Buiten de Orde 2013 #4

u i t e n de o r d e 2013 nummer 4
Afscheid van een oude kameraad
Op 11 november overleed Wim de Lobel op 86-jarige leeftijd. In januari, bij de viering van de tachtigjarige leeftijd van Rudolf
de Jong op het IISG, verwachtten wij dat hij nog decennialang de administratie van De Vrije zou draaien, maar het is intussen
anders gelopen. Een hersentumor werd hem fataal en hij moest in het levenseinde berusten.
d o o r Ja n Be r v o e t s
Wij kennen Wim als de man op de achtergrond van De AS, de serie themanummers
met het open forum van verschillende meningen, en dat was
ook typisch wat Wim zelf voorstond. Zelf ontwikkelde hij een wereldbeschouwing
op grond van een algeheel menselijke eenheid, gebaseerd op
Spinoza en Hegel, maar deze aldus gedefinieerde eenheid kan in concreto
nooit bereikt worden door de eenheid van een tot collectieve opvatting
gedicteerde mening. Vandaar dat hij altijd partij koos voor de rebel. De
leuze ‘ik ben in opstand, dus wij zijn’ van Albert Camus biedt daarvoor
de sleutel.
Zijn grote betekenis ligt voor mij eerder, namelijk in de jaren ‘60. In 1960
had hij de redactie overgenomen van De Vrije Socialist, dat in 1891 door
Ferdinand Domela Nieuwenhuis was opgericht en na zijn dood in 1919
werd voortgezet door Gerhard Rijnders. Tien jaar na Rijnders’ dood was
de administratie van het krantje totaal ontredderd. Wim begon een steunactie
om de totale ondergang te voorkomen.
8
De Vr i je
In 1960 startte Wim met een flyercampagne onder zijn kameraden om steun voor het blad te krijgen, met name van de Federatie van
Vrije Socialisten van Jan Kolthek en Joop de Roos. De Vrije onderscheidde zich van de Federatie doordat het zich ontwikkelde tot een
discussieforum voor directe revolutie, waarin geprobeerd werd nieuwe mobilisatiemogelijkheden voor opstand te zoeken. In dit kader
past Piet Kooijman, tot dan toe de enige Nederlandse revolutionair die een bomaanslag pleegde – en die een alternatieve historischmaterialistische
theorie ontwikkelde als antwoord op de ‘verburgerlijkte’ arbeidersklasse. Maar daarnaast werd door Wim ook een
radicaal pacifistische jongerenbeweging geworven, die in het kader van de Ban de Bom-beweging in 1961 een eigen initiatief nam
van burgerlijke ongehoorzaamheid. Het was de toen ongehoorde blokkade van een Haags verkeerskruispunt in de nabijheid van het
Vredespaleis door een sit-in. Dankzij de propaganda van Wim herkenden deze jongeren, Roel van Duyn en Rob Stolk, zich als anarchist,
hetgeen zij op hun eigen manier probeerden uit te dragen.
De Vrije, die Wim dankzij de subsidie van de Federatie op stencils draaiende had weten te houden, kreeg een totaal andere uitstraling dan de
oude nummers in dagbladformaat met de zich steeds herhalende belijdenissen in de stijl van Rijnders. En al deelde niemand van de redactie
de ‘revolutie der klazen’ van het happeningscircuit in Amsterdam, het beeld van een culturele opstand die ook de arbeidersklasse wakker
zou schudden, dwong toch iedereen rond te kijken en buiten het clichématige kader te komen. De stencilmachines van De Vrije drukten niet
alleen Nederlandse vertalingen van de grote anarchistische denkers door Eltzbacher, maar ook provopamfletten en provobladen.
Al ging Provo zijn eigen weg, de verkenningstochten naar welke kansen en krachten er zich voor de verwerkelijking van de anarchie
in de maatschappij bevonden, dwong tot research, nieuwsgaring en opfrissing van het gedachtegoed. De Vrije – die weldra weer een
drukker kreeg, zij het in offset – werd een forum van denkende en zoekende rebellen, die allen een eigen standpunt hadden, maar
samenwerkten. Zeker gemeenschappelijk was het zoeken naar rebelse culturele expressie. De Vrije werd geïllustreerd door collages
van Arthur Mendes-George en de via Freedom geworven surrealist Arthur Moyse, aan wie zelfs een jaarkalender was gewijd. Binnen dit
kader was Wim vooral de man op de achtergrond die de machinerie van De Vrije draaiende hield. Rustig, wel met uitgesproken positieve
meningen, waaruit bleek dat er plaats was voor ieder initiatief, en als hijzelf een initiatief nam dan was het om mensen met elkaar in
kennis te stellen, zodat ze elkaar hun meningen konden uitwisselen en zo konden samen werken. De samenhang der dingen, die hij
later zou verwoorden als eenheid, kon alleen op die manier tot stand komen.