L • V • D • T - Landelijke Vereniging Dialyse en Transplantatie

More documents

Recommendations

Info

Therapieopties 2 P D S P E C I A L Therapieopties met PD Auteurs: Ilse K. Huijser, dialyseverpleegkundige & Watske Smit, internist-nefroloog, Dianet Dialyse Centra Amsterdam & Utrecht, Locatie AMC Peritoneale Dialyse kent vele verschijningsvormen. Behalve het onderscheid in de basisvormen APD en CAPD, zijn er verschillende varianten mogelijk, die een oplossing kunnen bieden voor snelle en trage transporters. Onderstaand artikel biedt een overzicht van de verschillende mogelijkheden en de voor- en nadelen. Peritoneale dialyse (PD) is een volwaardige nierfunctievervangende behandeling die in Nederland bij ongeveer 25-30% van de patiënten die dialyse nodig hebben, wordt toegepast. Tijdens PD is er een dialysevloeistof in de buikholte aanwezig die vocht aantrekt (door een osmotische gradiënt met het bloed) en waarin afvalstoffen kunnen diffunderen. Wanneer het dialysaat verzadigd is, moet het worden vervangen door verse dialysevloeistof, zodat er opnieuw diffusie op gang kan komen. De snelheid van verzadiging van dialysaat hangt af van de grootte van het deeltje en de doorlaatbaarheid van het filter. Ureum is een heel klein molecuul dat erg snel diffundeert. Kreatinine daarentegen is een stuk groter en het transport daarvan is veel meer afhankelijk van de doorlaatbaarheid van het filter, in dit geval het peritoneum. PD special | december 2005 Transport bij PD en de functietest PD-patiënten zullen in de meeste centra jaarlijks een functietest ondergaan, de zogenaamde peritoneale equilibratietest of PET, waarbij de transportsnelheid wordt vastgesteld. Patiënten worden dan verdeeld in trage, gemiddelde en snelle transporters. Bij een snelle transporter zal dialysaat snel verzadigd zijn en bij een trage transporter duurt dit langer. Omdat transport van deeltjes niet alleen gaat van bloed naar dialysaat, maar ook andersom, zal er ook beweging zijn van glucosemoleculen vanuit het dialysaat naar de circulatie (absorptie). Hierdoor zal de osmotische gradiënt sneller dalen bij een snelle transporter, dan bij een trage transporter. Een snelle transporter zal hierdoor uiteindelijk minder vocht onttrekken. Hieruit volgt dat een snelle transporter gebaat is bij kortere wisselingen, immers dan is de osmotische gradiënt nog aanwezig om voldoende ultrafiltratie te verkrijgen. Doordat het deeltjestransport snel gaat, is er voldoende verwijdering van afvalstoffen. Verschillende vormen van PD Er bestaan twee basisvormen van PD: de Continue Ambulante Peritoneale Dialyse (CAPD) en de Automatische Peritoneale Dialyse (APD). Op beide zijn weer variaties mogelijk, die verderop kort zullen worden besproken. Met welke vorm een patiënt wordt behandeld, hangt af van de voorkeur van de patiënt, bijvoorbeeld ingegeven door life style, bezigheden overdag of eerdere ervaringen. Ook het feit dat iemand geholpen moet worden door een partner, wijkverpleegkundige of thuishulp kan hierop van invloed zijn. Soms is er een medische reden om voor CAPD, dan wel APD te kiezen. In veel dialysecentra zal een patiënt starten met CAPD om in geval van nood (stroomuitval, peritonitis, vakantie etc) daarop terug te kunnen vallen. De training voor APD volgt dan later. Enkele centra starten wel meteen met APD, wanneer dat de uiteindelijke keus van de patiënt is. CAPD Bij CAPD worden er gemiddeld drie handmatige wisselingen overdag en één voor de nacht gedaan. De gemiddelde verblijftijd is daardoor lang (4 tot 8 uur), waardoor er voldoende tijd is voor uitwisseling van afvalstoffen. Indien de patiënt onvoldoende dialyseert, kan er ’s nachts door een machine (de Quantum) een extra wisseling tijdens de slaap worden gedaan. De Quantum kan ook gebruikt worden voor patiënten die overdag wat meer tijd tussen de wisselingen willen hebben. APD Dit berust op hetzelfde principe als CAPD: het regelmatig verversen van
de spoelvloeistof in de buikholte. Het verschil is dat bij APD het verversen van de spoelvloeistof niet overdag, maar ’s nachts met behulp van een machine (de cycler) plaatsvindt. Hierdoor kan er met een groter volume worden gedialyseerd wanneer dat nodig is en kunnen er meerdere wisselingen worden gedaan. Voor aanvang van de nachtelijke dialyse wordt het programma op de cycler ingesteld met de volgens gegevens: • de totale hoeveelheid dialysaat (volume) waarmee gewisseld zal worden; • de totale duur van de behandeling; • de hoeveelheid dialysaat die per keer in de buik zal lopen. De machine berekent dan de gemiddelde verblijftijd van het dialysaat in de buikholte. Deze zal veel korter zijn dan bij een CAPD-behandeling omdat de gehele behandeling in 8 à 9 uur gedaan moet worden. De verschillende mogelijkheden met APD CCPD (continue cyclische peritoneale dialyse) ‘s Nachts een aantal cycli en overdag is de buikholte gevuld met dialysaat. Deze behandeling kan gebruikt worden voor een ongecompliceerde dialyse. IPD= intermitterende cyclische peritoneale dialyse Zie verderop in dit blad Tidal Er blijft na een uitloop een (ingestelde) hoeveelheid dialysaat in de buikholte achter. Dit wordt gedaan als de patiënt pijn heeft van de katheter bij een lege buik of bij uitloopproblemen. OCPD OptiChoice-behandeling geeft de patiënt de mogelijkheid om de gebruikelijke behandeling, zoals CCPD en Tidal, aan te vullen met een of meerdere wisselingen overdag. Dit kan nodig zijn wanneer de patiënt onvoldoende dialyseert ‘s nachts of een trage transporter is. Wat is beter? Welke behandeling het beste bij een patiënt past hangt van verschillende factoren af: • Psychosociale redenen: voor patiënten die licht slapen, ’s nachts erg beweeglijk zijn of angst hebben voor machines, zal CAPD de beste keus zijn. Ook een kleine slaapkamer kan een reden zijn om niet voor een machinale behandeling te kiezen. APD geeft overdag meer vrijheid, bijvoorbeeld voor werkenden of kinderen. Ook wanneer een patiënt hulp nodig heeft bij spoelen, is het voor de hulpverleners makkelijker iemand één keer ’s avonds aan te sluiten en ’s ochtends weer af te sluiten, dan vier keer een handmatige wisseling te doen. Uit onderzoek is gebleken dat patiënten op APD hun kwaliteit van leven hoger waardeerden dan CAPD-patiënten 1 . • Medische redenen: APD geeft de mogelijkheid om met meer volume te dialyseren, omdat de wisselingen automatisch worden uitgevoerd. Een patiënt die met vier maal twee liter CAPD (= acht liter in totaal) te weinig Kt/V heeft, kan gebaat zijn bij een groter volume, bijvoorbeeld vijf wisselingen van twee liter ’s nachts en een laatste inloop van twee liter overdag (twaalf liter). Uitzondering hierop zijn de trage transporters, die met een dergelijk schema wel voldoende Kt/V ureum zullen bereiken, maar een te lage kreatinine-klaring zullen hebben. Dit komt doordat kreatinine een groter molecuul is en het meer tijd nodig heeft om te diffunderen dan in een dusdanig APD-schema mogelijk is. Voor een snelle transporter zal een korte verblijfstijd daarentegen uitermate geschikt zijn, omdat zowel de totale ultrafiltratie hoger zal zijn, als de klaring zal toenemen. Bij patiënten die peritoneale lekkage of breuken hebben gehad zal het voordeel van APD zijn dat de inloopvolumes kleiner kunnen zijn bij meer frequente wisseling, en dat de patiënt in liggende positie is tijdens de dialyse 2 . Ook voor patiënten die veel last hebben van een onderdrukt hongergevoel tijdens een volle buik, zal nachtelijke dialyse met slechts een klein inloopvolume overdag voordelig kunnen zijn. Wat betreft PD gerelateerde peritonitis zijn er geen evidente voordelen van APD boven CAPD 3 . Bovenstaande overwegingen zullen een rol spelen bij de keuze voor een bepaalde therapievorm. Het is aan het zorgteam rondom de patiënt om deze uitgebreid te informeren over de (on)mogelijkheden van de verschillende therapie-opties, zodat samen een afgewogen, verantwoorde keuze gemaakt kan worden. � P D S P E C I A L Foto: Boyd Smith 1 de Wit GA, Merkus MP, Krediet RT, De Charro FT. A comparison of quality of life of patients on automated and continuous ambulatory peritoneal dialysis. Perit Dial Int. 2001;21(3):306-12 2 Bargman JM. Complications of PD related to increased intraabdominal pressure. Kidney Int 1992;40: S75-80 3 Viglino G, Gandalfo C, Virga G, Carvalli PL. Role of automated peritoneal dialysis within a peritoneal dialysis program. Adv Perit Dial.1995;11:134-8. PD special | december 2005 Therapie opties
Page 1 and 2: L • V • D • T P D S P E C I A
Page 3 and 4: L • V • D • T P D S P E C I A
Page 5 and 6: PD special P D S P E C I A L PD in
Page 7 and 8: hebben ons in eerste instantie bepe
Page 9 and 10: in de geneeskunde en richtlijnen mo
Page 11 and 12: Waarom PD geschikt is voor oudere p
Page 13 and 14: PD in het verpleeghuis Over 15 jaar
Page 15 and 16: niet zeggen dat dat voor alle mense
Page 17 and 18: informatie omvat. Het is belangrijk
Page 19 and 20: Tabel 2: Behandeling en streefwaard
Page 21 and 22: Figuur 3: Het multidisciplinaire pr
Page 23 and 24: Eén van de zaken waar we ook aanda
Page 25 and 26: P D S P E C I A L PD als eerste beh
Page 27 and 28: ‘Ik wil zoveel mogelijk genieten
Page 29 and 30: ‘Met twee liter vloeistof in mijn
Page 31: leveren als je dat wilde. Ik wilde
Page 35 and 36: APD als star ttherapie Auteurs: Gea
Page 37 and 38: Samenwerken voor een betere kwalite
Page 39 and 40: P D S P E C I A L Acute PD op de in
Page 41 and 42: Techniek Acute PD kan zowel manueel
Page 43 and 44: de eerder beschreven vochtbeperking
Page 45 and 46: webcams, chatrooms en andere share
Page 47 and 48: Samen steeds een stukje verder… A

L • V • D • T - Landelijke Vereniging Dialyse en Transplantatie

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?