180522 De Parel 3-2018_DEF-web

Palmen in Nederland
Tekst en foto’s: Wim Rutten
De palmenfamilie (Palmae of Arecaceae) is de enige familie in de orde Arecales. Van deze familie zijn bijna
4000 soorten bekend. Hoewel er wel winterharde palmsoorten bestaan, komen de meeste soorten van nature
voor in de tropen of de subtropen, met name in het gebied tussen 30 0 NB en 30 0 ZB aan weerszijden van de
evenaar. Toch groeien er ook noordelijker of zuidelijker van dit gebied palmen in de vrije natuur. In Europa zijn
slechts twee palmen endemisch: de Europese dwergpalm – Chamaerops humilis die te vinden is langs de kust van
de Middellandse Zee - en de Kretenzische dadelpalm, Phoenix theophrasti, die van oorsprong voorkomt op Kreta en
aan de zuidwestkust van Turkije. Op het zuidelijk halfrond komt de Nikau-palm, Rhopalostylis sapida, het meest
zuidelijk voor op het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland.
De laatste jaren kan men evenwel steeds vaker palmbomen vinden in Europese tuinen, zelfs boven de Alpen. Sinds
ik lid ben van de Oranjerievereniging, nu Kuipplantenvereniging, heb ik steeds meer interesse gekregen in deze
aparte plantengroep. Inmiddels heb ik al een aardige collectie opgebouwd. De meeste palmen van mij gaan in de
herfst naar binnen en komen pas eind mei weer naar buiten om in potten en kuipen in de tuin of op het terras te
staan. Toch heb ik het jaren geleden aangedurfd om een aantal palmen ook in de volle grond te zetten. Door schade
en schande wijzer geworden heb ik een methode ontwikkeld om deze kleine groep toch in staat te stellen om te
overleven in onze koude en vooral natte winters. In dit artikel wil ik graag uitleggen hoe ik dit doe.
Palmboom
De palmboom is eigenlijk geen echte boom zoals wij die
kennen hier in Europa. Het opvallendste verschil tussen
palmbomen en loofbomen is het uitblijven van secundaire
diktegroei bij palmen.
Palmen behoren tot de eenzaadlobbige planten. Het zaad,
dus ook het kiemplantje, bezit maar één zaadlob, net als
dat van grassen en lelieachtigen. Palmen ontwikkelen maar
een enkele stam met één groeipunt: de speer.
1
Dat is dus heel anders dan bij tweezaadlobbige planten,
zoals struiken en bomen in onze tuin. Zoals hierboven al
vermeld kennen palmen geen secundaire diktegroei. De
stam is in één keer op dikte en rijst zo de hoogte in, net
als een grashalm.
Palmen hebben geen vertakte hoofdwortel. Ze vormen
één lange penwortel die recht naar beneden groeit
opzoek naar grondwater. Geen enkele plant kan immers
bestaan zonder water. Het voorkomen van palmbomen in
zeer droge gebieden duidt dan ook op de aanwezigheid
van grondwater - of ze werden aangeplant en daarna
regelmatig bewaterd. Daarnaast vormen palmen wel
bijwortels. Hierdoor lijkt de wortelkluit omvangrijk en
neemt de onderkant van de stam ook iets in dikte toe.
Een belangrijke functie van deze bijwortels is de
verankering in de grond en het geven van steun.
A
C
B
D
Hoewel ik in dit artikel steeds van ‘stam’ spreek, hebben
palmen meestal een schijnstam. Dit wil zeggen dat de
stam geen bast heeft en eigenlijk is opgebouwd uit een
opeenstapeling van elkaar sterk omhullende bladscheden.
Hierdoor groeit een palm ook niet in de breedte, zoals
loofbomen. Voordat een jonge palm de hoogte in kan
groeien, moet de stam eerst een bepaalde dikte hebben
behaald. Daarom groeit een jonge palm langzamer dan een
ouder exemplaar. Sommige palmsoorten hebben een harige
stam van vezelige draden tussen de bladvoeten. Dit vormt
een natuurlijke bescherming van het kwetsbare gedeelte
van de stam. Een goed voorbeeld hiervan zijn de diverse
Trachycarpus-soorten.
De meeste palmen hebben een enkele stam. Er zijn
er echter ook die meerdere stammen vormen zoals de
goudpalm (Dypsis lutescens) en de kentiapalm (Howea
forsteriana). Ik noem dit kamerpalmen, deze zijn ook vaak
te vinden in kantoren en hallen van grote gebouwen.
Enkele dadelpalmen vormen ook meerdere stammen:
Phoenix reclinata (Senegalese dadelpalm) en Phoenix
Bladvormen
8 | De Parel 2018 | nr. 3