Helperbel 2012, nummer 4

Tekst: www.staatingroningen.nl
Bewerking en foto: Ronald van der Meulen
Kunst en architectuur
Monument voor J.H. Schaper
Een bezoek aan de Parijse begraafplaats Montmartre was aanleiding
om voor deze rubriek de begraafplaats Esserveld aan de Esserweg
te bezoeken. Geen grote grafmonumenten zoals in Parijs,
maar bij een enkel graf bescheiden sculpturen.
Als je door de monumentale toegangspoort van de begraafplaats
bent gelopen, zie je recht voor je een uit zandsteen opgetrokken
monument dat is opgericht ter herinnering aan 45 tijdens de
Tweede Wereldoorlog omgekomen Nederlandse verzetsstrijders.
Het is gemaakt door de beeldhouwer Willem Valk (1898 -1977).
Slechts tientallen meters daar vandaan is op een graf een twee meter hoog en uit zandsteen
opgebouwde sculptuur van een man te zien. Het is ook van de hand van Willem
Valk. Het beeld is het grafmonument voor de Groninger J.H. Schaper (1868-1934). Hij was
in 1894 mede-oprichter van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de voorloper
van de Partij van de Arbeid, waarvoor hij vijfendertig jaar in de Tweede Kamer heeft
gezeten. De gewestelijke federatie Groningen van de SDAP nam na Schapers overlijden
het initiatief voor het oprichten van een grafmonument.
ijf
,
.
ijf
3
Werkman
Valk heeft op Schapers graf een voorover leunende en in overpeinzing verzonken figuur
geplaatst. Het stoer ontblote bovenlijf en de klompen tonen dat het om een arbeider
gaat - de bevolkingsgroep waarvoor Schaper zijn hele leven heeft gestreden. In plaats van
een strijdvaardige of door zware inspanningen getekende werkman voert Valk een meer
filosofisch ingestelde werkman op. Op de zijkanten van de sokkel zijn de aanmoedigende
inscripties ‘Waak voor uw karakter’ en ‘Volg uw overtuiging’ aangebracht. Het uit zandsteen
gehouwen beeld brengt de werkwijze van Valk tot uiting. Hij maakte geen of weinig
schetsen voor een beeld of een reliëf, maar boetseerde een ontwerp op ware grootte
en voerde dit vervolgens uit in steen. Meestal bleef hij heel dicht bij het oorspronkelijke
brok steen, waardoor een gestileerde, strakke vorm ontstond.
Andere werken van Willem Valk in Groningen
Van Valk zijn veel beelden en reliëfs in de stad op o.m. bruggen en gebouwen te vinden.
Naast het al genoemde oorlogsmonument zijn misschien wel zijn bekendste werken de
buste van Carl von Rabenhaupt op de Grote Markt en het reliëf ‘Behoudenis der Kranken’
aan de gevel van het oude RKZ (i.s.m. Wim Haver).
Bron: www.staatingroningen.nl, een online kunst- en architectuurgids met informatie
over talloze gebouwen, projecten en kunstwerken in de stad. ‘Staat in Groningen’ is een
initiatief van Architectuurcentrum Platform GRAS en Centrum Beeldende Kunst.
Helperbel nr. 4, december 2012
35