IN 1, februari 2008 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

Koen Rymenants
De korte baan
Enkele beschouwingen over het korte verhaal tijdens
het interbellum
In de inleiding tot zijn monumentale bloemlezing De Nederlandse en Vlaamse
literatuur vanaf 1880 in 250 verhalen betoogt Joost Zwagerman dat het korte
verhaal in Nederland en Vlaanderen haast stelselmatig is verwaarloosd. Hoewel
‘onze literatuur zo veel verhalen bezit die zich moeiteloos kunnen meten met
de allermooiste verhalen uit de wereldliteratuur’, zou het genre hier ‘veel
minder [worden] gekoesterd en gewaardeerd’ dan elders (Zwagerman 2005, 6).
Auteurs zijn geneigd zich voor hun verhalen te verontschuldigen, terwijl critici
ze hooguit beschouwen als voorbereiding op een roman. Dat laatste genre is
veel prestigieuzer en wordt – net als de poëzie of het essay – geregeld nadrukkelijk
gepromoot, wat voor het korte verhaal niet zou gelden: ‘In de Nederlandse
en Vlaamse literatuur ben ik zelden een “in defense of the short story”
tegengekomen’.
Zwagerman lijkt inderdaad de eerste te zijn die op grote schaal een dergelijke
verdediging van het genre onderneemt. In diverse interviews heeft hij die nog
kracht bijgezet, en samen met De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880
in 60 lange verhalen (2006) en het aangekondigde vervolgdeel met essays, vormt
zijn bloemlezing een zonder meer imposante prestatie. Het is alleszins begrijpelijk
– ook vanuit het standpunt van de uitgever – dat zoiets luister wordt
bijgezet door te betogen dat er voorheen niets was. Toch klopt dat niet helemaal.
Zwagerman wijst zelf op de bloemlezing Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse
verhalen uit de twintigste eeuw (1993) door C.J. Aarts en M.C. van Etten, maar
ook in een verder verleden zijn er al voorgangers. Daarbij valt bijvoorbeeld te
denken aan Twintig Noord- en Zuid-Nederlandsche verhalen (1930), samengesteld
door Constant van Wessem, of – zoals ook Rob Schouten signaleerde in zijn
recensie van Zwagermans boek – aan het door H. Marsman en E. du Perron
samengestelde De korte baan. Nieuwe Nederlandsche verhalen (1935).
In deze bijdrage wil ik, met De korte baan als vertrekpunt, wat nader preciseren
hoe men tijdens het interbellum zoal over het genre dacht. Ik zal nagaan
welke opvattingen ten grondslag liggen aan de opzet en de samenstelling van
de bundel, met name via het ‘Ter inleiding’ en de brieven van Du Perron. Die
opvattingen zal ik vervolgens confronteren met de visie van een aantal contemporaine
critici. Tot slot koppel ik nog even terug naar Zwagerman.
20