Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 378 15
De toewijzing van de door DTMS verkregen chemische karakteristieken aan
berkenbastteer is een redelijke determinatie, hoewel bevestiging van deze oorsprong van
de teercomponent pas met zekerheid kan worden verkregen na identificatie van
individuele componenten met behulp van gaschromatografie/massaspectrometrie
(GC/MS).
3.3.3 Oliën en vetten
De enige aanvulling op de harsachtige verbindingen is de aanwezigheid van een kleine
hoeveelheid vetzuren in het losse monster ORA1 - DTMS code 03aug07002 (fig. 11,
bijlage 2). Enkele pieken voor vetzuren (m/z 256 in combinatie met m/z 284 en 129) zijn
zichtbaar in het DTMS profiel. Er zijn geen
indicatoren voor intacte vetzuren of acylglycerolen (m/z 550, 578 en 604) zichtbaar. De
reden voor de aanwezigheid van kleine hoeveelheden vetzuren in dit ene monster is
onduidelijk. Er is mogelijk sprake van opzettelijk bijmenging van vetten gedurende het
productieproces. De afwezigheid van vergelijkbare hoeveelheden vet in de andere
monsters van dezelfde potinhoud is echter een duidelijke aanwijzing dat de meest
waarschijnlijke verklaring een contaminatie is, die is opgetreden na opgraving.
3.3.4 Plantenresten
Aanvullend op de monsters van de organische brokken en de aankoeksels, werden ook
een vijftal gedetermineerde zaden (Camelina sativa, Chenopodium album), granen
(Hordeum vulgare en Panicum miliaceum) en een stukje eikel (Quercus) met DTMS
geanalyseerd. Al deze plantenresten toonden visuele kenmerken van verhitting. De
DTMS-spectra waren totaal onvergelijkbaar met de spectra van de potinhoud en bevatten
niet of nauwelijks aanwijzingen voor enige harsachtige verbinding (DTMS spectra niet
weergegeven). Duidelijk spreken we hier van materiaal uit een andere bron dan de
harsachtige verbindingen.
De plantenresten waren heel arm in organische componenten en vertoonden duidelijke
signalen voor een hoge graad van thermische degradatie in de vorm van sterk
gecondenseerde polymere verbindingen. Opvallend was de hoge concentratie Kalium in
de monsters (m/z 39) hetgeen mogelijk het gevolg is van contact met de as van
houtvuren, deze bevat namelijk vaak een hoge concentratie Kalium. Waarschijnlijk zijn
deze verkoolde zaden tezamen met de losse stukken houtskool afkomstig uit de as van
een vuur. Mogelijk hebben deze zaden nooit een deel gevormd van de originele inhoud
van de pot.
4. De functie van de aardewerken pot
Aan het begin van dit project bestond het vermoeden dat de inhoud van de pot bestond uit
resten van voedsel dat in de pot was gekookt (of eventueel opgeslagen). Gedurende het
onderzoek is dit beeld geheel veranderd. Zowel de SEM-onderzoek als de chemische
karakterisering van de losse brokken organisch materiaal en de resten aangekoekt op de
scherven toonden hetzelfde beeld: het gaat hier om teer of pek, niet om voedsel. Er zijn
geen voedingsstoffen aangetroffen in de DTMS-analyse, en geen resten van plantaardige
voedsel die waren ingebed in het teer in de brokken of aangekoekte harsresten gezien
tijdens de SEM-analyse.
De aanwezigheid van chemisch te identificeren losse brokken teer en aangekoekte teer
residuen (waarschijnlijk berkenbastteer) op de binnenzijde van de aardewerken pot
26 Regert et al. 1998
27 Gijn & Boon, 2006