Sovon Nieuws 04-08 lr.pdf - SOVON Vogelonderzoek Nederland

Trekgolvenin herfst 20089SOVON-Nieuws jaargang 21 (2008) nr 4Eind juni haalt een enkeling zijn trektelstoeltje al tevoorschijn om af en toehoopvol naar de noordoostelijke lucht te staren. Pas in september en vooraloktober wordt dit de sport van velen. Kijk maar eens in oktober op www.trektellen.nl:tientallen actieve telposten per dag. Al dat turen naar stippen leverteen bonte aaneenschakeling van opvallende verschijnselen op. Massale trek,daar doen veel tellers het voor en inderdaad, niets zo mooi als een dag waarinje het bijna niet kunt bijhouden. De gedrevenheid van de vogels, het geschittervan ondervleugels afgetekend tegen de lucht, de pure massaliteit: niet ietsom snel genoeg van te krijgen. Zulke dagen zijn echter schaars, en bovendienbepalen weersfactoren maar al te vaak of de teller er wat van meekrijgt of niet.Enkele voorbeelden uit de herfst van 2008 laten dit zien.Bruine Kiekendief. Foto: Arie OuwerkerkGroepje Koperwieken vliegt over de telpostDe Horde, 2 november 2008. Foto: Arjan BoeleStortvloed van KoperwiekenDe Koperwiek is de talrijkste onder de lijstersdie in enorme hordes Scandinavië verruilenvoor zuidelijker oorden. Vrijwel iedere herfstkent wel een dag waarin woest vliegende,eindeloze slierten Koperwieken te bewonderenzijn. Waar en wanneer zulk spektakelte zien is, kan variëren. Meestal gaat er depassage van een depressie over de zuidelijkeNoordzee aan vooraf. Wanneer de kernvan de depressie oostwaarts langs de Noorsezuidkust schuift, draait de wind aldaar naarnoord tot noordwest. Ideale omstandighedenvoor de daar samenscholende Koperwieken(en andere lijsters) om massaal de Noordzeein te steken. Een fiks aantal uren en ruim 500km vliegen later komen ze dan in Nederland(of Engeland) aan.De weersvoorspellingen in de avond van16 oktober gehoord hebbende, zaten veeltrektellers de volgende ochtend ongeduldigte wachten of een lijsterfestijn zou losbarsten.Hans van Gasteren van de KoninklijkeLuchtmacht zag de lijsters inderdaad op zijnradarscherm naderen. Een geweldig front,beginnend 100 km ten westen van DenHelder en reikend tot in Duitsland, deedhet scherm bijna dichtslaan met vogelecho’s.Rond zonsopkomst vlogen de meeste bovenzee en langs de kust, 500-1000 m hoog. Datis wel erg hoog voor een trekteller om op tepikken, en de meeste telposten merkten danook weinig van de massale doorstroming.Toch zagen enkele telposten in Overijssel10.000-18.000 Koperwieken passeren, voorhet binnenland enorm veel. Van de stroomlangs de kust merkte alleen de HondsbosscheZeewering wat (11.500), hoewel een lossemelding op Texel anders deed vermoeden(46.000, in groepen tot 5000).Blijkbaar bleven veel Koperwieken in Noord-Nederland slapen, terwijl er ‘s nachts nieuweaanvoer plaatsvond. De volgende dag, 18 oktober,barstte namelijk een ongekend spektakellos, althans plaatselijk. Nadat opklaringeneen regengebied naar het noorden verdrongen,kwam een stroom Koperwieken op gang.Ze vlogen aanvankelijk betrekkelijk laag, tot300 m hoog, onzichtbaar voor de radar maargoed te zien voor de trektellers. Toen de opklaringendoorzetten en de vogels steeds hogergingen vliegen, tot boven de 500-600 m, werdende rollen omgedraaid: veel op de radarzichtbaar, veel minder vanaf de grond. Maartoen waren de trektellers in vooral Midden-Nederland al vergast op niet eerder vastgesteldeaantallen. Het best bedeeld was eenstrook vanuit het IJsselmeergebied naar deZuid-Hollandse en Zeeuwse kust. Aantallenvan 263.000 (Ketelbrug/Kamperhoek), ruim100.000 (IJmeerdijk bij Almere, Bloedberg-Monster) en rond 70.000 (Vulkaan-Den Haag,Nolle-Vlissingen) zeggen genoeg. Tellers haddenhet over een ‘tsunami van Koperwieken’.Iets zuidelijker, in een strook van Twente viaUtrecht naar Zeeland, zagen veel trektellers7000-20.000 Koperwieken langskomen,nog alleszins memorabel. Helaas voor detelposten elders strekte het fenomeen zichniet uit tot het uiterste noordwesten en dezuidoostelijke helft van het land, waar deaantallen normaal bleven (figuur 1). In totaalwerden er op de telposten maar liefst 900.000Koperwieken genoteerd. Een dag later wasde situatie in het hele land weer ‘genormaliseerd’.Radarbeelden van de trek op 18oktober zijn te zien op de site van telpostKetelbrug/Kamperhoek (www.ketelbrug.nl,kijk onder ‘Dagboek 2008’). En blader danmeteen eens door de mooie collectie vluchtfoto’svan allerlei soorten!Vinken over de hele horizonLangstrekkende Vinken vormen in oktoberdagelijkse kost op de telposten. De trekpiekvalt gewoonlijk rond het midden van demaand, in individuele jaren ook wel vroegerof later. Waren de Vinken er vorig jaar vroegbij (zie SOVON-Nieuws 20, nr. 4), ook in2008 was dat het geval. De grootste klap-