag 11 Pagina 4 van 4