MemoRad 2007-1 - Nederlandse Vereniging voor Radiologie

MEMORADproefschriftenNeurotoxicity of Ecstasy: Causality,Course, and Clinical RelevanceIn dit proefschrift onderzochten wij met behulp van retrospectieve en prospectieve studies potentiëleneurotoxische effecten van de populaire recreatieve drug ecstasy (MDMA) met een combinatievan neuro-imaging, psychopathologievragenlijsten en neuropsychologische testen in verschillendegroepen ecstasygebruikers. De onderzoeksvragen waren vooral gericht op het vergroten vankennis over causaliteit, beloop en klinische relevantie van mogelijk ecstasy-gerelateerde (serotonerge)neurotoxiciteit bij mensen.Maartje de win5-HT 5-hydroxytryptamineADC apparent diffusion coefficientBDI Beck Depression InventoryBIS Barratt Impulsivity ScaleCBV cerebraal bloedvolumeCIDI composite international diagnostic interviewCIT 2β-carbomethoxy-3β-(4-iodophenyl)tropaneDAT dopaminetransporterDTI diffusietensor-imagingFA fractionele anisotropieMDMA 3,4-methylenedioxymethamphetamineMRS magnetische resonantiespectroscopiePET positronemissietomografiePWI perfusion-weighted imagingROI region of interestSBL Spannings Behoefte LijstSERT serotonine transporterSPECT single-photon emission-computed tomographySSRI selectieve serotonine reuptake inhibitorXTC ecstasyHoewel de populariteit in de laatste jaren iets isafgenomen, is ecstasy (MDMA) nog één van demeestgebruikte illegale recreatieve drugs, vooral bijjongeren. Sinds eind jaren tachtig van de vorigeeeuw de eerste studies de gevolgen van ecstasygebruikvoor de hersenen onderzochten, is de bezorgdheidover de mogelijke neurotoxiciteit van ecstasy,vooral voor de axonen van de serotonine(5-HT)-cellenvan de hersenen, toegenomen. Neurotoxiciteit werdmet name aangetoond in onderzoek bij dieren,hoofdzakelijk bij ratten en primaten. Ook bij mensenzijn de laatste jaren vele studies uitgevoerd die eropwijzen dat ecstasygebruik ook bij mensen neurotoxischzou kunnen zijn. De meeste van deze studiestoonden verschillen aan tussen forse ecstasygebruikersen niet-gebruikers. Men toonde aan dat forseecstasygebruikers een lagere serotoninetransporter(SERT)-dichtheidhadden, depressiever en impulsieverwaren en slechter scoorden op neuropsychologischegeheugentesten dan niet-gebruikers. Ondankshet toenemende bewijs dat fors ecstasygebruik neurotoxischis voor de mens, blijven vele vragen onbeantwoord.Vrijwel al het bewijs voor neurotoxiciteitwas afkomstig van retrospectieve studies. Hierdooris het mogelijk dat verschillen tussen ecstasygebruikersen niet-gebruikers niet door ecstasy worden veroorzaakt,maar preëxistent waren of zelfs predisponeerdenom met ecstasygebruik te gaan beginnen.Verder zijn er vele potentiële confounders, zoalsgebruik van andere drugs dan ecstasy, geslacht,levensstijl, en het SERT-polymorfisme, die de resultatenvan studies bij ecstasygebruikers kunnen beïnvloeden.Tot slot is het onbekend wat de gevolgenvan een lage dosering ecstasy zijn.Het onderzoek naar de potentiële neurotoxischegevolgen van ecstasy voor de hersenen is relevant,omdat wereldwijd veel jongeren deze drug gebruikenof ermee zullen gaan experimenteren. Goed opgezetteen uitgevoerde studies kunnen deze jongerenmogelijk helpen bij het maken van hun eigen risicocalculatieen het maken van weloverwogen keuzes.Bovendien kan het overheden en maatschappelijkeorganisaties begeleiden bij de ontwikkeling van hunpreventiebeleid. Daarnaast is er de afgelopen jarentoenemende belangstelling geweest voor de potentieelgunstige effecten van MDMA als aanvullendmedicijn bij psychotherapie, om angst, spanning ofagitatie te verminderen bij patiënten met een posttraumatischestressstoornis of in het terminale stadiumvan kanker. Dit zou door middel van zorgvuldigwetenschappelijk onderzoek geanalyseerd moetenworden, zodat duidelijk wordt of de potentiële voordelengroter zijn dan de potentiële risico's.Het doel van de studies in dit proefschrift was ommeer inzicht te verwerven in de gevolgen van ecstasygebruikvoor de hersenen, vooral wat causaliteit,beloop en klinische relevantie betreft, met inachtnemingvan de belangrijkste potentiële confounders.De meeste studies in dit proefschrift maakten deeluit van ‘the Netherlands XTC Toxicity’(NeXT)-studieof zijn studies waarop de NeXT-studie is gebaseerd.De NeXT-studie (hoofdstuk 3) is een combinatie vanverschillende benaderingen met drie substudies: (1)een cross-sectionele substudie onder forse ecstasygebruikersen controles, met variatie in hun drugsgebruik,die informatie zou moeten verschaffen overpotentiële neurotoxische gevolgen van ecstasy inrelatie tot andere drugs; (2) een prospectieve cohortsubstudiebij ecstasy-naïeve vrijwilligers met eenhoog risico van toekomstig ecstasygebruik, die informatiezou moeten verschaffen over de causaliteit enhet kortetermijnbeloop van ecstasygebruik en potentiëleneurotoxiciteit, en (3), een retrospectievecohortsubstudie bij life-time ecstasygebruikers engematchte controles van een bestaand epidemiologischsample, die informatie zou moeten verschaffen40K I J K o o k o p w w w . r a d i o l o g e n . n l