180522 De Parel 3-2018_DEF-web

DeParel
Jaargang 34 | Nummer 3 | Juni 2018
Zuid-Afrikaanse bolgewassen | Ornithogalum dubium & Gordonia axillaris
Palmen in Nederland | Oud gedaan, jong geleerd! | Montrouziera cauliflora

Colofon
Jaargang 34 - nummer 3, juni 2018
De Parel is het verenigingsblad van de Nederlandse
Kuipplantenvereniging. De Parel verschijnt tweemaandelijks
en wordt toegezonden aan leden.
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij de regio’s en
kasteel Twickel.
• Ledenadministratie
D.A. Cladder, Ten Harmsenstraat 2,
2406 TV Alphen a/d Rijn
leden@kuipplantenvereniging.nl
Tel. 06-24433602
Betaling na ontvangst contributienota.
• Financiële administratie
B. Korthagen, NL71 INGB 0003 9781 67,
t.n.v. Nederlandse Kuipplantenvereniging.
penningmeester@kuipplantenvereniging.nl
• Contributie
De contributie voor 2018 bedraagt € 34,00.
Het lidmaatschap loopt van 1 januari t/m
31 december. Aanmelding dient schriftelijk of telefonisch
te gebeuren bij de ledenadministratie of via onze website:
www.kuipplantenvereniging.nl
Redactioneel
Voor u ligt het derde nummer van De Parel, we zijn alweer halverwege
het jaar. De drukte van het voorjaar met het verpotten etc. van de
planten zal er voor de meesten op zitten en uw planten staan vast te
pronken in uw tuin of op het terras. Tijd om rustig te genieten.
Mocht u bijzondere ontdekkingen doen met uw planten of is er iets anders
het vermelden waard, aarzel dan niet om het met ons te delen via een
artikel! Gelukkig heeft een aantal onder u gehoor gegeven aan onze oproep
om kopij in te sturen en wij als redactie kunnen weer eventjes rustig
ontspannen. We hebben zelfs een paar artikelen op de plank liggen. Dus,
voor de schrijvers onder u, mocht uw artikel er deze keer niet instaan schrik
dan niet want alle artikelen worden uiteindelijk geplaatst.
Helaas ontvingen we onlangs het droevige bericht dat een van onze zeer
trouwe inzenders van kopij, Carel Dubbeld, is overleden. We zullen hem en
zijn bijdragen missen.
In deze Parel vindt u weer veel interessants uit het heden en verleden, uit
Nederland, Zuid-Afrika en andere landen. Geniet ervan!
• Opzegging lidmaatschap
Het opzeggen dient schriftelijk te gebeuren en wel een
maand voor het einde van het verenigingsjaar bij de
ledenadministratie.
• Kopij
Bijdragen aan De Parel sturen naar het redactieadres
vóór de 10e van de oneven maanden. Aanlevering van
foto’s en tekst als e-mailbijlage. Afbeeldingen in zo
hoog mogelijke resolutie s.v.p.
• Verschijningsdatum
U ontvangt De Parel in de derde volle week van de
maanden februari, april, juni, augustus, oktober en
december.
• Advertenties en PR
B. Korthagen, Kastanjelaan west 156,
5151 ZX Drunen
Tel. 0416 - 376353
penningmeester@kuipplantenvereniging.nl
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/
of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs en
de redactie van De Parel.
• Redactie
E. Uijtewaal-de Vries, Neer
R. Touber-Keja, Riethoven
M. Oppe-de Pagter, Hellevoetsluis
W.F. Kersten, Haelen
C. Flikweert, Amsterdam
P. Melis, Rosmalen
• Redactieadres
P. Melis, Vincent van Goghlaan 31,
5246 GA Rosmalen
073 649 9080
melispeter@hotmail.com
• Vormgeving en realisatie
MEO, Alkmaar
Omslagfoto: Kniphofia in Zuid-Afrika
Foto: Jan M. van Dijk
Inhoudsopgave
4Zuid-Afrikaanse
bolgewassen
Jan M. van Dijk
2 Redactioneel
3 Wie weet...?
3 In Memoriam
Oud gedaan, jong geleerd! • Dick Vonhof
Montrouziera cauliflora • R. van der Laak
12
14
15 Evenementenkalender
16 Verenigingsnieuws
Da’s ook een
mooi plantje
7Peter Melis
Palmen in Nederland
8Wim Rutten
2 | De Parel 2018 | nr. 3

2
Wie weet ...?
Wie kent de naam van de plant op foto 1. De plant is
uit zaad opgekweekt en bloeide eind maart 2018 in de
overwinteringskas bij een temperatuur van minimaal 5 °C.
Cees Meere, Rijswijk. Tel.: 070-3994073,
e-mail: cmfmeere@ziggo.nl
Wie kent de naam van de plant op foto 2. De plant bloeide
eind april 2018 in de kas van Jan van Dijk, De Lier.
Tel.: 0174-513700, e-mail: jmvdijk@planet.nl.
1
In Memoriam
In de tweede helft van mei bereikte ons het droevige
nieuws dat Carel Dubbeld is overleden. Carel was een
zeer gewaardeerd lid van Regio West waar hij altijd
bereid was een handje toe te steken bij evenementen
en groenmarkten. Bij de redactie werd hij ook zeer
gewaardeerd omdat hij een trouw inzender was van
vele, historisch getinte, artikelen. Altijd zorgde hij voor
prachtige afbeeldingen bij zijn artikelen die hij in zijn
grote verzameling van oude boeken vond. Hij was een
innemende, zachtaardige man met groene vingers, we
zullen hem en zijn artikelen erg missen.
nr. 3 | De Parel 2018 | 3

Zuid-Afrikaanse
bolgewassen
Tekst en foto’s: Jan M. van Dijk
Op verzoek wil ik nog iets meer schrijven over de
geweldige verscheidenheid aan bolgewassen in
Zuid-Afrika. De foto’s heb ik zelf genomen en dat is
te zien!!
Beschrijvingen komen voornamelijk uit eigen ervaring,
maar ik heb voor wat meer informatie gebruik gemaakt
van ‘The Color Encyclopedia of Cape Bulbs’, alsmede ‘Bolen
knolgewassen in alle seizoenen’ van Brian Mathew en
Philip Swindells.
Overigens is een reisje in Zuid-Afrika, samen met leden van
de IBSA, een eye-opener. IBSA staat voor ‘die Inheemse
Bolvereniging van Suid Afrika’. Die vergadert elke maand
en toont daar eigen opgekweekte soorten, meestal in pot.
Op de bijeenkomst van november 2017 is gesproken over
de plantenvinder Francis Masson (het geslacht Massonia
is naar hem genoemd). Het is misschien aardig te weten
hoe hij als vindingrijk en ijverig tuinier door Joseph
Banks (de naamgever van Banksia) vanuit Engeland naar
Zuid-Afrika werd gestuurd om de Kaap af te struinen, om
nieuwe soorten te vinden voor Kew Gardens. Zijn reis werd
gesponsord door Koning George III en Masson werd door
Captain Cook in de Kaap achtergelaten. Daar bleef hij
2,5 jaar; van 1772 tot 1775. Hij maakte vandaar reizen
door het land. Hij schafte een huifkar, een ‘ossewa’, aan
met ossen en drijvers alsmede een paard. Op de tweede reis
werd hij vergezeld door Thunberg (Thunbergia). De laatste
reis bracht hem dwars door het uitgestrekte land van
Haemanthus multiflorus
noord tot oost. Hij beschrijft waar hij is geweest, allemaal
plaatsen waar ikzelf, met de IBSA, ook heb rondgestruind.
Zuid-Afrika (de Kaap) was al sinds 1654 een door de VOC
bestuurd land. Jan van Riebeeck stichtte daar de eerste
kolonie.
In 1780 kwam Masson weer in de Kaap, maar hij mocht
niet verder dan drie uur te voet vanaf de kust planten
verzamelen. Daar vond hij o.a. Haemanthus albiflos en
diverse soorten Stapelia en Oxalis. Nadat hij in Engeland
veel had geschreven over bepaalde gewassen uit
Zuid-Afrika, werd hij eind 18e eeuw naar Canada gezonden
in de buurt van de Grote Meren. Door de enorme kou is hij
daar in het zevende jaar op tragische wijze doodgevroren.
Leden van de IBSA weten de juiste plaatsen waar de
meeste soorten zijn te vinden en hebben regelmatig
excursies naar die gebieden. Door de ontginning door
boeren van de regio’s voor landbouw zijn veel gewassen
verdwenen. Gelukkig zijn er boeren die grote stukken
onberoerd laten. Als u zelf voor natuur naar dat land gaat,
snuffel dan niet door de voorruit van uw auto, maar loop
langs de wegen een paar honderd meter met uw neus op
grond. De beste plaats en tijd is de Kaapprovincie in de
periode september – december.
In de Parels van augustus 2015, februari 2016 en juni 2016
heb ik een aantal bolgewassen genoemd, alfabetisch van
A t/m G, van Agapanthus t/m Gladiolus.
Het lijkt me gewenst dat systeem voort te zetten en dan
beginnen we met Haemanthus. Telkens slechts één geslacht
per letter van het alfabet. Na deze reeks kan ik eventueel
weer opnieuw beginnen want er zijn geslachten genoeg!
Haemanthus albiflos
4 | De Parel 2018 | nr. 3

Haemanthus crispus
Haemanthus pubescens
Haemanthus
Vaak verward met of synoniem van Scadoxus. Ik heb
deze bollen in pot en ze komen daar vrij gemakkelijk in
de herfst in bloei. Enkele soorten: H. albiflos (zie foto).
De bloem van deze soort lijkt op een verfkwast van wit
paardenhaar, later verschijnen de oranje helmhokjes. Weer
later komen de zaden, die vrij gemakkelijk ontkiemen.
H. coccinea is een rode variant. De bloem begint al
met rode schutbladen en een prachtig bed van oranje
meeldraden, ze kan maandenlang bloeien. H. crispus (zie
foto) is ook rood, met kortere schutbladen. H. multiflorus
(zie foto) is beter bekend onder de naam Scadoxus
multiflorus. Een schitterende soort met een scherm van
soms 15cm doorsnee, bestaande uit honderden bloemetjes.
H. pumilio vormt een weelderige roze bloem.
Ixia
Zoals vele hierna te bespreken gewasjes kunnen ze niet
als specifieke kuipplant worden geteeld, maar geen nood.
Vanuit de bollenwereld weten we dat veel bollen het ook
in een schaal goed doen. In ons land zie je dat o.a. met
blauwe druifjes, krokus, sneeuwklokjes, narcissen, tulpen
en hyacinten.
Op die manier kan dat ook met veel Zuid-Afrikaanse
gewassen. Het beste grondmengsel is op klei gebaseerde
potgrond met wat grof zand. Meestal zijn in Nederland wel
bolletjes verkrijgbaar bij de gespecialiseerde handelaars.
Er zijn enkele goede cultivars.
Ixia viridiflora is een soort met lichtgroene bloemen met
zwart hart. Iets aparts (zie foto).
Jawistikhetmaar
Voor de J is er nog geen bolgewasje gevonden in Zuid- Afrika.
Ixia viridiflora (rechts)
nr. 3 | De Parel 2018 | 5

Kniphofia citrina
Kniphofia, bijna witte cultivar,
met de kweker erachter
Kniphofia
Johann Hieronymus Kniphof (1705-1763), naar wie deze
plant is genoemd door de Duitse botanicus en plantontdekker
Moench, was een bekende arts en botanicus in
Erfurt.
Kniphofia (vuurpijl) is een gewas dat strikt genomen niet
bij dit artikel hoort. Het is geen bol- of knolgewas, maar
het heeft een wortelstok. De verscheidenheid is groot en
hoewel de meeste soorten wel in de volle grond gedijen en
winterhard zijn, zou u sommige soorten ook in een kuip
kunnen proberen. Er zijn witte, gele, oranje, oranjerode en
rode soorten en cultivars. Enkele soorten: K. caulescens,
groenblijvend met een brede cilindervormige bloem,
K. ensifolia, groen-witte bloemen en K. rooperi, oranjegeel
met een trommelstok-vormige bloem. Zo zijn er veel en
verschillende variaties mogelijk.
Probeer ze in een kuip en zet ze op het terras. Als ze
uitgebloeid zijn kunnen ze uit het zicht worden geplaatst.
Wordt vervolgd.
Kniphofia’s in hun natuurlijke omgeving
6 | De Parel 2018 | nr. 3

Da’s ook een
mooi plantje
Tekst en foto’s: Peter Melis
Ornithogalum dubium
Ornithogalum is een plantengeslacht van ongeveer 150
soorten. In tegenstelling tot wat men zou verwachten horen
zij thuis bij de Asparagaceae, ze zijn dus niet verwant aan
de meeste andere bolgewassen. Ornithogalum komt voor in
Europa, Azië en Afrika. Een paar soorten, zoals
O. umbellatum, zijn zelfs redelijk winterhard. Ornithogalum
dubium komt uit Zuid-Afrika en is niet winterhard. Een
gunstige eigenschap van Ornithogalum is dat hun bloemen
ook na het afsnijden nog zeer lang doorgaan met bloeien.
Ik las in een boek dat ze als snijbloem de reis per schip van
Zuid-Afrika naar Europa konden overleven, toch een reis
van een paar weken. Nagenoeg alle ornithogalums bloeien
wit met uitzondering van een paar soorten uit Zuid-Afrika
die oranje tot lichtgele bloemen hebben. Persoonlijk vind ik
Ornithogalum dubium wel de mooiste vanwege zijn zonnig
oranje stralende bloemen die al van ver opvallen. Daarbij
maakt elke plant ook nog eens meerdere bloemstengels met
aan elke stengel tot wel 25 bloemen en kan de bloei lang
doorgaan. Kortom een aanrader. O. dubium heeft nogal wat
dubbelgangers (ongeldige namen) waaronder O. flavescens
en O. triniatum maar zij wordt in ons land meestal onder
de goede naam aangeboden. Zoals alle bolgewassen houdt
zij van een voedzame maar wel goed doorlatende grond
zodat de bol niet gaat rotten. Geef ook na de bloei nog een
keer voeding omdat de opbouw van de bol nog een tijdje
doorgaat. Na de bloei en als de bladeren zijn verdroogd de
bol uit de pot halen en op een droge, koele en donkere
plaats overwinteren tot het vroege voorjaar. Daarna weer
oppotten waarbij de bol gerust wat dieper, tot 6 cm,
mag worden geplant. Eventuele jonge bolletjes kunnen
ook worden bewaard en het volgend jaar apart worden
opgepot. Ze gaan na 3 à 4 jaar ook bloeien. Voor ons niet
meer zo belangrijk natuurlijk maar de Xhosa, een volk
uit Zuid-Afrika, gebruikten de bollen om hun kinderen te
ontwormen.
Gordonia axillaris
Gordonia vormt samen met Camellia, Franklinia en
Stewartia en nog 11 minder bekende soorten de familie
van de Theaceae. Het zijn zonder uitzondering prachtig
bloeiende struiken of bomen die zowel in Azië als in
Amerika voorkomen. Een paar soorten uit deze groep zoals
Stewartia zijn goed winterhard in ons land en zouden dan
ook vaker moeten worden aangeplant. Gordonia axillaris is
in tegenstelling tot bijv. Stewartia een bladhoudende struik
en is daarom meer koudegevoelig. Dat neemt niet weg dat
mijn plant afgelopen winter nachtvorst tot -6 probleemloos
heeft doorstaan. G. axillaris lijkt wel wat op Camellia maar
is losser van groei en heeft grotere bladeren. Zij is vrij traag
groeiend, mijn plant die ik als klein stekje kocht is na bijna
5 jaar ongeveer 1,5m hoog en bloeide dit jaar voor het eerst.
De bloemen zijn misschien niet zo mooi als die van Camellia
-dat komt misschien ook omdat de meeste camellia’s
veredeld zijn- maar ze zijn zeer zeker de moeite waard. De
bloeitijd valt ongeveer gelijk met Camellia en het is dus
een van de eerste bloeiers in de tuin. Dat is in onze streken
helaas niet elk jaar een voordeel omdat een late vorst de
pret behoorlijk kan bederven. Ik had mijn plant voor de
zekerheid maar een paar dagen in de garage gezet tijdens
de laatste vorstperiode toen het ook overdag bleef vriezen.
Gordonia axillaris komt oorspronkelijk uit Zuid China maar
schijnt ook in Vietnam voor te komen. De verzorging is
redelijk eenvoudig. Om te beginnen houdt Gordonia niet van
kalk dus een licht zure maar ook normale potgrond is prima.
Regelmatig standaard 20-20-20 bemesting is ook voldoende.
Overpotten zodra de grootte van de pot niet meer bij de
plant past. Zoals gezegd houd ik mijn Gordonia de hele
winter buiten met uitzondering van vorstperiodes waarbij
ook overdag de temperatuur onder de 0°C blijft. Aangezien
Gordonia de neiging heeft om een wat losse vorm aan te
nemen is het verstandig om de plant na de bloei wat terug
te snoeien zodat er meer zijtakken worden gevormd. De top
pas snoeien als de plant groot genoeg is geworden.
nr. 3 | De Parel 2018 | 7

Palmen in Nederland
Tekst en foto’s: Wim Rutten
De palmenfamilie (Palmae of Arecaceae) is de enige familie in de orde Arecales. Van deze familie zijn bijna
4000 soorten bekend. Hoewel er wel winterharde palmsoorten bestaan, komen de meeste soorten van nature
voor in de tropen of de subtropen, met name in het gebied tussen 30 0 NB en 30 0 ZB aan weerszijden van de
evenaar. Toch groeien er ook noordelijker of zuidelijker van dit gebied palmen in de vrije natuur. In Europa zijn
slechts twee palmen endemisch: de Europese dwergpalm – Chamaerops humilis die te vinden is langs de kust van
de Middellandse Zee - en de Kretenzische dadelpalm, Phoenix theophrasti, die van oorsprong voorkomt op Kreta en
aan de zuidwestkust van Turkije. Op het zuidelijk halfrond komt de Nikau-palm, Rhopalostylis sapida, het meest
zuidelijk voor op het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland.
De laatste jaren kan men evenwel steeds vaker palmbomen vinden in Europese tuinen, zelfs boven de Alpen. Sinds
ik lid ben van de Oranjerievereniging, nu Kuipplantenvereniging, heb ik steeds meer interesse gekregen in deze
aparte plantengroep. Inmiddels heb ik al een aardige collectie opgebouwd. De meeste palmen van mij gaan in de
herfst naar binnen en komen pas eind mei weer naar buiten om in potten en kuipen in de tuin of op het terras te
staan. Toch heb ik het jaren geleden aangedurfd om een aantal palmen ook in de volle grond te zetten. Door schade
en schande wijzer geworden heb ik een methode ontwikkeld om deze kleine groep toch in staat te stellen om te
overleven in onze koude en vooral natte winters. In dit artikel wil ik graag uitleggen hoe ik dit doe.
Palmboom
De palmboom is eigenlijk geen echte boom zoals wij die
kennen hier in Europa. Het opvallendste verschil tussen
palmbomen en loofbomen is het uitblijven van secundaire
diktegroei bij palmen.
Palmen behoren tot de eenzaadlobbige planten. Het zaad,
dus ook het kiemplantje, bezit maar één zaadlob, net als
dat van grassen en lelieachtigen. Palmen ontwikkelen maar
een enkele stam met één groeipunt: de speer.
1
Dat is dus heel anders dan bij tweezaadlobbige planten,
zoals struiken en bomen in onze tuin. Zoals hierboven al
vermeld kennen palmen geen secundaire diktegroei. De
stam is in één keer op dikte en rijst zo de hoogte in, net
als een grashalm.
Palmen hebben geen vertakte hoofdwortel. Ze vormen
één lange penwortel die recht naar beneden groeit
opzoek naar grondwater. Geen enkele plant kan immers
bestaan zonder water. Het voorkomen van palmbomen in
zeer droge gebieden duidt dan ook op de aanwezigheid
van grondwater - of ze werden aangeplant en daarna
regelmatig bewaterd. Daarnaast vormen palmen wel
bijwortels. Hierdoor lijkt de wortelkluit omvangrijk en
neemt de onderkant van de stam ook iets in dikte toe.
Een belangrijke functie van deze bijwortels is de
verankering in de grond en het geven van steun.
A
C
B
D
Hoewel ik in dit artikel steeds van ‘stam’ spreek, hebben
palmen meestal een schijnstam. Dit wil zeggen dat de
stam geen bast heeft en eigenlijk is opgebouwd uit een
opeenstapeling van elkaar sterk omhullende bladscheden.
Hierdoor groeit een palm ook niet in de breedte, zoals
loofbomen. Voordat een jonge palm de hoogte in kan
groeien, moet de stam eerst een bepaalde dikte hebben
behaald. Daarom groeit een jonge palm langzamer dan een
ouder exemplaar. Sommige palmsoorten hebben een harige
stam van vezelige draden tussen de bladvoeten. Dit vormt
een natuurlijke bescherming van het kwetsbare gedeelte
van de stam. Een goed voorbeeld hiervan zijn de diverse
Trachycarpus-soorten.
De meeste palmen hebben een enkele stam. Er zijn
er echter ook die meerdere stammen vormen zoals de
goudpalm (Dypsis lutescens) en de kentiapalm (Howea
forsteriana). Ik noem dit kamerpalmen, deze zijn ook vaak
te vinden in kantoren en hallen van grote gebouwen.
Enkele dadelpalmen vormen ook meerdere stammen:
Phoenix reclinata (Senegalese dadelpalm) en Phoenix
Bladvormen
8 | De Parel 2018 | nr. 3

Zaden
dactylifera (echte dadelpalm). Een voorbeeld van
deze laatste heb ik mogen zien in de botanische tuin
“Huerto del Cura” in Elche; een dadelpalm uit 1894 met
zeven enorme stammen, een hommage aan de toenmalige
keizerin Sissi van Oostenrijk.
Enkele palmen lijken géén stam te vormen, in ieder geval
niet boven de grond; voorbeelden hiervan zijn Serenoa
repens en jonge Sabal minor-exemplaren. De Chamaerops
humilis (Europese dwergpalm) heeft in zijn jonge jaren een
struikvorm met meerdere vertakkingen. Pas na jaren vormt
deze palm een stam.
Er bestaat tenslotte ook een palmboom die takken vormt;
dit is de Hyphaene thebaica (Gingerbread Palm) uit Noorden
Noordoost-Afrika.
Het bladoppervlak is vaak glanzend, bedekt met was, of
geplooid. Dit is om uitdroging te voorkomen. De bladsteel
is vaak bedekt met stekels of doorns. Hierdoor zijn ze
minder aantrekkelijk voor vraatzuchtige dieren.
Palmen ontwikkelen steeds één nieuw blad tegelijk. Dit
groeipunt noemen we de speer. Deze speer bestaat uit een
bladsteel met opgevouwen blad. Het blad ontvouwt zich
pas zodra het blad zijn uiteindelijke lengte heeft bereikt.
Een palm vormt niet meteen na de kieming de bekende
bladeren. De eerste bladeren hebben eerder iets weg van
groot gras. In dit stadium lijken veel palmsoorten dan ook
sterk op elkaar.
Vanaf het tweede of derde blad komt echter de ware aard
van de palm tevoorschijn. Binnen de palmenfamilie kennen
we vier bladsoorten: waaiervormig - palmate (A), volledig
- entire (B), dubbelgevederd - bipinnate (C) en vedervormig
- pinnate (D). (Zie figuur 1, © Merwin Conservancy)
Er zijn palmbladeren die een stengel vertonen met een
bladschijf. Deze schijf is straalsgewijs ingesneden, soms
ondiep of geheel gespleten, zoals bij de waaierpalmen.
Bladeren van vederpalmen daarentegen hebben een
samengesteld blad dat bestaat uit een lange bladsteel met
zijdelingse blaadjes, de zogenaamde bladveer. De laagste
blaadjes op iedere bladveer zijn soms gereduceerd tot
scherpe doorns. Deze twee verschijningsvormen komen het
meest voor.
Waaierpalmen zijn o.a.: Chamaerops humilis (Europese
dwergpalm), Livistona australis (parasolpalm), Rhapis
2
humilis (stokpalm), Trachycarpus fortunei (Chinese
henneppalm) en Washingtonia filifera (petticoatpalm) (A)
Palmen met een volledig blad zijn bijvoorbeeld Licuala
grandis (stralenpalm) en Chamaedorea metallica
(Mexicaanse dwergpalm, Metallic Palm) (B).
Vissenstaartpalmen hebben dubbel-gevederde bladeren,
bijvoorbeeld Caryota mitis (C).
Enkele vederpalmen zijn: Butia capitata (butiapalm),
Dypsis lutescens (goudpalm), Howea fosteriana
(kentiapalm), Nypa fruticans (mangrove palm) (D),
Jubaea chilensis (honingpalm), Phoenix canariensis
(Canarische dadelpalm), Phoenix dactylifera (echte
dadelpalm) en Brahea armata (Mexicaanse blauwe palm).
De vier vetgedrukte namen met de daarbij behorende
letters A-D horen bij de afgebeelde bladeren in figuur 1.
Jonge palmen bloeien niet. Dat gebeurt pas na een
aantal jaren. De exacte duur verschilt van soort tot soort
en varieert tussen enkele jaren en 50 jaar. De meeste
palmen bloeien daarna jaarlijks. De bestuiving van palmen
gebeurt door de wind waardoor er geen kleurrijke bloemen
geproduceerd worden om bestuivers te lokken.
De bloemtrossen ontwikkelen zich in de oksels van
de bladeren met meestal een dikke, vlezige stengel.
Eromheen zitten grote schutbladeren. De bloemen zijn
rond, heel klein en meestal geel of groen. Palmbloemen
zijn eenslachtig, dat wil zeggen dat de bloemen òf alleen
mannelijk òf alleen vrouwelijk zijn. Soms groeien ze op
afzonderlijke bomen, zoals bij de dadelpalm (Phoenix
dactylifera), maar ze kunnen ook op één enkele boom
voorkomen, zoals bij de kokospalm (Cocos nucifera).
De mannelijke bloemen leveren alleen stuifmeel, terwijl
de vrouwelijke bloemen vruchten kunnen voortbrengen.
Deze vruchten zijn meestal bessen of steenvruchten (zie foto
2, © Barteljo). In de bloeitijd is de kroon van mannelijke
dadelpalmen gehuld in een wolk van stuifmeel.
De verspreiding van de zaden verschilt van soort tot
soort; de alom bekende kokosnoot blijft drijven voor een
verspreiding door het zeewater. Zaden kunnen ook door
vogels en andere dieren verspreid worden doordat deze
de vruchten opeten en de zaden naderhand uitpoepen.
Andere soorten komen via consumptie door de mens weer
elders terecht; denk hierbij bijvoorbeeld aan de dadels van
de dadelpalm.
Winterhard
De meeste palmsoorten groeien in de tropen of subtropen.
Er zijn er echter een paar die ook in Nederland in de volle
grond kunnen overleven. Men moet deze palmen dan wel
een handje helpen om onze koude en natte winters door
te komen. De kou alleen is meestal niet het probleem;
wel de combinatie van kou en vocht. Er zijn palmbomen
die in een woestijn kunnen groeien ondanks het feit
dat daar ’s nachts de temperatuur ver onder het nulpunt
kan dalen. Maar doordat de vochtigheid er erg laag is,
hebben ze niet veel last van de kou. Ik denk hierbij
bijvoorbeeld aan de blauwe hesperpalm (Brahea armata)
uit Mexico, de mazaripalm (Nannorrhops ritchiana) uit
Iran en Afghanistan en de naaldpalm (Rhapidophyllum
hystrix) uit het zuidoosten van de Verenigde Staten. Hier
in West-Europa is de situatie uiteraard anders en door de
Protea repens ‘Sugar Daddy’
nr. 3 | De Parel 2018 | 9

combinatie van kou, vocht en wind leggen veel palmbomen
uiteindelijk het loodje. Als je er voor kunt zorgen dat een
palm in de volle grond in de wintermaanden beschermd
wordt tegen regen en wind, heeft hij veel kans om dit
koude en natte seizoen goed door te komen. Dit kan
bijvoorbeeld door in de late herfst met geplastificeerd
tuingaas en schaduwdoek een soort cilinder te creëren
die je om de palm plaatst, waarvan de bladeren ietwat bij
elkaar gebonden worden. Onder in deze cilinder doe ik
een flinke laag droge bladeren van mijn loofbomen, zie
hieronder. Bovenop plaats ik dan ook nog een grote plastic
kuip. Door deze constructie wordt de palmboom goed
beschermd tegen regen en uitdrogende wind. De kuip kan
er bij droog en vorstvrij weer telkens van af (zie foto 3).
Daarnaast moet je er ook voor zorgen dat de groenblijvende
palmen ook tijdens een langere vorstperiode toch
water uit de grond kunnen halen. Een palmboom bevriest
3
niet gauw, hij heeft meer kans om te verdrogen doordat er
geen water opgenomen kan worden als het langere tijd ook
overdag vriest. Ik heb hiervoor om elke palm een cirkel
van geplastificeerd tuingaas van zo’n 40 cm geplaatst. In
deze cirkel leg ik bladeren van loofbomen, grasmaaisel
van het gazon en bladeren van de palmbomen. Hierdoor
ontstaat een dikke mulchlaag die voorkomt dat de grond
eronder bevriest (zie foto 4).
Een tweede voordeel van die mulchlaag is dat de grond
in de zomer ook lekker vochtig blijft. Ik heb er wel voor
gezorgd dat het (regen)water goed weg kan lopen. Ik heb
de palmen bij het planten iets hoger gezet op een klein
heuveltje en ook onder in het plantgat wat scherp zand
en kiezelstenen of potscherven gedaan om de drainage te
verbeteren. Op deze manier groeit al jarenlang zo’n 18-tal
palmbomen in mijn tuin in de volle grond. Het grootste
gedeelte ervan betreft een palmensoort afkomstig uit
Oost-Azië en daar groeiend in het Himalayagebied tot op
een hoogte van wel 2500 m: de Chinese henneppalm ofwel
Trachycarpus fortunei. Deze soort heeft in mijn tuin enkel
deze bodembescherming nodig. Mijn grootste exemplaren
zijn inmiddels ruim zes meter hoog.
Welke palmbomen zijn geschikt?
Echt subtropische of tropische palmen kunnen natuurlijk
niet in ons klimaat overleven. Wel de palmen die van
nature uit een soortgelijk klimaatgebied afkomstig zijn.
In mijn tuin heb ik met succes de volgende palmen in de
volle grond staan:
Trachycarpus fortunei (9), Trachycarpus wagnerianus (2),
Trachycarpus takil (2), Brahea armata (3), Chamaerops
humilis (1), Chamaerops humilis ‘Cerifera’ (1) en Butia
capitata (1)
Cilinder
De trachycarpussen en de Chamaerops hebben enkel de
eerder vermelde bodembescherming. De brahea’s hebben
daarbij ook een cilinder met gaas en schaduwdoek
afgedekt met een grote kuip. De Butia heeft binnen het
schaduwdoek ook nog een laag noppenfolie en tevens een
kuip er bovenop.
De genoemde cilinders hebben een doorsnede van minstens
een meter, waardoor er voldoende ruimte zit tussen
palm en afdekking. Hierdoor verminder je de kans op
schimmelvorming en kan de eventuele condens weglopen
zonder dat de palm constant vochtig blijft. De bovenkant
is afgedekt met een grote, omgekeerde, kuip voorzien van
de gebruikelijke gaten. Hierdoor kan er ook een goede
luchtcirculatie optreden. Als de weersverwachting aangeeft
dat het een paar dagen droog blijft, verwijder ik de kuip.
Ik heb een rol noppenfolie in voorraad om een extra laag
om de cilinder te maken, mocht het onverhoopt een heel
strenge winter worden. Dit pas ik enkel gedurende de
vriesperiode met zeer lage temperaturen toe. Daarna haal
ik het meteen weer weg.
Ik heb nog een paar kandidaten voor plaatsing in de volle
grond in bezit: de honingpalm (Jubaea chilensis) en de
naaldpalm (Rhapidophyllum hystrix). Deze waren nog niet
groot genoeg om uit te planten, maar dat ga ik binnenkort
wel proberen. In de tuin van wijlen Theo Kuijpers in
Heythuysen staat een mooi groot exemplaar van de
naaldpalm al jaren met succes in de volle grond. Voor mijn
10 | De Parel 2018 | nr. 3

mazaripalm (Nannorrhops ritchiana) moet ik een plek in de
tuin zoeken die min of meer droog blijft.
Het is mijn bedoeling om in komende Parels de genoemde
palmsoorten uit mijn tuin te beschrijven.
In ons verenigingsblad De Parel is al vaker geschreven
over palmen. Geïnteresseerden in een scan van een artikel
kunnen zich bij mij melden: w.m.rutten@home.nl
Palmen als kuipplant, Wim Takken, De Parel, februari 1991.
Palm buiten, Harrie Theelen, De Parel, augustus 1996.
Palmen, Robbert Meijer, De Parel december 1997.
Phoenix, Robbert Meijer, De Parel, april 1998.
Trachycarpus fortunei, De Parel, augustus 2010.
Achtergrondinformatie voor dit artikel heb ik gehaald uit
de volgende boeken en van internet:
-Palmen en andere grote kamerplanten, Elisabeth Manke,
Groenboekerij, ISBN 90-215-2303-5;
- Palmen, David Jones, Könemann, ISBN 3-8290-4889-0;
-Palmen für Haus und Garten, Frank O. Steeb, Mosaik
Verlag, ISBN 3-576-10436-4;
-A pocket guide to palms, Martin Gibbons, Salamander,
ISBN 1-84065-509-7;
- Palmen voor dummies, La Palmeraie, internet;
4
-The four leaf structures of palms, The Merwin
Conservancy, internet;
- Zaden van Trachycarpus, Barteljo, internet
-Das Palmenkulturhandbuch, Tobias W. Spanner,
Palmeperpaket;
-Palms and cycads, Jack Krempin, Herron Books. ISBN
0-947-16349-2.
-Palms and cycads, a complete guide …., David Squire, NH
Publishers, ISBN 978-184537-298-9
Brahea armata
Mulchlaag
nr. 3 | De Parel 2018 | 11

Oud gedaan, jong geleerd!
Tekst: Dick Vonhof
Tijdens een van mijn vele strooptochten op het internet kwam
ik de website tegen van Jorma Koskinen, ‘de Citruspages’
(http://citruspages.free.fr/home.html). Zeer leerzaam voor
iemand die iets wil weten over citrusplanten. Via deze site
kwam ik een aantal oude boeken over citrussen en andere
kuipplanten op het spoor.
Volgens de Nederlandse wet zijn boeken waarvan de schrijver
meer dan 70 jaar geleden is overleden rechtenvrij. Voor
organisaties is dit 70 jaar na het eerste verschijnen. Vooral
universiteiten zijn al een aantal jaren bezig om hun oude
boeken te digitaliseren en toegankelijk te maken voor
belangstellenden in de hele wereld.
Een voordeel van veel van die oude boeken is dat zij stammen
uit het tijdperk van voor de fotografie. Ook toen was een
afbeelding meer waard dan 1000 woorden, maar moest men
gebruik maken van botanische tekeningen. De tekst van die
oude boeken is soms achterhaald, de botanische tekeningen
zijn vaak nog steeds een lust voor het oog al moet worden
opgemerkt dat sommige tekenaars beter waren dan andere op
het gebied van botanisch tekenen. Er zijn ook voorbeelden van
boeken die uitsluitend tekst bevatten, zoals Traité du Citrus uit
1811.
Volkamer is een bekende vroege auteur op het gebied
van citrussen. Zijn drie meesterwerken zijn maar beperkt
toegankelijk: die uit 1713 in het Latijn en die uit 1708 en
1714 in oud-Duits. Naast inleidende artikelen over het houden
van citrussen, omvat zijn werk vooral een overzicht van
citrussen -en enkele andere ‘kuipplanten’- die hij aantrof bij
zijn reizen in Italië. De afbeeldingen (in zwart-wit) zijn bijna
altijd een combinatie van een landhuis en een bij het landhuis
aangetroffen citrus. Zoals dat vaak gaat met oude boeken zijn
ze inmiddels zeer duur. Vaak kan men er toch nog extra geld
aan verdienen door de afbeeldingen eruit te snijden en apart te
verkopen. Zo ‘doen’ de boeken €50.000 tot €100.000 per stuk
en de afbeeldingen wel €1000 tot €2000 per stuk. De meer dan
100 oorspronkelijke zwart-wit gravures uit ieder deel zijn later
vaak ingekleurd. Dankzij de afbeeldingen van die ingekleurde
gravures van veilingsites hebben we de digitale boeken kunnen
voorzien van gekleurde afbeeldingen, zij het dat de resolutie
van sommige afbeeldingen wel te wensen overlaat. Interessant
daarbij is dat bij het inkleuren soms ook een eigen invulling
werd gegeven:
9. Limon 10. Limon
De eerste en tweede afbeelding ogen anders door een andere inkleuring.
Zoals in de derde en vierde afbeelding is te zien werd er ook wel meer dan
de kleur gewijzigd!
Nog net iets ouder is het Nederlandse boek over citrussen:
‘Nederlandtze Hesperides’ uit 1676, geschreven door Jan
Commelyn, directeur van de Hortus in Amsterdam. Niet
alleen de platen maar ook de teksten van dit boek zijn
vaak nog relevant. In de ‘Voor-reden’ legt hij uit dat het
doel van het boek ‘publieksvoorlichting’ is, zij het dat het
publiek in die tijd wel wat meer elitair was dan voor onze
vereniging geldt:
”…..overmidts deze Oeffeningh hier te Lande by veel
voortreffelijke Perzoonen werdt by der handt gevat, die het,
door eigen onkunde, op haar Hoveniers laten aankomen, by
welke zelf de kennisse zeer mager is.”
In deze oude boeken wordt ook
beschreven hoe men in de 17e
eeuw de kuipplanten de winter
door kreeg. Soms werd ieder
jaar een bouwwerk opgericht
rondom de bomen die in de volle
grond stonden, om dat gebouw
het volgende voorjaar weer af
te breken. Omdat zo’n gebouw
niet was voorzien van ramen
moesten telkenmale, wanneer de
temperatuur boven het vriespunt
bleef, delen worden verwijderd
om licht toe te laten. Onder meer
in Nederland ontstonden de eerste
oranjerieën:
1. Winter-plaats in
Leyden
9. Apocynum 10. Apocynum
9. Pomeranssenhaus
12 | De Parel 2018 | nr. 3

Sydenham Edwards redigeerde vanaf 1815 gedurende 33
jaar ‘The Botanical Register’. Ieder jaar kwam er een nieuw
deel uit met een paar honderd artikelen over planten ‘die
nieuw waren’ in Engeland. Naast o.a. veel vaste planten
werden er ook heel veel kuipplanten opgenomen:
1. Winter-plaats van J. Commelyn
Een ander bekend boek over citrussen is: ‘Histoire
Naturelle des Orangers’ uit 1818, geschreven door Antoine
Risso en Alexandre Poiteau. Zij behandelen de ‘Orangers,
Bigaradiers, Cédratiers en Limoniers’:
3. I Passiflora
laurifolia
X Plumeria rubra
V Acacia alata
Helaas was er in die tijd kennelijk ook een drang om jezelf
te vereeuwigen door een plant jouw naam te geven. Later
bleek nogal eens dat die naam foutief was. Jorma Koskinen
heeft overigens ook een goed overzicht op zijn website
staan van de regels voor een juiste naamgeving: http://
citruspages.free.fr/classification.html.
In Frankrijk werd vanaf 1828 gedurende zes jaar ‘La Flore
et la Pomone Francaises’ uitgegeven. Ieder deel bevat
een verzameling beschrijvingen en afbeeldingen van
tuinplanten en fruitbomen en -struiken die in Frankrijk
thuis hoorden of waren ingeburgerd:
Er waren nog meer gedigitaliseerde boeken over citrussen
op het internet te vinden, maar helaas voldoen die niet
aan de criteria om als rechtenvrij te worden aangemerkt.
Het bekendst is misschien wel ‘The Citrus Industry’. Van de
oorspronkelijke vijf delen zijn sommige nog 2e hands te
koop via eBay of zelfs met goed zoeken in digitale vorm te
vinden op het internet.
6. I: Poires I: Campanules
Zoektochten (of rooftochten?) in de Oost en de West
brachten ook een aantal boeken voort over, onder meer,
wat wij nu kuipplanten zouden noemen: ‘Afbeeldingen van
zeldzaame gewassen’ uit 1775 en ‘Flore d’Amérique’ uit
1843. Ook in ‘Den Nederlandtsen Hovenier’ uit 1699 zijn
een paar pagina’s gewijd aan “Oranje-boomen”, het begin
van een deel waarin meerdere kuipplanten zijn beschreven.
IV: Amandier
Pècher
V: Chène a gros
fruit
In de verzamelingen gedigitaliseerde boeken kwam ik nog
veel meer oude boeken tegen over pomologie, de leer van
het fruit en de fruitsoorten.
7. Jasminum
grandiflorum
2. Spondias
mombin
5. Oranje stoove
Ik vind digitale boeken handig en soms kan ik wanneer
ik op mijn laptop door zo’n digitaal boek met vergeelde
nr. 3 | De Parel 2018 | 13

ladzijden blader mij inbeelden dat ik die bijzondere ietwat
muffe geur van dat oude boek kan ruiken, maar er gaat
voor mij toch niets boven bladeren door en lezen in een
‘papieren’ boek. De totale verzameling heb ik gepubliceerd
op mijn website (http://www.pari-daeza.nl/downloads.
htm). De meeste zijn opgenomen als word-document. Als
u beschikt over een printer die tweezijdig kan afdrukken
kunt u zo’n boek printen als een verzameling katernen
van vier vellen met 16 bladzijden A5. Omdat oude boeken
vaak grof werden gesneden bij het inbinden zijn de
teksten en afbeeldingen vaak relatief klein op de pagina’s
gezet. Om de A5 pagina’s toch leesbaar te houden zijn
scans van de pagina’s bijgesneden en soms iets vervormd
om ze zo duidelijk mogelijk in het word-document op
te nemen. Voor de puristen onder u zit er niets anders
op dan de originele scans op het internet op te zoeken.
Een belangrijke bron is de Biodiversity Heritage Library,
https://www.biodiversitylibrary.org/.
Ik wens u veel plezier met deze ‘oude boeken’, waar wij
‘jonkies’ nog veel van kunnen leren:
1. Commelyn, J. (1676). Nederlandtze Hesperides.
Amsterdam.
2. Denisse, É. (1843). Flore d’Amérique. Bordeaux.
3. Edwards, S. (1815 - 1847). The Botanical Register, deel
I t/m XXXIII. Londen.
4. Gallesio, G. (1811). Traité du citrus. Parijs.
5. Groen, J. van der (1699). Den Nederlandtsen Hovenier.
Amsterdam.
6. Jaume Saint-Hilaire, J. (1828 - 1833). La Flore et la
Pomone Françaices, deel I t/m VI. Parijs.
7. Meerburgh, N. (1775). Afbeeldingen van zeldzaame
gewassen. Leiden
8. Risso, A. J. & Pierre Antoine Poiteau (1818). Histoire
Naturelle des Orangers. Parijs.
9. Volkamer, J. (1708). Nürnbergische Hesperides.
Nürnberg.
10. Volkamer, J. (1713). Hesperides Norimbergenses.
Nürnberg.
11. Volkamer, J. (1714). Continuation der Nürnbergischen
Hesperidum. Nürnberg.
N.B.: de Arabische cijfers bij de afbeeldingen verwijzen naar de nummering van de boeken zoals hier
boven is weergegeven, de Romeinse cijfers naar het deel van de serie.
Montrouziera cauliflora
Tekst en foto: R. van der Laak
Soms kom je op internet vreemde planten tegen. Zo ook
de plant die beschreven is door publicist Jarrett Walker
uit Amerika en met zijn toestemming mag ik zijn
artikel en foto’s gebruiken over de Montrouziera cauliflora.
Deze soort, die zijn oorsprong heeft in Nieuw-Caledonië
(een eiland ten oosten van Australië), heeft een prachtige
haast buitenaardse bloem. Nieuw-Caledonië heeft, net als
Australië, door zijn geïsoleerde ligging een uitzonderlijke,
unieke flora ontwikkeld.
vochtige groenblijvende bossen tussen 200 en 1100 m boven
de zeespiegel en in alle grondsoorten. Hij kan wel 30 meter
hoog worden en drie meter in doorsnee zijn. De groeiwijze
is licht conisch en de schors is donkergrijs met rode
schakeringen. De weinig geurende bloemen produceren nieteetbare
vruchten en scheiden een dikke, gelige, kleverige
hars uit. Helaas staat deze bijzondere soort op de rode lijst
van bedreigde plantensoorten.
Het klimaat van Nieuw-Caledonië is vergelijkbaar met dat
van andere tropische eilanden gelegen op vergelijkbare
breedtegraden. Er zijn regelmatig (november/april)
tropische depressies en cyclonen met enorme neerslag
terwijl in de koelere periode (mei/september) de neerslag
veel minder is als gevolg van koude fronten met polaire
lage druk gebieden. Dit wordt gevolgd door een andere
overgangsperiode (half september tot half november) met
passaatwinden en goed weer.
Uit de bijzondere bloem van Montrouziera cauliflora lijken
wel vijf zeven-vingerige handen te komen en de bloemen
verschijnen, zoals de soortsnaam al aangeeft, aan de stam.
Cauliflora betekent ‘vanuit de stam bloeiend’. De natuur
heeft mooie producten voortgebracht! De boom komt
voor op heel het grondgebied in een omgeving van dichte
Montrouziera
14 | De Parel 2018 | nr. 3

Evenementenkalender
Leden van de vereniging kunnen ook alle bijeenkomsten van andere regio’s bijwonen.
Regio Noord
Zaterdag 21 juli
Aanvang: 10.00 uur. Bezoek Landgoed
‘Bosch en Vaart’ in Vries, lunch in
eetcafé in Gieten, exotentuin in
Buinen, tuincentrum in Exloërveen
Zaterdag 11 augustus
Verzamelen Restaurant v.d. Valk Assen,
8.30 uur. Bezoek Hortus Botanicus,
Plantage Middenlaan Amsterdam en
Tuincentrum ‘Morning Glory’ in Aalsmeer
Zaterdag 15 september
Vertrek 9.30 uur. Bezoek Exotentuin in
Ede en exotentuin in Veenendaal
Regio Oost
Verifieer altijd de data op de
website: www.pari-daeza.nl/regio
1 2018.htm. De leden van Regio
Oost krijgen voor alle bezoeken
en workshops altijd nog een
uitnodiging. De uitnodigingen
worden ook gepubliceerd op de
website zodra zij worden verzonden.
Niet-leden mogen altijd een keer
meedoen om de sfeer te proeven,
gaarne opgeven via
info@pari-daeza.nl.
Zaterdag 23 juni
Regionale Kuipplantendag 2018 en
Jaarvergadering Loenen.
Zaterdag 7 juli
Workshop zomersnoei en snoei van
kuipplanten Loenen.
Zaterdag 21 juli
Publieksvoorlichting Agapanthusmarkt
Kasteel Rosendael.
Zaterdag 28 juli
Bezoek Fam Bos Twello en bezoek
In den Hof en Fantasietuin Oldenbroek.
Vrijdag 7 t/m zondag 9 september
Beleef Landleven Openlucht Museum
Arnhem, publieksvoorlichting.
Zondag 15 september
Bezoek Moestuindag Twickel en evt.
publieksvoorlichting.
Zaterdag 27 en zondag 28 oktober
Beleef Landleven Openlucht Museum
Arnhem, publieksvoorlichting.
Zaterdag 10 november
Lezing ‘Kruiden en Kuipplanten’ door
Dick Vonhof in Twello.
Zaterdag 1 december
Workshop druivensnoeien Loenen.
Regio Zuidoost
Zondag 1 juli
Open dag bij Liesbeth en Bert
Uijtewaal, Dries 22, 6086AW Neer,
van 11.00 tot 17.00 uur. Grote tuin
(8000m²) en veel Australische (kuip)
planten. Voor meer informatie en
andere open dagen zie www.merrigum.
com.
Zaterdag 7 juli
Jaarlijkse veiling in Trefcentrum
Aldenghoor, Kasteellaan 7a te Haelen,
tel.: 0475-592915. Zaal open om 13:00
uur, aanvang veiling om 14:00 uur.
Zondag 22 juli
Open dag bij Annie en Frans
Peeters, Helenaveenseweg 3, 5985
NK Grashoek, van 10.00 tot 18.00
uur. Grote wandeltuin (9000m²) met
veel kuipplanten en een ‘eiland’ met
volwassen tropische planten. Voor
meer informatie en andere open
dagen zie http://members.home.nl/
anfrapeeters
Zaterdag 4 augustus
Bezoek aan de opendagen van
de boomvarenkwekerij van Kleo
Montforts, In Bischofshütte 27, 41844
Wegberg, van 10.00 tot 16.00 uur.
Vervoer op eigen gelegenheid.
Zaterdag 25 augustus
Bezoek aan de Kasteeltuinen in
Arcen (met rondleiding door Piet
Arts) en tuincentrum Velden, daarna
gezamenlijk diner in Venlo. Eigen
vervoer. Opgeven bij Wim Rutten,
w.m.rutten@home.nl, tel.: 0475
533446. Meer informatie volgt via de
website: www.kuipplantzuidoost.nl
Vrijdag 7 september
Ledenbijeenkomst in Trefcentrum
Aldenghoor, Kasteellaan 7a te Haelen,
tel.: 0475-592915.
Om 19:00 uur gaat de zaal open, met
gelegenheid voor het uitwisselen van
stekjes en het maken van een praatje.
Het winkeltje is weer open.
Reisverslag van de tuinenreis naar
Frankrijk en verkiezing van de winnaar
van de wedstrijdplant, Bougainvillea
glabra (niet Jasminum sambac, zie
verenigingsnieuws).
Plant van de maand en loterij.
Vrijdag 2 november
Ledenbijeenkomst in Trefcentrum
Aldenghoor, het programma wordt
t.z.t. nog bekendgemaakt.
Regio Zuidwest
Zaterdag 1 september
Feestavond ter ere van ons 25-jarig
jubileum.
Dinsdag 4 september
Ledenavond in `t Rad te Elshout.
Fotowedstrijd, jurering van de
wedstrijdplant 2018: Leonotis leonurus.
Zondag 14 oktober
Snoeimorgen in de winterberging,
Naulandseweg 39 Elshout van 10.30
tot 12.00.
Dinsdag 6 november
Ledenavond in `t Rad te Elshout.
Lezing van Harrie de Vries met als
onderwerp zijn reis door Chili.
nr. 3 | De Parel 2018 | 15

Informatie
Voorzitter
M.P.H. Korten 0182-37 44 74
Dorpsstraat 62,
2841 BK Moordrecht
voorzitter@kuipplantenvereniging.nl
Secretaris
I. van den Berg 0172-47 53 70
Ten Harmsenstraat 2
2406 TV Alphen a/d Rijn
secretariaat@kuipplantenvereniging.nl
Penningmeester
B. Korthagen 0416-37 63 53
Kastanjelaan West 156, 5151 ZX Drunen
penningmeester@kuipplantenvereniging.nl
Bestuursleden
S. Hofman-Rookmaker Regio Noord
D. Vonhof Regio Oost
M. Oppe-de Pagter Regio West
B. Wetzels Regio Zuidoost
P. Melis Regio Zuidwest
Ledenadministratie
D.A. Cladder
Ten Harmsenstraat 2,
2406 TV Alphen a/d Rijn
leden@kuipplantenvereniging.nl
Tel. 06-24433602
Zadenlijst
An Klerks 0416-37 53 81
Wolfshoek 84a, 5154 AD Elshout.
anenwimklerks@gmail.com
Regio Noord (Groningen, Friesland en Drente)
S. Hofman-Rookmaker,
0515-542212
Begine 67, 8711 BH Workum
j.s.c.hofman.rookmaker@gmail.com
Regio Oost (Overijssel, Gelderland en
Noord-Flevoland)
D. Vonhof 055-505 10 95
Eerbeekseweg 93,
7371 CD Loenen
info@pari-daeza.nl
Verenigingsnieuws
Regio Noord
Excursie 6 mei
Zondag 6 mei, onze eerste activiteit, begonnen wij de dag in een
huiskamercafé in Westerwijtwerd. Vroeger waren huiskamercafés
kenmerkend voor de provincie Groningen. Gelukkig was er een terras,
dus koffie met poffert konden we genieten in de buitenlucht.
Na de koffie gingen we op bezoek in Usquert, op de herenboerderij
Huize Kloosterwijtwerd. Een monumentaal voorhuis met dubbele
schuur, een grote tuin en zelfs een eigen begraafplaats. De tuin is
1 hectare groot, heeft dus grote borders, en dan achter in de tuin de
begraafplaats.
In Usquert de lunch gebruikt bij een visrestaurant en daarna door
naar Warffum, waar we een oeroud Stainhoes hebben bekeken. Een
bouwwerk uit de dertiende eeuw met muren van ongeveer een meter
dik. Het is gebouwd als veilige plek en pastorie en heeft door de
eeuwen heen verschillende verbouwingen ondergaan. De huidige
eigenaren Grietha en Meinard Scheers hebben op een gegeven moment
een begin gemaakt met uitzoeken van wat er is overgebleven van het
oorspronkelijke gebouw en wat men daar van terug zou kunnen vinden
onder later aangebracht stucwerk en dergelijke. Met dit project zijn
ze nu 46 jaar bezig en ze zijn nog niet klaar, maar er is toch al veel
tot stand gebracht. Jaren besteed aan het uitzoeken, onderzoeken en
herstellen van oude details. Dat herstellen ging volgens het principe
‘het oudste krijgt voorrang’. Maar, op sommige plaatsen was het ook
mogelijk om drie verschillende bouwstijlen naast elkaar te laten zien.
Door de opgedane kennis na 46 jaar bezig zijn met het Stainhoes
(ondertussen een hobby) kon de heer Scheers veel en met kennis van
zaken vertellen over zijn huis.
Al met al een leuke, leerzame en plezierige excursie.
Regio West (Noord- en Zuid Holland,
Utrecht en Zuid-Flevoland)
C.M.F. Meere 070-399 40 73
Caan van Necklaan 111,
2281 BC Rijswijk
cmfmeere@ziggo.nl
www.oranjerie-regio2.net
Regio Zuidoost (Limburg, oostelijk
deel van Noord-Brabant, België)
P. Barten 0475-319518
Napoleonsweg 59c, 6081AA Haelen
pjjmbarten@home.nl
Regio Zuidwest (Zeeland, westelijk
deel van Noord-Brabant, België)
B. Rijken 0416-37 63 58
Burg.v.d. Heijdenstraat 50
5151 HM Drunen
dekuipplant@live.nl
Stainhoes
16 | De Parel 2018 | nr. 3

Planteninfo
Deskundigen die bereid zijn uw vragen
over planten te beantwoorden
Regio Oost
Verslag excursie naar Wageningen 19 mei
Aanwezig 14 leden, waarvan 8 nieuwe.
We beginnen met een bezoek aan Ons Zaden. Een kleine winkel, met
een gepassioneerde bioloog aan het roer die van zijn hobby (exotische
planten en zaden van over de hele wereld verzamelen) zijn beroep
heeft gemaakt. Zoekt u zaad van een exotische plant, u vindt het
hier. Kijk ook op de website: www.onszaden.nl. Sander Onsman werkt
samen met Flores in Terra in Melderslo. Daar staan de grote voorraden
volwassen planten.
Voorzien van bijzondere zaden gaan we daarna naar het Arboretum
Delmonte op de Wageningse Berg, waar we eerst ons boterhammetje
opeten en daarna een wandeling door de tuin maken. We zien veel
bloeiende azalea’s en rododendrons, alles in veel kleuren, en ook veel
bloeiende bomen. We worden beloond met een prachtig uitzicht over
de rivier en ook nog eens met een oproep van het echtpaar Kortekaas,
makers van een reusachtig gestileerd beeld van een bloem: “Wij zien
de mens als een unieke zaailing van Moeder Aarde met de potentie om
uit te groeien tot een bloem: Which flower are you? “. Uw verslaggever
zag zichzelf als een roos: geurig, kleurig en stekelig.
Tot slot gaan we nog naar het volgende arboretum, Arboretum De
Dreyen. Dit arboretum is ooit aangelegd door Leonard Springer, tuinen
landschapsarchitect (1855-1940) en bekend van o.a. Thysse’s Hof.
Vroeger was het arboretum in bezit van de Hogeschool, nu van een
Stichting. Er staan veel oude bomen met gevarieerde jongere aanplant,
meer een wandeltuin. Een goede afsluiting van een mooie dag.
Regio West
Verslag RM Plants en Bental 5 april
Bezoek RM Plants
Ondanks het feit dat de meeste leden voldoende kuipplanten in hun
bezit hebben, had zich toch nog een flink aantal leden verzameld
om RM Plants met een bezoek te vereren. Met name de citrusfanaten
hebben hun hart kunnen ophalen vanwege de grote diversiteit aan
citrusplanten. Maar ook andere kuipplanten stonden te pronken, zoals
Yucca rostrata, Polygala, Callistemon, grevillea’s en Eremophila. En,
zoals gewoonlijk, zwichtte toch weer een aantal leden om tot aankoop
van planten over te gaan. Ook de vier leden van Regio Zuidwest
konden de verleiding niet weerstaan.
Door de grote drukte binnen het bedrijf was het helaas niet mogelijk
onze lunch in hun kantine te gebruiken maar Rémi van Adrichem,
eigenaar van het bedrijf, had wel voor een goed alternatief gezorgd.
De pas geopende Cash & Carry van Waterdrinker (plantenwinkel voor
de detaillist) in Aalsmeer was een prima locatie om ons broodje op
te eten. Hoewel particulieren er geen planten konden kopen, konden
we wel de winkel bezoeken waar een zeer uitgebreid assortiment aan
subtropische en tropische planten te zien was. Dat was weer eens iets
extra’s dat niet gepland was.
Bezoek Bental
Een man en vrouw of 20 verzamelden zich ‘s middags in de kassen
van de firma Bental, Rijsenhout. Zoals hierboven beschreven, was er
‘s ochtends al een bezoek geweest aan RM Plants in Amstelveen. Een
inmiddels stralende zon (maar een erg fris windje buiten) maakte het
Australische flora
E. Uijtewaal-de Vries
Tel. 0475-49 48 81
Dries 22,
6086 AW Neer
E-mail: l.uijtewaal@merrigum.com
Begonia
B. Huckriede-van der Laan
Tel. 0174- 29 46 16
Gaelstraat 9,
2291 SG Wateringen
E-mail: Huckriede@kpnmail.nl
Botanische fuchsia’s
G. Rosema
Tel. 0348-44 29 65
Harmelerwaard 17a,
3481 LC Harmelen
E-mail: grosema@planet.nl
Citrus
B. Buynsters
Tel. 0411-62 18 13
Lindelaan 23,
5076 CW Haaren
E-mail: benbuynsters@planet.nl
B. Wetzels
Tel. 045-531 07 14
Achter De Heggen 14,
6373 XC Landgraaf
E-mail: baltwetzels@hotmail.com
Kaapse flora
H. Tromp
Tel. 0412-63 80 21
Heihoekstraat la,
5345 HC Oss
E-mail: hans-tromp@hetnet.nl
Oleander
A. en C. Keunen
Tel. 077-477 26 31
Hei 8a, 5991 PC Baarlo
E-mail: info@hesperidenhof.nl
Palmen
W. Rutten
Tel. 0475-53 34 46
Exgaard 12, 6074 AA Melick
E-mail: w.m.rutten@home.nl
Passiflora
G. Graat
Tel. 0485-31 50 47, Beatrixlaan 28,
5443 AW Haps
E-mail: ggraat@home.nl
Solanaceae
G. van der Weerden
Tel. 024 365 28 83, Botanische tuin
Nijmegen, Tournooiveld 1,
6525 ED Nijmegen
E-mail: g.vanderweerden@science.ru.nl
nr. 3 | De Parel 2018 | 17

ook in de kassen plezierig. Voor de kwekers is het toptijd,
volgeladen karren rijden af en aan, we doen ons best ze
niet teveel voor de voeten te lopen. Het sortiment is wat
gestroomlijnd (iets minder divers) volgens Ernst Keessen,
een van de eigenaren van Bental, maar er is nog genoeg
wat ons doet watertanden: citrussen in vooral kleine
maten, beladen met vruchtjes, lampenpoetsers, mirte,
palmen, Convolvulus cneorum, Camellia, kangoeroepootjes,
Cordyline, Leptospermum, crassula’s in allerlei vormen en
maten, cactussen, etc. etc. Te veel om te onthouden (zeker
als je wel een fototoestel, maar geen opschrijfboekje hebt
meegenomen....). Beslist stimulerend voor de kooplust is
de geur van bloeiende Jasminum polyanthum die tot in
elke uithoek van de kassen waarneembaar is: in gedachten
zit je al op je zomerse terras, omringd door je geurende
schoonheden...
Volgeladen achterbakken met wuivend groen, tevreden
kuipplantenliefhebbers die soms toch ook nog een beetje
konden bijpraten: deze excursie is een goede start van een
nieuw plantseizoen! Jij gaat de volgende keer toch zeker
ook mee!?!
Verslag Haarlemmer Kweektuin 14 en 15 april
Na een lang koud voorjaar waren de voorspellingen dat de
temperaturen flink zouden stijgen in het weekend van 14
en 15 april. Die voorspellingen kwamen niet helemaal uit
maar het had het publiek wel aangezet om massaal naar
het voorjaarsevenement van de Haarlemmer Kweektuin
te komen. Gelukkig hadden Cees en Piet een interessant
Meeslouwer
en groot assortiment aan kuipplanten ingekocht en dat
hebben ze op de zaterdag gemerkt. De stand van Regio West
werd belaagd door vele kooplustigen. Aan het eind van de
zaterdag hadden vele kuipplanten een nieuwe eigenaar.
Eenzelfde ervaring hadden Nel en Arina Keijzer met de
verkoop van stekken van de vaste planten uit hun eigen
tuin. Een dergelijke drukte hebben ze niet eerder tijdens
een evenement meegemaakt waaraan Regio West heeft
deelgenomen. ’s Zondags was het een stuk rustiger waardoor
meer tijd kon worden besteed aan het geven van informatie
over de vereniging en het beantwoorden van de vragen die
het publiek over kuipplanten had. Helaas konden er aan de
stand geen nieuwe leden worden verwelkomd. Wel waren er
mensen die geïnteresseerd waren in de activiteiten van de
vereniging. Mogelijk dat zij zich alsnog aanmelden om lid
van onze vereniging te worden.
Excursie Vita Toscana en Meeslouwer 28 april 2018
Kil en regenachtig was het weer, maar binnen scheen een
beetje de mediterrane zon bij kwekerij Vita Toscana, die zich
toelegt op bougainvillea’s. Het is toptijd daar met Moederdag
(en de zomer) op komst. Rijen en rijen schitterende planten
in cyclaam, roze, wit, oranje en geel. Onze groep, een
man/vrouw of 15, geniet. Terwijl wij rondneuzen, geeft de
eigenaar van het bedrijf, Marcel Stolze, ons nuttige adviezen
over verpotten en bemesten - dat laatste ruimhartig, vooral
voldoende kalium en ijzer! Er staan ook knoestige, oude
stammen (uit onder andere Indonesië en China) die hier
opnieuw aan de wortel worden gebracht en er uitzien als
oude olijfbomen, prachtig! Zie foto.
Bij Meeslouwer zien we vooral kamerhortensia’s, canna’s,
Streptocarpus saxorum, Suzanne-met-de-mooie-ogen,
alstroemeria’s en … een buitengewoon mooie Petunia in
hangbakken, blauw met witte vlekken. Die laat je natuurlijk
niet hangen! Ook de orchideeënkas bevat schitterende
planten; geen Phalaenopsis, maar kleinbloemige cambria’s
met lange bloemstelen en miltonia’s in diverse kleuren.
Zoveel schoonheid maakt beslist gelukkig, het is een
welbestede dag geweest.
18 | De Parel 2018 | nr. 3

Na deze interessante lezing over de bijzondere flora (en
fauna) van Australië is de beurt aan Balt voor de bespreking
van de plant van de maand, Citrus ‘Calamondin’.
Daarna volgt de loterij en worden de wedstrijdplanten
uitgedeeld. Zo gaat op deze avond iedereen met een mooie
plant naar huis.
Vita Toscana
Regio Zuidoost
Verslag van de ledenbijeenkomst op 4 mei 2018
Aanwezig 60 leden, nieuw lid fam. Nicolai.
Voorzitter Balt Wetzels heet iedereen van harte welkom en
vraagt even stilte i.v.m. de dodenherdenking. Een bijzonder
welkom voor Liesbeth, die vanavond de lezing voor ons
komt geven.
De goedkeuring van de notulen van de vorige vergadering
wordt doorgeschoven naar de volgende bijeenkomst
aangezien een aantal leden De Parel nog niet had
ontvangen.
Mededelingen: Plant van de maand is Citrus ‘Calamondin’
door Balt Wetzels.
Ton Peters vraagt aan de aanwezigen nog even de aandacht
voor de Clubcas Campagne van de Rabobank Leudal, doe
vooral mee. Het kost niets en brengt geld op voor de
vereniging.
Wedstrijdplant 2018. Tijdens de vorige bijeenkomst is als
wedstrijdplant Jasminum sambac uitgedeeld. Het blijkt dat
dit een nogal langzame groeier is waardoor het voor veel
leden een probleem kan zijn om hier in oktober een mooie
plant van te krijgen.
Omdat we willen dat er toch zoveel mogelijk planten ter
beoordeling terugkomen hebben we besloten de beoordeling
van deze planten door te schuiven naar 2019.
Eind vorig jaar is ons lid Henny Hoofdwijk helaas overleden.
Hij had in de winterberging van de regio een groot aantal
Bougainvillea glabra planten staan, deze zijn door de
nabestaanden aan de vereniging geschonken. Het lijkt het
bestuur een goed idee om deze planten als wedstrijdplant
voor dit jaar te gebruiken. Deze zullen aan het einde van de
avond uitgedeeld worden.
Regio Zuidwest
Verslag ledenbijeenkomst 1 mei
De voorzitter heette iedereen welkom op deze laatste
bijeenkomst voor de zomerstop.
Om misverstanden te voorkomen werd de procedure
‘inschrijven winterberging’ nog eens duidelijk uitgelegd.
In september wordt weer een fotowedstrijd gehouden
waarbij enkele leden van mening waren dat de focus
de vorige keer erg lag op de technische aspecten van
het fotograferen. De bedoeling was echter dat niet het
onderwerp maar de kwaliteit van de foto belangrijk was.
Anders zou het een plantenkeuring zijn in plaats van een
fotokeuring. Het bestuur zal zich hierop nog beraden.
Sommige leden gaven aan meer last te hebben van
bladluizen in de winterberging, bij grote overlast even
melden bij de kascommissie. Er is een middel te koop, een
z.g. invigorator, deze is in de winterberging verkrijgbaar.
Vervolgens werd een quiz gehouden waarbij iedereen werd
gevraagd een vragenformulier met 25 vragen in te vullen.
De drie besten kregen een prijsje, voor de 3e prijs moest
worden geloot omdat er drie leden waren met hetzelfde
aantal juiste antwoorden. Dhr. Klerks hield een praatje over
de loterijplant van maart, Arbutus unedo. Hij gaf aan nog
maar weinig ervaring te hebben met deze plant gezien de
korte tijd dat hij deze heeft. Hij bood aan er volgend jaar op
terug te komen.
Dhr. Ton Hannink gaf een interessante lezing over
weidevogels en de bescherming van de nesten in het veld
waarbij tegenwoordig een drone met o.a. warmtecamera
wordt gebruikt om de nesten en jongen op te sporen.
Vrijwilligers om te helpen met dit prachtige werk zijn
welkom.
De activiteiten voor de rest van het jaar worden nog kort
doorgenomen en dan kan er door Liesbeth begonnen worden
aan de lezing over haar laatste reis naar het oosten van
Australië.
nr. 3 | De Parel 2018 | 19

overwinteren
Op onderstaande overwinteringsplaatsen kunt u met uw planten terecht van oktober tot mei.
De planten krijgen de nodige verzorging en kunnen - indien gewenst - ook overgepot en gesnoeid worden.
De kas van
Regio Zuidoost
De kas van
Regio Zuidwest
Zuid-Holland
Heythuysen
Contact:
Peter Barten
Tel: 0475 - 319 518
pjjmbarten@home.nl
Ton Peters
Tel: 0475 - 572 707
tongerda8@hotmail.com
Elshout (Gem. Heusden)
Contact:
Bert Rijken
Tel: 0416 - 376 358
dekuipplant@live.nl
Handelskwekerij
Richard van der Zalm
Waterlelie 25
2671 WG Naaldwijk
Tel: 0174 - 622 717
info@rvdzalm.nl
www.rvdzalm.nl
Kwekerij Booij
3 e Barendrechtseweg 555
2991 SH Barendrecht
Tel: 0180 - 618 988
a.booij2@kpnplanet.nl