Sovon Nieuws 04-08 lr.pdf - SOVON Vogelonderzoek Nederland

Freelance wetenschapsjournalist Rob Buiter baggert voor SOVON door de klei.Rob is ondermeer verslaggever voor Vara’s Vroege Vogels en schrijft ook voorbladen als Trouw, Intermediair en Vogelnieuws. ‘Noem me gerust vogelaar.Maar vogelkenner, dat durf ik – zeker in een blad van SOVON – niet te beweren.Ik rij vooral graag nieuwsgierig mee op de bagagedrager van de echte cracks’, zegt hij.In ‘IN DE KLEI’ doet Rob verslag van zijn ontmoetingen in het veld.13SOVON-Nieuwsjaargang 21 (2008) nr 4ten was de discussie met de visserij. Men wasbang dat we een aalscholverkwekerij zoudencreëren. En tja, Aalscholvers en vissers ... Nuzeggen ze: ‘zie je wel, jullie zeiden toch dat ergeen Aalscholvers zouden gaan broeden? DeKreupel maakt ons brodeloos!’ Het is kolder,maar we worden er wel op aangevallen.”SchijtwaaiersWanneer we van het ene ‘hoofdeiland’, waareen bouwkeet met een koffiezetapparaatstaat, naar het andere hoofdeiland oversteken,wordt al gauw duidelijk dat De Kreupel ookbuiten het broedseizoen een waardevolleplek is voor de ‘Schollevaer’. Een flink stukvan het kale eiland is onder gesproeid metwitte waaiers van uitwerpselen. “We zijn hiergistermiddag al overheen gevlogen, tijdensde reguliere watervogeltelling. Toen zag heter naar uit dat de vogels op deze hoek zoudengaan slapen. Je ziet, dat hebben ze ookgedaan. Er zaten er ongeveer duizend. Doorde regen van de afgelopen dagen zie je alleende schijtwaaiers van de afgelopen nacht nog.Je kunt ook mooi zien dat de wind niet alte veel is gedraaid gedurende de nacht. Devogels staan met de kop in de wind en spuitenop gezette tijden een witte sproeier naarachteren. Aan de sproeirichtingen zie je dat zemaar een heel klein beetje zijn bijgedraaid.”Ook al kan hij er blijkbaar nog het nodigesporenonderzoek op loslaten, het isVan Eerden vandaag niet om hetkunstzinnige palet van witte klodders tedoen. “Dáár gaat het om”, zegt hij, terwijlhij met een boterhamzakje in de aanslagop zijn knieën zakt. Een grote, slijmerigebraakbal verdwijnt tot en met het allerlaatstekleddertje in het zakje. Een braakbal ernaastwil hij nu alvast wel even uit elkaar peuterenvoor een lesje vissenkunde. “Hij is mooiverpakt in een laagje slijm uit de maagwand.Maar als je die verpakking openmaakt zie jemeteen een berg graten, werveltjes, schubbenen otolieten. Dat zijn de enige onderdelen vaneen vis die het maagzuur van de vogels overleven.En dat is voor ons dus mazzel, wantdaarmee kunnen we tot in detail bekijkenwat dit individu heeft gegeten. Het aantal, desoort en zelfs de leeftijdsklasse van de prooienkunnen we in deze braakballen bepalen.Deze heeft alleen maar Pos gegeten”, zegt VanEerden, terwijl hij de helderwitte gehoorsteentjestussen de graatjes uitpulkt. Waar debraakballen van roofvogels doorgaans droogen ‘schoon’ zijn, ogen de slijmerige braakballenvan de Aalscholvers toch net iets minderfris. Maar Van Eerden vindt dat maar kinderachtig.“Natuurlijk ruikt dit naar vis. Maar ikkan je verzekeren dat de visrestjes die je hierin je handen hebt uiteindelijk een stuk verserzijn dan wat je morgen bij de visboer koopt!”Kleine ballen aan de randVan Eerden en zijn collega Stef van Rijn verzamelendeze ochtend een vastgesteld aantalbraakballen op een aantal representatieveplekken in de slaapplaats. “Daar moet je nogerg mee uitkijken”, benadrukt Van Eerden.“Als je in het centrum van de slaapplaatskijkt, dan vind je de grootste braakballen.Meer naar de rand zijn het duidelijk kleinereballen. Het lijkt erop dat de sterkere vogels inhet centrum van de plek mogen pitten, terwijlde ranglagere individuen aan de ‘gevaarlijker’randen van de slaapplaats moeten zitten.Op een eiland als De Kreupel zal dat misschienniet eens relevant zijn. Rovers zul jehier niet snel vinden. Maar je moet met datgedrag wel rekening houden bij het nemenvan je monsters. Want wie weet verschilt hetdieet van de sterkere exemplaren ook wel vandat van de zwakkere dieren.”Van Eerden praat met oprechte fascinatieen bewondering over ‘zijn’ Aalscholvers, hungedrag, hun uiterlijk en hun opportunisme.“Dit is een vogel die kansen pakt. De belangrijkstesturende factor in de populatie vanAalscholvers is zonder twijfel de voedselsituatie.Het is een naïeve gedachte dat jedoor het aanbieden van extra broedgelegenheidzoals op De Kreupel ook extra Aalscholverszou kweken. Als het voedsel er niet is,komen er ook niet meer vogels. En dat voedsel,dat bestaat de laatste jaren voor nietminder dan 70% uit Pos. We hebben dataandeel in de afgelopen jaren langzaam zienopkruipen. Pos is een commercieel voltrektoninteressante vis. Sterker nog: Pos is eenvoedselconcurrent van de Aal, waar het veelvissers wél om te doen is. Beiden vreten muggenlarven.Je zou dus zelfs kunnen stellen datde Aalscholvers de vissers helpen bij het dunnenvan de Pos.”Foto’s: Rob BuiterSnoekbaarsNu de Aal sterk is teruggelopen in het IJsselmeer,is de vangst van Snoekbaars voor de vissersnog belangrijker geworden. En ook daarkrijgen de Aalscholvers de zwartepiet toegespeeld.“Er is onlangs een onderzoek gepre-