Zeehonden aan de Belgische kust - Zoogdierwinkel

Verdwenen zoogdierende hyenaWelke zoogdieren kwamen in vroegertijden in Nederland en/of Vlaanderenvoor maar verdwenen uit de lage landen?Jelle Reumer, directeur van het NatuurhistorischMuseum Rotterdam, blikt indeze nieuwe rubriek terug.Fossiele uitwerpselen van een hyena. Foto Hans WildschutDe vraag die me door de redactie vanZoogdier werd gesteld was om een rubriekte verzorgen over verdwenen zoogdierenuit Nederland en/of Vlaanderen. Dat isgeen probleem: er zijn meer zoogdieren uitde lage landen verdwenen dan dat er nunog leven. Sabeltandtijgers en grottenleeuwen,apen en nijlpaarden, siesels envliegende eekhoorns, oerrunderen en tapirs,mastodonten, watermollen en eikelmuizen,bij het horen van de vraag alleenal trekt een complete circusoptocht stampenden piepend doorhet brein. Verdwenen isiets anders dan uitgestorven.De Krijtmuis(die helemaal geen muis was maar eenmini-opossumpje: kijk, daar is al een onderwerpje)uit Maastricht en de Pliocenetapir uit Maalbeek zijn uitgestorven, maarde leeuw en de hyena zijn wel verdwenenuit ons land (gelukkig maar), doch levenelders nog voort (idem).Het leven van de (zoogdier)paleontoloog iswerkelijk een verademing. Ons materiaalis ruimschoots voorhanden, je hoeft ergeen dieren voor te vangen en met dikkehandschoenen te hanteren, er zijn geenrabiës-vaccinaties voor nodig, er hoeft niette worden geëuthanaseerd, het onderzoeksvoorwerpheeft zelfs nooit de neigingom plotseling te ontsnappen. We hebbenbovendien niets te maken met enige vormvan bureaucratie, we behoeven geen vangvergunningen,er zijn geen fossieleproefdierreglementenen er is zelfs geenethische commissie nodig om over de onderzoeksmethodete waken. Het is wetenschapvoor gemakzuchtigen.Maar toch zit je af en toe in de shit. Datoverkwam me onlangs letterlijk toen er tijdenseen vistocht in het kader van de aanlegvan de Tweede Maasvlakte eenhyenakeutel te voorschijn kwam. Het is‘Verdwenen is iets anders dan uitgestorven.’een coproliet, zoals wij paleontologen danzeggen (letterlijk ‘poepsteen’). Coprolietenvallen in de categorie sporenfossielen,samen met dingen zoals pootafdrukken.Van de hyena waren al wel botten bekenduit ons land, en ook een andere vorm vansporenfossiel: door hyena’s aangeknaagdebotten van mammoeten of andere grotezoogdierkarkassen. Coprolieten van hyena’swaren wel bekend uit grotten in Midden-Europa,maar een Noordzee-hyenadrolhadden we nog nooit gevonden. Devistocht van 18 augustus 2010 bracht daarverandering in. Het is, dat moet gezegd,een mooie keutel. Het fossiel is onderdeelvan de totale bolus van de hyena, die zijnontlasting in de vorm van een snoer vanzulke bollen naar buiten werkt. Een versedrol is wittig of witgrijs van kleur, wat eengevolg is van het hoge kalkgehalte in deontlasting. Dat hoge kalkgehalte is afkomstigvan de aangeknaagde en opgegetenbotten en is tevens de oorzaak van demooie fossilisatie (een fossiele koeienvlakennen we daarom ook niet).De publicatie van de keutel veroorzaakteeen lawine aan publiciteit (en vaak flauwegrappen). De voorspelling dat we er welmeer gaan vinden kwam bovendienal snel uit. Hethype-je leverde twee nieuwegevallen op, want twee privéverzamelaarsbleken een hen onbekendding in hun collectie te hebben dat bij naderebestudering ook een hyenacoprolietis. De hyena Crocuta crocuta is dan welverdwenen uit onze streken, maar zijn fossieleuitwerpselen liggen er nog altijd.Jelle Reumer is paleontoloog en bioloog.Hij is bijzonder hoogleraar aan de Universiteitvan Utrecht en directeur van het NatuurhistorischMuseum te Rotterdam. Hijis auteur van meerder boeken waaronder“Opgeraapt Opgevist Uitgehakt”, een standaardwerkover fossielen in Nederland.Zoogdier 22-1 pagina 23