Doxis Magazine najaar 2018

‘In een tijd waarin
dataficering aan een opmars
bezig is, dient de overheid
zich te blijven oriënteren op
haar kerntaken en -waarden.’
Aannames in bestaande data worden uitvergroot
nadat ze door een algoritme zijn gezeefd,
en dat kan leiden tot scheve conclusies. Algoritmen
houden immers geen rekening met omstandigheden,
ze maken van elke situatie een
overzichtelijke zwart-wittegenstelling. ‘Maar de
werkelijkheid bestaat uit vele tinten grijs,’ aldus
de Raad van State.
Het adviesorgaan geeft een voorbeeld: in 2013
werden campers tijdens trajectcontroles voor
vrachtwagens aangezien. Vervolgens werden
camperbezitters onterecht beboet voor te hard
rijden. Deze boetes konden door het ministerie
van Veiligheid en Justitie niet automatisch worden
gecorrigeerd, burgers moesten zelf in beroep
gaan. In de huidige situatie maakt digitalisering
het voor veel mensen moeilijker om
gegevens op te vragen, uitzonderingen te maken
of protest aan te tekenen tegen beslissingen.
RECHTSSTAAT
De Raad van State adviseert dan ook aan het
kabinet om besluiten beter te motiveren aan de
burger, begrijpelijk uit te leggen welke regels in
het algoritme zijn gebruikt en welke gegevens
van andere bestuursorganen zijn overgenomen.
Op die manier kan de burger zelf controleren of
en hoe er iets fout gaat.
In juli 2018, vlak voor het zomerreces, bracht
het ministerie van Binnenlandse Zaken al de
Agenda Digitale Overheid uit, onder de naam
NL DIGIbeter. Het kabinet wil maar liefst 165
miljoen euro uittrekken om het contact tussen
overheid, burgers en ondernemers te verbeteren.
In de agenda staat dat ‘met algoritmen tot
stand gekomen besluiten’ zullen worden getoetst
aan de eisen van de Algemene wet bestuursrecht.
Het voornemen is om van gebruikte
algoritmen ‘de wenselijkheid deze openbaar
te maken’ te onderzoeken. Research naar de
juridische aspecten van zelfdenkende algoritmen
wordt uitgevoerd door het Wetenschappelijk
Onderzoek en Documentatiecentrum
van het ministerie van Veiligheid en Justitie –
niet echt onafhankelijk dus.
In een tijd waarin dataficering aan een opmars
bezig is, dient de overheid zich te blijven oriënteren
op haar kerntaken en -waarden. Zoals Max
Beekhuis (directeur Doxis) opmerkt in ‘Expeditie
Zwerm’: ‘Doxis drijft op het idee van de liberaal
-democratische rechtsstaat. Op het idee dat de
macht zich moet verantwoorden en zich niet
zomaar kan verschuilen achter een algoritme.’
is een ander woord voor de exponentiële groei van data,
en het groeiende belang van data als bron voor innovatie
en kennis. Elke menselijke activiteit wordt in toenemende
mate uitgedrukt in data, door internet is alles en iedereen
met elkaar verbonden. Door dataficering ontstaan databergen
– net als ijsbergen grotendeels verzonken - en groeit de
behoefte aan curatie.
6