de Coop en de opkomst van het socialisme in Neder-Over-Heembeek

•28e jaargang - nummer 1 - januari 2001Maandelijks Tijdschrift van het Gemeenschapscentrum Heembeek - Mutsaard•Ivoor NEDER-OVER-HEEMBEEK en de MUTSAARDWIJKRedactleadres:Trefcentrum MutsaardDe Wandstraat 141020 BrusselTel.: 02/268.20.82Fax 02/262.36.76E-mail :heembeek-mutsaard@vgc.behttp://heembeekmutsaard.vgc.beOpen elke werkdag van9 tot 12 en van 13 \Ot 16 uur.Buurthuis De KleunFr. Vakemansstraat 11 61120 BrusselTel.: 02/268.32.48Open maandag en woensdagvan 9 tot 12en vrijdag van 13 tot 16 uur.Verantwoordelijke uitgever:E. De Filette,Kasteel Beyaardstraat 941120 BrusselVan de Werkersbond/ de Peupel/de Coop en de opkomstvan het socialismein Neder-Over-HeembeekNeder-Over-Heembeek, honderd jaar geleden : een kleine, ietwat achtergebleven, maarhechte áorpsgemeenschap van eenvouáige, grotendeels ongeletterde mensen, die geenhoge eisen stelden aan het leven. Hoewel de levensstandaard laag was, kenden zij geenschrijnende armoede. Ze moesten hard werken, zich met weinig tevreden stellen en hadden weleens te maken met ongeluk en tegenslag, maar ze stonden elkaar bij. Zoals in vrijwel ieder dorp,was er een lokaal verenigingsleven, dat hier merkwaardigerwijze vaak in tweevoud bleek tebestaan, een gevolg van de historische ontwikkeling van twee afzonderlijke buurparochies. Erwaren fanfares, toneelverenigingen, de eeuwenoude St.-Sebastiaansgilden, een hoveniersgildeen tientallen herbergen. Veel speelde zich onder de twee kerktorens af : de processies, de bedevaarten,de kerkelijke feesten. Fabrieken waren er niet, die zouden pas komen op het einde vande jaren twintig. En toch waren er in die gesloten, vrome, op zichzelf staande gemeenschapreeds mensen die zich socialisten noemden. Het gaat om een onderbelicht stukje Heembeeksegeschiedenis, waarover de bronnen en de getuigenissen schaars zijn.KloskeenLeopold 11 ???blz. 6VLAAMSEGEMEENSCHAPSCOMMISSIEMeer cafés dan arbeidersHet socialisme was in de loop van de negentiendeeeuw ontstaan als een maatschaf?pelijkstreven dat gericbt was op de opheffing vande klassenmaatschappij eh het komen tot eenrechtvaardiger samenleving via de beperking -of zelfs afschaffing - van de particuliere eigendom,de controle van het productieproces ende verdeling van de opbrengst daarvan doorde gemeenschap. De arbeidersklasse moestzich losmaken van de kapitalist ische productiewijzedoor zich economisch te organiseren Viacoöperatieven en verenigingen van onderlingebijstand.Op 5 en 6 april 1885 kwam de Belgischewerkliedenpartij (B.W.P.) tot stanG! : eenbundeling van vakbonden, mutualiteiten,coöperatieven en arbeidersliga's, die de ruggengraatvan de partij vormden. Het zwaartepuntlag in Vlaanderen en Brussel. De B.W.P.was in de beginfase een indirect opgebouwdepartij : de leden waren geen individuen maarverenigingen, en het leeuwenaandeel van departijleden sloot aan via het collectieve lidmaatschapvan de vakbonden, mutualiteitenen andere socialistische nevenorganisaties.De kiezerslijst voor de gemeenteraadsverkiezingenvan 1896 vermeldt voor Neder-Over­Heembeek amper 383 kiezers, waarvan veruitde meesten land- of tuinbouwers waren. Opde lijst staan slechts een 40-tal arbeiders, enmaar liefst 42 herbergiers ! Uit de schaarsearchieven kunnen we afleiden dat de sociaHstischeWerkersbond hier reeds gesticht werd in1902. Yan de werking tot aan de jaren dertig isevenwel nauwelijks iets bekend. Het Volkshuisvan de socialisten, in de volksmond beterbeken.d als De Peupel, bevond zich în de Wim-

4JANUARI 2001ZIEkENHUISBIBLIOfHEEkPODE k'PUISk'AVNEDEP-OVEP-HEEMBEEkGEMEENSCHAPSCENfPUMHEEMBEEk-MUfSAAPOIn het Militair Hospitaal wordt reeds 20 jaaronder de bekwame leiding van Mevr. Biebuyckeen ziekenhuisbibliotheek verzorgddoor rodekruisvrijwilligers.Het uitlenen van een boek betekent voor eenpatiënt vaak het doorbreken van de verveling,wat ontspanning.Maar ook het sociaal contact met een rodekruisvrijwilligerwordt gewaardeerd ... eenboek, .... een bezoek !IVrijwilligers gezochtDe rodekruisvrijwilligers van het Militair Hospitaalhebben dringend helpende handennodig voor het uitlenen van boeken op dinsdagnamiddag.Houden van boeken, houden van mensen ...een zinvolle invulling van enkele vrije uren !Geïnteresseerd ? Contacteer Rode KruisBrussel-Hoofdstad,Vleurgatsesteenweg 94 1050 Brusseltel. 02/645.47.23BGJGNEDEP-OVEP-HEEMBEEkWeerbaarheid bij kinderen, hebben wij daarals ouders invloed op?Opvoeden tot weerbaarheid wordt vaakgeplaatst in het teken van een dramatischegebeurtenis zoals ontvoering. Daarnaast is erde hoop dat jonge kinderen leren "nee"zeggen tegen voorstellen die ze niet willen. Inbeide situaties hoop je als ouder dat jekinderen "weerbaar" zijn - vooral in situatiesbuitenhuis - maar kan dit ook in het eigengezin?Wat is weerbaarheid bij kinderen ? Welkemogelijkheden heb je om je kinderenweerbaarheid aan te leren, en hoever wil jedaarbij gaan ?Op woensdag 31 januari 2001 zal MarkNeyens ons over dit thema meer uitleggeven.ledereen is welkom (leden gratis, nietleden50 fr),om 20 uur in het buurthuisDe Kleun F. Vekemansstraat 1161120 Neder-Over-Heembeek.BabysitdienstIndien de mama's en papa's er eens tussenuitw illen, dan kan de babysitdienst van de BondGrote & Jonge Gezinnen vast helpen :Annelies, Anneleen, M arieke, Anneleen,Sarah en Liesbeth.Info :Ann Van Driei­Christiaens, St.­Nikolaasstraat 51120 Brusseltel 021262.29.64.KAV organiseert een lessenreeks van6 donderdagen met als thema :"Gekleed in 1.000 minuten".Zo kan u o.a. truien leren naaien, in verschillendemodellen en maten van 38 tot 54. Uleert een mouwloos vestje maken voor alleseizoenen, gedragen op een T-shirt, eenhemdsbloes, een trui, gecombineerd met eenrok of een lange broek. Met zo een vestjekrijg je steeds een nieuwe outfit.M isschien zou de modische wikkelbloes eenaangename aanvulling van je garde-robe zijn.In afspraak met de lesgeefster kan u steedseen ander model voorstellen.Als u dat boeiend vindt, dan moet u zekernaar deze lessenreeks komen.Deze cursus gaat door op donderdag 1, 8,15, 22 februari en op 1 en 8 maart, in devergaderzalen boven Zaal Familia. F. Vekemansstraat131 1120 Brussel telkens om19.30 uur.Inschrijven is absoluut noodzakelijk vóór 22januari.Prijs 630 fr voor leden, 1.260 fr voor nietleden.Wij hopen u talrijk te mogen begroeten.Info: Chrisliane Boddin tel. 021268.37.54POSfZEGELk'PING fiLANEDEP-OVEP-HEEMBEEkElke 2de en 4de donderdag van de maandkomen we samen in het Forum (Familia) omover te gaan tot de verkoop van zegels voorde leden en door de leden en waar eveneensruilboekjes kunnen geraadpleegd wordentelkens om 19 uur, 11 en 25 januari, 8 en 22februari, 8 en 22 maartInfo: Anne Marie Mees tel. 021268.32.84WANDEL MEEZondag 14 januariSint-Martens-BodegemHet Hoevepad: 12 km.13.30 uur achter de kerk van NOH.14.00 uur op de parking aan de Sint-Martinuskerkvan Sint-Martens-BodegemInfo: 0476186.28.35Engelse conversatieEen reeks intensieve taaltrainingen op demaandagavond :15 en 29 januari,12 en 26 februari,12 en 26 maart,9 en 23 april en7 en 21 mei 2001Telkens 20 tot 22 uur in het trefcentrumMutsaard, De Wandstraat 14 1020 BrusselBijdrage 100 fr.Info en inschrijvingen: 021268.20.82fax 021232.36.76e-mail: heembeek-mutsaard@vgc.bekiND EN GEZINConsultatiebureau voor het jonge kindin Neder-Over-HeembeekKind en PreventieLeo-XIII-straat 11, F. Vekemansstraat 1451120 BrusselZittingen voor het 1 ste kwartaal van 2001Donderdag:4, 11 en 18 januari1, 8 en 15 februari1, 8, 15 en 22 maart telkens om 9.30 uMaandag:22 januari, 19 februari en 26 maarttelkens om 17.30 uInfo en afspraken tel. 021511.25.97 elkewerkdag van 9 tot 12 uurPUSf POESf..• 0Onstraditioneeljaarlijksmosselfeest.,. Op zaterdag 3.., februari serverenwij u mosselen ofaméricain metfrietjes, dit van12.30 tot 21 uur doorlopend.Dit jaarlijks gebeuren vindt plaats in de reftervan Familia, en daar het een grote zaal is, kanu gerust familie, vrienden en kennissenmeebrengen.Om ons toe te laten onze bestellingen juist inte schatten, vragen we u vooraf in te schrijvenbij:Ronny Olbrechts: 02/269.81.46,lef Jacobs: 021268.49.70 enFamilia: 021262.02.32U kan ook terecht in Familia,F. Vekemansstraat 131 1120 Brusselwaar een inschrijvingslijst hangt.•

Utl&SPIEGEL 5----~~~~~~~------------------------------------------------------------~---.JANUARI 2001GPQENE WANDELINGNEDEP-QVEP-HEEMBEEkAlweer een jaar voorbij en we beginnen 2001met frisse moed.De nieuwe data voor de geleide wandelingenliggen al vast.Historische wandeling op zondag 6 meiBloemenwandeling op zondag 3 juniSint-Lendrikwandeling op zondag 1 juliVertrek telkens om 14 uur aan ferme "NosPilifs", Trassersweg 347-349 1120 Brussel.De wandelingen duren ± 2 uur.Wij hopen dat deze keer de Vlamingen hunwandelschoenen aantrekken en de gidsenverrassen door in groten getale aanwezig tezijn.Wij van de Groene Wandeling kunnen meeren andere wandelingen organiseren maarzonder u als wandelaar gaat het niet.Ook zoeken wij hulp op onze werkdag :zondag 14 januari om 14 uur in "Nos Pilifs" .Nestkastjes moeten schoongemaakt worden.panelen in elkaargestoken, koplesgemaakt en nogmeer werkjes diemoeten gebeuren.Voor inlichtingen :Fien Meiboomtel. 021268.67.90SPQPfkAMPENHEEMBEEk-MUfSAAPD200fPaasvakantieKleutersport kamp, 3 - 5 jaar (2 tot 6 april2001)Psycho-motorische vaardigheden verwervend.m.v. balvaardigheid, ritmische vorming,loopspelen, expressie, klimmen en klauteren,evenwichtspelen en knutselen.Zwem- en omnisportkamp, 6 - 12 jaar (2 tot6 april 2001)Zwemmen, omnisport, stepaerobics, inlineskate.badminton, hockey, f reesbee .ZomervakantieKleuterweek, 3 - 5 jaar (2 tot 6 juli en 9 tot13 juli 2001Psycho-motorische vaardigheden verwervend.m.v. balvaardigheid, ritmische vorming,loopspelen, expressie, klimmen klauteren.evenwichtspelen en knutselenOmnisportkamp, 6 - 12 jaar (2 tot 6 juli en 9tot 13 juli 2001Atletiek, balsporten, gevechtsporten,boogschieten, inline-skate, circustechnieken ...Inlichtingen en inschrijvingen :Gemeenschapscentrum Heembeek­Mutsaard, De Wandstraat 141020 Brussel tel. 021268.20.82EP SP

6Vervolg van blz. 3en een derde fase vanaf '58 waarin de afdeling verjongdwerd én tweetalig door de inwijking van Franstaligen.Vooral na de oorlog was er een soort voogdij van Lakenop Neder-Over-Heembeek, dat aanzien werd als een dochterafdeling.Na de dood van Delellio en tot in de jaren tachtigwerden alle politieke beslissingen genomen in Laken ofBrussel. Onze lokale sectie mocht zich enkel bezig houdenmet plaatselijke aangelegenheden.Omstreeks '84 zijn we zelfstandiger beginnen te werken,omdat we sindsdien opnieuw een verkozene, CarineVyghen, hebben in de gemeenteraad." Jean was de laatstezes jaar OCMW-raadslid en behoudt die functie hoogstwaarschijnlijkin de nieuwe coalitie. "Een belangrijk gegevenvoor de nabije toekomst is dat onze afdeling de bouw heeftJANUAR I 2001kunnen bekomen van een tweetalig rusthuis achter de kerkdat plaats zal bieden aan 120 bejaarden", aldus Jean.F. CoomansJ.P. Van SteenbergheUilenspiegel dankt Jean Bekaert en Maria Delellio voorhet beschikbaar stellen van het archiefmateriaal.Uilenspiegel legt zijn oor te luisteren. Wij zijn op zoeknaar verhalen, anekdotes, bronnen of getuigenissen uithet Mutsaards en Heembeeks verleden en heden. Allemedewerking is hartelijk welkom.Gelieve contact op te nemen met het secretariaat van hetgemeenschapscentrum Heembeek-Mutsaard,vragen naar J.P. Van Steenberghe.MA PIA ASSUMP1 AOP DE MU1SAAPOOp 17 november 2000 werd onder grote belangstelling de publicatie"Maria Assumpta op de Mutsaard-Laken. De Prehistorie" van L. Verhaeghevoorgesteld. Uilenspiegel had in november een gesprek met L.Verhaeghe over de geschiedenis van de Mutsaardwijk.Rechtzetting- VerduidelijkingTijdens het jaar 1977 verschenen in het weekblad "Kerk en Leven"van de hand van Armand Vanhuyse een reeks bijdragen onder de titel"De Mutsaard in het goud". over de toen vijftigjarige geschiedenis vande Mutsaardwijk en de parochie.Het volgende jaar (1978) werd door de uitgeverij Carto pvba uit dezebijdragen en behandelde stof geput om te verwerken in de hoofdstukken"De oude Mutsaard en zijn bewoners" en "50 jaar Kristus­Koningparochie", met als auteur A. Vanhuyse.In "Kerk en Leven" van 6 januari 1977 was echter een inleidend artikel"1977 een jubileumjaar" verschenen, niet ondertekend en waarvan deauteur onbekend is, waarin sprake was van "een witheer vanGrimbergen, een zekere E.H. Arts. heeft de eerste grond aangekochtvan ene Prinses Jeanne de Merode".Deze gegevens werden door de eindredacteur van de brochure "50jaar Kristus-Koningparochie" overgenomen en ten onrechte aan A.Vanhuyse toegekend.In haar boek "Het Maria Assumptalyceum" en in Uilenspiegel vannovember 2000 heeft L. Verhaeghe deze gegevens aan een historischeanalyse onderworpen en meteen rechtgezet.Het is een zekere Aerts (niet Arts), een witheer van Tongerloo (nietvan Grimbergen), Jeanne de Merode was de schenkster van een gift(niet de verkoopster van het pand), verder was Vandenbroeck alspastoor van de Mutsaard aangesteld in december 1926 (niet in 1927).Of hoe een inleidend stukje inhet weekblad "Kerk enLeven" van 6 januari 1977aanleiding was tot eenbrochure van tachtigbladzijden.Tenslotte ligt A Vanhuyse, deauteur van tien bijdragen inKerk en Leven niet aan deoorsprong van dezehistorische vergissingen, maarde onbekende auteur.In haar publicatie vestigt L.Verhaeghe daar ten andereeveneens de aandacht op.De redactieVAN DEkEN SfOffYN.k'LOSk'E EN LEOPOLO 11De familie Brisart-Houbrechts uit Neder-Over-Heembeekbezorgde ons een artikeltje van december 1993 uit hetmaandblad VLAM, tijdschrift van het gemeenschapscentrumOp- Weule (Sint-Lambrechts-Woluwe), waarvoor onze dank.We drukken de tekst van L. Van Audenhaege integraal af.Pastoor-deken lsidoor Stoffyn (1914-1981) van de Sint-Lambertusparochievertelde graag volgende "koninklijk anekdote" .Zijn overgrootmoeder, echtgenote van "Kioske", die een stoereVlaamse vrouw van de Mutsaard (bij Laken) moet geweest zijn, werdooit als "mem" (voedster, amme) aangezocht voor de jongste dochtervan koning Leopold 11 en koningin Marie Henriëtte, prinses Clementine.De "mem" werd niet betaald voor de borstvoeding die ze het koninklijkwicht gaf, maar zij en haar echtgenoot " Kioske" kregen voorbewezen diensten een erfpachtrecht op een hoevetje met 3 hectarengrond aan de Araucarialaan. En dat voor 99 jaar. Dit vorstelijk cadeauwas een formidabele steun voor de arme familie, zoals men toen zei,haar ophelp.Van de voedster en haar prinselijke baby is ooit een foto gemaakt. Zelfheeft prinses Clementine later het hoevetje van " Kioske" gepenseeld.Waar foto en schilderij - dat ooit voor 180 frank werd verkocht- nuschuil gaan, weet niemand meer. Wellicht ergens in de buurt van deMutsaard, in de schaduw van het koninklijk paleis.Tot voor een paar jaren was het domein van "Kioske" nog te zientussen de flatgebouwen aan de Araucarialaan niet ver van de JapanseToren. Het heeft helaas ook niet kunnen weerstaan aan de drift van debouw promotoren.Lokale anekdotes en verhalen :Zij vertellen soms heel wat over de inwoners, hun leefgewoonten, hetverenigingsleven van de wijk of gemeente, dragen bij tot de lokalegeschiedenis. Deze verhalen beginnen soms een eigen leven te leidenen vragen om een historische benadering of om historische kritiek.Ook zo deze anekdote.Wij vragen uw medewerking!Weet iemand waar de foto en schilderij van de voedster en haar prinselijkebaby schuil gaan ?Was Flor Vander Vinnen (1904-1986) de laatste erfpachthouder vanhet hoevetje ? Kan de echtgenote van Kloske (de vader van Flor VanderVinnen) de mem gegeven hebben aan prinses Clementine, diegeboren is in 1872? En wat met het erfpachtrecht op het hoevetje?Misschien voer voor Laca en Mutsaardkenners of inwoners die ditverhaal kunnen ophelderen en duiden.De redactie dankt u reeds voor uw bijdrage tot duiding enopheldering.•

•UIL&SPIEGELJANUARI 2001ACTIVITEITENKALENDERJANUARIledere dinsdag om 20u00 in het JVRcollege: mini-voetballedere dinsdag om 20u30 in het C.C. vanStrambeek-Bever : dinsdagavondfilmledere zondag vanaf 19u00 in 't Mutske :SpelavondZaterdag 6 januari om 20u00 :Cultuurschok, Bob De Moor,De Conference (C.C. Strombeek)De conference is de derde monoloog vanBob De Moor en voor deze keer ging hij inzee met freelance journalist en columnist JoVan Damme. Een monoloog over sex,alcohol, sigaren, een midlifecrisis en dechagrijnigheidscultuur.Vrijdag 12 januari om 16u00 : Happy Hour('t Mutske)Een drankje kost slechts 20 Fr.Jeugdhuis 't MutskeSchapenweg 2 -1020 Brusseltel. 02/262.28.58http://student. vub.ac.be/ ~ojacquet/ MutskeZaterdag 13 januari om 21uOO: Filmavond('t Mutske)Lekker knus, vanuit de luie zetel op onseigen zoldertje een filmpje meepikken.Vrijdag 19 januari om 21uOO : Fuif vanLore ('t Mutske)Na twee maanden fuif-stilte vliegen we erweer eens goed in. Dus zeker komen oponze eerste fuif van het jaar 2001.Zaterdag 20 januari om 14u00 : WorkshopPercussie ('t Mutske)In samenwerking met BOSE een muzikaalnamiddagje plezier.Inschrijven op het prikbord.Zaterdag 27 januari om 19u00: BrusselseJh Voetbalcompetitie Girls (VUB) Alleman -'t MutskeZaterdag 27 januari om 21uOO : ' t MutskeUnplugged ('t Mutske)Unplugged staat ondertussen alverschillende jaren op onze kalender.Voor degene die het nog niet kennen,zeker een aanrader. 't Mutske Unpluggedstaat voor een hele avond lang akoestischelive optredens.Meer dan de moeite waard.7RENAULT .SC.énic RX~OPENDEURJANUARI 2001Lanceringnieuwe LagunaGarage VANDERIECKGemenebeemdenstraat 17,1120 Brussel Tel. 02/216.15.03@RENAULT

c;;w~-~e#/d wie op de hoogte wil blijven van wat reilt en zeilt in Neder­Over-Heembeek en de Mutsaadwijk.De overheidssubsidies voor Uilenspiegel blijven ontoereikend.Uw bijdrage betekent een stimulans voor de redactieploeg ende tientallen vrijwilligers die maandelijks meewerken aan deuitgave en verspreiding van Uilenspiegel. Wij hebben uw steunmeer dan nodig.Wilt u Uilenspiegel een steuntje in de rug geven stort danvandaag nog 200fr of meer op volgende rekeningnummers068-2157186-30 Dexia428-4092921-39 KBC001-0266085-90 Fortisu i I----S p i e g e I28• jaargang - nr 1januari 2001België - BelgiqueB.P.1 020 Brussel 21/1754Maandelijks Tijdschrift van het Gemeenschapscentrum Heembeek • MutsaardI:"A:f VAN DF:R ELST-DE GROOTE\fT." -, .. ~"""]"f' -t ~ "'.o. J # J.,.. '),.(_;,A.J,i-jA"j.Jf - 911020 BR:..'S"'.t:.;ET..VerantwoordeliJke uitgever: E. De Filette, Kasteel Beyaardstraat 94 - 1120 Brusselc0L0F0NUilenspiegel is het informatieblad van hetGemeenschapscentrum Heembeek-MutsaardWerken verder mee:P. Ceulemans, F. Coomans, J.P. Van Steenberghe, Fr. Fonteyn, L. Wijnant,de leerlingen van Heemschool U en de diverse verenigingen. scholen eninstellingen van Heembeek-Mutsaard.Teksten voor de februari-uitgave van "Uilenspiegel" moetenuiterlijk op maandag 15 januari op het secretariaat van hetGemeenschapscentrum zijn.Het Gemeenschapscentrum respecteerluw privacy. Uw ad re.~ gebruiken we uitsluitend omu "Uilenspiegel" toe te zenden en om 11 op de hoogte te houden van wal reilt en zeiltin helgemeenschapsleven in Heembeek-Mutsaard en Brussel. U kunt uw gegevens in onsbestand altijd tnkijken of aanpassen zoals voorzien in de wel van a december 1992 terbescherming van de prfvacy. Ons bestand lal In het openbaar register vangeautomatiseerde verwerkingen wordf)n vermeld.In line skating?Natuurwandeling?Engels?Duizend en één ideeëom te doen-.duizend en één ideeënom teVoorja•' lOOI\raJBRUSHlmee te nemen vanaf 25 januari in GC Heem beek-Mutsaard,De Wandstraat 14, in het Wijkhuis De Kleun,F. Vekemansstraat 116, of in de bibliotheek,F. Vekemansstraat 79. Of stort 50 BEF op 091-0113277-10 vande Vlaamse Gemeenschapscommissie metvermelding'curs OI' en je krijgt het cursusaanbodin je bus.Info: VGC-dienst gemeenschapscentra, 02/245 37 73