Buiten de Orde 2014 #1

uiten de orde 2014 nummer 1
DE TEGENPRESTATIE IN DE PRAKTIJK
De tegenprestatie is dus maatschappelijk nuttige arbeid die reguliere
arbeid verdringt en bestaat uit werkzaamheden die men gedurende
32 uur per week moet verrichten. Gemeenten moeten enorm
bezuinigen en dat lukt het beste door mensen te ontslaan.
Overheden zijn arbeidsintensieve bedrijfstakken. Om de werkzaamheden
toch nog gedaan te krijgen worden mensen in de bijstand
verplicht om 32 uur in de week voor de gemeente te werken tegen
een bijstandsuitkering. Zo wordt in Amsterdam het Amsterdamse
Bos – zeer symbolisch want in de jaren dertig aangelegd door
mensen in de werkverschaffing – mede onderhouden door mensen
in de bijstand. Dat behoort gewoon tot de taken van de groenvoorziening.
Bepaalde taken, zoals het digitaliseren van bestanden,
worden uitbesteed aan een gemeentelijke dienst die alleen maar
werkt met mensen met een bijstandsuitkering. Vroeger werd
daarvoor een bedrijf ingehuurd dat betaalde krachten in dienst heeft
om datzelfde werk te doen. Dit zijn de activiteiten die de gemeente
laat doen om geld te besparen.
Maar de gemeente kan ook ‘creatief’ inkomsten genereren door
middel van de tegenprestatie. Bedrijven kunnen via de gemeente
mensen in de bijstand inhuren waarbij zij de gemeente een bedrag
doneren en tegen een vergoeding, lager dat het minimumloon,
mensen aan het werk hebben in het reguliere arbeidsproces. Dit kan
met een contract waarin een bedrijf zich vastlegt eventueel de
bijstandsgerechtigde door te laten stromen naar een reguliere baan.
Dat gebeurt nooit, maar dat is wel de constructie. De bedrijven die
van deze regeling gebruik maken, laten in sommige gevallen arbeid
die regulier verricht wordt door mensen die ver boven het
minimumloon verdienen nu uitvoeren tegen een vergoeding onder
het minimumloon. Dat is niet alleen verdringing van reguliere arbeid
maar ook een vorm van concurrentievervalsing. Om deze
concurrentievervalsing te lijf te gaan zullen steeds meer bedrijven
gebruik gaan maken van de goedkope arbeidskrachten in de
bijstand. En dat is een vicieuze cirkel want steeds meer mensen
zullen worden ontslagen en in de bijstand komen wanneer steeds
meer bedrijven gebruik gaan maken van de ‘tegenprestatie’.
DWANGARBEID DIE MET ALLE MIDDELEN BESTREDEN
MOET WORDEN
Een anarchist heeft een slechte relatie met loonarbeid. In die zin
zou je kunnen zeggen: wat maakt het uit? Of je nou in loonarbeid of
in de tegenprestatie wordt uitgebuit, dwangarbeid is het allemaal.
Dat is niet helemaal waar. Werknemers, opdrachtnemers en
vrijwilligers vallen onder bepaalde regelingen waardoor ze recht
hebben op bescherming door hun werkgever. Dat zijn rechten voor
werknemers en verplichtingen voor werkgevers die gedurende de
eeuw dat de wet op de arbeidsovereenkomst bestaat door strijd en
ervaring zijn gevormd. Iemand die werkt met een bijstandsuitkering
heeft al deze rechten niet. Hij is een ‘niemand’, een niet-gedefinieerde
arbeider op een werkvloer.
•Een werknemer heeft recht op bescherming tegen ongezonde
arbeidsomstandigheden, beperkingen in de arbeidstijden; het
recht om overwerk te weigeren.
•Een werknemer heeft recht op een vertrouwenspersoon;
bescherming tegen racisme, seksisme, intimidatie op de
werkvloer.
•Een werknemer heeft recht op een OR/werknemersvertegenwoordiging.
•Een werknemer heeft recht op pauze, reiskostenvergoeding,
zorgverlof, compensatie in vrije uren bij overwerk,
ouderschapsverlof, tegemoetkoming in de kosten
kinderopvang.
Mogelijkheden
van een tewerkgestelde
om zich te verzetten
tegen onacceptabele
arbeidsomstandigheden
zijn er niet
De enige ‘vertrouwenspersoon’ die de tewerkgestelde heeft is de
ambtenaar van de gemeente die belast is met de uitvoering van de
wet en er belang bij heeft de tewerkgestelde uit de uitkering te
duwen. Mogelijkheden van een tewerkgestelde om zich te verzetten
tegen onacceptabele arbeidsomstandigheden zijn er niet. Het enige
wat hij kan doen is de opgelegde verplichtingen weigeren waarbij de
uitkering per definitie gedurende drie maanden wordt stopgezet.
Daartegen kan hij in bezwaar gaan. Die procedure duurt lang, terwijl
de uitkering, hangende die procedure niet wordt hervat.
Aangezien een bijstandsuitkering een vangnetuitkering is voor
mensen die niks hebben is het onwaarschijnlijk dat er mensen zijn
die het zich kunnen permitteren om drie maanden zonder inkomen
te zitten zonder diep in de schulden op straat te belanden. Dit
betekent dat mensen in de bijstand geen rechten en geen keuze
hebben. En dat is dwangarbeid van een andere soort dan die van
mensen in loondienst. Sterker: het kapitalistische systeem zelf
bepaalt dat deze vorm van arbeid dwangarbeid is. Het Europees
Handvest van de Grondrechten stelt in Art. 5 lid 2: ‘Niemand mag
gedwongen worden dwangarbeid of verplichte arbeid te verrichten.’
Uitzondering is o.a. elke arbeid of dienst die deel uitmaakt van
normale burgerplichten. De overheid meent waarschijnlijk dat de
vorm van ‘tegenprestatie’ valt onder de ‘normale burgerplichten’.
Deze zijn namelijk nergens gedefinieerd.
Prof. mr. Ten Berge formuleerde in 2006 (dus voordat de
dwangarbeid in zicht was): ‘Burgerplichten zijn normale vormen van
participatie van burgers in de behartiging van het algemeen belang
door de overheid. De overheid mag bij het scheppen van
burgerplichten de rechtspositie van de individuele burger niet
nodeloos en onevenredig aantasten. Er zal evenwicht moeten
bestaan tussen het doel en de noodzaak van de plicht en de
belangen en mogelijkheden van de burger.’ De nieuwe Wet Werk en
Bijstand tast de rechtspositie van de individuele burger onevenredig
aan en er is geen enkel evenwicht tussen doel en noodzaak van de
plicht enerzijds en de belangen en mogelijkheden van de burger
anderzijds.
CONCLUSIE: TERUG NAAR DE NEGENTIENDE EEUW
Het kapitalistische systeem heeft zelf een definitie geformuleerd van
dwangarbeid en de nieuwe Wet Werk en Bijstand voldoet aan die
definitie. De ‘tegenprestatie’ is dwangarbeid. En doordat het in het
systeem zelf als dwangarbeid is gedefinieerd zijn de dwangarbeiders
verstoken van iedere vorm van bescherming die de kapitalistische
maatschappij in andere vormen van arbeid heeft gecreëerd. Dat
maakt het verzet tegen de nieuwe Wet Werk en Bijstand en de
dwangarbeid die daarin is opgenomen zo vreselijk belangrijk. Voor
iedereen. Ook voor werkenden. Niet alleen uit solidariteit met
mensen die van bijstand afhankelijk zijn maar ook uit puur
eigenbelang. De dwangarbeid holt de rechten van werknemers uit en
opent de deur naar een arbeidsmarkt zonder enige vorm van recht of
bescherming voor iedereen die op enigerlei wijze voor zijn inkomen
afhankelijk is van eigen arbeid.
22