VERTELCULTUUR

gen bloed, maar het duurt geen vierentwintig, maar zeven jaar. De duivel heet hier
geen Mephostophiles, maar Joost, een populaire Nederlandse taboenaam voor de
duivel. Bovendien is Faust niet degene die onder het contract uit probeert te komen,
maar de duivel zelf; na vier jaar was hij uitgeput door alle opdrachten. Faust
weigert dit echter. Een belangrijke motivatie voor het tekenen van het contract
met de duivel is de zoektocht van Faust naar de steen der wijzen. Een bijzonder
detail dat ik in geen ander verhaal uit de verhalenbank heb teruggevonden is dat
Faust het geheim van de boekdrukkunst uit Nederland zou hebben gestolen. Wat
wel overeenkomt met de Warachtighe historie uit 1592 is dat zijn geest lekker eten
voor hem haalt van buiten het seizoen. Verschillend is echter de informatie dat
dit uit Amsterdam en Parijs komt. Faust lijkt in de mondelinge traditie een stuk
sadistischer in hoe hij de duivel uitput dan in het Nederlandse volksboek. In een
verhaal uit 1841 wordt Faust zijdelings genoemd. Een edelman heeft zich net als
Faust overgeven aan de duivel. Om zijn vijanden te misleiden maakt hij van wilgentakken
een leger.
In een verhaal uit 1892 uit de Collectie Boekenoogen woont Faust eveneens in slot
Waardenburg bij Zaltbommel. Het verhaal doet in zoverre denken aan de Warachtighe
historie dat de geest ‘Meph’ heet. Faust geeft zijn geest lastige opdrachten;
hij moet planken voor Fausts wagen leggen, maar deze daarna direct weer weg
halen. Ook gooit hij graan in de slotgracht, dat Meph er daarna ongeschonden uit
moet halen. Dit element komt ook in andere Nederlandse Faustvertellingen voor.
Zijn geest wordt op een gegeven moment zo boos dat hij hem door het raam naar
buiten duwt of trekt. Hierbij vermorzelt hij Faust. Het bloed zou nog steeds zichtbaar
zijn.
Een verhaal uit 1896 speelt zich af in Leeuwarden. Faust bezoekt een barbier om
zich te laten scheren. Hij vindt dat de man geen goed werk levert en snijdt zijn eigen
hoofd af en scheert dit. Hij geeft de barbier nog een dukaat voor de moeite, maar
dit verandert tot twee keer toe in een koperen munt. Ook heeft hij nog schuld bij
de waard. Deze geeft hij zijn been als onderpand. De man weet niet goed wat hij er
mee aan moet en gooit het weg. Zo hoeft Faust zijn geld niet te betalen. Wat hij precies
gedaan heeft is niet duidelijk, maar Faust wordt op een gegeven moment verbannen
uit Leeuwarden. Hij verdwijnt echter niet onopgemerkt: de poortwachters
van alle vier de stadspoorten menen dat Faust via hun poort de stad verlaten heeft.
Interessant genoeg lijkt het meest recent opgetekende verhaal (tussen 1944-47)
het meest op de Warachtighe historie. Het verhaal is verteld in het Liemers. Faust
23