LVDT Magazine - Landelijke Vereniging Dialyse en Transplantatie

Magazine
22e jaargang, september 2004 nummer 3
In dit nummer:
Verslag LWTV symposium
Brugstation Jeroen Bosch MC
Zwangerschap en dialyse
Verslag Baxter symposium
Landelijke Vereniging Dialyse en Transplantatie
www.lvdt.nl

Vaste rubrieken
4 Relaties en Colofon
5 Van de redactie
7 Dialyse all over the world
13 De columns
35 Ingezonden brief
37 Column EDTNA
39 Lidmaatschap en contributie
Magazine
14
19
25
30
En verder...
1e symposium
LWTV
Brugstation:
predialyse naar
hemodialyse
Zwangerschap en
dialyse
Zorg rondom de
PD-/HD-toegang
6 Herregistratie: blijft in beweging
27 Opleiden in Nederland: deel 2
30 PR-werkgroep LVDT: stand van
zaken
36 Predialysetraject Heerlen
3
Inhoud

4
Het werk van de LVDT wordt mede mogelijk gemaakt door onze gouden
relaties:
Roche Nederland B.V.
Beneluxlaan 2a
3446 GR Woerden
Amgen
Minervum 7061
4817 ZK Breda
de overige relaties zijn:
Aventis Pasteur MSD N.V.
Postbus 512
1180 AM Amstelveen
Baxter b.v.
Kobaltweg 49
3542 CE Utrecht
Cablon
Klepelhoek 11
3833 GZ Leusden
Cair Nederland b.v.
Eeckersteghe 8
6181 KZ Elsloo
Dirinco
Saffierborch 14
5241 LN Rosmalen
Fresenius Medical Care Nederland b.v.
Vimmerik 22
5253 CB Nieuwkuijk
Gambro
Franse Akker 1
4824 AL Breda
Genzyme Nederland
Gooimeer 10
1411 DD Naarden
Hospal b.v.
Franse Akker 1
4824 AL Breda
MR Medical
Laarpark 19
5467 HK Veghel
Nipro n.v.
Engelenburg 87
2036 RC Haarlem
Ortho Biotech
Dr. Paul Janssenweg 150
5026 RJ Tilburg
TMI detachering bv
Postbus 90137
1006 BC Amsterdam
Magazine september 2004
22e jaargang, september 2004 - nummer 3
LVDT Magazine is een kwartaaluitgave
van de Landelijke Vereniging Dialyse en
Transplantatie
Secretariaat LVDT
Fresiastraat 4
1171 WP Badhoevedorp
fax: 020-358 12 77
e-mail: lvdt@lvdt.nl
Redactieleden
Paul Gundlach, eindredacteur
Charles André, hoofdredacteur
Marja Tellings
Nittert Wiertsema
Alice Bogaarts
Overige bijdragen
Marlies van den Munckhof, corrector
Redactie-adres
Julianalaan 61
6042 JE Roermond
e-mail: redactie@lvdt.nl
De redactie behoudt zich het recht voor
zonder opgaaf van redenen de tekst in te
korten of in het geheel niet te plaatsen
Ledenadministratie
Julianalaan 61
6042 JE Roermond
ledenadministratie@lvdt.nl
Abonnementen
Zie pagina 42
Uw lidmaatschapsnummer staat op het
adreslabel van het LVDT Magazine.
Advertenties
Tarieven zie pagina 42.
Druk
Drukkerij Groels
Postbus 1210
5004 BE Tilburg
Magazine 2004
Lay-out en Design
Kwantes & Ypelaar B.V.
St. Ceciliastraat 30 5038 HA Tilburg
Telefoon: 013-544 56 59

Fuwavaz
Actualiteiten zijn binnen het LVDT
Magazine moeilijk te vangen. De
deadline verstrijkt ruim een maand
voordat het blad in de landelijke
brievenbussen valt. Toch hebben
we in deze editie kunnen inspelen
op een aantal zaken die spelen in
Nederland-Dialyseland. Tijdens de
jaarvergadering in Veldhoven
vroeg een aantal dialyseverpleegkundigen
zich af waarom er geen
aandacht besteed wordt aan het
probleem rond de Fuwavaz, het
nieuwe systeem rond de Functiewaardering
Vereniging Academische
Ziekenhuizen. Omdat de deskundigheid
hieromtrent aanwezig
is bij de leden in de academische
centra was ik dan ook blij dat twee
ingezonden artikelen in de mailbox
van de redactie terecht kwamen.
Verderop in het blad zijn beide artikelen
samengevoegd. Frappant is
dat ik eind augustus een kandidaatcursist
op gesprek heb gehad die
als verpleegkundige werkt in een
academisch ziekenhuis. Op mijn
vraag waarom ze niet gesolliciteerd
heeft in het dialysecentrum in haar
huidige ziekenhuis antwoordde ze
dat het salaris dusdanig onaantrekkelijk
is dat ze richting perifere ziekenhuizen
gaat. Een bedreigende
situatie voor de instroom van cursisten
en het salarisgebouw binnen
de academische ziekenhuizen. Over
de ontwikkeling rond Fuwavaz zal
LVDT Magazine blijven berichten.
Van de redactie
Fuwavaz
Academische ziekenhuizen lichten toe
Succes
Dit jaar gaan er, in vergelijking met
vorige jaren, weinig Nederlandse
verpleegkundigen mee naar het
EDTNA- congres in Genève. Oorzaak:
de bedrijven mogen nog maar
een ‘bepaald’ bedrag bijdragen omdat
in 2004 de dialyseverpleegkundigen
gezien worden als een beroepsbeoefenaar
in dezelfde
categorie als artsen. Het bestuur
heeft hier, met succes, beroep tegen
aangetekend met als gevolg
dat vanaf 1 januari 2005 de regeling
gewijzigd is. Op bladzijde 5 leest u
er alles over.
Afscheid en welkom
De redactie van LVDT Magazine bedankt
Silvia de Jong en Csaba Balint
voor hun inzet rond het Magazine.
Helaas kunnen ze het werk voor
het blad niet meer combineren met
andere werkzaamheden. Alice Bogaarts
mochten we verwelkomen
als nieuwbakken redactielid. Ze
werkt in Ziekenhuisgroep Almelo,
locatie Twenteborg. Alice heeft al
een aantal bijdragen op haar conto
staan, onder andere over de Nederlandse
Nefrologie Dagen en niet te
vergeten haar fotobijdragen.
En de rest ...
Dat herregistratie actueel blijft bewijst
de ingezonden brief van dialyseverpleegkundigen
uit Hilver-
sum. Zij gebruiken hierin een originele
metafoor. Esther Rooyakkers
geeft namens de herregistratiecommissie
reactie.
Verder binnen dit Magazine een
aantal reacties op het artikel over
‘opleiden in Nederland’ waarna diverse
cursisten wederom hun visie
geven op hun opleiding. Vanuit België
een artikel over dialyse en
zwangerschap. Ook hebben bijdragen
uit Den Bosch en Heerlen een
plekje gekregen binnen dit LVDT
Magazine.
Veel leesplezier namens de redactie,
Paul Gundlach,
eindredacteur LVDT Magazine
Copijdata
Attentie:
shuntspecial:
verschijnt medio
oktober/november
Uiterste inzenddatum voor copij
LVDT Magazine nummer 4:
15 november 2004, verschijnt
rond 20 december
Neem altijd ruim van tevoren
contact op met de redactie of uw
bijdrage geplaatst kan worden.
redactie@lvdt.nl
5

6
Dit is de uitkomst van de zaak die
wij als LVDT hebben aangespannen
tegen de CGR wegens het te ruim
interpreteren van het begrip beroepsbeoefenaar
in de wettelijke regeling.
De Stichting Code Geneesmiddelenreclame
(Stichting CGR) is
in 1998 door acht bij de geneesmiddelenvoorziening
betrokken partijen
opgericht en is belast met de opzet
en uitvoering van zelfregulering
op het gebied van geneesmiddelenreclame
gericht op beroepsbeoefenaren.
Bij het toezicht op het
gebied van geneesmiddelenreclame
staan de Gedragscode Geneesmiddelenreclame
en haar nadere
uitwerkingen centraal. Op de website
van de CGR is in het kader van
de gewijzigde definitie van beroepsbeoefenaar
het volgende
nieuwsbericht opgenomen:
(In blok) Het bestuur van de CGR
heeft besloten de definitie van "beroepsbeoefenaar"
in de Gedragscode
Geneesmiddelenreclame aan te
passen aan de definitie in het Reclamebesluit
Geneesmiddelen. Aanleiding
hiertoe is het uitdrukkelijke
standpunt van de Inspectie voor de
Gezondheidszorg dat de door de
CGR gehanteerde definitie een te
ruime interpretatie van de wettelijke
regeling zou betekenen. Voor de
gewijzigde tekst van de definitie beroepsbeoefenaar
kunt u terecht op
de website van de CGR (zie onder).
Kort samengevat vallen onder de
Van het bestuur
CGR wijzigt definitie
Wijziging gaat in op 1 januari 2005
Magazine september 2004
nieuwe definitie van beroepsbeoefenaar
alleen nog personen, die op
grond van de wet bevoegd zijn tot
het voorschrijven en afleveren van
geneesmiddelen, zoals artsen, apothekers,
apothekersassistenten en
drogisten. Personen die uit andere
hoofde beroepsmatig betrokken
zijn bij de verstrekking van geneesmiddelen,
zoals verpleegkundigen
en doktersassistenten, vallen niet
onder deze definitie en dienen te
worden beschouwd als het grote
publiek. De nieuwe tekst van de definitie
treedt in werking op 1 januari
2005. Voor deze overgangstermijn
van een half jaar is gekozen om alle
partijen in het veld in de gelegenheid
te stellen zich aan te passen
aan de nieuwe situatie.
Daarnaast kunt u via de volgende
link de gewijzigde definitie van beroepsbeoefenaar
in de Gedragscode
alsmede een toelichting daarop
raadplegen.
http://www.cgr.nl/index.cfm?pageid=5219
De LVDT hoopt dat bedrijven het
beleid voor onze afzonderlijke leden,
inzake de nieuwe regeling per
1 januari 2005, aanpast en terugbrengt
naar de oude vertrouwde
vorm.
Nier te koop
op internet
Hengelo – Op de
website van de Hengelose nierdonor
R. Wissink bieden twee
mensen deze zomer een nier te
koop aan. In het gastenboek van
zijn www.nierdonor.nl bieden
een man uit Assen en een man
uit Hoofddorp een nier aan tegen
een ‘vergoeding’. Geldbedragen
worden niet genoemd.
Een van de aanbieders verklaart
drie nieren te hebben en bereid
te zijn er een af te staan. In Nederland
is handel in organen
verboden. R. Wissink, die zelf
een nier afstond aan zijn zus,
heeft aangifte gedaan bij de politie.
Die heeft de aangifte echter
niet opgenomen, omdat er geen
geldbedragen zijn genoemd.
Daardoor staat niet vast dat er
winstbejag in het spel is. Wissink
heeft de advertenties niet van
zijn site verwijderd. Hij gebruikt
die om een discussie aan te
zwengelen, onder meer op de site
van de Nierpatiëntenvereniging
Nederland. Volgens Wissink
wordt het tijd dat politiek
Den Haag realistischer omgaat
met het gebrek aan donornieren.
Een gecontroleerd systeem van
aanbieders van nieren zou best
eens kunnen helpen, stelt hij
(Bron: Rotterdams Dagblad, 18
augustus 2004).

De oorlog tussen Noord- en Zuid-
Korea brak uit toen in 1950 Noord-
Koreaanse troepen Zuid-Korea binnenvielen
en binnen enkele
maanden vrijwel het gehele Zuid-
Koreaanse grondgebied bezetten.
Interventie van VN-troepen drong
de Noord-Koreanen terug, maar
nadat Chinese vrijwilligers de
Noord-Koreanen te hulp gekomen
waren, moesten de VN-troepen
zich terugtrekken tot de 38ste
breedtegraad. In 1953 werd een
wapenstilstand gesloten die voorzag
in een uiteindelijke hereniging
van de beide Korea's.
Wie kent niet de serie M.A.S.H.
waarin een satirische visie wordt
gegeven op de Korea-oorlog.
M.A.S.H. staat voor Mobile Army
Surgical Hospital. Deze units lagen
in de frontlinie. Van de Amerikaanse
soldaten die gewond raakten in
de strijd en een nierinsufficiëntie
ontwikkelden, overleed 85%. Van
de gewonden zonder nierfalen
overleed 5%. Om dit probleem het
hoofd te bieden stelde het leger
een eenheid in: het elfde evacuatiehospitaal
vlakbij Pusan met het gebruik
van een dialyse-unit. De
slachtoffers werden vanuit de
M.A.S.H.-units ingevlogen middels
een 30 minuten durende helikoptervlucht.
Het resultaat van de dialysebehandelingen:
een aanmerkelijke
daling in mortaliteit. Dit was
Samenstelling en tekst:
Paul Gundlach
Dialyse all over the world
Opmerkelijke berichten en achtergronden uit de dialysewereld
Terug in de tijd:
de jaren vijftig van de vorige eeuw:
dialyse tijdens de oorlog in Korea
een hernieuwd bewijs dat de nieuwe
kunstnieren levens redden. Een
ander voordeel was dat de gebruikte
dialyseapparatuur tijdens gebruik
getest en verbeterd kon worden.
De gebruikte kunstnier werd
ontwikkeld in Boston waar uiteindelijk
de Kolff-Brigham-kunstnier
ontstond. In deze vorm was hij succesvol
begin jaren vijftig. De nierinsufficiëntie-unit
van het medischchirurgisch
team zat de laatste
anderhalf jaar in Korea om de dialysebehandeling
te volgen na oorlogsletsel.
Ongeveer 150 patiënten
werden behandeld met bemoedigende
resultaten, levensreddend in
sommige gevallen. Natuurlijk zijn
deze resultaten moeilijk te evalueren
omdat nierinsufficiëntie niet
het enige trauma was. Op 18 maart
1953 werd gerapporteerd dat het
sterftecijfer van diverse anurische
soldaten in Korea gereduceerd was
van 90 naar 60 procent nadat behandeling
met de kunstnier werd
toegepast achter de frontlinie. Omdat
het kleine aantallen betreft kan
er echter nauwelijks gesproken
worden van statistische significantie.
In die jaren wordt hemodialyse
gezien als een toegevoegde waarde
bij patiënten met een nierinsufficiëntie.
Er wordt aangegeven dat er
weinig gevaren zijn als de behandeling
uitgevoerd wordt door een
kundig team. Actieve bloedingen
zijn een contra- indicatie. Het toedienen
van heparine kan resulteren
in een fatale bloeding. De kunstnier
belooft van groot belang te zijn bij
oorlogsslachtoffers. Nog vele jaren
blijft dialyse een controversiële behandeling.
(Bron: Internet, diverse legerrapporten
uit die tijd)
Internettip voor de geschiedenisfreaks
onder ons: toets op een willekeurige
zoekmachine (voorbeeld
Google) een combinatie in van bijvoorbeeld
Korea, war, dialyses of
M.A.S.H. Tientallen interessante sites
passeren de revue.
De geschiedenis van de dialyse is
uitgebreid terug te vinden in de
LVDT Magazines (voorheen: INFO)
van 2001 (nummers 3 en 4) en 2002
(nummer 1). U kunt deze via
www.lvdt.nl downloaden.
Hondsdoldheid
Drie transplantatiepatiënten zijn in
de Verenigde Staten overleden aan
hondsdolheid. Zij hadden organen
gekregen van een donor die met
het rabiësvirus besmet bleek te zijn.
De donor vertoonde geen verschijnselen
van de ziekte voor hij in
mei aan een hersenbloeding overleed.
Vier patiënten kregen zijn longen,
nieren en lever. Drie overleden
aan rabiës, de vierde stierf aan
complicaties tijdens een operatie.
(Bron: Dagblad de Limburger 03-
07-2004)
7

8
Tekst: Wilma Veldman,
Lianne Bosscher, Dialysecentrum
Academisch Ziekenhuis Groningen
en Jos Rutgers, LUMC, Leiden
Wat is Fuwavaz?
Fuwavaz betekent letterlijk: Functiewaarderingssysteem
Vereniging
Academische Ziekenhuizen. Dit systeem
is speciaal gemaakt voor de
Academische Ziekenhuizen en voor
de UMC’s. Binnen het Landelijk
Overleg Academische Ziekenhuizen
(LOAZ) is besloten om een nieuw
functiewaarderingssysteem in te
voeren omdat het oude systeem
onvoldoende rekening hield met de
specifieke kerntaken van een Academisch
Ziekenhuis, namelijk patiëntenzorg,
onderwijs en onderzoek.
Met het Fuwavaz wordt beter
aangesloten bij deze kerntaken. De
Fuwavaz is voor de regionale dialysecentra
te vergelijken met de FWG
3.0.
Geschiedenis Fuwavaz
In de CAO-AZ 2000 - 2001 hebben
CAO-partijen afspraken gemaakt
over het ontwerp en de bouw van
het systeem. In de jaren 2001 en
2002 is het systeem gebouwd.
Vanaf 1 januari 2003 is lokaal begonnen
met het proces rondom de
Magazine september 2004
Functiewaarderingssysteem
Tijdens de algemene ledenvergadering van de LVDT tijdens de Nederlandse
NefrologieDagen werd er kort aandacht gevraagd voor de problematiek
rond het nieuwe functiewaarderingssysteem van de Academische Ziekenhuizen,
het Fuwavaz. We merkten dat er binnen de beroepsgroep van dialyseverpleegkundigen
in Nederland en binnen het bestuur van de LVDT
weinig over de Fuwavaz bekend is. Met dit artikel willen wij jullie op de
hoogte brengen van dit systeem en de problematiek hieromtrent.
FUWAVAZ:
de stand van zaken
invoering van Fuwavaz.
De afspraak is dat Fuwavaz per 1 januari
2003 in werking zal treden en
dat de invoering op 1 januari 2005
is afgerond.
Wat is functiewaardering?
Functiewaardering is het naar relatieve
zwaarte ordenen van functies
ten opzichte van elkaar. Het is algemeen
geaccepteerd dat een zwaardere
functie hoger wordt beloond.
De waardering gebeurt met een
functiewaarderingssysteem. Hiermee
wordt aan de hand van een
aantal gezichtspunten vastgesteld
hoe de verschillende functies scoren.
Bij deze uitkomst hoort een salarisschaal.
Hoe werkt Fuwavaz?
Met de toepassing van Fuwavaz
wordt aan iedere functie binnen
een Academisch Ziekenhuis een salarisschaal
gekoppeld. Dit gebeurt
door iedere functie door te meten
en te scoren met behulp van 14
vastgestelde kenmerken. Deze kenmerken
worden systeemkenmer-
ken genoemd. Voor iedere functie
wordt per systeemkenmerk een
score bepaald van 1 tot 5 punten.
Op deze manier kom je per functie
tot een score van 14 tot 70 punten.
De kenmerken worden dus gebruikt
om op objectieve wijze verschillende
functies te beoordelen op onderlinge
zwaarte. In alle functieomschrijvingen
komen dezelfde
kenmerken voor, de een zwaarder,
de ander lichter. De 14 kenmerken
zijn verdeeld in 5 categorieën: resultaatgebieden,
speelruimte, kennis,
vaardigheden en contacten. De
totaalscore wordt met behulp van
een conversietabel omgerekend
naar de bijbehorende salarisschaal.
Bij iedere score behoort een bepaalde
salarisschaal. De kenmerken,
de scores en de daarbij behorende
schalen zijn onderdeel van de
CAO, die overeengekomen is door
de bonden en de VAZ (Vereniging
Academische Ziekenhuizen).
Functiefamilies
Binnen Fuwavaz bestaan 8 functiefamilies,
die naar werksoort zijn gegroepeerd:

verpleging en verzorging
klinisch ondersteunen
klinisch (mede)behandelen
analytisch personeel
wetenschappelijk onderzoek &
onderwijs
management
staf, administratie en secretariaat
facilitair
Normfuncties
Niet iedere functie wordt apart gewaardeerd.
Het Fuwavaz-systeem
maakt onderscheid tussen individuele
functies, zoals hierboven beschreven,
en normfuncties. Normfuncties
zijn landelijk vastgelegde
en omschreven functies waar een
waardering aan gekoppeld is. Een
werkgever kan een medewerker in
een normfunctie plaatsen indien hij
vindt dat de werkzaamheden van
de medewerker in voldoende mate
onder te brengen zijn in een normfunctie.
Indien een bepaalde functie
in een normfunctie wordt geplaatst
staat de waardering vast en kan
hiertegen geen bezwaar meer worden
gemaakt.
Onderhoud van het systeem
Voor het onderhoud van Fuwavaz is
het Fuwa-forum ingesteld, waarin
vertegenwoordigers zitting hebben
vanuit de VAZ en van Centrales
(voor overheidspersoneel). De landelijkefunctiewaarderingsdeskundige
rapporteert jaarlijks aan Fuwaforum
over de toetsing van de
adviezen en adviseert over aanpassingen
of toevoegingen van normfuncties
en/of systeemteksten en
verstrekt desgevraagd informatie
aan Fuwa-forum.Tevens wordt binnen
Fuwa-forum bekeken of aanvullende
normfuncties moeten
worden geschreven.
Dialyseverpleegkundigen
Maar waarom is er over het bovenstaande
nu zoveel ophef ontstaan?
De reden hiervoor betreft de inschaling.
Alle dialyseverpleegkundigen
die werkzaam zijn in een Academisch
Ziekenhuis hebben de
normfunctie van ‘Verpleegkundige
8a’ aangeboden gekregen. Verpleegkundigen
die naast patiëntenzorg
coördinerende taken vervullen
krijgen normfunctie ‘8b’ aangeboden.
De functie van dialyseverpleegkundige
is dus niet ‘gescoord’
aan de hand van de hierboven genoemde
systeemkenmerken maar
is een vastgestelde functie. Echter,
de aangeboden normfunctie van
‘Verpleegkundige 8a/8b’ is dezelfde
functie als die van de verpleegkundigen
die werkzaam zijn op een ‘gewone’
verpleegafdeling en is lager
dan de huidige salarisschaal. Het
mag duidelijk zijn dat wij daarom
als dialyseverpleegkundigen niet
met de aangeboden functies akkoord
gaan.
In een groot aantal academische
centra, waaronder het AZG, hebben
de dialyseverpleegkundigen nu de
functie van Verpleegkundige Intensieve
Zorgpraktijk (of een soortgelijke
functie). Met de komst van Fuwavaz
wordt deze functie echter teniet
gedaan. In Fuwavaz is een limitatieve
lijst van intensieve zorgpraktijken
opgenomen. In deze lijst wordt de
dialyseafdeling niet genoemd.
Bezwaren
In de verschillende academische
ziekenhuizen zijn er momenteel
procedures gaande om bezwaar te
maken tegen de nieuwe inschaling
volgens Fuwavaz. Een aantal afdelingen
heeft reeds een hoorzitting
achter de rug, waarbij een onafhankelijke
commissie de bezwaren zal
beoordelen. In het AZG zal in september
een hoorzitting plaatsvinden.
Als er meer bekend is over de
uitkomsten van de verschillende
hoorzittingen zullen we er in een
volgend LVDT Magazine zeker op
terug komen.
Alles moet kloppen
Naam Aranesp 10, 15, 20, 30, 40, 50, 60, 80, 100, 150 en 300 microgram,
oplossing voor injectie in voorgevulde spuit. Samenstelling
Aranesp 10, 15, 20, 30, 40, 50, 60, 80, 100, 150 en 300 microgram
bevat resp. 10, 15, 20, 30, 40, 50, 60, 80, 100, 150 en 300 microgram
darbepoetin alfa. Indicaties Behandeling van anemie t.g.v.
chronische nierinsufficiëntie bij volwassenen en kinderen ≥11 jaar.
Behandeling van anemie bij volwassen kankerpatiënten met non-myeloïde
maligniteiten die chemotherapie toegediend krijgen. Dosering
en wijze van toediening Behandeling van anemie bij chronische
nierinsufficiëntie: één enkele injectie éénmaal per week, s.c. of i.v. In
sommige gevallen éénmaal per twee weken. Bij patiënten die geen
hemodialyse ondergaan verdient subcutaan gebruik de voorkeur.
Correctiefase: aanvangsdosis is 0,45 µg/kg lichaamsgewicht. Bij onvoldoende
Hb stijging de dosis met ca. 25% verhogen. Dosisverhogingen
niet frequenter dan éénmaal per 4 weken. Indien Hb stijging
>1,6 mmol/l per 4 weken, de dosering verminderen met 25 tot 50%.
Bij Hb >8,7 mmol/l de behandeling onderbreken tot Hb 6,8 mmol/l individueel
bepalen. Indien dosisaanpassing is vereist om Hb op gewenste
niveau te houden, de dosis met ongeveer 25% wijzigen. Bij
een Hb >8,7 mmol/l de behandeling onderbreken tot Hb 7,5 mmol/l en de noodzaak
tot bloedtransfusies te verminderen. De aanbevolen aanvangsdosering
is 2,25 µg/kg lichaamsgewicht éénmaal per week. Bij onvoldoende
stijging van het Hb (8,7 mmol/l toediening van Aranesp onderbreken
tot Hb tot

10
Magazine september 2004
Net iets meer plezier in je werk
Het beroep van verpleegkundige heb je bewust gekozen.
Het geeft voldoening. Het is werk waar je plezier in hebt.
Maar als het aan jou zou liggen, zou je sommige zaken
toch net even iets anders regelen. Efficiënter, patiëntvriendelijker.
Dat geeft net iets meer plezier in je werk.
Onze afdelingen algemene interne geneeskunde, nefrologie
en dialyse gaan volop veranderen. En we zoeken
nog enkele collega’s,
verpleegkundigen niveau 4 en 5 en
dialyseverpleegkundigen (in opleiding)
die mee willen helpen die veranderingen vorm te geven.
De gecertificeerde dialyseafdeling gaat over van de locatie
Clara naar het Zuider, en komt daarmee in de nabijheid
van onze overige topklinische functies. Dat betekent
meer dan verhuizen op zich. De afdelingen interne
geneeskunde van onze beide ziekenhuislocaties gaan
we samenvoegen. En dat betekent meer dan een organisatorische
verandering alleen. Zo specialiseren we ons
verder in de zorg voor maag-darm-leverpatiënten, brei-
MCRZ - Personeelszaken
t.a.v. mevrouw H.A. Hüsken
Postbus 9119, 3007 AC Rotterdam
den we de aandacht voor diabeteszorg verder uit en
geven we een kwaliteitsimpuls aan de nefrologie. Zo
maken we deze afdelingen die veel ruimte bieden voor
aandacht voor de patiënt, ook nog eens tot veelzijdige,
afwisselende afdelingen.
En alsof dat niet voldoende is: we zijn drukdoende een
nieuwe zorgvisie te implementeren. Met eerstverantwoordelijke
verpleegkundigen, functiedifferentiatie, en
leerlingbegeleiding als onderdeel van het werk. Al die
veranderingen grijpen we aan om sommige zaken ook
net even iets anders te regelen. Efficiënter, patiëntvriendelijker.
Heb je zin met ons mee te veranderen? Sommige zaken
net even iets anders te regelen? Zoek jij net iets meer
plezier in je werk? Stel ons al je vragen, of solliciteer. Bel
via (010) 290 3033 naar Annette Brand, secretaresse
van onze zorgmanagers, en vraag naar Carin Broeders
of Ria Driessen. Je kunt natuurlijk ook mailen. Stuur je
reactie naar carriere@mcrz.nl.
Solliciteer je liever schriftelijk? Een kort briefje volstaat,
en heb je een CV, stuur het dan mee.

adv fresenius workshop pdf

Patiënten met Chronische Nierinsufficiëntie hebben veel cardiovasculaire complicaties, zoals Linker Ventrikel Hypertrofie 1 . LVH kan
een gevolg zijn van de hemodynamische veranderingen die worden veroorzaakt door anemie 2 . Een goede reden dus om, als u een
nierpatiënt behandelt, er ook vroegtijdig voor te zorgen dat het Hb klopt.
Voor verkorte 1B tekst en referenties, zie elders in dit blad.
Alles moet kloppen
Magazine september 2004
Als alles klopt, klopt het Hb

De Columns
De Columns Columns
steriel versus onsteriel
Stofvlokken, diverse dopjes afkomstig
van de lijnensets, bicarbonaatvlekken,
opgedroogd concentraat,
bloedresten (in de kieren van de
stoel en onder aan de leuning, op
de wieltjes van de machines, op de
vloer, de wand en het plafond), halve
boterhammen, stukken crackers,
stukjes kaas, een enkele crouton,
bundels elektrische snoeren, antennesnoeren
en waterslangen met
daartussen een mengsel van bovenstaande
restanten, stinkende
putjes, slechte of geen klimaatbeheersing,
duimendik stof op kasten
en andere hoge dingen die niet op
de lijst van schoon te maken zaken
staan van het schoonmaakbedrijf.
Welkom op de doorsnee dialyseafdeling.
Een mondmasker, steriele handschoenen,
een uniform, een overschort
of steriele jas, een steriel
aansluitpakket, steriele naalden,
steriele spuiten, steriele lijnen en
steriele kunstnier, handzeep, jodiumscrub,
handalcohol, haarnetje,
OK-petje, aansluitbril, aansluitmasker,
steriel matje voor onder de
arm, een in alcohol gedrenkt steriel
gaasje om de shunt steriel te maken,
een kamerscherm, steriele
dopjes, steriele pleisters, etc.
Het milieu en het kostenplaatje in
ogenschouw genomen zou het allemaal
wel wat minder steriel kunnen.
Met onsteriele handschoenen
kun je ook prima iemand met een
shunt aansluiten zolang je de naald
maar niet aanraakt. Waarom doen
The Naked Nurse
we dat dan niet? Veel te eng en wie
weet, misschien krijgen we wel infecties!
En wat dacht je van zo’n uniform?
In wat voor tijd leven we eigenlijk?
Waarom trekken we dat ding aan?
Voelen we ons zekerder in zo’n
ding, geeft het ons een zekere status?
Zijn we niet anders gewend?
Durven we het niet in een hoek te
gooien uit angst voor de gevolgen?
Voor de infectiegevoeligheid maakt
het niets uit. Het scheelt thuis wel in
de wasmachine maar als ik dialysepatiënt
zou zijn zag ik liever verpleegkundigen
en artsen in hun dagelijkse
kleren. Het zou me minder
het gevoel geven ziek te zijn. Op
sommige kinderafdelingen werkt
dit ook al heel goed. Tijdens de laatste
NND-dagen was er een verpleegkundige
die een praatje hield
over maatschappelijk werk wat dan
door verpleegkundigen gedaan
Illustratie:
werd. Zij merkte zonder uniform
ook meer diepgang in het contact
met de patiënt op. Misschien dat
we daar bang voor zijn. Maar angsten
zijn er om overwonnen te worden.
Waarom zou je het uniform op
je afdeling niet gewoon afschaffen?
Breng het in voor de werkbespreking,
stem er over, doe er via je
baas een kledingvergoeding bij en
klaar is Kees. Natuurlijk komen er
bezwaren uit en van buiten het
team maar als je op de IC moet zijn
doe je toch gewoon zo’n artsenjas
aan? Staat wel zo interessant.
Het geld dat de directie uitspaart
met bovenstaande tips moet wel
goed besteed worden.
Ik zat te denken aan een goed gemotiveerd
zelfstandig inventief
schoonmaakwonder die fulltime op
de afdeling kan worden ingezet.
Is dat zo gek?
13

14
Tekst: Jeannette. Noordhuis en
Anneloes Wilschut
Een impressie van de presentaties
tijdens het symposium
Grenzen verleggen
Om 10.15 uur werd het symposium
geopend door Lara Elshove, voorzitter
van de Landelijke Werkgroep
Transplantatie Verpleegkunde. De
internationale gast Frank van Gelder,
transplantatiecoördinator in de
Universiteitskliniek Gasthuisberg te
Leuven, opende de serie presentaties
met de vraag “Grenzen verleggen
in de zoektocht naar verbetering:
lage donatiecijfers en wat
kunnen we eraan doen?”. Verschillende
landen worden met elkaar
vergeleken wat betreft de orgaanproblematiek
en de impact op het
aantal transplantaties dat ze uitvoeren.
Opvallen is het feit dat 98% van
de Belgische bevolking zich niet geregistreerd
heeft. Dit in vergelijking
met 73% van de Nederlandse bevolking.
Bij overlijden in België is
wegname regel tenzij er sprake is
van een weigering van de overledene
(negatieve registratie) of door de
nabestaanden. Dit in tegenstelling
tot het Nederlandse systeem, waar-
Magazine september 2004
Op 11 juni 2004 heeft in het Universitair Medisch Centrum te Utrecht het
eerste Symposium Transplantatieverpleegkunde plaatsgevonden, georganiseerd
door de Landelijke Werkgroep Transplantatie Verpleegkunde.
Met een opkomst van 200 verpleegkundigen kan worden teruggekeken op
een geslaagde dag. De doelstelling van de organisatie was een gevarieerd
programma aan te bieden met verpleegkundige, medische, ethische en juridische
aspecten. Hierbij was het van belang de nieuwste ontwikkelingen
op het gebied van de transplantatieverpleegkunde aan de orde te laten komen.
De reacties van de deelnemers waren dusdanig positief dat gesteld
kan worden dat die doelstelling ruimschoots behaald is.
1e Symposium
Transplantatieverpleegkunde
geslaagd!
Een impressie van de inschrijving aan het begin van het symposium.
bij er vanuit gegaan wordt dat iedereen
die positief tegenover de
donatie staat zich expliciet registreert
(volledig beslissysteem). Van
Gelder benadrukt dat orgaandonatie
een samenspel is tussen de wet,
het aantal potentiële donoren, het
aantal beschikbare bedden op de
Intensive Care’s, de kwaliteit van de
donorzorg en de organisatie. In het
ideale model zou volgens van Gelder
gedacht moeten worden aan
een gunstige wetgeving, donordetectie,
optimale begeleiding van de
medische teams, procedureomschrijving,
optimalisatie van orga-
nen van ‘mindere’ kwaliteit en de
levende donatie procedure.
Van postmortale
orgaandonatie tot
transplantatie
Willem Hordijk, transplantatiecoördinator
van het Universitair Medisch
Centrum St. Radboud te Nijmegen,
zette in zijn presentatie de
stappen uiteen van postmortale orgaandonatie
tot transplantatie. Hordijk
heeft inzicht gegeven in de medisch-technische
en logistieke
uitvoering van orgaandonatiepro-

cedures in Nederland. Hierbij werden
de verschillen aangegeven tussen
levende en postmortale orgaandonatie
en tussen
heart-beating en non-heart-beating
orgaandonatie. Ook werd uitgebreid
ingegaan op de “hersendooddiagnostiek”.
Hordijk sloot af met
de procedure van de postmortale
orgaandonatie op de Intensive Care
en de operatiekamer.
‘Hand in de buik’
De laatste presentatie voor de pauze
was van de heer Mirza Idu, vaatchirurg
uit het Academisch Medisch
Centrum te Amsterdam. Idu
bespreekt de laparoscopische
hand-assisted donornefrectomie
als alternatief voor kadaver-niertransplantaties.
In het AMC wordt
deze methode reeds als Gouden
Standaard gehanteerd. De minimaal
invasieve methode geeft goede
resultaten voor zowel donor als
ontvanger en heeft als voordelen
een sneller herstel, minder pijn en
een betere cosmetiek bij de donor.
In de zaal brak hilariteit uit tijdens
het vertonen van de film “ kijkoperatie
met de hand in de buik”. Deze
film gaf een goede impressie van
de techniek die bij deze operatie gebruikt
wordt.
Kwaliteit van leven
Na een uitgebreide lunch gaf Els
ten Vergert, hoofd van het Medical
Technology Assessment Bureau
van het Academisch Ziekenhuis
Groningen een presentatie over de
kwaliteit van leven van longtransplantatiepatiënten
voor en na transplantatie.
De Academische Ziekenhuizen
te Groningen, Utrecht en
Rotterdam participeren vanaf 1992
in een studie waarbij wordt gekeken
naar hoe, en in welke mate, de
kwaliteit van leven verandert als gevolg
van een longtransplantatie. De
conclusies zijn dat al na een maand
na longtransplantatie een aanzienlijke
verbetering is opgetreden van
de kwaliteit van leven. Deze positieve
trend zet zich door tot 4 jaar na
de transplantatie. Het fysieke functioneren
is na transplantatie sterk
verbeterd, desondanks zijn er problemen
bij het vinden van betaald
werk. Tevens blijkt dat de transplantatie
psychosociale problemen
geeft, waaruit te concluderen valt
dat een goede nazorg erg belangrijk
is.
Seksualiteit
Willem Diemont, internist in het
Universitair Medisch Centrum St.
Radboud te Nijmegen, ging in op
het thema seksualiteit bij patiënten
met een chronische nierziekte. Dit
werd gedaan aan de hand van een
uiteenzetting van de resultaten van
een landelijk onderzoek wat uitge-
Frank van gelder, President elect van de international
Transplant Nurses Society
(ITNS) en Transplantiecoördinator te leuven.
voerd is bij patiënten met niervervangende
therapie. Diemont benadrukt
dat het bij seksuele problematiek
van belang is dat duidelijk
wordt of er sprake is van disfunctie
of niet en of de patiënt dit zelf als
een probleem ervaart of niet. Als de
patiënt een probleem ervaart, met
of zonder disfunctie, dient dit behandeld
te worden. Voor verpleegkundigen
is het belangrijk om in
staat te zijn seksualiteit bespreekbaar
te maken, toestemming te vragen
aan de patiënt om over seksualiteit
te praten en op de hoogte te
zijn van de verwijsmogelijkheden.
15

16
Cross-over transplantatie
Marry de Klerk, coördinator niertransplantatie
van het Erasmus MC
te Rotterdam heeft een presentatie
gegeven over het landelijke crossover
niertransplantatieprogramma.
Wanneer er bij donor-ontvangerparen
sprake is van bloedgroepincompatibiliteit
of de aanwezigheid
van tegen de donor gerichte antilichamen
bij de ontvanger, dan is
cross-over-niertransplantatie een
oplossing. Cross-over is een vorm
van nierdonatie bij leven, waarbij
nieuwe donor-ontvanger-paren gevormd
worden die wel matchen.
Belangrijke uitgangspunten bij het
programma zijn dat de donor naar
het centrum van de ontvanger reist,
dat beide transplantaties op dezelfde
dag en tegelijkertijd plaatsvinden,
waarbij gestreefd wordt naar
anonimiteit tussen de paren. De nacontrole
van zowel donor als ontvanger
vindt plaats in het oorspronkelijke
centrum. Tussen maart en
juli 2004 hebben inmiddels 6 crossover-
niertransplantaties plaatsgevonden.
Magazine september 2004
Immunosuppressiva
Teun van Gelder, klinisch farmacoloog
van het Erasmus MC te Rotterdam,
ging op een verhelderende
manier in op de huidige immunosuppressiva
en de werking en bijwerking
hiervan.
Het streven vanuit de farmacie is te
komen tot een betere totale effectiviteit
bij lagere doseringen van de
afzonderlijke middelen waardoor
toxiciteit wordt beperkt.
De nieuwe ontwikkeling is het individualiseren
van de immunosuppressiva
en zorgen voor een zo laag
mogelijke dosering, waarbij de
kans op rejectie afgewogen wordt
tegen de winst van minder immunosuppressiva.
De ervaringsdeskundige
Na alle medische deskundigen op
het gebied van transplantatie was
er ruimte voor een ervaringsdeskundige.
Piet Legerstee, die in 2002
een levertransplantatie heeft ondergaan,
deelde zijn verhaal met de
aanwezigen.
Legerstee vertelde over zijn ervaringen
tijdens de wachtlijstperiode,
ten tijde van de oproep en de periode
na de transplantatie.
Hierbij kwamen de impact die dit alles
heeft gehad op hem als patiënt
en zijn familieleden alsmede de
daarbij horende emoties duidelijk
naar voren.
Casuïstiek
Mike Bos, ethicus en lid van de Gezondheidsraad
was de laatste in de
serie presentaties. Bos had een interactief
verhaal aan de hand van
casuïstiek.
Thema’s en situaties waarmee verpleegkundigen
in het kader van orgaandonatie
en transplantatie geconfronteerd
kunnen worden,
waren hierin verweven. Van belang
bij het aandragen van oplossingen
is wat bij de wet is vastgelegd over
bepaalde zaken.
Conclusie
Alle presentaties verliepen op schema,
waardoor er voldoende gelegenheid
over bleef voor vragen en
discussie. Deze geslaagde dag
werd afgesloten door Lara Elshove,
die van de gelegenheid gebruik
maakte de sprekers, sponsoren en
organisatoren te bedanken.

Geachte redactie,
Herregistratiekippen
Een reactie op de ingezonden brief “500 punten, geen
punt maar ...”, uit het vorige Magazine. Eigenlijk hadden
wij als dialyseverpleegkundigen het er over gehad om
een reactie te geven op het accreditatiesysteem. Natuurlijk,
dat er iets komt, is toe te juichen; we kunnen heel
veel van elkaar leren, we hoeven niet allemaal hetzelfde
wiel uit te vinden en vooral, we hoeven niet in een kuil te
vallen waar een ander al mee te maken heeft gehad. Net
als “Paula” staan wij beslist niet afwijzend tegen een
systeem dat een bijdrage kan leveren aan voldoende
(bij)scholing en het zo hoog mogelijk houden van het
kennisniveau. Daaraan toegevoegd: het accreditatiesysteem
moet zo toegankelijk mogelijk zijn voor iedereen.
Wij hebben zelf het idee dat het accreditatiesysteem nog
niet helemaal ”uitgebroed” is en nog ietwat prematuur
op de wereld is gezet. Het zaait de nodige onrust op de
afdeling. Om het verhaal van het ei verder te verklaren:
we gaan nu als volgzame kippen volop graantjes scharrelen
om genoeg eieren te kunnen leggen. Dit om ons
plekje op het erf veilig te stellen. Maar wat gebeurt er
met een kip die te weinig heeft kunnen scharrelen of
niet genoeg eieren heeft kunnen leggen? Komt er een
nieuwe pikorde in het kippenhok en krijgen we scharrelkippen,
2de rangskippen en zelfs spoel-, sorry, soepkippen?
Het is toch prettig te weten, ook als kip zijnde,
dat je weet waar je aan toe bent. Wat gebeurt er met
kippen die al eerder eieren hebben uitgebroed en nu
parttime scharrelen omdat ze op de kuikens moeten
passen? Heeft een fulltime kip meer recht op scharrelen
dan een parttime kip?
Is een kip die heel veel eieren heeft gelegd een betere
kip? (Is er bij hoge productie niet een grotere kans op
windeieren?)
Wat ook nog meetelt: een boer die al te weinig kippen
heeft laat niet snel wat kippen een dagje weggaan. Kortom,
hoe kan je als kip zorgen dat je de juiste hoeveelheid
graankorrels bij elkaar kan scharrelen en voldoende eieren
kan leggen zodat je de boer tevreden houdt?
Nu willen wij beslist niemand, en vooral onszelf natuurlijk
niet, met kippen vergelijken, dit is gedaan om een ieders
aandacht te trekken en hopelijk hebben we die nu.
We hebben nog heel wat vragen, die niet alleen wij
hebben maar die waarschijnlijk in meerdere centra
moeilijk te beantwoorden zijn:
wat gebeurt er als je die gestelde hoeveelheid punten
niet haalt?
Is een verpleegkundige die zich helemaal suf heeft gelopen
en heel veel punten heeft behaald een betere
verpleegkundige?
Je boft als je naar een EDTNA-congres in het buitenland
mag, je kan niet afwisselen met collega’s, wel veel
punten scoren.
Moet iemand die parttime werkt om wat voor reden
dan ook, verplicht maar meer in eigen tijd gaan doen?
Is dat eerlijk? Los van vrije tijd zijn er ook vaak reiskosten,
inschrijfgeld en kosten van kinderopvang.
Krijg je “naar rato” vergoeding van symposia-uren, terwijl
je wel allemaal aan dezelfde eisen moet voldoen?
Moet je vakantiedagen gaan gebruiken als de werkgever
vindt dat het jouw beurt niet is?
Krijg je niet meer ongemotiveerde mensen die er alleen
maar zitten om de nodige punten te behalen?
Kunnen de symposia, etc. wel de toename van het aantal
(verplichte) deelnemers aan?
Niet alle centra zitten overdadig in het personeel, hoe
moet je dit oplossen?
Er zijn voor ons nog te veel vragen en onduidelijkheden
om voor 100% achter het accreditatiesysteem te kunnen
staan. We hopen, net als misschien de redactie, op reactie!
Zodat we uiteindelijk met zijn allen een prachtig, voldragen
ei kunnen uitbroeden (voor de hanen onder ons,
daar hebben we wel degelijk aandacht voor, we zijn jullie
niet vergeten. Maar net als in een echt kippenhok zijn de
hanen erg in de minderheid, dus vandaar het kippenverhaal!
In het algemeen leggen hanen ook geen eieren, het
verhaal was niet kloppend te krijgen).
We rekenen natuurlijk wel op publicatie van deze reactie!!!
Dialyseverpleegkundigen Stichting Dialysecentrum ’t
Gooi te Hilversum: Ragna Panman, Ron Butoh, Corrie
Post, Margo Wagenaar, Paulien van Doorn, Henri van
Zandvoort, Hester Wiekard, Simone van de Kruis, Anne
Margreet Hoes, Gonnie ten Heuvel, Marion Heinsius,
Lucia Besamusca, Bregje Schaap, Corrie Haselager,
Vera Veldman en Rommert Politiek.
OPINIE
INGEZONDEN BRIEF
17

INGEZONDEN BRIEF
OPINIE
18
Het accreditatiesysteem is op 1 januari 2004 van start
gegaan. Ik hoor vaak: “als ik nou die 500 punten over 5
jaar niet haal, wat dan?”. Wij als commissie en het
LVDT-bestuur denken dat het zeker te halen is. Je moet
er natuurlijk wel wat voor doen. Zoals ik al in een voorgaande
editie geschreven heb, is het aantal punten op
verschillende manieren te behalen.
Bezoeken van symposia, congressen
Volgen van workshops, klinische lessen
Bijwonen van de afdelingsbijscholingen
Geven van een klinische les of een voordracht op
een congres
Schrijven van een artikel.
Zo zijn er dus volop manieren om je punten bij elkaar
te krijgen. Ja maar, hoor ik een aantal mensen zeggen,
ik werk parttime en hoe krijg ik dan mijn punten bij elkaar?
Mijn collega werkt fulltime en heeft dus veel meer
gelegenheid om punten bij elkaar te verzamelen. Ook
dit kan ik weerleggen. Een parttimer heeft net zoveel
mogelijkheden als een fulltimer. 100 punten per jaar is
ongeveer gelijk aan 12 uur geaccrediteerde scholing.
Ook een parttimer krijgt deze 12 uur scholing per jaar
(CAO).
Maar waar gaat het nu eigelijk om? Dialyseverpleegkundige
zijn en blijven!!!
De jacht op punten is sinds 1 januari 2004 begonnen.
Maar daar is het niet om begonnen. Het klinkt misschien
idealistisch, maar het herregistratiesysteem is
bedoeld om de kwaliteit van de beroepsgroep te objectiveren.
En een handvat te krijgen om de hoeveelheid
scholing inzichtelijk te maken. Natuurlijk is het niet zo
dat hoe meer punten je hebt des te beter je bent. Het
herregistratiesysteem zegt iets over de hoeveelheid
scholing die je hebt gevolgd. Het is een indicatie voor
jezelf en de afdeling. Het geeft je als dialyseverpleegkundige
ingangen bij de jaargesprekken. Natuurlijk is
het systeem voor de leidinggevende te gebruiken om
de “ongemotiveerde” verpleegkundige te motiveren.
De kwaliteit van de scholing is door de accreditatie die
er aan is verleend, van een bepaald niveau.
Magazine september 2004
Dialyseverpleegkundige
zijn en blijven!!!!
Daarnaast is vanuit het ministerie de vraag gesteld een
systeem op te stellen voor herregistratie van de verpleegkundige
beroepsgroepen. Met trots kunnen we
nog steeds zeggen dat we de eersten zijn die het geregeld
hebben.
Natuurlijk hebben we een aantal kinderziektes. Ten eerste
zijn we overspoeld met aanvragen voor accreditatie.
Alle aanvragen moeten behandeld worden, geregistreerd
en verwerkt op de site. Door het enorme aantal
aanvragen is het nog steeds moeilijk om alles te verwerken
en lopen we nog steeds niet op schema. Last
but not least ligt er een probleem bij de site. De site is
niet berekend op de grote hoeveelheid aanvragen en
wordt op korte termijn aangepast. Verder is de koppeling
van de ledenadministratie onlangs in orde gekomen.
Dit alles geeft vertraging bij het verwerken van de
aanvragen. Mede dankzij jullie goedkeuring op de
NND- dagen is het administratiekantoor druk bezig alle
aanvragen te registreren en alles in goede banen te leiden.
We zijn ook erg gelukkig met deze toezegging van
jullie kant.
Ik ben nog steeds overtuigd van het succes van het systeem.
We moeten er hard aan werken het systeem te
optimaliseren. Het allerbelangrijkste is wel de dialyseverpleegkundigen
er van te overtuigen dat het geen
puntenjacht is, maar een systeem voor kwaliteit. Om te
laten zien hoe je als dialyseverpleegkundige er voor
staat. En vooral dialyseverpleegkundige zijn en blijven!!!!
Zodat we uiteindelijk heerlijk als kippetjes ons graantje
mee kunnen pikken en een mooi eitje kunnen leggen.
En heerlijk met z’n allen op stok kunnen gaan. En met
onze beroepsgroep haantje de voorste kunnen zijn.
Met vriendelijke groeten namens de accreditatiecommissie,
Esther Rooyakkers.

Uitbreiding dialysecentrum
Continuïteit in het reeds bestaande
opleidingstraject was moeilijk te
waarborgen. Patiënten uit de predialysefase
stroomden in op de unit
‘selfcare’. Dit was een unit met 8 dialysestations
waar patiënten hun behandeling
gedeeltelijk zelf uitvoerden,
maar waar ook patiënten
werden opgeleid. Nieuwe patiënten
waren snel afgeleid door alle activiteiten
binnen de unit. Er kon niet voldoende
rust gecreëerd worden om
gerichte informatie te geven. Er waren
te veel verpleegkundigen betrokken
bij het proces, wat een goede
afstemming moeilijk maakte. In
januari 2004 vond uitbreiding plaats
van het dialysecentrum. Een nieuwe
vleugel werd aangebouwd en in het
bestaande deel kwam een kleine
ruimte vrij. Dit maakte het mogelijk
om het brugstation te realiseren. Dit
is een aparte ruimte waar maximaal
2 patiënten met een verpleegkundige
kunnen verblijven.
Fosfaatregulatie
Op het brugstation stelt de dialyseverpleegkundige samen met de patiënt
het educatietraject vast ten aanzien van de hemodialysebehandeling. Er
wordt gebruik gemaakt van standaard opleidingsplannen. De verpleegkundige
ondersteunt, instrueert, observeert en controleert. Een klein team van
dialyse-verpleegkundigen is verantwoordelijk voor het brugstation, waardoor
de continuïteit en kwaliteit wordt gegarandeerd. Zelfredzaamheid van
de patiënt staat centraal in de visie van het dialysecentrum van het Jeroen
Bosch Ziekenhuis. Zelfzorg draagt bij aan eigenwaarde, geeft kennis en inzicht
in het gehele dialyseproces waardoor onafhankelijkheid wordt bereikt.
Tijdens de Nederlandse Nefrologie Dagen op 25 en 26 maart in Veldhoven
wisten dialyseverpleegkundigen Angèle Hahnraths-Aarts en Manon Hertog-
Custers, werkzaam in het Academisch Ziekenhuis te Maastricht, een eerste
prijs in de wacht te slepen. Die danken zij aan de abstract over hun onderzoek
naar het effect van intensieve verpleegkundige begeleiding bij het innemen
van fosfaatbindende medicijnen bij dialysepatiënten.
Vraaggerichte zorg
Doelstelling van het brugstation is
dat alle hemodialysepatiënten uit
de predialysefase en alle acute patiënten
die chronisch geworden
zijn, binnen 12 weken alle informatie
hebben gekregen over hun hemodialysebehandeling.
Tekst: Thelma van der Heijden, verpleegkundig
coördinator Dialysecentrum
Jeroen Bosch Ziekenhuis,
’s-Hertogenbosch
Brugstation:
overgang van predialyse
naar hemodialyse
Links Thelma van der Heijden en rechts Marja Soetens.
Bovendien leren zij aan de hand
van het opleidingsplan de behandeling
uit te voeren tot dat niveau
wat haalbaar is voor die patiënt.
Men werkt met vraaggerichte zorg.
Niet automatisch zorgen voor, maar
kijken wat de patiënt zelf kan en
waar de patiënt ondersteuning nodig
heeft.
19

20
Opleidingsplan
Wanneer een patiënt instroomt op
het brugstation wordt er gestart
met het opleidingsplan. Het opleidingsplan
bestaat uit 4 fases. In fase
1 en 2 staat de basisinformatie
beschreven. Dit is informatie die
aan alle patiënten gegeven moet
worden. In fase 3 en 4 staat beschreven
wat van belang is bij het
zelf uitvoeren van de behandeling.
De mogelijkheid bestaat dat men
Traject nierfunctievervangende
therapie (in kolom)
Het brugstation is geïntegreerd
in het traject dat patiënten doorlopen
wanneer zij een nierfunctievervangende
therapie moeten
ondergaan. Dit traject ziet er als
volgt uit:
Polikliniek: het eerste contact
tussen nefroloog en patiënt.
Predialyse: oriëntatie in de
verschillende behandelvormen
door voorlichting tijdens individuele
gesprekken en informatieavonden.
De keuze voor de behandelvorm
wordt gemaakt en
de patiënt wordt voorbereid op
de behandeling.
Peritoneaal dialyse (PD): wanneer
patiënten kiezen voor peritoneaal
dialyse worden zij begeleid
door het PD-team.
Hemodialyse: patiënten stromen
vanuit de predialyse fase in
op het brugstation.
Vanuit het brugstation gaan
patiënten naar een hoog- of laagactieve
unit.
Wanneer patiënten in het centrum
actief zijn in hun behandeling,
lijkt de stap naar thuisdialyse
makkelijker te maken.
Magazine september 2004
een fase uit het opleidingsplan (gedeeltelijk)
overslaat. Iemand die de
Nederlandse taal niet beheerst, kan
geen dagkaart invullen, maar bijvoorbeeld
wel een machine opbouwen.
Iemand die slecht ziet, kan
geen machine opbouwen, maar
wel bloeduitslagen interpreteren.
Afspraken over leermethode
Met de patiënt wordt een leermethode
afgesproken: leert men het
makkelijkst door zelf te lezen, wil
men dat de verpleegkundige de
handeling voordoet, of doet men
het liever meteen zelf met begeleiding?
Door middel van tekens geeft
de verpleegkundige in het plan aan
wat besproken is, wat extra aandacht
nodig heeft of wat afgesloten
is. In het opleidingsplan is ruimte
om de individuele behoefte van de
patiënt aan te geven. Het plan is
verwerkt in Diamant, het automatiseringssysteem.
Een keer per week
spreken de verpleegkundigen van
het brugstation de ontwikkelingen
van de patiënten door en wordt het
plan eventueel bijgesteld.
Overplaatsing naar unit
Wanneer het opleidingsplan is
doorlopen en het duidelijk is waar
de zorgvraag van de patiënt ligt,
wordt de patiënt overgeplaatst naar
een passende unit. Dit kan een
hoogactieve unit zijn waar patiënten
weinig tot geen ondersteuning
nodig hebben bij het uitvoeren van
hun behandeling (fase 3 en 4). Het
kan ook een laagactieve unit zijn,
waar patiënten veel ondersteuning
nodig hebben. De patiënt krijgt op
de definitieve unit een zorgcoördinator
toegewezen. Overdracht vanuit
het brugstation vindt plaats aan
de zorgcoördinator voordat de patiënt
het brugstation verlaat. Er
wordt een evaluatiedatum van het
opleidingsplan vastgesteld. Op de
unit is de zorgcoördinator verantwoordelijk
voor het evalueren en
eventueel bijstellen van het opleidingsplan.
Periode
Inmiddels heeft een aantal patiënten
het brugstation bezocht en zijn
doorgestroomd naar hun definitieve
unit.
De periode dat iemand op het brugstation
verblijft, verschilt erg. Dit
heeft te maken met de hoeveelheid
informatie die de patiënt kan opnemen.
Soms komt een patiënt heel
ver in het opleidingsplan. Hij kan
dan zelf de machine opbouwen,
aan- en afsluiten en hij kan de bloeduitslagen
en medicatie zelf interpreteren.
Soms komt de patiënt niet ver
en verlaat al na een paar weken het
brugstation. Belangrijk is dat er bij
elke patiënt is gekeken naar wat
haalbaar is en dat alle informatie is
gegeven die men moet krijgen.
Eigen verantwoordelijkheid
Door het opleidingsplan hebben we
een feitelijke vastlegging, controle
en borging van het proces. We hebben
gemerkt dat het patiënten kan
afschrikken wanneer zij merken dat
wij een actieve houding verwachten
ten aanzien van hun dialysebehandeling.
We hebben geleerd dat
onze houding erg belangrijk is. We
stellen de patiënt gerust, maar wijzen
ook op de eigen verantwoordelijkheid.
Wanneer je als dialysecentrum
uitstraalt dat betrokkenheid in
de behandeling belangrijk is, dan
zal dit ook zo door de patiënt worden
ervaren.
Goede afstemming
zorgvraag
De ruimte waarin het brugstation
zich bevindt geeft rust voor zowel de
patiënt als de verpleegkundige. Er
zijn minder factoren die voor afleiding
zorgen. Doordat er voor een
klein team van verpleegkundigen
gekozen is, is goede afstemming
van de zorgvraag mogelijk. Verpleegkundigen
zijn goed op de
hoogte van de vorderingen van de
patiënt. De continuïteit blijft gehand-

haafd. Op dit moment wordt de laatste
hand gelegd aan het opleidingsboek.
Dit is een boek voor patiënten
waarin alle informatie over hemodialyse
beschreven staat. De indeling
van het boek is hetzelfde als het
opleidingsplan, zodat een patiënt
gericht informatie kan opzoeken.
We blijven kritisch naar onszelf kijken
(wat gaat goed, waar zijn verbeteringen
mogelijk?) om uiteindelijk
tot een zo goed mogelijk resultaat te
komen.
Door het openen van het brugstation
hebben we als centrum opnieuw
een stap gezet in het verhogen
van de kwaliteit van zorg.
21

Nursing, hét vakblad voor verpleegkundigen, organiseert dit jaar weer het Nursing Event,
op 14, 15 en 16 december 2004 van 10.00 tot 17.00 uur in het World Trade Center te Rotterdam!
Dit jaar drie dagen lang, waarin innovatie, educatie en informatie centraal staan. Met een zeer uitgebreid workshopprogramma
van hoog niveau, voor verpleegkundigen én voor gespecialiseerde verpleegkundigen, zoals
de ic-, ccu-, oncologie- en psychiatrisch verpleegkundigen. Daarnaast geeft een groot aantal exposanten acte
de présence; bedrijven, vakorganisaties, zorginstellingen en patiëntenverenigingen vertellen je alles over hun
producten, diensten en carrièremogelijkheden!
■ Wat vind je op het Nursing Event 2004?
• 135 workshops
• veel specialistische vakgebieden
• praktijklokaal
• collegeserie
• ongeveer 80 exposanten
• gratis koffie en thee
AANMELDINGSFORMULIER
JA, ik meld me aan voor het Nursing Event op
(s.v.p. aankruisen!)
14 december 2004. Ik betaal € 40,- excl. btw.
15 december 2004. Ik betaal € 40,- excl. btw.
16 december 2004. Ik betaal € 40,- excl. btw.
Ik ben geabonneerd op Nursing en ontvang
een korting van € 12,50 op de toegangsprijs.
Mijn abonneenummer is
Ik meld me aan voor 1 december en loot mee
naar een van de drie MP3-spelers.
Ik wil graag op de hoogte gehouden worden van
de evenementen van Elsevier Gezondheidszorg.
Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten zijn van toepassing de algemene voorwaarden
die zijn gedeponeerd bij de KvK in Amsterdam. Handelsregister Amsterdam 33.293.475.
Uw opgegeven gegevens kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of
speciale aanbiedingen door Reed Business Information b.v. en speciaal geselecteerde bedrijven.
Indien u hiertegen bezwaar heeft, stuurt u een brief naar Reed Business Information b.v.,
t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem.
■ Toegangsprijzen
Nursing-abonnees: € 27,50 excl. btw
Niet-abonnees: € 40,- excl. btw
Bij de kassa kost een toegangskaart € 50,-.
Onder de deelnemers die zich voor 1 december
2004 inschrijven, verloten we drie MP3-spelers.
■ Persoonlijke gegevens
Svp invullen met blokletters
De heer/mevrouw (doorhalen wat niet van toepassing is)
Naam
Adres
Postcode
Woonplaats
Land
Telefoon (overdag)
E-mail
Functie
Instelling
Vanaf 1 oktober kun je surfen naar
www.nursingevent2004.nl. Daar
vind je het workshopprogramma,
het exposantenoverzicht en een
aanmeldingsformulier.
Er zijn nog enkele stands beschikbaar.
Interesse? Tel. 010-2051961.
■ Let op: Is de aanvragende deelnemer niet degene
die betaalt, vul hier dan de gegevens van de betalende
persoon of instantie in:
Naam
Adres
Postcode
Woonplaats
Land
Datum
Handtekening

L.V.D.T. WORKSHOP NAJAAR 2004
Het programma is als volgt:
09.30 - 09.45 uur: Ontvangst met koffie
09.45 - 12.30 uur Meten is weten. Dit gedeelte wordt verzorgd door
dhr Smienk van de firma Medisense.
12.30 - 13.30 uur Lunch
Op 4 november en 23 november 2004 organiseert de werkgroep
diabetes van de LVDT in samenwerking met de fabrikant
Medisense in Dianet te Utrecht een
Diabetesworkshop
13.30 - 14.15 uur Opstarten van diabeteszorg op de dialyseafdeling
Jos van de Laar en José Dekker
14.15 - 15.00 uur Interpreteren van bloedsuikers en dagcurves.
Inge Dempsy.
15.00 - 16.00 uur Voetproblemen bij de diabetespatienten
May Nouwen
16.00 Uitreiking certificaten en afsluiting met borrel.
De bedoeling van deze dag is informatie te geven omtrent het opstarten
van diabeteszorg op de afdeling,het efficient meten van bloedsuikers
en het interpreteren hiervan. Ook zal er aandacht besteed
worden aan de diabetische voet.
Het aantal accreditatiepunten is nog niet bekend. De toegang tot deze
workshop is gratis.
Sluitingsdatum voor inschrijving is 15 oktober 2004
Aanmelden bij José Dekker , Dialyse Alkmaar.
Emailadres:j.m.dekker-braas@mca.nl

Tekst: Miranda van Hullebusch,
Antwerpen, België
Bewerking voor LVDT Magazine:
Paul Gundlach
Zwangerschap en
hemodialyse
Bij vrouwen met ESRD zien we door
de verstoring van de gonadotropineproductie
en LH-productie een
toestand van “relatieve” onvruchtbaarheid
(2). De kans dat een vrouw
die in hemodialyse is, zwanger
wordt, is klein. Afhankelijk van de
studie variëren de getallen tussen
0,5% en 7%. Dit is niet alleen het gevolg
van de fysische toestand van
verminderde vruchtbaarheid. Ook
psychische factoren zoals een minder
gunstig zelfbeeld, minder interesse
in seks en een verminderd libido
zijn medeoorzaken. Zwangerschap
wordt vaak laat vastgesteld
(3). De verschillende redenen hiervoor
zijn: onregelmatige cycli, urinetest
vaak onmogelijk en de kans op
Diabetes ontwikkeling
Een Belgisch artikel omtrent dit onderwerp leidt haar studie als volgt in:
“the outcome of pregnancy in patients with end-stage renal failure has
long been considered to be extremely poor, and the literature concerning
pregnancy while on dialysis rather scarce” (1). Internationale medische publicaties
lieten me toe een algemeen beeld te vormen van de huidige situatie.
De behandeling van een zwangere dialysepatiënt is een zware belasting
voor de moeder, haar omgeving en de maatschappij. Vandaar het
belang vooraf de mogelijke risico’s en complicaties voor moeder en foetus
te bespreken. De prognose voor de foetus is de laatste decennia verbeterd,
maar als we de vooruitzichten voor het kind op middenlange termijn bekijken,
is er nog een hele weg af te leggen (5). Omdat we een veel betere
prognose zien voor de foetus bij een getransplanteerde vrouw, zou deze
situatie steeds de voorkeur moeten genieten. Na transplantatie, vooral
vanaf het 2e jaar, als de immunosuppressieve medicatie lager gedoseerd
is, houdt een zwangerschap minder risico’s in. Een zwangerschap bij een
vrouw met nierfunctievervangende therapie verdient de begeleiding van
een gespecialiseerd multidisciplinair team. De nauwe samenwerking binnen
dit team is een absolute must, alsook het volgen van de pasgeborene
door een hoog-gespecialiseerde neonatologische afdeling. Dan pas zal een
risicovolle zwangerschap bij een vrouw met nierfunctievervangende therapie
het meeste kans van slagen hebben.
Zwangerschap en
nierfunctievervangende therapie:
een evidentie of een risico?
zwangerschap is heel klein. Bij een
goed geregeld hematocriet en goed
gedoseerde EPO-toediening kan een
forse daling van het hematocriet een
indicatie zijn voor zwangerschap. Bij
een verhoging van de bloeddruk alsook
een hogere gewichtstoename
die niet alleen kan verklaard worden
door andere eetgewoonten, moet
men bij een vrouw op vruchtbare
leeftijd aan een mogelijke zwangerschap
denken, zeker wanneer er
geen anticonceptiemiddelen gebruikt
worden. In 1971 in Londen
heeft voor de eerste maal een vrouw
in hemodialyse een zwangerschap
tot een goed einde gebracht. In Japan
gebeurde dit in 1977.
Een Japanse studie (4)
In een verslag van een Japanse studie
zien we dat er reeds een hele
Elective
Abortion
19%
Surviving
Abortion
12%
Neonathal
Death
12%
Unknown
8%
Surviving
Infants
49%
Fig.1. Outcome of pregnancy in women on
renal replacement therapy in Japan.
weg is afgelegd. De eerste nationale
studie vond plaats in 1981. Ze
omvatte 78 zwangerschappen. 9%
van de zwangerschappen was succesvol,
64% van de zwangeren onderging
een vrijwillige abortus en
25

26
27% een spontane abortus. Deze
cijfers wijzen erop dat anticonceptiebegeleiding
en gezinsplanning
geen onderdeel vormde van de nefrologische
en gynaecologische behandeling
van vrouwen met nierfunctievervangende
therapie. Hier
kom ik later op terug. Eind 1996
werd er in Japan een tweede studie
uitgevoerd. Dialyse had gedurende
de voorbije 15 jaar een enorme
vooruitgang gekend. Denk maar
aan bicarbonaatdialyse, high-fluxnieren
en EPO. De studie behandelt
172 zwangerschappen waarvan er
90 succesvol verliepen.
Er werd geen verband vastgesteld
tussen hoe lang men reeds in dialyse
was en de overlevingskansen
voor de foetus, er waren vrouwen
bij die reeds 10 jaar in dialyse waren.
Het dialyseregime daarentegen
had wel een grote invloed. Het langer
en frequenter dialyseren gaf betere
resultaten. De gemiddelde dialyseduur
bedroeg 22 uren met een
frequentie van 3 tot 5 maal per
week. De serumwaarden waren bepalend
voor het aantal dialyses, het
ureum hield men beneden 21
mmol/l en het kreatininegehalte beneden
531 µmol/l. 70% van de vrouwen
kreeg EPO toegediend. De belangrijkste
complicaties die we hier
aantroffen waren: vroegtijdige contracties
(85%), polyhydramnion
(50%) en ernstige hypertensie
(40%). De gemiddelde zwangerschapsduur
bedroeg 32 weken en
het geboortegewicht 1550 gram.
Een Italiaanse studie (5)
Een recente Italiaanse studie gaf
Fig. 2 Anemia characteristics and its management
Magazine september 2004
Fig. 3 Characteristics of Pregnancy
echter een negatief beeld, vooral
wat betreft de prognose. De studie
omvatte 5 zwangerschappen, één
ervan startte dialyse na conceptie.
Er werd gebruik gemaakt van bicarbonaatdialyse,
high-fluxnieren en
volumecontrolerende UF. Drie patiënten
kwamen 6 maal per week en
de 2 andere 3 à 4 maal per week. De
ureum- en kreatininespiegel in het
bloed was bepalend voor het aantal
dialyses per week. De patiënten
werden subcutaan met EPO behandeld.
De getolereerde gewichtstoename
bedroeg in het eerste trimester
0,5 à 1,2 kg, in het tweede en
derde trimester mocht de vrouw 0,5
kg per week bijkomen. De vrouwen
kregen extra ijzersupplementen en
foliumzuur. Hun dieet was calorieen
proteïnerijk.
De gemiddelde zwangerschapsduur
bedroeg 28,6 weken en het ge-
Patient Hb g/dl Hb g/dl Previous Blood Blood Transfusion Erythropoietin
No. Beginning End Transfusion During Pregnancy (UI/kg/Week)
1 9.3 10.2 Yes No 200
2 6.5 8.4 Yes 7 units /
3 7.1 9.7 Yes No 127-170
4 8.5 10.6 Yes No 125
5 7.0 8.9 Yes No 218
Threatened Pretern (Week of
Hydramnios
Mode of Reason for Gestiona Pregnancy
Patient Abortion Labor Appearance) Delivery Delivery Age (week) Outcome
1 No Yes Yes (26) Cesarean Abruptio 26 Surviving
placentae infant
2 No Yes Yes (21) Cesarean Elective for 32 Surviving
fetal distress infant
3 No No Yes (15) Cesarean Fetal distress 29 Surviving
infant
4 Yes Yes Yes (19) VD PROM 23 Stillbirth
5 No Yes Yes (24) Cesarean Elective for 33 Surviving
fetal distress infant
PROM: premature rupture of membranes; VD: vaginal delivery
middelde geboortegewicht 1430
gram.
Ondanks de nauwe samenwerking
tussen nefroloog, verloskundige en
pediater, was de prognose voor de
baby’s niet gunstig. Er werd extra
aandacht besteed aan de bloeddruk
tussen de dialyses, monitoring van
het hartje van de foetus na de dialyse
en monitoring van de foetale
groei door tweewekelijkse ultrasonografie
(Fig 2).
Eén baby werd dood geboren, 2
hadden een APGAR-score van 0 en
dienden beademd te worden, geen
enkele baby was “klein voor zwangerschapsduur”.
Als we naar de verdere ontwikkeling
kijken, zien we nog minder
gunstige cijfers (Fig 3).
De studie besluit met de vaststelling
dat de maternale prognose
goed is, doch wat de toekomst van
de foetus betreft, zal er nog heel
wat studiewerk verricht moeten
worden. De grote uitdaging is om
de zwangerschapsduur te verlengen
en aldus de prematuur-gerelateerde
complicaties te reduceren.
De invloed van de uremische omgeving
en de schommelingen van
vocht- en elektrolytenbalans op de
foetus is nog onduidelijk.

Een Amerikaanse studie (6)
Een artikel van dr. Hou geeft advies
betreffende het dialyseregime. Hou
is een begrip wat betreft deze problematiek
en is reeds jaren bezig
met de studie hieromtrent. De kans
dat een hemodialysepatiënt zwanger
wordt is ongeveer 0,5%, voor
PD is dit nog kleiner namelijk
0,25%. 59% van de zwangerschappen
die het tweede trimester halen,
resulteren in een levendgeboren
kind. Waarvan 75% voor de 37 weken
bevalt en 25% voor de 28 weken.
Een dialyseregime van minstens 20
uren geeft 75% kans op gunstige afloop,
15 à 19 uren daarentegen
slechts 33%. Dagelijkse hemodialyse
(6 maal per week) wordt meer en
meer de tendens, dit houdt toch enkele
nadelen in.
Hypofosfatemie
Om dit te voorkomen gebruikt men
bij voorkeur fosfaatrijk dialysaat en
stopt men de fosfaatbinders.
Calcium
Om verkalking van de weke delen tegen
te gaan en toch voldoende calcium
aan te reiken aan de foetus zal
een dialysaat van 2,5 mEq/l volstaan.
Hypokaliëmie
Dit wordt voorkomen door dialysaat
met 3 à 3,5 mEq/l.
Alkalose
Bij een gewone zwangerschap stellen
we een respiratoire alkalose
vast die de nier gaat opvangen. Bij
zwangere patiënten in hemodialyse
wordt de uremische acidose gecorrigeerd
door de bicarbonaatdialyse.
Daar een zwangere in het begin van
de zwangerschap nogal eens braakt
zal de uremische acidose evolueren
naar metabole alkalose, waardoor
een laag bicarbonaatgehalte wenselijk
is.
Natrium
134 mEq/l is de meest wenselijke
concentratie, doch deze zal aangepast
worden aan de controles.
Voeding
Onbeperkte eiwittoename is mogelijk
door dagelijkse dialyse.
Door het dagelijks dialyseren gaan
er ook meer wateroplosbare vitamines
verloren; deze dienen gecompenseerd
te worden door een verhoogde
dosering. Vooral foliumzuur
is belangrijk voor de ontwikkeling
van het zenuwstelsel van de foetus.
Het “ideale gewicht”
Het inschatten van het ideale gewicht
van een zwangere in dialyse
is niet evident.
De gemiddelde gewichtstoename
tijdens een normale zwangerschap
varieert tussen 11,5 en 16 kg, waarvan
1,6 kg in het eerste trimester.
Tijdens de zwangerschap zien we
een toename van het bloedvolume
met 50%, door de vasodilatatie gaat
dit niet gepaard met bloeddrukverhoging.
Hoe de situatie bij een
zwangere dialysepatiënt is, weet
men niet precies, men vermoedt
dat dit niet gebeurt. De optimale gewichtstoename
tijdens het eerste
trimester bedraagt 0,9 tot 2,3 kg.
Het tweede en derde trimester is
een toename van 0,3 tot 0,5 kg per
week toegestaan, afhankelijk van
de BMI (body mass index, red.).
Door de dagelijkse dialyse moet de
gewichtstoename tussen twee dialyses
beperkt blijven. Volume-gerelateerde
hypertensie zou niet aanwezig
mogen zijn. Er moet nauw
toegezien worden op overvulling.
Bij bloeddrukstijging moet preeclampsie
geëvalueerd worden.
Anemie
Bij een gewone zwangerschap merken
we een toename van het aantal
erythrocyten en een nog grotere
toename van het plasmavolume,
waardooreen verlaging van het hemoglobinegehalte
met 1 à 2 gram
normaal is. Onverklaarbare verlaging
van de hematocrietwaarde,
gecombineerd met bloedddrukda-
lingen die vroeger minder frequent
voorkwamen, zijn vaak een indicatie
voor zwangerschap. Het EPOgebruik
moet meestal verdubbeld
worden. De ijzerbehoefte is meestal
1 mg/dag hoger dan normaal.
Verloskundige beschouwing
De aanwezigheid van gespecialiseerd
verloskundig en verpleegkundig
personeel alsook de aanwezigheid
van een gespecialiseerde
neonatologieafdeling is onontbeerlijk.
De optimale samenwerking van
de verschillende disciplines is een
“must”.
Magnesium, gebruikt voor de behandeling
van voortijdige weeënactiviteit
en pre-eclampsie, vereist
een extreem nauwkeurige monitoring.
Prenatale monitoring is wenselijk,
vanaf het moment dat de foetus
levensvatbaar is. Een Sectio is
enkel vereist bij de normale indicaties.
Pasgeborene
Deze dient naar een gespecialiseerde
neonatologieafdeling verwezen
te worden. Ook bij een goed geboortegewicht
dient er extra aandacht
uit te gaan naar diurese, gewicht
en bloedwaarden. Bij de
lange-termijn follow-up zien we het
frequent voorkomen van ontwikkelingsproblemen.
Of deze het gevolg
zijn van de prematuriteit dan wel
van de intra-uteriene omgeving zijn
niet duidelijk.
Besluit
Zwangerschap is meestal onverwacht,
daar de vruchtbaarheid bij
deze groep vrouwen eerder laag is.
Toch zou er meer aandacht moeten
uitgaan naar conceptie- en anticonceptiebegeleiding.
Indien een dialyserende
zwanger wordt, dient deze
begeleid te worden door een hooggespecialiseerd
multidisciplinair
team, zodat de prognose voor moeder
en kind optimaal is.
Medicatie
Voorts wil ik nog even de aandacht
27

28
vestigen op het medicatiegebruik
tijdens de zwangerschap.
Een hoge bloeddruk wordt vaak behandeld
met ACE-remmers (7 - 11).
Gebruik van deze medicatie tijdens
de zwangerschap zou de oorzaak
kunnen zijn voor de volgende ernstige
problemen bij de foetus: vasculaire
misvormingen ter hoogte
van de ductus-arteriosus, pulmonaire
hypoplasie, anurie en zelfs
overlijden. Vandaar dat ACE-remmers
uit den boze zijn tijdens de
zwangerschap.
Zwangerschap en transplantatie
Een dialyserende vrouw die na verloop
van tijd een niertransplantatie
ondergaat, krijgt na enige tijd haar
normale vruchtbaarheid terug, ze
moet hierover ingelicht worden.
Doch een zwangerschap houdt
voor deze getransplanteerde vrouw
meer risico’s in, ze dient extra begeleid
te worden door haar gynaecoloog
en nefroloog. Volgens Hou (7)
heeft deze vrouw een verhoogd risico
op infecties zoals CMV, herpes
simplex, toxoplasmose e. a., dit als
rechtsreeks gevolg van haar gebruik
van immunosuppressiva.
Daarom wordt er aangeraden ongeveer
een jaar te wachten na de
transplantatie, de doseringen zijn
dan minder hoog dan in de beginperiode.
Vooral cyclosporines zouden als
bijwerking een “small for age” baby
hebben. Uit een Japanse studie
(4) blijkt dat de vooruitzichten voor
baby en moeder gunstiger zijn. De
baby heeft 82% kans op overleven.
Pre-eclampsie, voortijdige contracties
en achteruitgang van de graftfunctie
kwamen in 20% van de gevallen
voor, met 14% graftverlies,
deze nieren hadden vaak vooraf
reeds een verminderde functie. Als
immunosuppressiva werden cyclosporine
en azathioprine toegediend.
De gemiddelde zwangerschapsduur
was 36 weken, het
geboortegewicht 2360 gram. De
Magazine september 2004
oorzaken van premature bevallingen
waren: te vroege weeën, slechte
algemene toestand van de foetus,
ernstige hypertensie, slechte
graftfunctie en intra-uteriene
groeiachterstand. Voor een zwangere
getransplanteerde vrouw is
het belangrijk dat er een evenwicht
gezocht wordt tussen enerzijds de
efficiëntie van de immunosuppressiva
voor de nier en anderzijds de
nadelige gevolgen voor de foetus
(8). Wat de effecten van cyclosporine,
azathioprine en steroïden zijn
op de foetus is bekend, over de
nieuwe immunosuppressieve medicatie
is nog weinig bekend. Het is
daarom belangrijk om een getransplanteerde
vrouw met een kinderwens
voldoende te informeren omtrent
de risico’s voor moeder, foetus
en graft. Regelmatige controle van
de zwangere door een multidisciplinair
team dat vertrouwd is met de
problematiek is een must. Bloeddruk,
laboratoriumwaardes, groei
foetus, anemie, infecties en afstoting
van graft dienen extra aandacht
te krijgen. Het kleinste probleem
moet onmiddellijk
behandeld worden. Borstvoeding
wordt afgeraden, doch uit een
Amerikaanse studie (9 - 10) bleek
cyclosporine wel aantoonbaar in de
moedermelk, echter niet aantoonbaar
bij de baby. Zijn ontwikkeling
en groei verliepen normaal.
Zwangerschap en peritoneaal dialyse
Daar de peritoneaal dialyse steeds
meer in belang toeneemt en meer
en meer gezien wordt als een volwaardige
nierfunctievervangende
therapie, zal het belang van zwangerschap
binnen deze groep van
patiënten toenemen (9 - 12).
De nefroloog die een vrouwelijke
patiënt behandelt in haar vruchtbare
periode zal hiervoor aandacht
moeten hebben. Een eisprong gaat
vaak gepaard met een weinig
bloedverlies via het peritoneaal
spoelvocht; dit bloedverlies vindt
meestal plaats 2 à 3 dagen voor de
menstruatie en houdt op wanneer
de vrouw orale contraceptiva
neemt. Hemoperitoneum (bloeduitstoring
in het buikvlies, red.) moet
steeds onderzocht worden daar het
veroorzaakt kan worden door verschillende
factoren zoals o.a. maligniteiten,
ruptuur van een ovariumcyste,
enz. De kans op
zwangerschap tijdens PD wordt
door dr. Hou ingeschat op 0,25%,
dus heel klein. Bij navraag in de
grootste PD-centra in Vlaanderen
kon men mij geen enkele patiënt
melden met een zwangerschap tijdens
PD. Bij kinderwens wordt de
patiënt aangeraden te wachten tot
na transplantatie. Een zwangerschap
tijdens PD heeft dezelfde
prognose als tijdens HD, er treden
nagenoeg dezelfde complicaties
op. In de praktijk ziet men het aantal
wisselingen verdubbelen en
wordt in het 3e trimester gebruik
gemaakt van kleinere hoeveelheden
spoelvolumes.
Slotbeschouwing
Daar de kans op zwangerschap tijdens
dialyse heel klein is, staat men
vaak niet stil bij de risico’s die een
mogelijke zwangerschap met zich
meebrengt. Doch, door de enorme
evolutie die de dialyse heeft doorgemaakt
waardoor de efficiëntie erg
verbeterd is, en door het EPO-gebruik,
is de algemene toestand van
de patiënt en de vruchtbaarheid van
de behandelde vrouw in het bijzonder,
verbeterd. Contraceptie en gezinsplanning
zijn onderwerpen die
tussen nefroloog en patiënt minder
aan bod komen. De behandeling
van een zwangere dialysepatiënt is
een zware belasting voor de moeder,
haar omgeving en de maatschappij.
Vandaar het belang vooraf
de mogelijke risico’s en complicaties
voor moeder en foetus te bespreken.
De prognose voor de foetus
is de laatste decennia verbeterd,
maar toch is er nog een hele weg af
te leggen als we de vooruitzichten
voor het kind op middenlange ter-

mijn bekijken (5). Daar we een veel
betere prognose zien voor de foetus
bij een getransplanteerde vrouw,
zou deze situatie steeds de voorkeur
moeten genieten. Na transplantatie,
vooral vanaf het 2de jaar, als de immunosuppressieve
medicatie lager
gedoseerd is, houdt een zwangerschap
minder risico’s in.
Een zwangerschap bij een vrouw
met nierfunctievervangende therapie
verdient de begeleiding van een
gespecialiseerd multidisciplinair
team. De nauwe samenwerking binnen
dit team is een absolute must,
alsook de monitoring van de pasgeborene
door een hoog-gespecialiseerde
neonatologische afdeling.
Dan pas zal een risicovolle zwangerschap
bij een vrouw met nierfunctievervangende
therapie het meeste
kans van slagen hebben.
Dit artikel kon geplaatst worden
dankzij het samenwerkingsverband
met onze Belgische collega’s van
het dialysevakblad ORPADT-Forum
Literatuurlijst
BAGON, J.A., VERNAEVE, H., DE MUYL-
DER, X., LAFONTAINE, J.J., MAR-
TENS,J. en VAN ROOST, G., Pregnancy
and dialysis, Internet, mei 1998. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.
fcgi?cmd=Retrive&db=PubMed&list_ui
ds=968915&dopt=Abstrac)
SCHMIDT, R.J. en HOLLEY, J.L., Fertility
and contraceptie in end-stage renal disease,
Internet, januari 1998.
(http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/qu
ery.fcgi?SUBMIT=y)
MARUYAMA, H., SHIMADA, H.,
OBAYASHI, H., NAKAMARU, T., MIKA-
KAWA, Y., GOTO, S., OGIHARA, T., TA-
NAKA, K., KISHIMOTO, H., YUASA, Y.,
SAKAI, S., OKAJIMA, H., SUZUKI, S. en
ARAKAWA, M., Requiring higher doses
of erythropoietin suggests pregnancy in
hemodialysis patients, Internet, augustus
1998. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrive&db=Pub-
Med&list_uids=968915&dopt=Abstrac)
HIROSHI TOMA, KAZURANI TANABE,
TADAHIKO TOKUMOTO, CHIKA KO-
BAYASHI en TAKASHI YAGISAWA,
Pregnancy in women receiving renal
dialysis or transplantation in Japan: a
nationwide Survey., Nephrology Dialysis
Transplantation, 1999, nr. 14, blz.
1511-1516.
LUCIANI, G., BOSSOLA, M., TAZZA, L.,
PANOCCHIA, N., LIBERATORI, M., DE
CAROLIS, S., PICCOINI, E., DE CAROLIS,
M.P., CARUSO, A. en CASTAGNETO, M.,
Case report: pregnancy during chrnic
helmodialysis: a single dialysis-unit experience
with five cases., New York,
Marcel Dekker, Inc., 2002, 10 blz.
HOU, S., Modification of dialysis regimens
for pregnancy, The International
Journal of Artificial Organs, jaargang
25, nr. 9, 2002, blz. 823-826.
HOU, S., Pregnancy in chronic renal insufficiency
and end-stage renal disease.,
Internet, februari 1999.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/que
ry.fcgi?cmd=Retrive&db=PubMed&list_
uids=968915&dopt=Abstrac)
GHANDOUR, F.Z., KNAUSS, T.C. en HRI-
CIK, D.E., Immunosuppressive drugs in
pregnancy, Internet, januari 1998. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.
fcgi?SUBMIT=y)
HUSSEY, M.Y. en POMBAR, X., Obstetric
care for renal allograft or for women treated
with hemodialysis or peritoneal
dialysis during pregnancy., Internet, januari
1998.
(http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/qu
ery.fcgi?SUBMIT=y)
MUNOZ-FLORES-THIAGARAJAN, K.D.,
EASTERLING, T., DAVIS, C. en BOND,
E.F., Breast-feeding by a cyclosporinetreated
mother., Internet, mei 2001. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.
fcgi?cmd=Retrive&db=PubMed&list_ui
ds=968915&dopt=Abstrac)
KELLER, F., GRIESSHAMMER, M.,
HÄUSSLER, U., PAULUS, W. en SCH-
WARZ, A., Pregnancy and renal failure.
The case for application of dosage guidelines.,
Drugs 2001, blz. 1901-1920.
CASTILLO, A.A., LEW, S.Q., SMITH, A.M.
en BOSCH, J.P., Women issues in female
patients receiving peritoneal dialysis.,
Advances in renal replacement therapy.,
jaargang 6, nr. 4, 1999, blz. 327-334.
Correspondentieadres
redactie:
Redactie LVDT Magazine
Julianalaan 61
6042 JE ROERMOND
redactie@lvdt.nl
29

30
Tekst: Aafke Nijhoff
Geschiedenis PD-katheters
De eerste spreker van de ochtend
was Dr. D.G. Struijk. Hij nam ons
mee in de geschiedenis van de PDkatheters.
In 1968 is door de heer
Tenckhoff de “Tenckhoff-katheter”
ontwikkeld. Daarna zijn er nog vele
andere verschillende katheters ontwikkeld,
waarbij je qua veschillen
moet denken aan het materiaal, type
en aantal cuffs, verloop in het
tunneltraject en de intraperitoneale
vorm. De Tenckhoff is nog steeds
de meest gebruikte katheter. De
“Swan-neck-katheter”, ontwikkeld
in 1985, is een katheter waarbij de
huidpoort naar beneden gericht ligt
ter vermindering van huidpoortinfecties.
Dit is echter nooit bewezen,
wel heeft het een cosmetisch effect
omdat de plaats van de huidpoort
Magazine september 2004
De goed bezochte workshopdagen stonden geheel in het teken van “Zorg
rondom de PD/HD- toegang.”Inhoudelijk werd er tijdens het ochtendprogramma
een aantal presentaties door gastsprekers verzorgd, terwijl ‘s
middags een informatiemarkt was georganiseerd. Aan de hand van een
vragenlijst konden de verpleegkundigen tijdens deze markt hun eigen kennis
testen van de die dag opgedane informatie. De gastsprekers stonden
de verpleegkundigen te woord bij het beantwoorden van deze vragen en
verstrekten hen zonodig meer gedetailleerde informatie.
De Baxter Workshop op 16 en 23 juni 2004
Zorg rondom de
PD-/HD-toegang
Een richtlijn in wording die te
vinden zal zijn in de European
Best Practice Guidelines voor PD
is: “een eigen, toegewijd team
voor implantatie en verzorging
is belangrijker dan het type katheter,
daar geen enkele katheter
heeft bewezen beter te zijn dan
de andere.”
lager ligt. In 1992 is de “pre-sternale
katheter” ontwikkeld. Hierbij
worden er twee aan elkaar gekoppeld
met behulp van een titanium
tussenstukje (dit stukje zit in het lichaam).
De katheter komt ter hoogte
van het sleutelbeen naar buiten.
Deze katheter is met name geschikt
voor mensen met adipositas. Er is
op deze manier een betere huidpoortverzorging
mogelijk.
Het idee om de katheter subcutaan
te begraven, de Moncrief-implantatietechniek,
kwam in 1993 tot stand.
Bij deze methode besluit men al in
een eerder stadium de katheter te
plaatsen en op het moment dat gebruik
nodig is, hoeft de katheter alleen
maar tevoorschijn gehaald te
worden. Met deze techniek beoogde
men minder huidpoortinfecties
en betere ingroei van de cuff. Dit is
niet aangetoond, er is geen vergelijkend
onderzoek beschikbaar. Wel
valt te denken aan een logistiek
voordeel
Hemodialysekatheters
De tweede spreker van de ochtend,
Dr. L. Reichert, hield een presentatie
over Hemodialysekatheters,
complicaties en behandeling. Sinds
de 80-er jaren wordt er gebruikt ge-
maakt van de ‘hedendaagse’ HD-katheters
en dit gebruik neemt nog
steeds toe. Deze toename heeft zeker
aandacht nodig. Er zitten natuurlijk
voor- en nadelen aan het gebruik
van deze katheters.
Voordelen:
overal toepasbaar
op meerdere plaatsen in te brengen
geen tijd nodig om te rijpen
hoeft niet aangeprikt te worden
geen hemodynamische consequenties
meerdere maanden te gebruiken

Nadelen:
hogere mortaliteit (20%) door
trombose en infectie
risico stenose of occlusie van vene
onaangenaam, cosmetisch niet
fraai
kortere halfwaardetijd dan AV-anastomose
lagere flow dan AV-anastomose
Het advies van DOQI is: < 10% katheters
voor chronisch gebruik. Uit
een onderzoek van de Nederlandse
Werkgroep Vaattoegang is gebleken
dat er, op het moment van het
onderzoek (oktober 2003), in Nederland
9,6% getunnelde en 6,8% ongetunnelde
katheters gebruikt werden.
Dit is bijna 17%. Zoals Dr. L.
Reichert al aangaf in zijn inleiding,
Infecties
1-2 per 1000
katheterdagen: goed
3-4 per 1000
katheterdagen: gemiddeld
5 of meer per 1000
katheterdagen: slecht
is dit iets waar zeker kritisch naar
moet worden gekeken. De indicaties
voor een katheter zijn een acute,
tijdelijke overbrugging of permanente
toegang tot de bloedbaan.
Er zijn verschillende aandachtspunten
betreffende het soort katheter.
Ze zijn gemaakt van poly-urethaan.
De diameter van de katheter is erg
belangrijk voor de flow. Hoe groter
de diameter, hoe beter de flow. Ook
is een dubbellumen katheter te adviseren
en een katheter met een
open tip. Dit geeft ook een betere
flow en minder verstoppingen. Tenslotte
zijn getunnelde katheters te
prefereren, deze zijn echter wel
moeilijker in te brengen. Betreffende
de plaats van de katheter: de vena
jugularis is de beste keuze. Hierbij
is er een laag infectierisico, het is
redelijk comfortabel en er zijn weinig
inbrengcomplicaties. Wel is er
nog onbekendheid met de inbrengtechniek
en is een X-thorax ter controle
nodig. Zoals bij de nadelen al
werd aangegeven verdient het
voorkomen van infecties veel aandacht.
Wanneer is het nu goed en
wanneer slecht? Een overzicht.
Twee belangrijke verpleegkundige
aspecten betreffende deze infectieproblematiek
zijn: het aan- en afsluiten
zijn steriele handelingen en
geen Tegaderm® gebruiken op de
huidpoort. Tenslotte: wat zullen er
voor nieuwe ontwikkelingen komen?
Meer getunnelde katheters,
echogeleid inbrengen en anti-infectieuze
maatregelen?
Toegangscoördinatie
Na de koffiepauze hield de heer C.
de Bruin een enthousiast verhaal
over zijn taken en ervaringen als
toegangscoördinator in het AZG en
DCG. In januari 2000 werd het besluit
genomen om gerichter aandacht
te schenken aan de zorg
rondom de toegang voor de dialysebehandeling.
Deze behoefte ontstond
omdat de organisatie rondom
de toegangsplaatsing niet goed
verliep en er daardoor veel gestart
werd met acuut ingebrachte katheters.
De functie die toen ontstond, bestaat
uit twee onderdelen: het coördineren
en het registreren van de
dialyse- toegang. Door deze functie
was er nu één persoon die contact
hield met alle disciplines en daardoor
de mogelijkheid kreeg om zelf
structuur aan te brengen in de planning
van het aanleggen van de toegangen.
Ook was hij nu diegene die
direct tot actie overging bij shuntproblemen.
Er werd een computerprogramma
ontwikkeld om een beter
inzicht te krijgen in de registratie
van de dialysetoegang. Door alles
beter in kaart te brengen, kwam
men er achter waar onder andere
het probleem zat van de vele acute
lijnen. Er bleek een te lange wachtlijst
bij de chirurgen. Nadat er meer
mogelijkheden voor shuntplaatsingen
waren gerealiseerd, was in de
registratie een duidelijke vooruitgang
zichtbaar. In 1999 was de
wachttijd voor het aanleggen van
een shunt 44 dagen en in 2000 was
dit teruggebracht naar 33 dagen.
Jammer genoeg zag men dit ondanks
de goede registratie toch
weer achteruitgaan. Er is toen meteen
actie ondernomen door meer
chirurgen in dienst te nemen en in
2003 was de wachttijd gedaald naar
22 dagen. Door deze verbeterde organisatie
liep het aantal katheterda-
31

32
gen duidelijk terug. In 2001 waren
dat er nog 15.000 en in 2003 nog
maar 11.000. Omdat er nu een constante
controle, registratie en planning
is kan al veel eerder de vinger
op de zere plek gelegd worden. Dit
zorgde in 2003 voor verbeteracties
zoals een analyse van de infecties
bij centraal veneuze katheters, nieuwe
richtlijnen wat betreft asepsis
vaattoegang, het updaten van protocollen,
scholing en een ruimere
indicatiestelling wat betreft ciminofistels.
Ook in 2004 zal dit traject
voortgezet worden en het zal het
voor iedereen duidelijk zijn dat de
functie toegangscoördinator van
grote waarde is.
Renal Soft programme
Als afsluiting van de ochtend ging
de heer R. Leeuwangh, productspecialist
hemodialyse van Baxter, met
behulp van een casus door het Ren-
Magazine september 2004
al Soft PD-programma. Het Renal
Soft PD-programma is een nieuw
computerprogramma voor het managen
van gegevens binnen het
pad van zowel PD- als APD-patiënt.
Reeds bestaande programma’s zoals
PD-Link, Adequest en POET zijn
in dit nieuwe programma geïntegreerd.
Hoe gaat dit nu in zijn werk?
De eerste fase is “Voorbereiding
van de therapie” (medische evaluatie,
psychische evaluatie, voorlichting
geven en keuze van de patiënt).
Daarna, als de keuze gemaakt is,
volgt de “Planning van de toegang”
(wat voor toegang, wanneer, door
wie, waar,……).
Zo kan het hele traject van de patiënt
gevolgd worden. In de casus
had de patiënt gekozen voor APD.
Informatie over de katheter en katheterpoort
kon goed gevolgd worden
met behulp van het opslaan
van digitale foto’s betreffende de
poort. Ook met behulp van de PROkaart
voor de HomeChoice PRO en
het gebruik van een modem is er
een snelle en accurate mogelijkheid
om problemen te analyseren. Met
behulp van het RenalSoft PD-programma
is het dus mogelijk een patiënt
volledig in zijn dialysepad te
volgen en gegevens efficiënt te managen.
De toegekende accreditatiepunten
voor deelname aan deze dag: 40.
Dit geldt voor iedereen die een certificaat
heeft ontvangen.
productinformatie baxter
plaatsen: Bijsluitertekst
HRes.pdf

Peritoneale Dialyse
Optimale oplossing voor het lange verblijf
bij peritoneale dialyse
• Optimaliseert de vochtbalans
3, 4, 5
• Behoudt de klaring
• Minimaliseert de systemisch metabole effecten 6
Extraneal Extraneal (Icodextrine 7,5%)
1, 2
• Handhaaft het peritoneale milieu
7, 8, 9, 10, 11
1. ISPD, Evaluation and management of ultrafiltration problems in PD. Perit Dial Int 2000;20;S5-S21.
2. Schaubel et al., Trends in mortality on PD: Canada 1981-1997.
3. Davies et al., What really happens to people on long-term PD? Kidney Int 1998;54:2207-2217.
4. CANADA-USA (CANUSA) Peritoneal Dialysis Study Group, Adequacy of dialysis and nutrition in continuous PD:
association with clinical outcomes. J Am Soc Nephrol 1996;7:198-207.
5. Paniagua et al., Effects of increased Peritoneal Clearances on mortality rates in peritoneal dialysis: ADEMEX,
a prospective, randomized, controlled trial. J Am Soc Nephrol 2002;13:1307-1320.
6. Martis et al., Conventional and newer PD solutions in: Dialysis & Transplantation: A Companion to Brenner & Rector’s The Kidney.
Eds. Owen WF., Pereira BJG., Sayhegh MH. WB Saunders 1. Company 2000; pp179-197.
7. Topley, Membrane longevity in PD: impact of infection and bio-incompatible solutions. Adv Ren Replace Ther 1998;5:179-184.
8. Davies et al., Peritoneal glucose exposure and changes in membrane solute transport with time on PD. J Am Soc Nephrol
2001;12:1046-1051.
9. Honda et al., Accumulation of advanced glycation end products in the peritoneal vasculature of CAPD patients with low ulta-filtration.
Nephrol Dial Transplant 1999;14:1541-1549.
10. Davies et al., Longitudinal changes in peritoneal kinetics: the effects of PD and peritonitis. Nephrol Dial Transplant 1996;11:498-506.
11. Coles et al., Peritoneal inflammation and long term changes in peritoneal structure and function in The Textbook of Peritoneal Dialysis.
Eds. Glokal R., Khanna R., Krediet RT. and Nolph KD. Kluwer 2000:pp565-583.
België +32/2 650 17 11 Denemarken +45/48 16 64 00 Duitsland +49/6221 39 70 Finland
+358/9 862 1111 Frankrijk +33/1 34 61 50 50 Griekenland +30/10 9987000 Ierland +353/12
06 5500 Italië +39/02 535 771 Nederland +31/30 24 88 911 Noorwegen +47/22 58 48 00
Oostenrijk +43/1 711 20-163 Portugal +351/219 25 25 00 Spanje +34/96 386 0800
UK +44/1635 206000 Zweden +46/8 632 64 00 Zwitserland +41/1 908 50 50
Baxter B.V. Kobaltweg 49, 3542 CE Utrecht, Tel. +31(0)30-2488781 Fax. +31(0)30-2488784, www.baxter.nl/Renal.htm (E-mail: utrecht.renal@baxter.com)
Copyright 2003. Baxter Healthcare Corporation. All rights reserved.
RR/2004/004

Magazine september 2004

Geachte redactie,
Met veel interesse heb ik jullie artikel “Opleiden in Nederland”
in het laatste nummer van LVDT Magazine gelezen.
Het is interessant om aan de cursisten van onze
opleidingen hun mening over de opleiding te vragen.
Wel zou ik het verzoek willen doen om de vragenlijst
eventueel uit te breiden met aan aantal vragen over de
PD-stages tijdens de opleiding. De redenen waarom ik
dit vraag zijn de volgende:
Het aantal stageweken op een PD-afdeling loopt van 2
tot maximaal 6 weken in enkele centra (uit het interview
blijkt dat de PD-stages zelfs voor 3 van de 6 leerlingen
geen verplichte stage zijn). Het gevolg van dit, door de
LVDT goedgekeurde, stagebeleid is dat een net gediplomeerde
dialyseverpleegkundige, na haar of zijn opleiding,
na een korte introductie, direct inzetbaar is op
een hemodialyseafdeling. Helaas geldt dit niet voor iemand
die graag als gediplomeerde aan de slag wil op
een PD-afdeling. Hem/haar staat een opleidingsperiode
c.q. inwerkperiode te wachten van minimaal een
jaar met als gevolg dat het animo om op een PD-afdeling
te werken als jong gediplomeerde, door het vooruitzicht
om (nog) een jaar weer als een soort leerling te
gaan werken, niet zo groot is.
Het aantal PD-patiënten in Nederland zal in de toekomst
volgens de prognoses niet erg groeien en wij
zullen waarschijnlijk (door stagnatie van de instroom
van nieuw gediplomeerden op de PD- afdeling) niet
snel een personeelsprobleem krijgen op onze PD afdelingen.
Toch denk ik dat bovenstaande problematiek
reden genoeg kan zijn om de mening van onze toekomstige
collega’s hierover te horen.
Bij voorbaat dank en nogmaals bedankt voor het interessante
artikel.
Aase Riemann, hoofdverpleegkundige CPD/polikliniek,
Stichting dianet, locatie AMC, Amsterdam
Nawoord redactie: in het decembernummer van LVDT
Magazine aandacht voor deze problematiek.
Geachte redactie,
Met verbazing heb ik het artikel "Opleiden in Nederland"
gelezen. Ik betreur het ten zeerste dat hier het opleidingscentrum
van het Academisch Ziekenhuis Maastricht
niet wordt genoemd. Opmerkelijk is de
vermelding dat een aantal van de aangeschreven centra
nog niet heeft gereageerd. Graag zou ik het oorspronkelijke
verzoek willen zien, daar ondergetekende
en andere medewerkers binnen onze opleidingsdienst
van dit verzoek niet op de hoogte zijn. Graag ontvang
ik opheldering omtrent de gang van zaken tot nu toe.
Ik beschouw het niet opgenomen zijn in het voornoem-
de LVDT-artikel als een gemiste kans, ondanks de vermelding
dat de volgende keer Maastricht aan de beurt
is. Eveneens is de opmerking in de inleiding dat een
aantal aangeschreven centra nog niet heeft gere-
ageerd, naar mijn mening misplaatst en zou nalatigheid
kunnen suggereren.
Ik vertrouw erop dat u dit schrijven serieus behandelt
en zie uw reactie graag tegemoet.
Met vriendelijke groet, namens HR Verpleegkundig Onderwijs
& Training azM, Marly Heusschen, opleidingscoördinator
Dialyseopleiding
Reactie LVDT Magazine
Geachte mevrouw Heusschen,
Bedankt voor uw reactie op het artikel in LVDT Magazine.
De intentie van het artikel ligt in de reactie van de cursisten
op hun opleidingservaring en niet in de reactie
van opleidingscentra zelf. Hiertoe zijn diverse afdelingshoofden
aangeschreven met de vraag of we een
cursist mochten interviewen. Het is juist nooit de bedoeling
geweest dat opleidingscentra zelf in dit stadium
al reactie gaven. Het gaat om de indruk van cursisten.
De insteek van het artikel is positief subjectief.
Kritische opmerkingen waren geoorloofd maar geen afbrekende
kritiek ten aanzien van een opleidingscentrum.
De opmerking dat een aantal aangeschreven centra
niet heeft gereageerd klopt inderdaad. Het gaat hier
echter om dialysecentra en niet om de opleidingscentra.
Dit heeft m.i. ook de verwarring opgeleverd. Het
stelt de redactie teleur dat we nu al geen breder beeld
konden geven van alle opleidingen. Het niet reageren
door diverse afdelingen, ondanks diverse pogingen
gedurende een aantal maanden, vroeg daarom om een
verheldering aan de lezers waarom steeds dezelfde dialysecentra
aan bod kwamen. Magazines 3 en 4 worden
in dezelfde stijl opgezet. In nummer 4 zullen we tevens
ruimte geven aan de opleidingscentra zelf om zich te
profileren of keuzes binnen de opleiding toe te lichten.
Marja Tellings, de auteur van de reeks, zal hiertoe nog
contact opnemen met alle opleidingscentra.
Ik wil vragen of ik uw schrijven mag plaatsen in het volgende
Magazine. We krijgen niet vaak reactie. De reacties
die we krijgen hopen we te kunnen plaatsen.
Hopende op een positieve voortgang,
Met vriendelijke groeten,
Paul Gundlach, Eindredacteur LVDT Magazine
OPINIE
INGEZONDEN BRIEF
35

36
artikel renee
Magazine september 2004

Tekst: Joke Roelfsema
Leren leven met een Deadline
De deadline van een blad loopt niet
altijd synchroon met hetgeen ik
graag wil schrijven. Ik zal even proberen
dit wat te verduidelijken.
Ik moet mijn verhaal eind augustus
inleveren. Bij het ter perse gaan van
dit blad ben ik in Genève en op het
moment dat dit Magazine bij iedereen
op de mat valt, is het
EDTNA/ERCA-congres alweer voorbij
en verwacht men een leuke bijdrage
hierover.
Maar ik beloof een uitgebreid congresverslag
vanuit de optiek van
een Key Member in het volgende
nummer.
Natuurlijk licht ik nu wel alvast een
tip van de sluier op wat de Nederlandse
delegatie betreft.
Er zijn dit jaar 8 abstracts ingezonden
en 7 daarvan zijn geaccepteerd
voor presentatie.
Van de 7 zijn 3 bijdragen in postervorm
en 4 mondelinge presentaties.
Wie bepaalt nu eigenlijk wat?
Overal in Europa zijn er EDTNA/ER-
CA-leden die zich bereid hebben
verklaard om abstracts te beoordelen
aan de hand van vaste criteria.
Daarvoor zijn verschillende categorieën
vastgesteld. Zo zit ik zelf bijvoorbeeld
in de groep psycho-social
care.
De abstracts worden, zonder naam
en land te noemen, door de verschillende
leden beoordeeld en teruggestuurd
naar het hoofdkantoor.
Daar worden de beste per onderwerp
er uit gehaald en de resultaten
worden teruggestuurd naar de Key
Member van elk betreffend land.
De Key Member kan dan aan de
beste abstracts een scolarship toewijzen,
als zij daar sponsors voor
kan vinden.
Gelukkig heb ik ook dit jaar weer 3
Column
sponsors bereid gevonden om een
scolarship door middel van een
Award toe te kennen.
De 3 winnaars van de beste Nederlandse
abstracts 2004 zijn geworden:
Samira Maleki met “A flowchart for
blood volume controlled ultrafiltration”
Zij is de winnaar van de Amgen
Award 2004.
Edwin Wijnen met “Shunt surveillance
and occlusion: an analysis of
efficiency”
Hij is de winnaar van de Baxter
Award 2004.
Lucia ten Brinke met “Serum calcium,
phosphate and PTH levels in
Dutch dialysis patients; do they
meet the K/DOQI-criteria?”
Zij is de winnaar van de Gambro-
Hospal Award 2004.
Ik heb al eerder aangegeven dat ik
het belangrijk vind om als Key
Member iets voor de leden te kunnen
doen.
Zo is het gelukt om voor het congres
met hulp van Amgen een
workshop te geven voor de vier
mensen die een mondelinge presentatie
houden op het congres.
De sprekers hadden hun Power-
Point-presentatie meegenomen. In
de vorm van een generale repetitie
hebben wij alles doorgenomen met
elkaar. Het is inspirerend om te zien
hoe sterk wij in Nederland zijn in
het maken en uitspreken van een
verhaal in een buitenlandse taal.
Projecten
In de afgelopen periode zijn er binnen
de EDTNA/ERCA veel nieuwe
projecten bijgekomen, waar leden,
in speciaal hiervoor geformeerde
groepen, zich mee bezighouden.
Bijvoorbeeld over: anaemie, hypertensie,
voeding.
Om bij te kunnen blijven heeft de
EDTNA/ERCA haar website geheel
vernieuwd en in een ander jasje gestoken.
Voor de liefhebber die de
projecten op de voet wil volgen
raad ik aan regelmatig de website
te bezoeken: http://www.edtna-erca.org.
Wenen
Terwijl Genève nog vers in het geheugen
ligt is de EDTNA/ERCA al
weer druk bezig met de voorbereidingen
van het volgende congres
(10-13 September 2005 in Wenen).
Dat betekent dat er weer veel abstracts
worden gevraagd. Voor 14 februari
kunnen de abstracts ingestuurd
worden. De kwaliteit van de
abstracts van het afgelopen jaar
was naar mijn idee heel hoog. Ik
hoop daarom dat mensen die twijfelen
over de streep getrokken worden.
Niet langer meer nadenken,
maar gewoon doen!
37

38
Databank Wetenschappelijk
Onderzoek voor de
Verpleging & Verzorging
Via de website van het Landelijk Expertisecentrum Verpleging & Verzorging
heeft u gratis toegang tot de Databank Wetenschappelijk Onderzoek voor
de Verpleging & Verzorging.
Wat is de databank Wetenschappelijk Onderzoek voor de Verpleging &
Verzorging?
De databank bestaat uit een actueel overzicht van lopend en recent afgesloten
wetenschappelijk onderzoek voor de verpleging en verzorging. Per
onderzoek worden inhoudelijke en administratieve gegevens opgenomen.
Daarnaast worden ook relevante publicaties vermeld. De onderzoeken voldoen
aan de volgende criteria:
gericht op de beïnvloeding van de praktijk voor en door verpleegkundige
en verzorgende beroepsgroepen door onderzoek dat gericht is op (1) theorievorming
binnen de verpleging en verzorging en (2) het beschrijven, verklaren,
voorspellen of beheersen van de praktijk waarin verpleegkundigen
en verzorgenden werkzaam zijn.
de onderzoeksmethode is geordend, te controleren, empirisch, betrouwbaar,
valide en is helder beschreven.
Hoe wordt de databank actueel gehouden?
Het LEVV zorgt ervoor dat 1 x per jaar de onderzoekers worden benaderd
om de gegevens te controleren en waar nodig aan te vullen. De onderzoekers
blijven zelf verantwoordelijk voor de inhoud van de gegevens.
www.levv.nl/databanken
Via de website van het LEVV is de databank gratis te raadplegen. Ook is
daar meer informatie beschikbaar over aanmelden en wijzigen van gegevens.
Magazine september 2004
Inleiding
Als afdeling waren we ontevreden
over de onvolledige en onduidelijke
voorlichting aan dialysepatiënten.
Onze patiënten waren nauwelijks
op de hoogte van het dialyseproces
en daardoor niet goed voorbereid
op de nieuwe fase in hun leven. Op
de afdeling was geen duidelijke
structuur aanwezig om patiënten
op te vangen en te begeleiden in de
predialysefase. Aspecten, horend
bij de voorbereiding van hemodialyse/peritoneaaldialyse,
zoals transplantatie,
hepatitis B-vaccinaties,
toegang tot de bloedbaan, etc. waren
niet afgerond of zelfs niet opgestart.
Dit resulteerde ook in een stijging
van de kosten.
Dit was voor ons als afdeling aanleiding
om in het kader van de afdelingsvisie,
die gebaseerd is op de
ziekenhuisdoelstellingen, een structuur
te gaan ontwerpen om de predialysefase
patiëntgericht te laten
plaatsvinden.
Analyse
Om dit probleem te analyseren is
gebruik gemaakt van het visgraatdiagram.
Dit gaf ons houvast om
het probleem in kaart te brengen.
Als verpleegkundigen zijn we gaan
onderzoeken hoe de predialysefase
in andere centra georganiseerd
was. Ook is er via benchmarking
gekeken naar structuur en faciliteiten
bij andere poli’s.
Intern is middels een enquête en interviews
multidisciplinair onderzocht
hoe men dacht over de predialysefase
en eventuele
oplossingen. Duidelijk werd dat er
behoefte was aan een eenduidig en
vast team dat zich met voorlichting
bezig ging houden. Dit waren
speerpunten voor de werkgroep
predialyse die functioneerde op de
afdeling. Om het probleem op een
gestructureerde manier aan te pakken
is gebruik gemaakt van de ons
bekende verpleegkundige methodiek.

Tekst: Sandra Jongen en Ilse Stohr,
Atrium medisch centrum, Heerlen
Resultaten
Resultaten die we willen bereiken
zijn:
eenduidige patiëntgerichte voorlichting
continuïteit van predialysevoorbereiding
een structuur ontwikkelen waarin
voorlichting moet plaatsvinden
korte communicatielijnen
kwaliteit van zorg waarborgen
kosteneffectiviteit en welzijnsbevordering.
Interventies
Na het in kaart brengen van het probleem
en het formuleren van de te
behalen resultaten, zijn de volgende
interventies uitgevoerd:
protocol en stroomschema ontwikkeld
m.b.t. structuur, gebruikmakend
van concept norm “dialyse” in
opdracht van NIAZ, DGN en LVDT;
inhoud van voorlichting t.b.v. predialyse
uitgewerkt;
checklisten ontworpen voor eenduidigheid
en volledigheid van de
voorlichting;
samenwerking met nefrologen besproken
over doorverwijzing en
consultatie;
ruimte en faciliteiten ingevuld bin-
Sinds een tweetal jaren functioneert op onze dialyseafdeling (Heerlen) een
predialysepoli. Vanuit verschillende centra kwam de vraag hoe we deze
poli opgestart hebben. In het voortraject van de predialysepoli hebben we
meegedaan aan de kwaliteitsverbetercompetitie binnen onze stichting
Atrium medisch centrum. Nogal onverwacht werden we (mede)winnaar,
met name door het gebruiken van de verpleegkundige methodiek in ons
traject. De juryleden uit het bedrijfsleven waren zeer enthousiast over de
aanpak. We willen daarom graag landelijke bekendheid geven aan ons
kwaliteitsverbetertraject predialyse.
Kwaliteitsverbetertraject
predialyse Heerlen
nen het budget van de afdeling;
een vast predialyseteam oprichten;
een dag per week predialysepoli
volgens vaste structuur.
Evaluatie
Proces: door de werkgroep predialyse
is een opzet gemaakt om de
predialysefase te herzien. Hierbij is
gebruikt gemaakt van de verpleegkundige
methodiek. Dit steeds in
samenwerking met het multidisciplinair
team, verbonden aan de dialyseafdeling.
Middels afdelingsoverleg
en multidisciplinair overleg
zijn alle betrokkenen op de hoogte
gebracht en is gevraagd feedback
te geven op de plannen die er waren.
Zonodig zijn er veranderingen
aangebracht, die geleid hebben tot
het huidige resultaat. Het proces
binnen de predialysepoli wordt geactualiseerd
door middel van intervisie
en werkbespreking binnen en
buiten het predialyseteam.
Product: op dit moment functioneert
er een vast predialyseteam op
dinsdag. Er is een duidelijke structuur
waarbinnen deze poli functioneert.
Patiënten worden begeleid
vanaf doorverwijzing nefroloog tot
aan startdatum dialyse. Hierbij
Van links naar rechts Ilse Stohr, Emmy
Leeftink, Sandra Jongen.
wordt gelet op alle aspecten die
noodzakelijk zijn om een patiënt
goed voorbereid te laten starten
met de voor hem/haar geschikte
dialysebehandeling zowel op micro-
als mesoniveau. Dit leidt ook
tot een daling van de kosten. Momenteel
wordt de poli middels een
patiëntentevredenheidsonderzoek
en multidisciplinaire bespreking
geëvalueerd.
Ben je geïnteresseerd geraakt en
wil je meer informatie, neem gerust
contact op met ons,
Sandra Jongen en Ilse Stohr
Atrium medisch centrum, Heerlen
Telefoon: 045-5766444
39

40
Tekst: Anita de Vette
Terugblik
In mei 2001 was de eerste bijeenkomst
van het PR-team onder leiding
van Max Gaasbeek. Na een sollicitatieprocedure
werden 11
enthousiaste verpleegkundigen na
een korte training klaargestoomd
om presentaties te geven en verpleegkundigen
enthousiast te maken
voor ons vak. Het doel was om
een jaar later 20% meer aanmeldingen
voor de opleiding tot dialyseverpleegkundigen
te halen. Dit doel
werd al snel bereikt. In 2003 bleek
het voor het PR-team in sommige
regio’s moeilijk “binnen komen”.
Ook hadden steeds meer dialysecentra
voldoende personeel en werden
er zelfs dialysecursisten na het
behalen van de aantekening ontslagen.
Het werven van dialyseverpleegkundigen
had daardoor niet
zo’n hoge prioriteit meer. Het enthousiasme
ebde weg, onze leider
viel weg en het PR-team dreef stuurloos
rond. Het einde van het PRteam?
Een nieuwe start
NEE, dacht het LVDT-bestuur en met
name Carin Broeders. Het blijft belangrijk
om ons vak te promoten.
In de toekomst zijn er zeker weer
meer dialyseverpleegkundigen nodig
en dialyse blijft onbekend terrein
voor veel verpleegkundigen. We
moeten zeker doorgaan met het geven
van de presentaties op de scholen
waar we al nauwe banden mee
hebben maar op dit moment moeten
we niet teveel tijd stoppen in het
maken van afspraken met “nieuwe”
scholen. Het LVDT-bestuur was op
zoek naar een manier om contact te
Magazine september 2004
Mijn naam is Anita de Vette en namens het PR-team wil ik jullie op de
hoogte houden van onze bezigheden. Onze “PR-vader” Max Gaasbeek
heeft zijn kinderen losgelaten en Carin Broeders heeft zijn zorgtaken overgenomen.
Ons team heeft zijn ups and downs gekend en is nu druk bezig
een nieuwe doorstart te maken. Heeft het PR-team zijn doelen moeten bijstellen?
Gaan we met hetzelfde team verder?
Kortom: wat kunnen jullie van ons verwachten?
Nieuwe ontwikkelingen rond het PR-team!
Wie doet er mee?
zoeken met haar leden.
Was het dan geen idee om de PRteamleden
te gebruiken als spreekbuis?
Zij waren al getraind in het
geven van presentaties. Alleen de
inhoud zou veranderen; herregistratie,
expertclass, website, etc. Niet
alle PR- verpleegkundigen waren
enthousiast maar een aantal had er
wel oren naar.
Beleidsplan
Echter, om een presentatie te geven
heb je kennis van de inhoud nodig.
En de inhoud moest van de LVDT
komen. Wat wil de LVDT, wat is het
doel, wat is de missie? Hugo den
Toom, organisatieadviseur, werd
ingeschakeld om te helpen met het
opstellen van zowel het beleids- als
communicatieplan. Lies Janssen en
Carin Broeders, van het LVDT-bestuur,
zijn met assistentie van Barbara
Nijman en Anita de Vette van
het PR-team het beleidsplan aan
het afronden. De volgende stap is
het maken van een communicatieplan.
Een lastige maar leuke klus.
En dan…..
In 2005 willen we gaan starten met
het uitdragen van de plannen van
de LVDT. Hoe we dat gaan doen?
Op dit moment zijn we druk aan het
brainstormen. Ondertussen blijven
we ook doorgaan met het geven
van presentaties op de ROC’s en
HBO-V’s. 10 september kwam het
PR-team bij elkaar om de presentatie
weer eens onder de loep te nemen.
Tevens willen we een algemene
folder gaan maken die we aan
toehoorders kunnen uitreiken.
In december zal het PR-team een
workshop verzorgen tijdens de
Nursingdagen.
Zoals jullie kunnen zien is het PRteam
aardig uitgedund en kunnen
we versterking gebruiken, zeker uit
het oosten en het midden van het
land. Schroom niet en meld je aan
bij Carin Broeders
(Broedersc@mcrz.nl).
Het PR-team is weer in opmars en
vol plannen voor de toekomst. Jullie
zullen regelmatig op de hoogte
worden gehouden over de ontwikkelingen
via het LVDT Magazine.
PR team
Teamleader: Carin Broeders
Regio West: Barbara Nijman
Anita de Vette
Jos Rutgers
Ria Reuvers
Regio Midden: Carla Schrauwers
Regio Noord: Joke Roelfsema
Regio Zuid: Marlies van den
Munckhof
Francy Peeters

aankondiging extra nummer
41

42
Lidmaatschap &
contributie
Het lidmaatschap De doelgroep van de LVDT zijn de verpleegkundigen
die werkzaam zijn op het gebied van de
nierfunctievervangende therapie. De vereniging sluit niemand
uit van het lidmaatschap. Personen werkzaam bij
commerciële bedrijven kunnen alleen associé worden.
Verder hebben ze de gelijke rechten als leden, afgezien
van het stemrecht tijdens de ledenjaarvergadering. Het
lidmaatschap geldt per kalenderjaar. Het lidmaatschap
geldt tot wederopzegging en wordt zonder tegenbericht
automatisch verlengd. Het lidmaatschap kan op elk gewenst
moment ingaan. Aanmelden kan alleen schriftelijk,
bij voorkeur met de daarvoor bestemde inschrijfformulieren.
Opzeggen Nu zien we het niet graag maar toch komt het
voor dat leden bedanken voor het lidmaatschap. De procedure
is als volgt. Opzeggen dient schriftelijk te gebeuren
en uiterlijk voor 1 december van het lopende jaar. Indien
correct wordt bedankt wordt per 1 januari van het
volgende jaar het lid uit het ledenbestand verwijderd. Ieder
lid dat bedankt krijgt een brief ter bevestiging. Indien
het opzeggen niet correct is gebeurd blijft lidmaatschap
en de daarbij behorende verplichtingen van kracht. Het lid
wordt schriftelijk geïnformeerd.
De contributie De hoogte van de contributie wordt ieder
jaar door de leden tijdens de ledenjaarvergadering vastgesteld.
Er is een differentiatie in de berekening van de
contributie aangebracht. Wanneer de aanmelding voor 1
juli plaatsvindt, dan wordt het volledige bedrag in rekening
gebracht. Wanneer iemand zich aanmeldt als lid tussen
1 juli en 1 december dan wordt de helft van de contributie
in rekening gebracht. Meldt iemand zich na 1
december aan, dan wordt voor dat jaar niets berekend.
Voor de cursisten is een speciale regeling in het leven geroepen.
Een cursist kan namelijk gratis lid zijn voor een
periode van 12 maanden. Het gratis lidmaatschap gaat in
op het moment dat de theoretische opleiding start. Twaalf
maanden lang, tellende vanaf de start van uw opleiding,
wordt geen contributie berekend. De enige voorwaarde is
dat de cursist lid blijft in het jaar dat het gratis lidmaatschap
afloopt. Om hoogte van de contributie te bepalen
geldt de volgende berekening. Begint de opleiding in januari,
februari of maart, dan is in het daarop volgende jaar
het te betalen bedrag 75% van de geldende contributie.
Vangt de opleiding in april, mei of juni aan dan wordt de
helft van het bedrag berekend. Start de opleiding juli, augustus
of september wordt 25% van de contributie in rekening
gebracht. Als de opleiding in een van de laatste
drie maanden begint dan is het daarop volgende jaar geheel
kosteloos. De bedragen worden naar beneden afgerond.
Wanneer de cursist de opleiding afbreekt dan wordt
het lidmaatschap (alleen op verzoek van de cursist) ontbonden.
Inning van de contributie Ieder lid wordt verzocht de vereniging
te machtigen om de contributie te innen. Daarvoor
ontvangt een nieuw lid een machtiging/acceptgirokaart.
De keuze is vrij maar bij betaling anders dan met
een machtiging wordt € 2,50 administratiekosten in rekening
gebracht. Diegene die de LVDT niet heeft gemachtigd
ontvangt bij het laatste LVDT Magazine van het jaar een
acceptgiro voor het komende jaar. Voor 15 februari van
het daarop volgende jaar moet het bedrag gestort zijn op
de rekening van de LVDT. Wanneer dat niet het geval is
volgt een herinnering (het bedrag is dan verhoogd i.v.m.
administratiekosten). Dit bedrag moet voor 1 april gestort
zijn op de LVDT rekening. Zo niet volgt een tweede aanmaning
(het bedrag is dan wederom verhoogd), dit bedrag
moet voor 1 mei bij de LVDT binnen zijn. Is na de
laatste aanmaning geen contributie ontvangen dan wordt
het lid geroyeerd. De gegevens worden niet uit het ledenbestand
gewist maar de geroyeerde wordt als debiteur
geboekt. In het geval dat de persoon in kwestie zich weer
aanmeldt wordt de openstaande schuld in rekening gebracht.
Registratie Van de leden worden de volgende gegevens in
het ledenbestand geregistreerd. De naam en/of meisjesnaam,
de roepnaam en de initialen. Het adres, de postcode
en de woonplaats De geboortedatum en het geslacht
De werkgever en de functie die het lid bekleedt De eventuele
telefoon- en faxnummer(s) en eventueel e-mail adres
Het giro- of bankrekeningnummer Datum inschrijving
Bij cursisten worden in het bestand ook het opleidingsinstituut
en de aanvang opleiding geregistreerd.
Abonnement Ieder lid ontvangt het verenigingsblad LVDT
Magazine. Voor niet-leden is het mogelijk een abonnement
te nemen. Het abonnement is duurder dan het lidmaatschap.
De hoogte van het abonnementsgeld wordt
door het bestuur vastgesteld. Voor aanmelden en opzeggen
geldt dezelfde procedure als bij het lidmaatschap. De
abonnee kan desgewenst schriftelijk geïnformeerd worden
over activiteiten van de vereniging.
Magazine september 2004
Advertentiemogelijkheden
& -tarieven
Voor adverteren in het LVDT Magazine gelden de volgende
regels:
Voor het reserveren van een advertentie kunt u contact
opnemen met de hoofdredacteur Charles André. U kunt
hem bereiken via e-mail: C.Andre@lzr.nl . Bellen kan ook
op: 0475-382144 (Dialyse afdeling Laurentius ziekenhuis
te Roermond).
Bij reservering per e-mail graag vermelden welk formaat
u wenst en of het kleur of zwart/wit moet worden. De
hoofdredacteur zal dan zo spoedig mogelijk contact met
u opnemen om de mogelijkheden met u verder door te
nemen. Het is namelijk niet altijd mogelijk om tegemoet
te komen aan de vraag naar kleurenadvertenties. Dit
i.v.m. een beperkt aantal kleurenpagina’s in het LVDT
Magazine. Hierover kan de hoofdredacteur u verdere inlichtingen
verschaffen.
Verder bij de aanvraag graag vermelden met wie contact
moet worden opgenomen en om wat voor soort advertentie
het gaat (personeel of product). Ook graag vermelden
aan wie de factuur en het bewijsexemplaar
moeten worden verzonden. U ontvangt de factuur en
het bewijsexemplaar zo spoedig mogelijk na het verschijnen
van het LVDT Magazine.
Tarieven:
Formaat zwart/wit kleur
1/1 (A4) € 500,- € 750,-
1/2 (A5) € 350,- € 450,advertorial
zw/w € 500,- € 750,-
Flyers op aanvraag
Formaat A4
bladspiegel 210 x 297 mm; zetspiegel 168 x 250 mm.
Formaat A5
bladspiegel 210 x 148 mm; zetspiegel 168 x 130 mm.
Advertenties dienen binnen te komen op Adobe Illustrator
of Quark X-press formaat.
Andere wijzen van aanleveren brengen een meerprijs
met zich mee.
Flyers en toevoegingen op aanvraag. Bij flyers en andere
toevoegingen moet u rekening houden met een
meerprijs.
Uw lidmaatschapsnummer vindt
u op de adreswikkel!

TMI
Zoekt dialyse-verpleegkundigen.
Wij bieden je een vaste baan (fulltime of
parttime) met inkomensgarantie.
Jouw opdrachten variëren van drie
maanden tot een jaar.
Uiteraard word je uitstekend beloond.
Meer weten?
Bel Noël de Vries (06-50675308)
of mail:
TMI@verpleegkundigen.nl
Voor mij betekent werken via TMI vrijheid. TMI zet mij
in als verpleegkundige op plaatsen waar dat nodig is. Ik
help een tijdelijk probleem met werkdruk oplossen en bied
daardoor écht toegevoegde waarde. Daarna ga ik door naar
de volgende opdracht. Ondertussen ervaar ik hoe het reilt en
zeilt bij verschillende ziekenhuizen en leer ik veel. Het vak staat
immers niet stil en ik wil meegroeien.
Eric Broeyer, dialyse-verpleegkundige,
gedetacheerd in het Leyenburg Ziekenhuis in
Den Haag
Dankzij TMI ben ik als gedetacheerd verpleegkundige geen solist.
TMI is een professionele organisatie die er ook voor zorgt dat je regelmatig
met collega’s ervaringen kan uitwisselen. Als jij ook gedetacheerd
wilt werken, ben je meer dan welkom. De gezondheidszorg kan altijd
extra collega’s gebruiken.
Tosca Medisch Interim bv
Postbus 90137
1006 BC Amsterdam
www.verpleegkundigen.nl

Samen steeds
een stukje verder…
Amgen is het grootste onafhankelijke
biotechnologisch farmaceutisch bedrijf
ter wereld. Met wereldwijd ruim 13.000
mensen helpen we via fundamenteel
onderzoek en klinische studies stukje
voor stukje de puzzel van chronische
ziekten op te lossen. We brengen samen
met specialisten en andere zorgverleners
problemen in kaart en zoeken naar
oplossingen. Dit alles om patiënten een
betere kwaliteit van leven te geven en
als het kan te genezen.
Dat dit allemaal niet van vandaag op
morgen kan, weten we. Maar samen
komen we wel steeds een stukje verder.
Amgen B.V.
Minervum 7061
4817 ZK Breda
www.amgen.nl
Nefrologie