Buiten de Orde 2013 #4

u i t e n de o r d e 2013 nummer 4
burger wordt wanneer niemand verantwoordelijk kan
worden gesteld voor het onjuist opslaan, verwerken,
doorgeven of koppelen van gegevens. Hoe machteloos
men staat als uit dataopslag verkeerde conclusies
worden getrokken, bijvoorbeeld omdat ze uit hun
verband worden gerukt of in een andere tijd worden
geïnterpreteerd. Welke verstrekkende gevolgen het
kan hebben als data in verkeerde handen vallen. Zoals
identiteitsfraude- en diefstal of chantage als het criminelen
betreft. Of onterechte verdenking door verzekeringsdiensten,
(sociale) recherche, jeugdzorg, etc.
Hoe kwetsbaar het zowel individuele mensen als de
samenleving in zijn geheel maakt wanneer via computersystemen
essentiële facetten van de infrastructuur
van de samenleving kunnen worden aangetast.
Aangezien het internet nog geen vijfentwintig jaar oud
is en de technische mogelijkheden voor dataopslag
en -analyse zich in duizelingwekkende vaart ontwikkelen,
is het niet zo vreemd dat veel mensen er nog
geen notie van hebben dat alle klantgegevens, die
winkels, bouwmarkten, videotheken, bibliotheken,
transportondernemingen, kaartverkoopbedrijven,
hotels, vakantieparken, telecommunicatiebedrijven,
etc. verzamelen, tot in lengte van dagen bewaard
blijven en met elkaar in verband kunnen worden
gebracht. Laat staan dat men de reikwijdte overziet
van een ‘totalitair surveillancesysteem’ waarbij de
overheid zich alle data kan toe-eigenen. En de impact
van deze datagulzigheid die zoveel informatiemacht
geeft dat een overheid iedere burger a priori als verdachte
kan gaan aanmerken, omdat er altijd wel iets
uit de gegevensbrij te destilleren valt dat als verdacht
kan worden beschouwd.
Burgerrechtenvereniging Vrijbit zet zich in voor het recht op privacy, vrije
communicatie en toegang tot informatie.
+ Vrijbit is een onafhankelijke organisatie en bestaat geheel uit vrijwilligers.
+ Vrijbit kan als vereniging zowel namens de leden optreden als opkomen
voor het Algemeen Belang.
+ Vrijbit organiseert maandelijks bijeenkomsten, verzamelt nieuws en
informatie, publiceert over privacy kwesties, houdt lezingen, en verstrekt
informatie-en actiemateriaal.
+ Vrijbit voert acties en staat initiatieven van derden bij met raad en
daad. Juridische procedures gaat men niet uit de weg.
+ Vrijbit probeert actief om een effectieve samenwerking te bevorderen
tussen organisaties die zich verzetten tegen de afbraak van de burgerrechten
op persoonlijke vrijheid.
+ Vrijbit opereert volledig zonder subsidies en is afhankelijk van donaties
en de ledencontributie. Door de toekenning van de ANBI status zijn
giften aftrekbaar van de Belasting.
+ Vrijbit heeft dringend behoefte aan een grotere kring mensen die het
werk steunen met een lidmaatschap en/ of donatie.
Meer informatie kunt u vinden op www.vrijbit.nl of aanvragen via het
kantoor p/a Kruisweg 32, 3513 CT in Utrecht.
Nederland is internationaal
koploper in het tappen van
telefoongesprekken zonder
zich aan de wet te houden
Che c k s a n d Ba l a n c e s
Een rechtsstaat is in theorie een staat waarvan de macht gereguleerd
en beperkt wordt door het recht. Wetgeving verplicht
burgers enerzijds om zich aan bepaalde regels te houden, maar
dient er ook toe om hen te beschermen tegen machtsmisbruik
en willekeur van de overheid. Dat functioneert alleen als er voldoende
checks and balances ingebouwd worden, waarmee de totstandkoming
van wetgeving democratisch geborgd wordt en de
tenuitvoerlegging gebonden is aan controleerbare voorwaarden.
Daartoe is het noodzakelijk dat er tussen de wetgevende en de
uitvoerende macht een rechterlijke macht staat, die onafhankelijk
kan toetsen of wetgeving correct tot stand is gekomen, of de
staat zich aan zijn eigen voorschriften houdt, of ambtenaren zich
niet schuldig maken aan machtsmisbruik of willekeur, en of bij
conflicten tussen de burger en de overheid de belangen van de
burger niet onnodig of buitenproportioneel worden geschaad.
In de praktijk blijkt er van bovenstaande mooie intenties vaak
weinig terecht te komen. Zo is Nederland bijvoorbeeld al jaren
koploper in het aftappen van telefoongesprekken zonder dat de
opsporingsdiensten zich houden aan de toepasselijke wet- en
regelgeving met betrekking tot het CIOT [Centraal Informatiepunt
Onderzoek Telecommunicatie – red.], en de daarin opgenomen
waarborgen tegen misbruik van de gegevensbestanden. Ook het
recht van de burger op een effectieve rechtsgang wordt steeds
vaker belemmerd door mistige, ontoegankelijke, juridische procedures,
inperkingen van mogelijkheden om in beroep te gaan,
verhoging van het griffiegeld, het verbod voor rechters om aan de
Grondwet te mogen toetsen, etc. Maar ook omdat wetgeving niet
toegesneden is op de huidige digitale informatiesamenleving,
waardoor het vaak al onmogelijk is om vast te stellen wie er verantwoordelijk
is voor de verwerking van persoonsgegevens zodra
deze in het datacircuit terecht zijn gekomen.
Het (naïeve) geloof dat computerdata exacte en dus betrouwbare
informatie geven, versterkt ook de trend dat de overheid zich
steeds minder gelegen laat liggen aan belangrijke rechtsprincipes.
Zoals het principe dat iedereen verondersteld wordt onschuldig
te zijn, tenzij er wettelijk en overtuigend bewijs voor het tegendeel
is, en dat mensen het recht hebben om niet aan hun eigen veroordeling
te hoeven meewerken. Administratieve verdenkingen
leiden steeds makkelijker zonder rechterlijke tussenkomst tot
tenuitvoerlegging van strafoplegging of sanctiemaatregelen. En
daar komt dan nog bij dat het voor de burger moeilijk is om op
te treden tegen onrechtmatig optreden van de overheid, als deze
diensten de controle op hun functioneren zelf in handen hebben
(politie en justitie) of alle informatie over hun handelen als
geheim kunnen afschermen zoals de AIVD en MIVD.
40