NFM 27-19
28.04.2019 • Views
Share Embed Flag

NFM 27-19

ePAPER READ
willem.vreeswijk

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

NUMMER <strong>27</strong> • LENTE 20<strong>19</strong> | WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL<br />

new<br />

FINANCIAL<br />

MAGAZINE<br />

GELD EN DIENSTVERLENING, ZO KAN HET OOK!<br />

MARGUERITE SOETEMAN<br />

PRACTICE WHAT<br />

YOU PREACH<br />

DAVID KOMBRINK<br />

LEG JE MASKER AF<br />

HENK VAN ARKEL<br />

GELDSYSTEEM AAN<br />

VERVANGING TOE<br />

PETER VAN BERGEN<br />

MAAK ONS OVERBODIG<br />

JEROEN DIJSSELBLOEM<br />

SCHULDENLOZE<br />

SAMENLEVING<br />

PAUL DE BLOT<br />

DANKBAARHEID IN ZAKEN<br />

THEMA<br />

Bewust<br />

leiderschap<br />

KEES KLOMP<br />

BETEKENISVOLLE SECTOR<br />

OWEN DE VRIES • JACK COX • LARS VERAART • LI AN PHOA • CHRIS DAS • SILVIA JANSSEN

New Financial Forum<br />

Doel<br />

De stichting New Financial Forum stelt zich ten doel een<br />

bijdrage te leveren aan het helpen van de financiële sector bij<br />

het uitoefenen van haar belangrijke maatschappelijke functie<br />

op basis van de kernwaarden integriteit en duurzaamheid.<br />

Visie<br />

De financiële sector is de bloedsomloop van de economie. Om<br />

een gezonde bloedsomloop te behouden, is continue actie van<br />

binnen uit de sector gewenst.<br />

Ambitie<br />

Het New Financial Forum bundelt krachten, ideeën,<br />

inspiratie en best practices van positief ingestelde mensen<br />

en bedrijven die gezamenlijk een concrete en wezenlijke<br />

bijdrage leveren aan een gezonde en maatschappelijk<br />

relevante financiële sector. De doelstelling kent drie thema’s:<br />

het zichtbaar maken van de positieve beweging, onderlinge<br />

versterking en inspiratie.<br />

What’s in it for you?<br />

Het New Financial Forum is hét platform waar mensen uit<br />

de financiële sector vrijuit met elkaar de dialoog kunnen<br />

voeren over wezenlijke zaken. Wie deelneemt aan het<br />

Forum kan ideeën lanceren en toetsen, kennis en inspiratie<br />

opdoen en leren van anderen. En zodoende een bijdrage<br />

leveren aan het hogere doel. Hierbij is ook jouw support<br />

keihard nodig. Meld je daarom aan en bouw met ons mee<br />

aan een betere financiële wereld.<br />

Bestuurder van de Stichting New<br />

Financial Forum is oprichter Willem<br />

Vreeswijk (tevens hoofdredacteur VVP).<br />

De Raad van Toezicht bestaat sinds<br />

1 januari 2018 uit: voorzitter Indra<br />

Frishert (Dazure), penningmeester<br />

Douwe Dijkstra, secretaris Robin van<br />

Been (Polis Advocaten) en de leden<br />

Amba Zeggen (Risk & Governance),<br />

Boudewijn van Uden (a.s.r.) en Faisal<br />

Setoe (Aegon).<br />

Aegon, Allianz, a.s.r., Dazure, De<br />

Goudse, Nationale-Nederlanden,<br />

Obvion, Turien & Co., Yarden en<br />

Zwitserleven zijn partners van de<br />

stichting New Financial Forum.<br />

Dankzij hun support komt de missie<br />

van de stichting een stuk dichterbij:<br />

een gezonde en gerespecteerde<br />

financiële sector die werkt aan het<br />

herstel van vertrouwen op basis<br />

van de kernwaarden integriteit en<br />

duurzaamheid.<br />

www.newfinancialforum.nl<br />

Bouw ook mee aan een gezonde en gerespecteerde financiële sector en word Ambassadeur<br />

www.newfinancialforum.nl

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

VOORWOORD<br />

Bewust leiderschap<br />

Een bewust leider weet wat er speelt in de wereld,<br />

welke stappen er nodig zijn om de vele uitdagingen<br />

in de wereld het hoofd te bieden en welke bijdrage<br />

zijn of haar organisatie kan en wil leveren<br />

aan een betere wereld. Hij of zij is verantwoordelijk<br />

voor de bedrijfscontinuïteit en zorgt voor betekenisvol<br />

werk. Hij kijkt door de ogen van toekomstige generaties<br />

en omringt zich met een diversiteit aan mensen die<br />

anders naar de wereld kijken dan hij of zij zelf. Empathie en<br />

compassie zitten in het DNA.<br />

Een bewust leider kent zijn bedrijf, kent de mensen die er<br />

werken, kent de klanten, weet hoe het speelveld er uitziet en<br />

weet dat Rome het einddoel is, maar bepaalt gezamenlijk de<br />

route. Een goede leider maakt heldere keuzes en durft kwetsbaar<br />

te zijn. In een bedrijf waar successen worden gevierd, iedereen<br />

mag leren van zijn fouten en iedereen weet waarom<br />

hij iedere ochtend aan het werk gaat, ontstaat een positieve<br />

omgeving die veilig is en waar empatisch en succesvolg ondernemerschap<br />

welig kan tieren.<br />

Een bewust leider zal echter ook zichzelf goed moeten kennen.<br />

Je kunt een ander immers nooit verder brengen dan<br />

waar jezelf bent. Leiderschap begint met de vragen: ‘wie ben<br />

ik?’ en ‘wie heeft de leiding?’<br />

“BEWUSTE<br />

LEIDERS ZIJN<br />

ZICH BEWUST<br />

VAN HUN<br />

ONBEWUSTE”<br />

We denken vaak dat ons bewustzijn de leiding<br />

heeft. Maar is dat zo? Onze beslissingen<br />

zijn al genomen voor we er ons bewust van<br />

zijn. De Deense wetenschapsjournalist Tor<br />

Nørretranders geeft in zijn boek User Illusion:<br />

Cutting Consciousness Down to Size een overzicht<br />

van een aantal wetenschappelijke studies die<br />

dit aantonen. Hij verwijst tevens naar onderzoeken<br />

waaruit blijkt dat ons intellect zich<br />

bewust is van zo’n twintig informatieprikkels<br />

per seconde, terwijl er in ons onderbewustzijn<br />

miljoenen informatieprikkels per seconde<br />

binnenkomen. Wie of wat heeft dan de leiding?<br />

Is het ons intellect, vergelijkbaar met het topje van een<br />

enorme ijsberg, of is het wat anders?<br />

Bewuste leiders zijn zich bewust van het onbewuste. Zij weten<br />

dat mensen worden geleid door het onbewuste. Dat ons<br />

leven de optelsom is van herinneringen, patronen, gedachten<br />

in onszelf, onze ouders en voorouders en dat ons intellect<br />

slechts het topje van de ijsberg is van wie we zijn en hoe we<br />

acteren. Door zoveel mogelijk lagen af te pellen, zoveel mogelijk<br />

ballast af te gooien, kom je bij een kern die stil is en die<br />

open staat voor echte inspiratie.<br />

Intenties zijn speeltjes van de geest, inspiratie komt direct<br />

vanuit onze kern. Met intenties kun je uiteraard successen<br />

boeken, maar je blijft gedicteerd worden door de patronen<br />

die al heel lang in je huizen en die leiden tot (voor)oordelen<br />

en aannames die het ego voortdurend rechtvaardigt als de<br />

enige waarheid. Met intenties kom je niet echt verder dan het<br />

controleren van je leven vanuit de beperkte kijk van je ego.<br />

Inspiratie is echter het ontvangen van boodschappen van je<br />

bron. Met intenties kun je goede resultaten behalen, met inspiratie<br />

haal je wonderen in huis.<br />

Geniet van dit themanummer vol inspiratie en praktijkverhalen<br />

over Bewust Leiderschap. Graag wijs ik in dit verband<br />

op de Mastertraining ‘Vaardigheden voor de<br />

21ste eeuw’ die het New Financial Forum samen<br />

met Drinkable Rivers (Li An Phoa) en het<br />

beroemde Schumacher College (Satish Kumar)<br />

organiseren in september. Een unieke Learning<br />

Journey op maat gemaakt voor de Nederlandse<br />

financiële sector. Meer informatie<br />

elders in deze editie en/of op de site van het<br />

Forum.<br />

Veel leesplezier en inspiratie toegewenst. n<br />

WILLEM VREESWIJK<br />

willem@newfinancialforum.nl<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 3

COLOFON<br />

NEW FINANCIAL MAGAZINE HÉT PLATFORM<br />

VOOR DE NIEUWE FINANCIËLE WERELD<br />

Een initiatief van Willem Vreeswijk<br />

Nummer <strong>27</strong> van het New Financial Magazine<br />

verschijnt in een oplage van 1500 exemplaren.<br />

UITGEVER/HOOFDREDACTEUR<br />

Willem Vreeswijk 06 10630149,<br />

willem@newfinancialforum.nl<br />

EINDREDACTEUR<br />

Bibi Smissaert, bibi@bluebottle.nu<br />

MEDEWERKERS<br />

Henk van Arkel, Paul de Blot, Jack Cox, Silvia<br />

Janssen, Kees Klomp, Li An Phoa, Stefan<br />

Rijnders, Ivo Valkenburg, Owen de Vries<br />

6 12<br />

MARGUERITE SOETEMAN PRACTICE DAVID KOMBRINK LEG JE<br />

WHAT YOU PREACH<br />

MASKER AF<br />

FOTOGRAFIE<br />

Peter Beemsterboer, Lucy Lambriex, Nyenrode,<br />

Sacha Ruland. Ilona Teunissen<br />

UITGAVE VAN<br />

Stichting New Financial Forum,<br />

Heemstedelaan 51, 3523 KE Utrecht<br />

BASISIONTWERP EN VORMGEVING<br />

Peter Beemsterboer, www.beemsfoto.nl<br />

ABONNEMENTEN<br />

Een jaarabonnement (vier nummers) op het<br />

New Financial Magazine kost € 44,95, excl<br />

btw. Bedrijfsabonnementen op aanvraag:<br />

willem@willemvreeswijk.com.<br />

REPRODUCTIE<br />

Overname van artikelen, tekeningen, foto’s<br />

e.d. is slechts mogelijk na schriftelijke<br />

toestemming van de Stichting New Financial<br />

Forum<br />

24 28<br />

PETER VAN BERGEN STREVEN NAAR JEROEN DIJSSELBLOEM<br />

OVERBODIGHEID<br />

SCHULDENLOZE SAMENLEVING<br />

REALISATIE<br />

Edicola Publishing bv<br />

Postbus 2013, 7420 AA Deventer<br />

info@edicola.nl / www.edicola.nl<br />

COÖRDINATIE<br />

Thea van Dartel<br />

DRUKWERK<br />

Veldhuis Media, Raalte<br />

34 38<br />

JACK COX HET GESCHENK<br />

OWEN DE VRIES MOREEL<br />

VAN AFRIKA<br />

KOMPAS VOOR BANKEN<br />

4 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

INHOUD<br />

THEMA BEWUST LEIDERSCHAP<br />

<strong>19</strong><br />

HENK VAN ARKEL GELDSYSTEEM<br />

AAN VERVANGING TOE<br />

32<br />

PAUL DE BLOT DANKBAARHEID<br />

IN ZAKEN<br />

INTERVIEW<br />

6 Zet vaker de pet op van toekomstige generaties | Aan de<br />

keukentafel van Marguerite Soeteman (Aon Inpoint)<br />

12 Voorbij het masker van persoonlijkheid | David<br />

Kombrink (Morpheos)<br />

28 Schuldenvrije samenleving in belang van ons allemaal |<br />

Jeroen Dijsselbloem (buddy en ambassadeur van fiKKs)<br />

ESSAY<br />

<strong>19</strong> Het sturingsmechanisme geld is aan vervanging toe |<br />

Henk van Arkel (STRO)<br />

34 Het geschenk van Afrika aan de wereld | Jack Cox<br />

(Forza Asset Management)<br />

38 Een moreel kompas voor het bankwezen | Owen de<br />

Vries (Heartful Banking)<br />

REPORTAGE<br />

24 Mijn droom is overbodig te worden | Peter van Bergen<br />

over stichting Over Rood<br />

48 Met ALPA krijgt de wereld weer toekomst | Agro-ecologische<br />

boer Lars Veraart lanceert ALPA<br />

LEARNING JOURNEY<br />

30 Vaardigheden voor de 21ste eeuw | Mastertraining van<br />

het Schumacher College, Drinkable Rivers en het <strong>NFM</strong><br />

COLUMN<br />

32 Dankbaarheid in het zakendoen | Paul de Blot (Business<br />

Universiteit Nyenrode)<br />

44<br />

KEES KLOMP FINANCIËLE<br />

WAARSDEN<br />

AMBASSADEUR AAN HET WOORD<br />

44 De waarde(n) van de financiële sector | Kees Klomp (SMO)<br />

LICHT<br />

50 Als je ziel wordt geraakt, kom in beweging Chris Das<br />

(Taurus Financiële Belevingen)<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 5

AAN DE KEUKENTAFEL<br />

MARGUERITE SOETEMAN:<br />

“PRACTICE WHAT<br />

YOU PREACH.”<br />

6 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

AAN DE KEUKENTAFEL<br />

“Ontwikkel je talenten en benut ze. Niet alleen ten bate van jezelf maar ook voor je omgeving. Werk<br />

hard, wees nieuwsgierig en leergierig, luister oprecht naar wat anderen zeggen en verruim je blik. Weet<br />

wat er in de wereld gebeurt en vraag je altijd af wat je kunt toevoegen. Het is fijn om te geven zonder<br />

dat er iets tegenover hoeft te staan”, aldus Marguerite Soeteman-Reijnen (Global Chief Marketing Officer<br />

en lid van de Executive Board van Aon Inpoint, de data & analytics consultancy business unit van Aon<br />

plc). Zelf omschrijft ze zich als idealistische realist.<br />

Zet vaker de pet op<br />

van toekomstige<br />

generaties<br />

TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD PETER BEEMSTERBOER<br />

“WIL JE EEN ONDERNEMING<br />

LOODSEN DOOR WOELIG<br />

VAARWATER DAN MAG JE<br />

NIET VERVALLEN IN<br />

OPPERVLAKKIGHEID”<br />

De keukentafel van Marguerite<br />

Soeteman (52) en haar gezin<br />

(man en twee kinderen)<br />

staat in Den Haag. Zo vaak is<br />

ze er niet eens. Er zijn tijden<br />

geweest dat ze meer vlieguren<br />

maakte dan haar man. Bijzonder,<br />

want haar man is piloot. Het werkveld<br />

van Soeteman beslaat namelijk de hele<br />

wereld. Haar directe collega’s bij Aon,<br />

waar ze al sinds <strong>19</strong>90 werkzaam is, zetelen<br />

onder meer in Sydney, Chicago en<br />

Singapore. “Dat verruimt je blikveld,<br />

juist omdat je in staat wordt gesteld om<br />

van andere culturen te leren en maakt<br />

je bescheiden tegelijkertijd. Door te weten<br />

wat er in de rest van de wereld gebeurt,<br />

weet je maar al te goed dat Nederland<br />

niet het middelpunt van de wereld<br />

is, zoals we hier soms wel eens geneigd<br />

zijn te denken. Door de afstand kun je<br />

echter ook weer duidelijk zien hoe bijzonder<br />

Nederland is. We zijn ondernemend,<br />

denken internationaal, zijn vernieuwers,<br />

tolerant en zijn goed in het<br />

slaan van bruggen tussen culturen.”<br />

Dat weidse blikveld is haar van jongs<br />

af aan bijgebracht. Ze groeide op in Brabant<br />

als oudste van vier kinderen. Haar<br />

vader was werkzaam bij Philips, haar<br />

moeder was lerares. “Onze ouders boden<br />

ons de kans om ons te ontwikkelen.<br />

Ze stimuleerden ons naar het buitenland<br />

te gaan, er talen te leren. Doorzetten<br />

en hard werken was het devies. Op<br />

mijn veertiende behaalde ik mijn stenoen<br />

typediploma en tijdens mijn schooltijd<br />

verdiende ik al mijn eigen geld.<br />

Mijn talenten werden al snel duidelijk.<br />

Mijn zus excelleerde bijvoorbeeld op<br />

het sportveld, terwijl ik me liever inzette<br />

voor het bestuur van verenigingen.”<br />

“Mijn ouders groeiden op in de oorlog.<br />

Zij komen uit een generatie die met<br />

niets is begonnen en hun hele leven<br />

lang na bleven denken over scenario’s<br />

als het even niet meer zou lopen zoals ze<br />

zelf zouden willen. Ze hadden de zwarte<br />

zijde van de medaille aan den lijve ondervonden,<br />

maar hadden ook het perspectief<br />

op een beter leven, zeker voor<br />

hun kinderen. Ook de generaties daarna<br />

maakten economische groei mee. Groei<br />

is echter niet meer vanzelfsprekend.<br />

Eeuwige groei is een illusie en nieuwe<br />

generaties zullen er aan moeten wennen<br />

dat het ook minder kan worden,<br />

precies waar mijn ouders altijd voor<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 7

AAN DE KEUKENTAFEL<br />

hebben gewaarschuwd. Het is tegelijkertijd<br />

van belang dat ze blijven inzien<br />

hoe goed ze het eigenlijk hebben. Laatst<br />

deed mijn zoon van negentien mee aan<br />

een actie waarmee je een jaar lang gratis<br />

donuts kon winnen. Niet heel gezond<br />

misschien, maar hij wilde ervoor<br />

gaan. Met een voucher moest je je melden<br />

bij een specifieke winkel, je moet<br />

je registreren, kreeg een nummer die je<br />

plek in de rij bepaalde en alleen de eerste<br />

honderd bezoekers kregen de prijs.<br />

De winkel ging vroeg open, maar om<br />

voor de prijs in aanmerking te komen,<br />

moest je de avond ervoor al in de rij<br />

gaan staan. Helaas had hij zich niet goed<br />

voorbereid. Het werd koud die nacht.<br />

Uiteindelijk kreeg hij van anderen dozen<br />

aangereikt zodat hij zich met het<br />

karton tegen de kou kon beschermen.<br />

Hij behoorde tot de ‘gelukkigen’ en nog<br />

steeds krijgen we iedere dag een gratis<br />

donut. De aanleiding mag dan triviaal<br />

zijn, het heeft hem uiteindelijk wel duidelijk<br />

gemaakt hoe erg het is om geen<br />

huis te hebben en op straat te moeten leven,<br />

ook al was het maar voor één nacht.<br />

Ook heeft het hem laten zien hoe mooi<br />

het is dat andere mensen behulpzaam<br />

zijn en hun meegebrachte dozen<br />

zonder tegenprestatie wilden delen. Een<br />

dergelijke ambivalente aanleiding heeft<br />

uiteindelijk wel zijn blikveld verruimd.”<br />

“Mijn man komt uit Wassenaar en<br />

toen we samen een huis gingen zoeken,<br />

zag ik het wel zitten om in Wassenaar<br />

te gaan wonen. Mijn man weigerde en<br />

ik ben hem daar nog steeds dankbaar<br />

voor. We kozen voor Den Haag, juist<br />

omdat je in verbinding wilt blijven met<br />

de grote stad. Hier zie je sneller wat er<br />

leeft, wat voor ontwikkelingen er zijn.<br />

En ook dat verruimt je blikveld. Het is<br />

ook iets wat we onze kinderen mee willen<br />

geven: ontwikkel jezelf, benut al je<br />

talenten, geef zonder verwachtingen<br />

en leer van andere mensen. Wie niet<br />

nieuwsgierig is, niet kan luisteren, niet<br />

wil leren, houdt de deuren gesloten en<br />

dat beperkt je visie op de wereld en uiteindelijk<br />

je vrijheid.”<br />

Soeteman had ooit de ambitie journalist<br />

te worden. “Ik was zeer onder<br />

“ER IS EEN<br />

LEVENSGROOT VERSCHIL<br />

TUSSEN PLAYING TO WIN<br />

EN PLAYING NOT TO LOSE”<br />

de indruk van de Brits-Iraanse journalist<br />

Christiana Amanpour, die met gevaar<br />

voor eigen leven verslag deed van<br />

de Golfoorlog in Irak. Zij stelde leiders<br />

zeer kritische vragen die vaak tot ongemakkelijke<br />

situaties leidden. Daarna<br />

wilde ik een tijd lang diplomaat<br />

worden, maar ik kwam er al snel achter<br />

dat ik vooral een doener ben. Bovendien<br />

ben ik enigszins ongeduldig.<br />

Ik wil graag zo snel mogelijk resultaat<br />

zien. Bij toeval belandde ik in de verzekeringsindustrie.<br />

Toen ik bijna mijn<br />

studie rechten had voltooid, had ik teveel<br />

geld uitgegeven aan een skivakantie.<br />

Om dit terug te betalen, ging ik een<br />

tijdje werken als receptioniste bij Bloemers<br />

Nassau. Toen ik in <strong>19</strong>90 afstudeerde,<br />

boden ze mij een baan aan. Ik accepteerde<br />

dit en heb er nooit spijt van<br />

gehad. Al gauw werd ik uitgezonden<br />

naar Engeland om te werken bij Lloyds.<br />

Ik was daar de enige vrouwelijke makelaar<br />

en dat heeft me absoluut gevormd.<br />

In <strong>19</strong>97 werd Bloemers Herverzekering<br />

overgenomen door Aon en daarom kun<br />

je zeggen dat ik sinds <strong>19</strong>90 al werkzaam<br />

ben voor Aon.”<br />

ANGST VERSUS VERTROUWEN<br />

“Teveel mensen leven vanuit angst.<br />

Angst om hun baan te verliezen, angst<br />

om ontslagen te worden, angst voor reputatieverlies.<br />

Ik heb hier uiteraard begrip<br />

voor. Het is verschrikkelijk om in<br />

angst te moeten leven. Tegelijkertijd<br />

vind ik dat leiders het voortouw moeten<br />

nemen om het vertrouwen terug te<br />

brengen in de samenleving. Als angst<br />

doorslaat, bevriest de samenleving. Leiders<br />

dienen op zijn minst het juiste<br />

voorbeeld te geven. Dit betekent dat je<br />

altijd heel eerlijk moet zijn, juist als het<br />

niet goed gaat of als er fouten zijn gemaakt.<br />

Spiegel nooit iets voor dat niet<br />

waar is of wat je niet kunt waarmaken.<br />

Als je een fout maakt, geef het toe, steek<br />

de hand in eigen boezem. Eén van de<br />

grote taboes in Nederland is dat leiders<br />

geen fouten mogen maken.”<br />

Ook wijst Soeteman op veel te hoog<br />

gespannen verwachtingen. “Uiteraard<br />

wil je als onderneming de beste zijn in<br />

je vakgebied en wil je dat met de beste<br />

mensen doen. Maar groei kan ook een<br />

dogma worden. Om aan de groei te blijven<br />

voldoen, moeten bedrijven steeds<br />

meer doen, met minder mensen, tegen<br />

lagere kosten en voor lagere prijzen.<br />

Groei kan niet eeuwigdurend zijn. De<br />

vraag is hoe je je hier als leider tegen<br />

wapent.”<br />

Aan de keukentafel<br />

De financiële sector is people’s business,<br />

zo luidt het cliché. Maar wie<br />

zijn de mensen die in de financiële<br />

sector werken? Wat houdt hen bezig,<br />

wat drijft hen, waar lopen ze<br />

echt warm voor en wat willen ze<br />

de sector meegeven? Door financieel<br />

dienstverleners aan hun eigen<br />

keukentafel aan het woord te laten<br />

over wat hun echt bezighoudt wil<br />

de stichting New Financial Forum<br />

de financiële sector een menselijk<br />

gezicht geven. Eerdere keukentafelgesprekken<br />

waren er met Cynthia<br />

Tulp, indertijd van Obvion (wintereditie<br />

2016), Carla Verwijmeren<br />

van Centraal Beheer Achmea (lente-editie<br />

2017), Marieke van Zuien<br />

van BNP Paribas Cardif (zomereditie<br />

2017), Ron Bavelaar van Yarden<br />

(herfsteditie 2017), Jeanette Hadderingh<br />

van NIBE-SVV (wintereditie<br />

2017), Maarten Edixhoven van Aegon<br />

(lente-editie 2018), Sjoerd Laarberg<br />

van Allianz (zomereditie 2018),<br />

Geert Bouwmeester van de Goudse<br />

(herfsteditie 2018) en Boudewijn van<br />

Uden van ASR (wintereditie 2018).<br />

8 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

AAN DE KEUKENTAFEL<br />

Bedrijven moeten volgens Soeteman<br />

outside in blijven denken. “De wereld<br />

om ons heen verandert razendsnel en<br />

als je intern gefocust blijft en eenzijdig<br />

je eigen boodschap de wereld in blijft<br />

slingeren, mis je de boot. Daarom is het<br />

van groot belang dat bedrijven weten<br />

wat er speelt in de wereld en hierop acteren.<br />

Er is nu eenmaal een levensgroot<br />

verschil tussen playing to win en playing<br />

not to lose. De laatste categorie is gedreven<br />

door angst, angst om het onderspit<br />

te delven, angst om verkeerde beslissingen<br />

te nemen, angst om de boot<br />

te missen. De eerste categorie vaart op<br />

vertrouwen. Deze bedrijven durven risico’s<br />

te nemen. Om Jack Welch (ex-ceo<br />

van General Electric en managementgoeroe,<br />

red) te parafraseren: als je niet<br />

meeverandert in het tempo van je omgeving<br />

dan is het einde in zicht.”<br />

LEIDERSCHAP<br />

“Lerend vermogen is van belang en de<br />

bereidheid om jezelf te toetsen. Een belangrijke<br />

vraag voor moderne leiders is:<br />

met wat voor mensen werk je samen? Ik<br />

zelf benoem bijvoorbeeld graag mensen<br />

in mijn omgeving die slimmer zijn dan<br />

ik of dingen kunnen die ik niet kan. Dat<br />

verrijkt het bedrijf, maar ook mijn blikveld.<br />

Of zoals de legendarische reclameman<br />

David Ogilvy het ooit formuleerde:<br />

als je je omringt met mensen die kleiner<br />

zijn dan jij, zullen die mensen weer<br />

mensen aantrekken die kleiner zijn dan<br />

zij en uiteindelijk kom je terecht in het<br />

land der dwergen. Andersom geldt het<br />

echter ook. Als je mensen aanneemt die<br />

groter zijn dan jij, creëer je uiteindelijk<br />

een wereld van reuzen.”<br />

“Je moet in je werk weten waar het over<br />

gaat. Wil je een onderneming loodsen<br />

door woelig vaarwater dan mag je niet<br />

vervallen in oppervlakkigheid. Je moet<br />

weten wat er gaande is, intern en extern,<br />

en je moet luisteren naar de klant<br />

en zijn behoeften vertalen in producten<br />

en diensten die hij echt nodig heeft.<br />

Doe je dat niet dan word je een commodity<br />

en is je kennis en kunde niet veel<br />

meer waard.”<br />

AFSCHUWELIJKE SPAGAAT<br />

Soeteman is dankbaar bij Aon te werken.<br />

“Niet alleen omdat Aon een wereldspeler<br />

is die verschil in de wereld<br />

kan maken door (nieuwe) risico’s te verzekeren<br />

of verzekerbaar te maken. De<br />

financiële sector kan daarnaast ook de<br />

motor zijn van innovatie door te investeren<br />

in bedrijven of projecten die oplossingen<br />

bieden voor grote uitdagingen.<br />

Er zijn veel nieuwe technologieën<br />

die grote problemen in de wereld kunnen<br />

oplossen. Zo heeft CE Delft (een<br />

onafhankelijk onderzoeks- en adviesbureau<br />

gespecialiseerd in het ontwikkelen<br />

van innovatieve oplossingen van<br />

milieuvraagstukken, red), onderzoek<br />

gedaan naar de mogelijkheden voor de<br />

ontwikkeling van zonne-energie (Concentrating<br />

Solar Power, red) in Noord-<br />

Afrika. CE Delft heeft ook gekeken naar<br />

de mogelijkheden om vanuit Noord-<br />

Afrika duurzame zonne-energie te leveren<br />

aan de EU. Uit dit onderzoek blijkt<br />

dat een relatief klein gebied in Noord-<br />

Afrika in principe de hele wereld van<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 9

AAN DE KEUKENTAFEL<br />

energie kan voorzien. Dit is ook goed<br />

voor Noord-Afrika zelf. Twaalf grote bedrijven<br />

gaan 400 miljard euro investeren<br />

om daar infrastructuur aan te leggen<br />

en te zorgen voor de nodige capaciteit<br />

om zonne-energie op te wekken.”<br />

Practice what you preach is belangrijk<br />

voor Soeteman. “Mooie praatjes vullen<br />

geen gaatjes. De wereld zit momenteel<br />

in een afschuwelijke spagaat. Aan de<br />

ene kant moeten bedrijven steeds meer<br />

winst maken tegen minder kosten, aan<br />

de kant is de roep om duurzaamheid levensgroot.<br />

Uiteindelijk moet je als leiders<br />

zorgen voor de balans en keuzes<br />

durven maken. Als wij met zijn allen<br />

vinden dat plastic zoveel mogelijk de<br />

wereld uit moet, dan heb je als bedrijf<br />

de keuze om te investeren in bedrijven<br />

die methoden ontwikkelen om plastic<br />

op te ruimen of te investeren in bedrijven<br />

die vervangend afbreekbaar materiaal<br />

ontwikkelen. Zo’n keuze levert veel<br />

op, maar kost echter ook geld. Natuurlijk<br />

ben je als leider verantwoordelijk<br />

voor de continuïteit van je eigen onderneming,<br />

maar een model puur gericht<br />

op het verhogen van de aandeelhouderswaarde<br />

op de korte termijn is<br />

niet meer van deze tijd. Bedrijven, medewerkers,<br />

aandeelhouders, klanten,<br />

politiek zouden veel meer de pet moeten<br />

op durven zetten van toekomstige<br />

generaties: wat hadden we vijftig jaar<br />

geleden beter kunnen doen om deze<br />

aarde leefbaarder te houden. In die zin<br />

houden activistische aandeelhouders<br />

bedrijven scherp.”<br />

BREDE HORIZON<br />

Aon heeft Soeteman altijd de ruimte gegeven<br />

om ook ander werk te doen met<br />

een maatschappelijke betekenis. Zo<br />

was ze jarenlang voorzitter van de Raad<br />

van Toezicht van Stichting ALS. “Het is<br />

een afgrijselijke ziekte die de spieren<br />

uitschakelt en de aftakeling is afschuwelijk<br />

om mee te maken. Het zorgt voor<br />

enorme wanhoop bij de familieleden<br />

en geliefden, ook omdat zo’n ernstige<br />

ziekte zorgt voor een karakterverandering<br />

bij de patiënt. Er is dan ook veel<br />

meer ondersteuning nodig voor familieleden<br />

van dergelijke patiënten. Soms<br />

werd ik gevraagd om tijdens een begrafenis<br />

een paar woorden te zeggen. Het<br />

raakte me allemaal uiteraard diep. De<br />

Stichting ALS doet enorm belangrijk<br />

werk en het is dan een eer om er een<br />

steentje aan bij te dragen.”<br />

Het was ook leerzaam op een andere<br />

manier. Als voorzitter van de RvT<br />

werd Soeteman geconfronteerd met<br />

een diefstal van de toenmalige directeur.<br />

“Dan moet je direct en zuiver handelen.<br />

We hebben de problemen niet alleen<br />

opgelost, maar ook zelf naar buiten<br />

gebracht. Het past niet, zeker bij<br />

zo’n goed doel, om de waarheid te verbloemen<br />

of achter te houden. Om het<br />

vertrouwen te herstellen, moesten we<br />

niet alleen openheid van zaken geven,<br />

maar ook duidelijk maken dat het de<br />

Stichting alleen te doen is om de ALSpatiënten<br />

én donateurs.”<br />

Verder is Soeteman lid van de Raad<br />

van Toezicht van Gelre ziekenhuizen,<br />

zit ze in het bestuur van de American<br />

Chamber of Commerce, zit ze in de RvT<br />

van de Koninklijke Defensie Musea en is<br />

ze sinds kort commissaris bij NautaDutilh.<br />

“Door al deze verschillende werkzaamheden<br />

verbreed ik mijn horizon.”<br />

Vorig jaar was Soeteman, samen<br />

met Bianca Tetteroo van Achmea, initiatiefnemer<br />

van het Dive In Festival in Nederland.<br />

Dit festival belicht wereldwijd<br />

diversiteit en inclusiviteit in de verzekeringssector.<br />

Vier jaar geleden begon<br />

Inga Beale (ceo Lloyds of London) met<br />

het initiatief. Zij wil de verzekeringssector<br />

bewuster maken dat diversiteit<br />

en inclusiviteit in bestuurskamers een<br />

must is om in te kunnen blijven spelen<br />

op de veranderingen in de samenleving,<br />

waarin innoveren noodzakelijk is. Vorig<br />

jaar trok het Dive In Festival meer dan<br />

7000 mensen in 17 landen en 32 steden.<br />

In Nederland volgt er dit jaar in september<br />

een tweede editie. “Dit festival is<br />

zo belangrijk omdat het eigenlijk over<br />

waarden gaat. In de financiële wereld is<br />

er nog bar weinig diversiteit aan de top.<br />

Gezien de vele uitdagingen waar de financiële<br />

sector en de samenleving voor<br />

staan, is het mijns inziens van cruciaal<br />

belang dat diversiteit en inclusiviteit<br />

in bestuurskamers gemeengoed wordt.<br />

Daar maak ik me hard voor.” n<br />

10 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

DAVID KOMBRINK:<br />

“LEIDERSCHAP BEGINT<br />

MET BEWUSTZIJN.”<br />

12 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

Het is wat David Kombrink betreft de hoogste tijd voor een radicale herziening van bestaande<br />

structuren in de samenleving. “Het maakt niet zoveel uit naar welke sector je<br />

kijkt. Steeds meer mensen raken vastgezogen in systemen. De creativiteit, de verbeeldingskracht<br />

en de soevereiniteit van de mens wordt daarin ondermijnd.” Kombrink laat<br />

mensen en organisaties praktisch ervaren dat het anders kan. “Waarachtig leiderschap<br />

draait erom dat je verbinding kunt maken met je Zelf en met elkaar. Voorbij het masker<br />

van de persoonlijkheid.”<br />

Voorbij het<br />

masker van<br />

persoonlijkheid<br />

TEKST IVO VALKENBURG | BEELD PETER BEEMSTERBOER<br />

“Of ik nu rondwandel<br />

in de wereld van de<br />

advocatuur, de rechtspraak,<br />

bij zorginstellingen,<br />

de overheid of<br />

in het bedrijfsleven,<br />

overal waar ik kom zie ik mensen in<br />

systemen vastzitten. Die systemen ontkrachten<br />

het volledige potentieel van<br />

de mensen die er werken. Mensen maken<br />

het vaak zo moeilijk voor zichzelf<br />

en elkaar. Er is dan weinig vertrouwen.<br />

Dat uit zich bijvoorbeeld in stilzwijgende<br />

conflicten of verstandhoudingen<br />

van gewapende vrede. De onderlinge<br />

relaties zijn verstoord. Mensen vinden<br />

iets van elkaar, van situaties, maar<br />

spreken dat niet of te weinig uit en verzanden<br />

dan in kinderachtig gedrag. Je<br />

krijgt dan ook allerlei kinderachtige<br />

situaties en gevoelens. Leiders in organisaties<br />

gaan dan als ouders optreden.<br />

Met als gevolg veel trekken en duwen.<br />

Dat werkt uiteraard niet.”<br />

“Wat ik ook zie is dat er op de werkvloer<br />

te weinig of geen plaats is voor de<br />

bezieling en de passie van mensen. De<br />

ruimte voor het persoonlijke, het menszijn,<br />

is vaak beperkt. Mensen kunnen<br />

vaak geen contact meer maken met wat<br />

“NEDERLAND IS EEN VAN<br />

DE KOPLOPERS OP HET<br />

GEBIED VAN EEN NIEUWE<br />

STROMING VAN BEWUSTE<br />

ONDERNEMERS”<br />

hun innerlijk drijft en waarvoor ze willen<br />

staan in hun werk en in de samenleving.”<br />

“Verder zie ik dat er binnen organisaties<br />

vaak geen eigenaarschap wordt<br />

genomen. Mensen nemen niet de volledig<br />

verantwoordelijkheid voor hun eigen<br />

situatie en de situatie van anderen.<br />

Ze zien vaak niet meer wat hun eigen<br />

aandeel is in de situatie, die ze zelf en<br />

met elkaar hebben gecreëerd.”<br />

“Het doorbreken van deze zich voortdurend<br />

herhalende patronen begint<br />

met bewustzijn. Door bewust te gaan<br />

kijken naar de situatie waarin we nu<br />

eigenlijk zitten. Oprecht waarnemen,<br />

vanuit alle rust, zonder schuld of boetedoening.<br />

Aanschouwen zonder discussie,<br />

beargumenteren of ontkennen. In<br />

dialoog de situatie tot je nemen en dat<br />

voor waar aannemen, zonder oordeel<br />

of verwachtingen. Bewustwording no-<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 13

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

digt elk mens uit om zijn of haar verantwoordelijkheid<br />

te gaan nemen.”<br />

CULTUUR<br />

“Waar mensen op deze manier bij elkaar<br />

komen, wordt er zichtbaar en onzichtbaar<br />

heel veel uitgewisseld aan informatie.<br />

Er ontstaat ruimte voor het<br />

individu en elkaar. Vanuit mijn rol als<br />

facilitator is het mijn verantwoordelijkheid<br />

om een veld neer te zetten waarin<br />

mensen het vertrouwen voelen, de bereidheid<br />

hebben om zich te openen en<br />

op een ander niveau met elkaar in gesprek<br />

te komen. Dat vormt de basis om<br />

een andere werkelijkheid te kunnen<br />

creëren. Mensen ervaren op dat soort<br />

momenten dat het ook anders kan. Dat<br />

leidt over het algemeen tot zowel blijdschap<br />

als verdriet. Het verdriet komt<br />

voort uit de bewustwording van mensen<br />

dat ze jarenlang zichzelf gevangen<br />

hebben gevoeld in een systeem en nu<br />

ontdekken dat het ook anders kan. De<br />

blijdschap ontstaat vanuit de opluchting<br />

dat we als mensen anders met elkaar<br />

kunnen omgaan dan we op dit<br />

moment in organisatieverband en in<br />

de samenleving gewend zijn geraakt.”<br />

“Maar dan wordt het ook weer<br />

maandagmorgen en dan krijgen we te<br />

maken met de hardnekkigheid van cultuur.<br />

Mensen komen en gaan. Wat er<br />

overblijft is cultuur. We zijn als mensen<br />

zwaar geconditioneerd in hoe we ons<br />

gedragen. De kunst is dan om radicaal<br />

patronen te doorbreken. Dat begint bij<br />

jezelf. Je kunt niet verder gaan met de<br />

mensen en structuren om je heen, dan<br />

je bereid bent om met jezelf te gaan.”<br />

VRIJHEID<br />

“Leiderschap begint met bewustzijn. Je<br />

eigen bewustzijn. Hoe meer vrijheid je<br />

durft te leven, hoe meer mogelijkheden<br />

zich aandienen en een andere realiteit<br />

zich ontvouwt. Vrijheid wordt geboren<br />

zodra je vanuit eigen vermogen waarneemt<br />

wat er bevrijd mag, kan en wil<br />

worden. Dat proces start bij jezelf, op<br />

welk terrein van je leven dan ook. Er<br />

is niets of iemand buiten jezelf die jou<br />

kan bevrijden.”<br />

“HOE MAKEN WE<br />

GELD DIENSTBAAR<br />

AAN MENS EN<br />

SAMENLEVING?”<br />

BEWUST IN VERBINDING<br />

Dit voorjaar is David Kombrink een<br />

van de initiatiefnemers van een serie<br />

bijeenkomsten met een groep ondernemende<br />

mensen die sterk maatschappelijk<br />

betrokken is. De kracht<br />

van het bewustzijn staat hierin centraal.<br />

Deze bijeenkomsten zijn vrijwel<br />

volgeboekt. In de loop van dit<br />

jaar volgen er meer. Meer informatie:<br />

david@morpheos.org<br />

“Een voorbeeld van die innerlijke bevrijding<br />

bij mezelf is dat ik tijdens een<br />

beroepskeuzetest eens heb geroepen<br />

dat ik alles wilde doen, behalve iets<br />

met mensen. Ik vond mensen lastige<br />

wezens, keek met enig wantrouwen<br />

naar mensen en heb in het begin van<br />

mijn werkzame leven geprobeerd om<br />

mensen zoveel mogelijk te omzeilen.<br />

Ik deed bijvoorbeeld onderzoek naar<br />

bedrijfsculturen, waarbij ik de mens<br />

zelf even buiten spel zette. Ik rapporteerde<br />

keurig en professioneel over de<br />

bestaande en de gewenste situatie binnen<br />

de cultuur van organisaties. Tot<br />

het moment waarop ik werd gevraagd<br />

om de organisatie ook te begeleiden<br />

in de transitie van A naar B. Die vraag<br />

opende de deur naar de angst in mijn<br />

leven om intensief en van dichtbij met<br />

mensen om te gaan. Toch ben ik bewust<br />

door die deur gestapt. Heb mijn angsten<br />

aangekeken en ben doorgewandeld.<br />

Een diepe omgang met mensen staat<br />

inmiddels centraal in mijn werk. Wat<br />

ik daarvan heb geleerd is dat je in leiderschap<br />

daar moet zijn waar je weerstand<br />

zit. Hoe meer je ook je negatieve<br />

gevoelens binnen en buiten jezelf durft<br />

waar te nemen, hoe vrijer je in het leven<br />

gaat bewegen.”<br />

INTRINSIEKE MOTIVATIE<br />

“Het pad van de vrijheid vraagt doorlopend<br />

om bewust naar jezelf te kijken.<br />

Het werk dat ik doe, is een nieuwe werkelijkheid<br />

scheppen voor mensen en<br />

organisaties en voor de samenleving als<br />

geheel. Dat vraagt ook om radicale vernieuwing<br />

van bestaande structuren. Er<br />

wordt veel gewerkt binnen bestaande<br />

structuren, terwijl het volgens mij de<br />

hoogste tijd is om ook te werken aan<br />

herziening van oude structuren. Dit<br />

heeft me sterk gemotiveerd om, samen<br />

met een aantal anderen, Morpheos op te<br />

richten, waarbij we ons richten op bewust<br />

leiderschap voor een nieuwe wereld.<br />

Om dat te kunnen doen, moest ik<br />

mezelf vrijmaken van bestaande zekerheden,<br />

uit een andere organisatie stappen<br />

en me op een dieper niveau vrijer<br />

maken. Na jaren weer opnieuw beginnen,<br />

was een stap in het onbekende<br />

voor mij. Ik heb ook een gezin met drie<br />

kinderen, een hypotheek… je geeft zekerheid<br />

op. Toen ik die stap maakte, en<br />

me losmaakte van de oude, vertrouwde<br />

situatie, ging ik door allerlei programma’s<br />

van angst. Wat gebeurt er als er<br />

geen geld meer binnen komt? Ben ik<br />

bereid om mijn huis te verkopen? Ben<br />

ik bereid om mijn auto te verkopen?<br />

Ben ik bereid om alles te verliezen? En<br />

wat gebeurt er dan als ik alles heb verloren?<br />

Toen ik dit proces door me heen<br />

liet werken en daar bewust naar ging<br />

kijken, ontdekte ik dat achter de illusie<br />

van het verlies van zekerheid en bezit<br />

een veel grotere innerlijke vrijheid<br />

schuilging. Dit deel ik niet als een pleidooi<br />

voor armoede, wel als een uitnodiging<br />

om telkens op een steeds dieper<br />

niveau voor jezelf te ontdekken wat<br />

het betekent om in vrijheid te leven. De<br />

kwantumfysica leert ons dat alles veranderen<br />

kan, zodra je als waarnemer<br />

beseft hoe en vanuit welke kracht je<br />

kunt kijken.”<br />

14 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

“PRAKTISEER WAT JE PREDIKT.”<br />

“Wat ik heb ervaren in dat proces van<br />

loslaten en vertrouwen, is dat er dan<br />

weer iets nieuws kan ontstaan. Dat kan<br />

alleen als je door die deur van angst<br />

durft heen te lopen.”<br />

NEDERLAND<br />

“Voor mezelf heb ik bij de oprichting<br />

van Morpheos ook de intentie neergezet<br />

om mijn werk veel meer te koppelen<br />

aan maatschappelijke relevantie. Ik<br />

ervaar Nederland als een van de koplopers<br />

op het gebied van een nieuwe stroming<br />

van bewuste ondernemers. Nederland<br />

is ook de grondlegger van veel ellende<br />

in de wereld. Neem bijvoorbeeld<br />

de oprichting van de VOC, waarmee<br />

we een corporate model hebben ontwikkeld<br />

en hebben uitgerold naar de<br />

rest van de wereld. Met alle plussen en<br />

minnen. Het is nu tijd voor een nieuw<br />

model waarin kwaliteit van leven voor<br />

mens, natuur en samenleving centraal<br />

staat. Het zou zomaar kunnen dat Nederland<br />

hierin voorop zal gaan. In elk<br />

geval zie ik heel veel praktijkvoorbeelden<br />

van mensen en organisaties die<br />

daadwerkelijk het roer omgooien richting<br />

een samenleving waarin opnieuw<br />

ruimte ontstaat voor alle levende wezens<br />

op planeet aarde om terug te keren<br />

naar hun oorspronkelijke staat van<br />

zijn. Bevrijd van alle illusie en onvrijheid.<br />

Hersteld in verbinding met zichzelf<br />

en alles wat is.”<br />

BRAINPOWER<br />

“We hebben met elkaar een links-breinige<br />

wereld gecreëerd, waarin puur<br />

rationeel denken, logisch redeneren,<br />

structureren, ordenen, opdelen en een<br />

‘tijd is geld’-doctrine, voorop staat. Deze<br />

dominante analytische, lineaire werkelijkheid<br />

kom ik tegen in veel organisaties.<br />

Het te zware accent op de linkerhersenhelft<br />

wordt ons al met de paplepel<br />

ingegoten. Ons hele schoolsysteem<br />

is erop gericht. Het reguliere onderwijs<br />

is gebaseerd op de ontwikkeling van tevoren<br />

vastgestelde doelstellingen, een<br />

vaststaand leerprogramma en specifieke<br />

materialen en lesmethoden om deze<br />

doelstellingen praktisch te realiseren.<br />

Zoals in het klassieke bedrijfsleven ervan<br />

wordt uitgegaan dat mensen geen<br />

individuele vrijheid aankunnen, nemen<br />

we aan dat kinderen uit zichzelf<br />

niet getalenteerd genoeg zijn om zich<br />

vanuit individuele vrijheid tot grootsheid<br />

te ontwikkelen. Ondanks dat Einstein<br />

en met hem talrijke andere genieën<br />

hebben laten zien hoe volop ruimte<br />

voor natuur, creativiteit en autonomie<br />

het groeiproces enorm bevordert.”<br />

De intuïtieve geest is een godsgeschenk,<br />

het rationele verstand een<br />

dienaar. We hebben een maatschappij<br />

geschapen die de dienaar vereert<br />

en het geschenk is vergeten.<br />

– e i n s t e i n<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 15

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

“Ik zie het ook zo gaan bij mijn eigen<br />

kinderen. Wellichts iets gechargeerd,<br />

maar ze worden op school afgeleerd<br />

om te vertrouwen op hun intuïtie en<br />

verbeeldingskracht. In plaats daarvan<br />

draait het vooral om het opnemen en<br />

kunnen reproduceren van een hoop bestaande<br />

kennis en informatie. De linkerhersenhelft<br />

vernauwt onze kijk op<br />

de wereld. We kijken in detail naar wat<br />

we al kennen, maar missen de context<br />

van het geheel. Daarvoor hebben juist<br />

de rechterhersenhelft nodig. We zijn<br />

goed geworden in het downloaden van<br />

feiten, maar naast kennis is het ook<br />

nog het zuivere weten, vanuit het bewustzijn<br />

van ons hart. Echte brainpower<br />

ontstaat als de linker- en rechterhersenhelft<br />

met elkaar in balans zijn. Die balans<br />

is op dit moment binnen veel organisaties<br />

verloren. Geen wonder dat<br />

we een gillend tekort ervaren aan creativiteit,<br />

verbeeldingskracht en intuïtie.<br />

Door nieuwe ruimte te scheppen voor<br />

de rechterhersenhelft, leren we onszelf<br />

om opnieuw het grotere geheel te onderzoeken.<br />

Het zal ons helpen om onze<br />

perceptie van de werkelijkheid te herzien.<br />

Een aanrader op dit gebied is de<br />

presentatie van Ken Robinson onder de<br />

titel ‘Do Schools Kill Creativity?’. Het is met<br />

meer dan 55 miljoen hits de meest populaire<br />

Ted Talk op You Tube.”<br />

LEIDERSCHAPSVRAAG<br />

“Ik ben in m’n leven op een punt beland<br />

waar ik niet meer anders kan dan<br />

te werken voor mens en samenleving.<br />

Heel bewust heb ik het werken voor<br />

meer geld of louter de creatie van aandeelhouderswaarde<br />

losgelaten. In mijn<br />

werk ontmoet ik steeds meer mensen<br />

die hier ook bewust voor kiezen of binnen<br />

zichzelf met dit thema worstelen.”<br />

“Een belangrijke leiderschapsvraag<br />

in de financiële wereld, en daarbuiten,<br />

is wat mij betreft hoe wij geld dienstbaar<br />

maken aan de mens en de samenleving.<br />

We zien dat beleid van organisaties<br />

overwegend geldgericht is. Natuurlijk<br />

is het niet langer politiek correct<br />

om dat hardop te erkennen en zijn we<br />

er goed in geworden om de focus op<br />

“ER ZIJN STEEDS MEER<br />

MENSEN DIE ‘GEWOON’<br />

GAAN DOEN WAT ANDEREN<br />

NOG STEEDS VOOR<br />

ONMOGELIJK HOUDEN”<br />

geld en de creatie van aandeelhouderswaarde<br />

te verbloemen met mooie woorden<br />

over duurzaamheid en maatschappelijke<br />

betekenis. Zoals we bijvoorbeeld<br />

ook in het recente WRR-rapport ‘Geld en<br />

schuld: De publieke rol van banken’ kunnen<br />

lezen, blijft de focus evenwel op het<br />

behoud van het bestaande, en zijn we<br />

bang om echt te vernieuwen.”<br />

WORLD CONSCIOUSNESS<br />

FORUM 2020<br />

Morpheos is ook betrokken bij het<br />

World Consciousness Forum in 2020.<br />

Een ontmoetingsplek voor mensen<br />

die op allerlei terreinen in de samenleving<br />

actief werken aan de ontwikkeling<br />

van het bewustzijn. Meer informatie:<br />

www.wcf2020.com<br />

“Geld is wat mij betreft een middel,<br />

en mag niet een doel op zichzelf zijn en<br />

blijven. Anders begeven we ons op een<br />

hellend vlak en creëren we betekenisloze<br />

en amorele organisaties. Inmiddels<br />

vinden de boeken en verhalen over een<br />

betekeniseconomie gretig aftrek, maar<br />

uiteindelijk komt het erop neer dat we<br />

praktiseren wat we prediken. Hoeveel<br />

boeken willen we nog lezen over purpose<br />

en leiderschap? Gelukkig zijn er<br />

steeds meer mensen die ‘gewoon’ gaan<br />

doen wat anderen nog steeds voor onmogelijk<br />

houden.”<br />

HARTSKRACHT<br />

“Veel mensen die de moed hebben om<br />

organisaties van binnenuit te vernieuwen,<br />

kiezen ervoor om bij een conflict<br />

tussen ‘het hoofd’ en ‘het hart’ te kiezen<br />

voor het hart. Intuïtie wordt doorslaggevend<br />

in het nemen van besluiten. Het<br />

zijn mensen die werken aan eenheid en<br />

verbinding, in plaats van verdeeldheid,<br />

isolatie en boycot. Die leven vanuit liefde<br />

en harmonie, in plaats van angst en<br />

oorlog. Deze mensen creëren organisaties<br />

van vertrouwen in plaats van wantrouwen.<br />

Met als gevolg dat we steeds<br />

meer glimpen kunnen zien van een economie<br />

van betekenis. Diep in het hart<br />

verlangen de meeste mensen naar een<br />

samenleving waarin alles telt dat het leven<br />

echt de moeite waard maakt.”<br />

“Natuurlijk hebben dit soort processen<br />

tijd nodig. We zijn als mensen<br />

zo sterk geconditioneerd dat er vrijwel<br />

altijd automatisch sprake is van een<br />

terugval in houding en gedrag. Dat is<br />

niet zomaar even met een coaching of<br />

workshop opgelost. Echte transformatie<br />

duurt gemiddeld drie tot vijf jaar.<br />

Alles begint bij de transformatie in jezelf<br />

en in je eigen leven. Het is hoopgevend<br />

om te zien hoe ook in het bedrijfsleven<br />

mensen op allerlei niveaus actief<br />

zijn om deze kracht in zichzelf naar boven<br />

te halen. Op deze manier creëren ze<br />

een nieuwe werkelijkheid voor zichzelf<br />

en voor anderen.” n<br />

Meer informatie over David Kombrink:<br />

www.morpheos.org<br />

16 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

– e s s a y –<br />

Het sturingsmechanisme geld is aan vervanging toe<br />

De spelregels<br />

bepalen de<br />

uitkomst<br />

Geld komt uit het niets, is dé voedingsbodem voor speculatie en is de belangrijkste oorzaak van<br />

de toenemende kloof tussen arm en rijk. Waar veel mensen zich nog kunnen voorstellen dat het<br />

belastingstelsel slimmer en duurzamer kunnen worden, is er bij het geldsysteem een rotsvast<br />

geloof dat dit een natuurlijk fenomeen is en dus onveranderlijk. Dat dit onzin is, bewijst de Social<br />

Trade Organisation (STRO), opgericht door Henk van Arkel. Al 25 jaar timmert hij succesvol aan<br />

de weg om ander geld mogelijk te maken dat wél dienstbaar is aan de samenleving. Wereldwijd<br />

gebruiken honderden initiatieven de lokale geldmodellen en betaalsoftware Cyclos van STRO.<br />

TEKST HENK VAN ARKEL<br />

De extreme ontwikkelingen in de politiek met onder<br />

meer Brexit, Trump, etcetera, zijn misschien wel<br />

een uiting dat mensen het gevoel hebben dat ze de<br />

greep op ontwikkelingen kwijt zijn. Dat kan de volgende<br />

oorzaken hebben.<br />

– Vroeger vertrouwden mensen meer op degenen aan wie<br />

ze het beleid uitbesteed hadden. De christelijke, liberale<br />

of socialistische politici werden gezien als vertegenwoordigers<br />

met wie men de basale waarden deelde.<br />

– Daarnaast verandert veel steeds sneller. Ik sprak laatst met<br />

een meisje van 25 en die had het over de generatie onder<br />

haar. Ik vroeg haar of ze het over de pubers van nu had,<br />

maar ze doelde echt op mensen tussen <strong>19</strong> en 23. Dat is een<br />

groep die net weer anders omgaat met IT en voor wie de<br />

Brexit, klimaatrampen, grote oorlogen in Syrië en Jemen<br />

en Trump bepalend zijn voor het wereldbeeld. Waar ooit<br />

een generatie eens in de dertig jaar wisselde, gaat dat nu<br />

in een jaar of vier.<br />

Laatst was ik op een avond waarop een lokale politieke partij<br />

haar verkiezingsprogramma vaststelde. Zo’n programma<br />

heeft aparte paragrafen, zoals woningbouw, natuur, klimaat,<br />

sociale cohesie, et cetera. Een holistische integrale benadering<br />

is daardoor uitgesloten. Er zijn bijvoorbeeld extra<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | <strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

woningen nodig en dus praat men over lege plekken waar<br />

nog gebouwd kan worden. Dat wordt niet gecombineerd met<br />

bijvoorbeeld het gegeven dat bepaalde wijken verpauperen.<br />

Dus wordt niet overwogen die wijken op te waarderen door<br />

de bevolkingsdichtheid en daarmee de samenstelling bij te<br />

sturen.<br />

Misschien zijn slapende villawijken in de stad niet logisch.<br />

We kunnen ons de luxe niet veroorloven zo’n kleine<br />

groep een exclusief recht op grond vlakbij alle voorzieningen<br />

te geven. Je kunt dan beleid maken om die huizen om te bouwen<br />

tot studio’s. In een villa gaan al gauw vier tot zes appartementen.<br />

SPELREGELS<br />

Zelf zet ik mijn energie in om de spelregels van het spel de gewenste<br />

richting te geven. Immers veel van de ontwikkelingen<br />

Huis bouwen met en zonder rente<br />

Wat zou je vinden van een 100 procent duurzaam huis van<br />

uitstekende kwaliteit? Een huis waar jij en je kinderen en<br />

volgende generaties 200 jaar energieneutraal en comfortabel<br />

in kunnen wonen? Zullen we dat eens uitrekenen en<br />

vergelijken met een huis van lage kwaliteit? Het duurzame<br />

huis kost 400.000 euro en gaat 200 jaar mee. Per jaar<br />

betaal je dus 2.000 euro aan afschrijving, plus een klein<br />

bedrag aan onderhoud en misschien nog iets aan energie.<br />

Een huis van lage kwaliteit kost 200.000 euro en gaat<br />

66 jaar mee. Per jaar betaal je dan 3.030 euro aan afschrijving,<br />

en vergeleken met het duurzame huis meer aan onderhoud<br />

en veel meer aan energie.<br />

Een duurzaam huis is zo dus goedkoper, het is comfortabeler<br />

en je produceert niet iedere 66 jaar bouwafval<br />

met bijbehorende sloopkosten.<br />

Maar helaas heb je geen 400.000 euro. Ai! Dan moet je<br />

dus naar de bank voor een hypotheek. Wedden dat je na<br />

één gesprek toch voor het huis van lage kwaliteit kiest?<br />

Want als je een lening neemt van 400.000 euro tegen een<br />

rente van 3 procent betaal je het eerste jaar 12.000 euro<br />

aan rente. Samen met de 2.000 euro voor afschrijving kost<br />

het huis je per jaar dus 14.000 euro. Bij het huis van lage<br />

kwaliteit betaal je dan wel 3.030 euro aan afschrijving, de<br />

rente van 3 procent komt slechts op 6.000 euro per jaar –<br />

samen ‘slechts’ 9.030 euro.<br />

We zien dus dat het duurzame huis niet 1.000 euro<br />

per jaar goedkoper is, maar 5.000 euro per jaar duurder.<br />

Dankzij ons op rente gebaseerde geldsysteem.<br />

Uit Van Arkels boek ‘Eigen geld maken: @nder geld, Meer krediet<br />

en klanten dankzij @nder geld’.<br />

“RENTESYSTEEM LEIDT ENERZIJDS TOT<br />

GROEIDWANG EN ANDERZIJDS TOT<br />

MONETAIRE WOESTIJNEN”<br />

van morgen worden bepaald door deze spelregels. Hieronder<br />

een aantal voorbeelden hoe spelregels onze toekomst bepalen.<br />

Belastingen op arbeid achterhaald. Ooit koos de overheid ervoor<br />

geld te innen met een belastingtype naar draagkracht.<br />

Er werd gekozen om via op lonen drukkende belasting (loonen<br />

inkomstenbelasting en BTW) het leeuwendeel van de overheidsinkomsten<br />

te innen.<br />

Inmiddels is de realiteit dat de sterkste schouders helemaal<br />

niet de zwaarste lasten dragen. Belastingontwijking en uit de<br />

hand gelopen topinkomens hebben de oude werkelijkheid<br />

achterhaald. De gevolgen om aan dit achterhaalde systeem<br />

vast te houden zijn groot. Winsten uit speculatie worden nauwelijks<br />

afgeroomd, de wegwerpmaatschappij wordt verheerlijkt,<br />

het ecosysteem kan het niet aan en de speculatieve ballon<br />

kan elk moment imploderen.<br />

Geldsysteem aan vervanging toe. Wie ooit De Bovenbazen van<br />

Maarten Toonder heeft gelezen, weet dat geld weggezogen<br />

wordt op plekken waar het juist nodig is. Hoe armer een regio,<br />

des te hoger de prijs om handel en specialisatie te organiseren.<br />

Het gebrek aan lokale geldschepping en het rentestelsel<br />

zorgen ervoor dat er uiteindelijk steeds minder geld<br />

overblijft. Zo polariseren economieën en worden onvrijwillige<br />

migratiestromen gestimuleerd. Zo ontstaan krimpgebieden,<br />

waar voor ondernemende jonge mensen steeds minder<br />

perspectieven zijn. Ook arme stadswijken hebben een scheve<br />

handelsbalans met de rest van de stad, waardoor er nauwelijks<br />

kansen zijn voor bestaande en jonge ondernemers. Het<br />

huidige geld geeft die wijken geen impulsen maar geeft ze<br />

domweg op. En dan zijn we verbaasd als de jongeren uit die<br />

wijken zich buitengesloten voelen.<br />

In rijke gebieden werkt geld goed, behalve als het er echt<br />

toe doet, zoals bij een crisis. Dan gaan investeerders en consumenten<br />

oppotten en geven de banken veel minder krediet<br />

omdat de vooruitzichten op terugbetaling slecht worden.<br />

Bankkrediet is procyclisch. Het vergroot de druk op momenten<br />

dat het wel wat minder zou mogen en laat ons in de steek<br />

als we het nodig hebben.<br />

UIT HET NIETS<br />

De samenleving is een complex systeem en geld is hierin een<br />

belangrijk sturingsmechanisme. We zouden ons moeten afvragen<br />

welk soort geld we willen gebruiken voor de dagelijk-<br />

20 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

se organisatie van onszelf en onze bedrijven. In de economieboeken<br />

wordt geld genoemd als ruilmiddel, rekeneenheid en<br />

schatvormer. In werkelijkheid geeft het huidige geld een onderliggende<br />

sturing die veel maatschappelijk onwenselijke<br />

uitkomsten veroorzaakt.<br />

De essentie van het huidige geld is dat het gemaakt wordt<br />

uit het niets. Dat gebeurt op basis van rentedragende schulden.<br />

Door de rente vloeit er meer geld terug vanuit het bedrijfsleven<br />

dan wat er oorspronkelijk inging als lening. Om<br />

dit systeem draaiende te houden, moet er iedere dag meer<br />

geld worden gecreëerd. Dit leidt enerzijds tot groeidwang<br />

en anderzijds ontstaan er monetaire woestijnen. Economieën<br />

die een paar generaties terug nog georganiseerd waren op<br />

niet monetaire waarden, zijn hierdoor ingestort..<br />

Een Deense universiteit berekende in opdracht van de<br />

New Economic Foundation dat alleen al de monopolie op<br />

geldschepping in Groot Brittannië jaarlijks 23 miljard pond<br />

oplevert. Dit is geld dat burgers, bedrijven en overheid betalen<br />

om een lening te registreren, een activiteit die in wezen<br />

niets kost. Het gaat dus niet om echte bankkosten en risicoverzekeringen<br />

voor het geval leningen niet worden terugbetaald.<br />

INNOVATIES<br />

STRO, al 25 jaar bezig om ander geld mogelijk te maken, ontwikkelde<br />

de Cyclos betaalsoftware voor banken en gemeenschappen<br />

die echt anders willen. Zo biedt Cyclos de mogelijkheden<br />

om circulair geld te maken. Je kunt de spelregels van<br />

geld in een digitaal betaalnetwerk zo aanpassen dat euro’s<br />

een tijd in een bepaalde regio moeten blijven voordat ze de regio<br />

verlaten en bijvoorbeeld verdwijnen naar China. De koopkracht<br />

neemt dan toe met alle kansen voor lokale ondernemers.<br />

Dit instrument kun je op allerlei niveaus inzetten. De<br />

Europese Unie kan investeringen in achtergebleven regio’s<br />

veel effectiever maken, een gemeente kan de impact vergroten<br />

van geld dat wordt geïnvesteerd om een wijk te versterken<br />

en een land als Griekenland kan de interne economie weer<br />

op peil brengen.<br />

Deze moderne technologie maakt het mogelijk om een<br />

euro in een regionaal betaalnetwerk een ‘wisselkoers’ mee<br />

te geven. We hebben in Griekenland gezien wat er gebeurt<br />

als een zwakkere economie een munteenheid gebruikt die bij<br />

een sterkere economie hoort. Dit gebeurt natuurlijk niet alleen<br />

tussen landen. Ook binnen landen zijn de economische<br />

verschillen groot en het gebrek aan wisselkoersen vergroot<br />

die verschillen. Cyclos biedt de mogelijkheid tijdelijke wisselkoersen<br />

in te voeren per regio. Het idee dat aparte munten ingewikkeld<br />

zijn, stamt nog uit de tijd dat mensen steeds moesten<br />

rekenen. Dat is tamelijk ouderwets. Tegenwoordig betalen<br />

we met de app en die kan ons altijd de prijs laten zien van<br />

wat iets voor ons kost. Internationale webwinkels doen dat<br />

voortdurend.<br />

HENK VAN ARKEL:<br />

“SPELREGELS ANDERE<br />

RICHTING GEVEN.”<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 21

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

Ook biedt Cyclos contra-cylisch krediet. Bij een normaal bankkrediet<br />

stuurt de centrale bank met rente op de omvang van<br />

krediet, afhankelijk van het risico op inflatie en de behoefte<br />

aan extra geld in omloop. Heel effectief is deze sturing niet,<br />

zeker niet in tijden van crisis. De individuele bank beoordeelt<br />

het krediet uitsluitend vanuit het perspectief van het risico.<br />

Tijdens een crisis zijn de risico’s hoog en wordt er dus nauwelijks<br />

krediet gegeven, hoe laag de centrale bank de rente ook<br />

maakt. Wat niet meegenomen wordt bij het bankkrediet is<br />

dat de kredietnemer slechts onderdeel is van het geheel. Tijdens<br />

een crisis zitten ondernemers met overcapaciteit en hebben<br />

er dus behoefte aan dat hun potentiële klanten krediet<br />

krijgen. Een holistische kredietaanpak brengt deze partijen<br />

bij elkaar. Cyclos geeft leveranciers directe invloed op de<br />

omvang van het krediet aan hun klanten, door kredietvrager<br />

en leverancier samen het krediet te laten realiseren. De<br />

leverancier betaalt de risicopremie en de kredietnemer is<br />

verantwoordelijk voor aflossing van het krediet. Je kan dit<br />

ook anders vertellen: leveranciers kunnen hun klant een<br />

uitgestelde betalingsregeling aanbieden en mogen vervolgens<br />

die uitstaande rekening als betaalinstrument gebruiken. Hoe<br />

groter het risico dat de klant uiteindelijk niet betaalt, des te<br />

minder is de rekening waard ten opzichte van de nominale<br />

waarde. Dus als betaalinstrument kan de leverancier alleen<br />

de echte waarde gebruiken. Op deze manier ontstaat een<br />

flexibel kredietinstrument waarbij veel krediet ontstaat als<br />

leveranciers echt klanten nodig hebben. In de omgekeerde<br />

situatie, zoals nu in de bouw, is er geen behoefte aan<br />

geldschepping en is alleen krediet mogelijk op basis van<br />

spaargelden.<br />

GELD ROLT EFFECTIEVER<br />

Deze innovaties worden in Nederland op verschillende plaatsen<br />

toegepast. Zo wordt bij de Utrechtse Euro geëxperimenteerd<br />

met het samenbrengen van bedrijven die behoefte hebben<br />

aan krediet en bedrijven die een extra klant willen en<br />

bereid zijn het kredietrisico op zich te nemen. Ook zien de<br />

leden van de Utrechtse Euro op hun rekeningoverzicht hoeveel<br />

dagen het geld binnen Utrecht rondgaat voordat euro’s<br />

gekocht kunnen worden.<br />

“OOK FINANCIËLE INSTELLINGEN DIE<br />

DUURZAAMHEID EEN GOED HART<br />

TOEDRAGEN, KUNNEN ZICH AANSLUITEN<br />

BIJ LOKALE GELDINITIATIEVEN”<br />

Henk van Arkel<br />

Henk van Arkel, directeur van Social TRade Organisation<br />

(STRO), bouwt al vanaf zijn tienerjaren bevlogen aan een<br />

alternatief voor het huidige geldsysteem. Dat trekt in zijn<br />

visie geld weg uit de lokale economie, richting financiële<br />

centra en grote multinationals. Zo veroorzaakt het armoede.<br />

Daarnaast dwingt geldschepping tegen rente tot<br />

voortdurende groei, die tot milieurampen leidt.<br />

Met grote geestdrift inspireert Henk met STRO anderen<br />

om lokale munten te initiëren voor een duurzame<br />

circulaire economie. Met succes: wereldwijd gebruiken<br />

honderden initiatieven de lokaal-geldmodellen en betaalsoftware<br />

Cyclos van STRO.<br />

Meer informatie: www.socialtrade.nl, www.cyclos.org, www.unitedeconomy.nl,<br />

www.utrechtse-euro.nl, www.vix.nl.<br />

Alkmaar was recent de eerste gemeente die lid werd van lokaal<br />

geld, in dit geval van het plaatselijke bedrijvennetwerk<br />

de Vix. Het aantal bedrijven in het Vix-netwerk groeide vorig<br />

jaar van een paar naar een kleine honderd. Dit zijn niet alleen<br />

kleinere bedrijven, maar ook grote bedrijven als Elektropartners<br />

en GP Groot.<br />

Rotterdam selecteerde Humanitas Rotterdam om het welzijnswerk<br />

in de deelgemeente Feijenoord vorm te geven. Deze<br />

selectie kwam mede tot stand omdat Humanitas een zo groot<br />

mogelijk deel van haar bestedingen wil doen in de lokale<br />

euro, een initiatief van de stichting Locoo, om zo de koopkracht<br />

in de wijk Feijenoord vaker rond te doen gaan. Dat versterkt<br />

de sociale samenhang en vergroot de werkgelegenheid.<br />

Ander voorbeeld is United Economy, een duurzaam handelsnetwerk<br />

voor gelijkgestemde bedrijven die elkaar sterker<br />

maken en onderling groen zakendoen vereenvoudigen. De<br />

onderlinge munt, de United, is een zuiver ruilmiddel, zonder<br />

rente en speculatie. Een munt die steeds wordt uitgegeven<br />

aan producten en diensten binnen het United Economy<br />

netwerk, en dus keer op keer ten goede komt aan de deelnemende<br />

bedrijven. Tal van bedrijven doen al mee, zoals bedrijven<br />

die zich bezighouden met duurzaam voedsel zoals Odin,<br />

Eosta en BD-Totaal Organic Foodservice. Daarnaast handelen<br />

ook andere duurzame bedrijven met Uniteds, zoals Greenchoice,<br />

Eneco, Triodosbank, Kyoto-lease en MVO-Nederland.<br />

Ook financiële instellingen die duurzaamheid een goed<br />

hart toedragen, kunnen zich aansluiten bij dergelijke initiatieven<br />

en een deel van de inkopen in circuliair geld gaan betalen.<br />

Alle genoemde initiatieven werken nauw samen in de<br />

landelijke Coöperatie Circulair Geld. Greenchoice viel de eer te<br />

beurt het duizendste lid te zijn van dat samenwerkingsverband.<br />

n<br />

22 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

In 2013 richtte succesvol ondernemer Peter van Bergen samen met Gijs van Arken en Bert Rorije Over<br />

Rood op, een stichting voor ondernemers die in grote financiële problemen zitten of daarin verzeild dreigen<br />

te raken. “Ik heb zelf bij verschillende ondernemingen in mijn omgeving gezien hoe snel ze in een<br />

diepe put kunnen vallen en daar niet meer uitkomen. Een scheiding, een leverancier die failliet gaat of<br />

een paar fouten in je boekhouding kunnen je zo tien jaar van je leven kosten. Dit kan ons allemaal overkomen<br />

en ik vind dat deze mensen in deze situatie geholpen moeten worden. Over Rood wil deze mensen<br />

helpen. Mijn droom is dat de stichting Over Rood op termijn overbodig wordt.”<br />

Mijn droom is<br />

overbodig te<br />

worden<br />

SAMENSTELLING WILLEM VREESWIJK<br />

In de vorige editie stond het New<br />

Financial Magazine uitgebreid stil<br />

bij de enorme persoonlijke impact<br />

van een faillissement. In deze editie<br />

staan we stil bij de vraag hoe ondernemers<br />

in financiële nood geholpen<br />

kunnen worden.<br />

Van Bergen is net als Van Dam ondernemer.<br />

Hij richtte vele bedrijven op,<br />

onder meer MKB Brandstof. Na dit succesvolle<br />

avontuur raakte hij via vrijwilligerswerk<br />

in contact met ondernemers<br />

in nood. Op de site van Over Rood vertelt<br />

hij: “Wat ik aantrof, heeft me diep geraakt<br />

en zal ik nooit meer vergeten.<br />

Een bange, schichtige en ontredderde<br />

man. Iemand die al lang niet meer buiten<br />

was geweest. Zichzelf had opgesloten<br />

in z’n huis. De gordijnen gesloten<br />

hield. En zeven jaar ongeopende post<br />

had verzameld. Maar hij was niet het<br />

enige schrijnende geval waar ik mee te<br />

maken kreeg. Er zijn zoveel mensen<br />

die hun nek uitsteken. Dat<br />

hoort bij ondernemen. Maar<br />

als ze één keer een misstap<br />

maken, kan ze dat zomaar<br />

tien jaar van hun leven kosten.”<br />

Van Bergen besefte dat<br />

zijn financiële kennis lang<br />

niet voldoende was om deze<br />

mensen te helpen. Hij ontdekte<br />

dat mensen met schulden<br />

ook vaak sociale en psychische<br />

problemen hebben.<br />

“Daarom begreep ik niet<br />

waarom de meeste schuldhulpverleners<br />

de schuldenaren<br />

alle zorg uit handen<br />

nemen. Zo verlies je de controle<br />

en leer je niet van je<br />

fouten. Kan het de volgende<br />

keer weer gebeuren.”<br />

24 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

Volgens Van Bergen kunnen zzp’ers met<br />

financiële problemen elkaar helpen.<br />

“De wijsheid van de groep kun je gebruiken<br />

om elkaars problemen op te lossen.<br />

Wij moesten een organisatie opzetten<br />

die dit faciliteert. Die zorgt voor het proces,<br />

draaiboeken, programma’s, coaches<br />

en locaties. Op de terugvlucht uit Bangladesh<br />

schreef ik de definitieve versie<br />

van het plan voor de franchiseorganisatie<br />

die de naam Over Rood zou krijgen.”<br />

Er was nog één hindernis te nemen.<br />

“Bijna iedereen vindt het vervelend z’n<br />

administratie bij te houden Terwijl dat<br />

juist cruciaal is om inzicht te hebben<br />

in je financiële situatie en om de juiste<br />

beslissingen te kunnen nemen. Bovendien<br />

kijkt elk boekhoudprogramma<br />

achteruit, doet verslag van de afgelopen<br />

tijd. Geen enkel programma<br />

kijkt vooruit, kan budgetteren. Waar<br />

we ook zochten, nergens vonden we<br />

een programma waarmee zzp’ers een<br />

financiële planning kunnen maken en<br />

tegelijk hun administratie kunnen bijhouden.<br />

Dus schreef ik het zelf. Een<br />

simpel en intuïtief programma waar<br />

iedereen mee kan werken. En bij de<br />

Grameen Bank in Bangladesh konden<br />

ze het voor ons bouwen. Over Rood was<br />

geboren.”<br />

Over Rood ging van start in Utrecht<br />

en heeft nu vestigingen in Amsterdam,<br />

Apeldoorn, Arnhem, Breda, Den<br />

Bosch, Den Haag, Ede, Eindhoven, Gouda,<br />

Haarlem en Zwolle. De vestigingen<br />

worden gerund door vrijwilligers, bijna<br />

allemaal ondernemers die het klappen<br />

van de zweep goed kennen. n<br />

Thom van Rooij (vestigingsmanager<br />

Eindhoven),<br />

oprichter Peter<br />

van Bergen, Menno<br />

Oomkens (Breda)<br />

en Diny Wijnmalen<br />

(Utrecht).<br />

“DE WIJSHEID VAN DE GROEP GEBRUIKEN<br />

OM ELKAARS PROBLEMEN OP TE LOSSEN”<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 25

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

Een voorbeeld uit de dagelijkse praktijk<br />

In Amerika word je als ondernemer<br />

pas voor vol aangezien als<br />

je één of meerdere faillissementen<br />

hebt meegemaakt. Dan word<br />

je gekenmerkt als doorzetter,<br />

als iemand die kan overwinnen en<br />

als ervaringsdeskundige. Hier word<br />

je beschouwd als mislukkeling. Instanties<br />

versterken dit en de samenleving<br />

is er in gaan geloven: een ondernemer<br />

die failliet gaat, heeft het<br />

aan zichzelf te wijten en moet ervoor<br />

gestraft worden. Het opgeheven<br />

vingertje is nu eenmaal diep geworteld<br />

in de Nederlandse cultuur.<br />

En dat is zonde, juist omdat mensen<br />

hierdoor vervolgens nodeloos langdurig<br />

buitenspel worden gezet. Zij<br />

kunnen hun talenten niet meer inzetten<br />

voor de samenleving en het<br />

kost de samenleving ook nog eens<br />

bakken vol geld.<br />

In de uitgave van Over Rood ‘Verbeteren<br />

positie zzp’ers met schulden<br />

staat een pakkend verhaal. Het geeft<br />

heel goed weer hoe eenvoudig het<br />

mis kan gaan, hoe de ellende zich<br />

vervolgens opstapelt en waarom een<br />

organisatie als Over Rood zo noodzakelijk<br />

is.<br />

Piet is al twintig jaar eigenaar van een<br />

dierenwinkel. Zijn winst is gemiddeld zo’n<br />

1300 euro per maand. Hij kan daar met<br />

zijn twee kinderen net van rondkomen.<br />

In september wordt hij ziek. Hij heeft een<br />

AOV met een wachttijd van negentig dagen.<br />

Met behulp van vrienden houdt hij<br />

zijn winkel open, maar winst wordt er<br />

nauwelijks gemaakt. Na vijf maanden<br />

is hij beter en gaat aan de slag. Tijdens<br />

zijn ziekte heeft hij echter de administratie<br />

niet bijgehouden. Er blijkt een schuld<br />

te zijn van 5.000 euro die ook wordt gevorderd.<br />

Piet kan het niet betalen en klopt<br />

aan bij Bureau Zelfstandigen, maar die<br />

kunnen hem niet helpen. Piet verwacht<br />

namelijk in het komende boekjaar een inkomen<br />

boven bijstandsniveau te krijgen<br />

en dat zijn inkomen het jaar ervoor onder<br />

bijstandsniveau lag, kan niet meer<br />

veranderd worden. Je kunt geen aanvraag<br />

Bbz-inkomensaanvulling indienen met terugwerkende<br />

kracht. Voor een schuldsanering<br />

via Bbz zijn de schulden te laag.<br />

Piet krijgt het advies naar het wijkteam<br />

te gaan.<br />

Het wijkteam vraagt kwijtschelding<br />

gemeentelijke belastingen aan, maar die<br />

wordt afgewezen. Het wijkteam kan verder<br />

niet helpen. Ondertussen lopen de<br />

schulden door allerlei kosten en boetes verder<br />

op. Hij gaat terug naar het wijkteam,<br />

dat hem doorverwijst naar Bureau Zelfstandigen.<br />

Nu wordt de aanvraag gestart<br />

en een levensvatbaarheidstoets gedaan.<br />

Uit het rapport blijkt dat Piet 15.000 euro<br />

moet lenen om zijn schulden te saneren,<br />

een noodzakelijke investering aan zijn<br />

winkel te voldoen en het schulddienstverleningstraject<br />

te betalen. De maandelijkse<br />

aflossing van 300 euro kan Piet niet betalen.<br />

De aanvraag wordt derhalve afgewezen<br />

en Piet krijgt het advies zijn winkel te<br />

sluiten en bijstand aan te vragen.<br />

Drie jaar later, in augustus 2012,<br />

staat de deurwaarder van de verhuurder<br />

op de stoep. Piet loopt nu zes maanden<br />

achter met de huur. Het pand wordt ontruimd.<br />

Piet vraagt een bijstandskuitkering<br />

aan. Na een paar weken krijgt Piet<br />

een brief dat hij de jaarrekeningen en<br />

“DEZE MENSEN STEKEN HUN NEK UIT. DAT HOORT BIJ ON-<br />

DERNEMEN, MAAR ALS ZE ÉÉN KEER EEN MISSTAP MAKEN,<br />

KAN ZE DAT ZOMAAR TIEN JAAR VAN HUN LEVEN KOSTEN”<br />

aangiften IB van de afgelopen drie jaar<br />

moet overleggen. Bij zijn boekhouder heeft<br />

hij echter een schuld en daarom is er de<br />

afgelopen maanden geen werkzaamheden<br />

meer voor hem verricht. Hij krijgt zijn administratie<br />

pas terug als de facturen zijn<br />

betaald.<br />

Piet meldt zich weer bij het wijkteam.<br />

Het wijkteam vraagt bijzondere bijstand<br />

aan voor de kosten van de boekhouder.<br />

Die aanvraag wordt afgewezen: het zijn<br />

geen noodzakelijke kosten. De huurachterstand<br />

is inmiddels verder opgelopen en in<br />

april 2013 wordt Piet samen met zijn twee<br />

kinderen uit huis gezet en belandt hij in<br />

de daklozenopvang.<br />

Twee jaar later heeft Piet een bijstandsuitkering<br />

en krijgt hij een nieuwe<br />

woning toegewezen. Maar als hij zijn intrek<br />

heeft genomen, ploffen er twintig<br />

blauwe enveloppen op de mat. Piet heeft<br />

geen aangiften gedaan over 2010, 2011<br />

en 2012 en de belastingdienst heeft voor<br />

meer dan 60.000 euro aan aanslagen opgelegd.<br />

Ook ontvangt hij brieven van vroegere<br />

leveranciers die nog geld van hem<br />

krijgen. Zijn schuld is opgelopen tot meer<br />

dan een ton.<br />

Piet meldt zich aan voor een schulddienstverleningstraject.<br />

Vereist is dat hij<br />

alsnog zijn jaarrekeningen laat opmaken.<br />

Zijn boekhouder is echter met pensioen<br />

en de administratie van Piet is er niet<br />

meer. Piet gaat samen met een vrijwilliger<br />

op basis van zijn bankafschriften zelf<br />

zijn jaarrekeningen opstellen. In januari<br />

2016 dient hij alsnog zijn aangifte IB in.<br />

De kosten van 400 euro voor het indienen<br />

van de aangifte voor drie boekjaren worden<br />

door het wijkteam uit een speciaal<br />

noodpotje betaald. Na een aantal maanden<br />

krijgt Piet bericht van de Belastingdienst.<br />

Uit coulance worden de aanslagen<br />

gecorrigeerd. Van de belastingschuld vervalt<br />

40.000 euro, maar 20.000 euro blijft<br />

staan.<br />

In augustus 2016 kan eindelijk de stabilisatiefase<br />

van de schuldsanering worden<br />

opgestart. Er wordt een voorstel voor<br />

een minnelijk akkoord naar de schuldei-<br />

26 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

sers gestuurd. De schuldeisers weigeren en<br />

ook de bank gaat niet akkoord. De afdeling<br />

schulddienstverlening start de procedure<br />

voor een aanvraag Wet schuldsanering<br />

natuurlijke personen (WSNP). De<br />

rechter wijst de aanvraag af omdat hij<br />

niet aan zijn administratieve verplichtingen<br />

heeft voldaan.<br />

Piet wordt gek van deurwaarders en<br />

incassobureaus en is inmiddels onder behandeling<br />

van een psycholoog en arbeidsongeschikt<br />

verklaard. In april 2018 besluit<br />

hij zijn schuldeisers een brief te sturen en<br />

zijn verhaal uit te leggen. Hij vraagt of<br />

ze alsnog willen instemmen met een minnelijk<br />

akkoord. Dat lukt dit keer en Piet<br />

start opnieuw een schulddienstverleningstraject.<br />

Een half jaar later kan de schuldsanering<br />

beginnen. Als hij dit succesvol<br />

afrondt, zal hij in augustus 2021 schuldenvrij<br />

zijn, dertien jaar nadat hij vijf<br />

maanden ziek was. Piet is echter een wrak<br />

en zal waarschijnlijk nooit meer uit de bijstand<br />

komen. De totale kosten van uitkering<br />

en hulpverlening bedragen meer dan<br />

400.000 euro.<br />

PETER VAN BERGEN:<br />

“MENSEN WEER<br />

LATEN DROMEN.”<br />

NIET UITZONDERLIJK<br />

Een willekeurig voorbeeld dat in vele varianten<br />

heel vaak voorkomt. Uit cijfers<br />

van het CBS blijkt dat er 1,1 miljoen eenmansbedrijven<br />

in Nederland zijn waarvan<br />

er ruim 365.000 ernstige financiële<br />

problemen hebben. De directe maatschappelijke<br />

schadelast door bedrijfsbeëindigingen<br />

is berekend op 1,5 miljard<br />

euro. In feite verliest dus iedereen.<br />

Over Rood doet hier iets aan en begeleidt<br />

en ondersteunt ondernemers<br />

bij een (door)start, schulden, administratieve<br />

achterstanden en bedrijfsbeëindiging.<br />

De stichting begeleidt ondernemers<br />

naar een financieel gezonde<br />

toekomst. Ondernemers kunnen er<br />

hun verhaal kwijt, er wordt naar ze geluisterd<br />

en ze krijgen toegang tot belangrijke<br />

informatie. Iedere deelnemer<br />

krijgt toegang tot tools voor zzp’ers. Samen<br />

met een ervaren ondernemer worden<br />

prioriteiten gesteld en een plan<br />

gemaakt om zaken op orde te krijgen.<br />

“Net zo lang tot er weer ruimte is voor<br />

nieuwe zaken, dat mensen weer durven<br />

dromen en de mogelijkheid hebben<br />

weer gelukkig te worden”, aldus Van<br />

Bergen. n<br />

Van Bergen geïnspireerd door Yunus<br />

Van Bergen zag in de media steeds vaker berichten over mensen<br />

met financiële problemen. “Vooral onder zzp’ers was er<br />

veel leed. Mensen die onder de armoedegrens leefden. De<br />

controle over hun leven was verloren. Maar die, in tegenstelling<br />

tot particulieren, door geen enkele instantie geholpen<br />

werden. Op een congres hoorde ik Muhammed Yunus, de<br />

man achter het microkrediet. Hij vertelde hoe hij met Grameen<br />

Bank een commerciële aanpak combineerde met sociale<br />

en maatschappelijke relevantie. Hoe deze twee uitersten,<br />

die elkaar ogenschijnlijk uitsluiten, elkaar kunnen versterken.<br />

Ik reisde met een collega van het Rode Kuis naar<br />

Bangladesh. We spraken met medewerkers van de bank en<br />

gingen de provincie in, naar afgelegen dorpjes. We spraken<br />

met vrouwen die microkrediet ontvingen, die met dat geld<br />

bedrijfjes hadden opgezet. En kwamen erachter waarom microkrediet<br />

zo’n succes was. Over alles was goed nagedacht.<br />

Tot de kleinste details. Het netwerk van de bank was fijnmazig,<br />

strekte zich uit tot de verste uithoeken van het land.<br />

Deze vrouwen waren zelf verantwoordelijk voor de krediettoekenning.<br />

In onderling overleg kansen en mogelijkheden<br />

bespraken, en collectief beslisten wie er voor krediet in aanmerking<br />

kwam. En de bank faciliteerde slechts.”<br />

Pilot New Financial Forum<br />

Tijdens een brainstormsessie van het New Financial<br />

Forum werd in 2018 gesproken hoe we krachten kunnen<br />

bundelen om nadere invulling te geven aan de<br />

maatschappelijke rol van de sector en dan met name<br />

ten behoeve van de zwakkeren in de samenleving. Vervolgens<br />

legden we contact met Over Rood. Vanuit het<br />

New Financial Forum boden we een gratis platform<br />

aan, ontwikkeld door C-Profile. Het platform bestaat<br />

onder meer uit een module chat-advies en een databank<br />

met kennis aan de hand van live-events (scheiding,<br />

faillissement, etc). Over Rood beschikte nog niet<br />

over een dergelijk platform. Bovendien is er behoefte<br />

aan specifieke kennis (juridisch, fiscaal, pensioen, inkomen).<br />

De chatfunctie kan worden ingezet door de<br />

vrijwilligers van Over Rood onderling. Bovendien kunnen<br />

medewerkers van Over Rood en deelnemers direct<br />

contact opnemen met deskundigen. In de pilotfase,<br />

die een jaar zal duren, zijn twee verzekeraars bereid<br />

gevonden mee te werken. Een aantal vrijwilligers maken<br />

tijd vrij om vrijwilligers of ondernemers in nood<br />

te helpen met vragen. C-Profile biedt het platform gratis<br />

aan onder de vlag van het New Financial Forum.<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | <strong>27</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

Jeroen Dijsselbloem, voormalig minister van Financiën en tegenwoordig<br />

FD-columnist, zet zich sinds de lancering van fiKks, in maart 2018, in als<br />

buddy. FiKKs is een app die mensen helpt bij beginnende schuldenproblematiek.<br />

Dijsselbloem helpt deelnemer Martin, die na een meningsverschil<br />

met de belastingdienst kampt met een flinke schuld.<br />

Jeroen Dijsselbloem, buddy en ambassadeur van fiKKs<br />

Schuldenvrije samenleving<br />

in belang van<br />

ons allemaal<br />

TEKST STEFAN RIJNDERS<br />

Martin is niet de enige. Veel Nederlanders kampen<br />

met enige vorm van geldzorgen of schulden.<br />

Eén op de vijf gezinnen heeft zelfs serieuze<br />

geldzorgen. “Dat is natuurlijk veel te veel”,<br />

vindt Dijsselbloem. “Naast oorzaken zoals<br />

werkloosheid of een echtscheiding of bijvoorbeeld een foutieve belastingaangifte<br />

waardoor mensen in de financiële problemen komen,<br />

ziet hij ook een oorzaak in de manier waarop mensen tegenwoordig<br />

langdurige verbintenissen aangaan. Alles gaat immers incontractvorm,<br />

van de mobiele telefoon tot de private lease auto.<br />

Voordat je het weet verlies je het overzicht. “Actief bezig blijven<br />

met je financiële situatie is heel belangrijk”, aldus Dijsselbloem.<br />

HOE EERDER DE SIGNALERING, HOE BETER<br />

Er zijn dus veel mensen met betalingsachterstanden. Dijsselbloem:<br />

“In lang niet alle gevallen zijn de problemen onoverkomelijk, maar<br />

het is wél van belang dat je er zo snel mogelijk wat aan doet. Gemiddeld<br />

wordt er vijf jaar gewacht met het zoeken naar een oplossing<br />

en dan loopt de schuld snel op. Hoe eerder de signalering,<br />

hoe beter.” De voormalig minister ziet daarbij ook een rol voor het<br />

bedrijfsleven. “De overheid merkt het namelijk pas als de belasting<br />

niet wordt betaald, aan het einde van het jaar; woningcorporaties<br />

zien het meteen als de huur te laat is. Ook banken krijgen diverse<br />

signalen in een vroeg stadium en werkgevers zijn de eerste die op<br />

de hoogte zijn van een loonbeslag. Die lijntjes zijn veel korter”.<br />

PROBLEMATISCHE SCHULDEN VOORKOMEN<br />

“Het idee van fiKks is dat we - met behulp van de app en een buddy<br />

- proberen te voorkomen dat mensen afzakken naar problematische<br />

schulden. Dat zij niet bij de schuldhulpverlening terechtkomen.<br />

Want wat ik heb gezien is dat door de crisis in Nederland het<br />

aantal huishoudens op de armoedegrens of zelfs daaronder is toegenomen.<br />

Het aantal huishoudens in de schuldhulpverlening bij<br />

gemeentes is sinds 2008 zelfs verdubbeld. Dat is problematisch”.<br />

BUDDY EN AMBASSADEUR VAN FIKKS<br />

Dijsselbloem is naast buddy ook ambassadeur van fiKks. “Ik sprak<br />

Ron Steenkuijl van ADG dienstengroep en hij vertelde dat ze bij<br />

“HET ZOU MOOI ZIJN ALS NAAST DE LOKALE<br />

EN LANDELIJKE OVERHEID, OOK HET BEDRIJFS-<br />

LEVEN ACHTER FIKKS ZOU GAAN STAAN”<br />

28 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

JEROEN DIJSSELBLOEM:<br />

“GROOT VERBORGEN PROBLEEM<br />

IN ONZE SAMENLEVING.”<br />

ADG steeds vaker verzoeken om loonbeslag krijgen omdat werknemers<br />

met schulden kampen. Een groot verborgen probleem in onze<br />

samenleving. Hij wilde er iets aan doen en was bezig met de ontwikkeling<br />

van deze app. Dat doet hij vanuit maatschappelijke betrokkenheid,<br />

niet alleen voor z’n eigen mensen, maar voor iedereen,<br />

samen met andere bedrijven en instellingen. Daar wilde ik graag<br />

mijn steentje aan bijdragen.”<br />

FIKKS IN HET BEDRIJF<br />

Als ambassadeur is Dijsselbloem onder andere aanwezig bij stadsbijeenkomsten,<br />

waar ondernemers worden opgeroepen om fiKks<br />

te gebruiken in hun eigen bedrijf. “Het zou namelijk mooi zijn als<br />

naast de lokale en landelijke overheid, ook het bedrijfsleven achter<br />

fiKks zou gaan staan. Uiteindelijk is het een klassieke win-win situatie.<br />

Want je dient een maatschappelijk doel, maar uiteindelijk is<br />

een schuldenvrije samenleving ook in het belang van het Nederlandse<br />

bedrijfsleven.”<br />

Tot slot geeft Dijsselbloem nog een inkijkje in hoe hij zijn eigen<br />

financiën regelt: “Al mijn geld zit in het huis. Tenzij de woningmarkt<br />

weer in elkaar stort, is dat een veilige spaarpot én zo houd ik mijn<br />

woninglasten laag. Voor veel mensen die 1,5 of 2 keer modaal verdienen<br />

en een huis bezitten is dat de verstandige weg: zorg dat je<br />

je schulden omlaag brengt.”<br />

Winnaar<br />

Positive Finance Award<br />

fiKKs was samen met Broodfonds040 winnaar van de Positive<br />

Finance Award 2018. De jury van de Positive Finance Award<br />

ging op zoek naar initiatieven waar de samenleving écht iets<br />

aan heeft, waar mensen duurzaam mee geholpen zijn en<br />

waar de - financiële - wereld mooier door is geworden. Dit<br />

jaar koos de jury voor twee categorieën: Proven (bewezen betekenisvol)<br />

en Go Viral (vooruitstrevende initiatieven). Broodfonds040<br />

werd door het publiek gekozen als winnaar in de<br />

categorie Proven, fiKKs in de categorie Go Viral. Onderdeel van<br />

de prijs, uitgereikt tijdens de Positive Finance Day van de stichting<br />

New Financial Forum en Dazure, was een publicatie in het<br />

New Financial Magazine.<br />

Na het lezen van dit artikel enthousiast geworden over fiKks?<br />

Word dan ook buddy. Kijk voor meer informatie op<br />

www.wijgaanhetfikksen.nl/buddy<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 29

Mastertraining<br />

Vaardigheden<br />

voor de<br />

21e eeuw<br />

LEARNING JOURNEY 14-21 SEPTEMBER 20<strong>19</strong><br />

14 – 21 sept. 20<strong>19</strong><br />

VAARDIGHEDEN<br />

VOOR DE 21E EEUW<br />

Schumacher College in Devon Engeland<br />

Welke vaardigheden passen bij de uitdagingen van deze 21e<br />

eeuw, hoe ontwikkel je ze en hoe pas je ze toe?<br />

Het programma is bestemd voor iedereen in de financiële sector<br />

die van maatschappelijke betekenis is of wil zijn. Werk je of wil je<br />

werken op het gebied van MVO, duurzaamheid, inclusiviteit, diversiteit,<br />

klantwaarden en innovatie, dan biedt deze training verdieping<br />

en verbreding. Geschikt voor senior en young management.<br />

Deze training vormt de derde Learning Journey van het New Financial<br />

Forum. Eerder organiseerde het Forum Learning Journeys naar<br />

Griekenland en IJsland.<br />

Georganiseerd door:<br />

Stichting New Financial Forum,<br />

Li An Phoa (Drinkable Rivers)<br />

en Schumacher College<br />

SCHUMACHER COLLEGE<br />

The Old Postern,<br />

Dartington, Totnes,<br />

Devon, TQ9 6EA<br />

UK. Tel: +44 (0)1803 865934<br />

30 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

VAARDIGHEDEN<br />

Organisatie:<br />

Adres:<br />

Willem Vreeswijk (stichting New Financial Forum), Li An Phoa (DrinkableRivers en<br />

Schumacher College alumnus en gastdocent)<br />

Schumacher College, The Old Postern, Dartington, Totnes, Devon, TQ9 6EA, UK.<br />

Tel: +44 (0)1803 865934<br />

Tijd: 14 – 21 september 20<strong>19</strong><br />

Investering:<br />

3.250 euro (inclusief reis, overnachtingen, dagelijks een verrukkelijk biologisch ontbijt,<br />

lunch en diner, en de training, exclusief drankjes, tussendoortjes en btw).<br />

De trip gaat definitief door met minimaal 15 deelnemers.<br />

LET OP: aanmeldingen voor 15 april 20<strong>19</strong>.<br />

Informatie:<br />

www.newfinancialforum.nl/events/nff20<strong>19</strong>-schumacher<br />

Willem Vreeswijk, 06-10630149/ willem@newfinancialforum.nl<br />

Video Schumacher College:<br />

www.youtube.com/watch?v=94WLsfe9Cfo&feature=youtu.be<br />

We reizen per trein, overnachten op 14 september in Londen, dineren<br />

met een invloedrijke inspirerende leider en strijken vervolgens neer in<br />

het internationaal gerenommeerde Schumacher College in het prachtige<br />

Dartington, Devon.<br />

Het Schumacher College is een leergemeenschap met op ecologie gebaseerde<br />

masterprogramma's en trainingen. Nadruk ligt op ervaringsleren<br />

met het doel praktische vaardigheden en strategisch denken aan<br />

te leren om de vele uitdagingen van de 21e eeuw het hoofd te bieden.<br />

Wereldberoemde docenten, denkers en doeners geven er les. Tijdens<br />

deze training ontmoeten wij (onder voorbehoud) mensen als Stephan<br />

Harding (Deep Time Walk), Mac Macartney (Embercombe), Nigel Topping<br />

(Mean Business), Satish Kumar (oprichter Schumacher College) en<br />

Mark Burton (Bristol Pound).<br />

WAT LEREN DEELNEMERS VAN HUN BEZOEK?<br />

• Een nieuw model voor een holistische economie<br />

• Nieuwe richtlijnen voor zakendoen – betekenis, waarden en<br />

praktische toepassingen<br />

• Positieve en echte voorbeelden van hoe bedrijven en organisaties<br />

van binnenuit veranderd kunnen worden<br />

• Vaardigheden en ondersteuning om uw eigen bedrijf of organisatie<br />

te transformeren<br />

• Een netwerk van gelijkgestemden die op dit moment bezig zijn<br />

om hun bedrijf van binnenuit te veranderen<br />

Aanbevelingen<br />

“Terwijl we proberen uit te<br />

vinden wat we in vredesnaam<br />

moeten doen met onze geteisterde<br />

planeet, wordt dit<br />

college een denktank voor<br />

hoop en een motor voor een<br />

positieve visie!”<br />

Bill McKibben, founder of<br />

350.org<br />

“Deze training gaf mij toegang,<br />

inzicht en ervaring in<br />

de meest recente visies en<br />

toepassingen die op hun<br />

beurt een versterkend effect<br />

hadden op mijn doelstellingen<br />

en zelfvertrouwen in<br />

mijn carrière – en in het<br />

leven in het algemeen.”<br />

Hege Saebjornsen,<br />

Operationeel directeur<br />

duurzaamheid bij Ikea<br />

Engeland en Ierland<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 31

COLUMN<br />

PAUL DE BLOT:<br />

“HET IS VAN GROOT<br />

BELANG STEEDS TE<br />

WERKEN AAN EEN CULTUUR<br />

VAN DANKBAARHEID”<br />

32 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

COLUMN<br />

Dankbaarheid in het zakendoen<br />

TEKST PAUL DE BLOT | BEELD NYENRODE<br />

Dankbaarheid is een begrip<br />

waar in het zakendoen weinig<br />

over wordt nagedacht. Toch is<br />

het van fundamenteel belang<br />

om succesvol te zijn. Wat<br />

voel je als iemand je om hulp<br />

vraagt en uit het diepst van<br />

zijn hart ‘Dank je wel’ zegt?<br />

Een oprecht en welgemeend<br />

‘Dank je wel’ verandert je<br />

houding en het lijkt alsof je<br />

meer bereid bent om anderen<br />

van dienst te zijn. Dankbaarheid<br />

werkt aanstekelijk.<br />

Het woord dankbaarheid is in het<br />

Nederlands een abstract begrip maar<br />

in andere talen heeft het vaak een veelzeggende<br />

betekenis. In het Indonesisch<br />

zegt men ‘Terima kasih’, wat letterlijk<br />

betekent: ‘Ontvang liefde’.<br />

Het antwoord op ‘Terima kasih’ is<br />

‘Kembali’, wat zo veel wil zeggen als:<br />

‘Je krijgt het ook van mij terug’ want<br />

liefde is wederkerig. ‘Kasih’ betekent<br />

liefde. In het Indonesisch wordt danken<br />

verwoord als een uitwisseling van<br />

liefde.<br />

Tegen de achtergrond van wederkerige<br />

liefde krijgt dankbaarheid een spirituele<br />

diepgang. Zo komt onderlinge<br />

dankbaarheid de omgang met elkaar<br />

en de samenwerking tussen mensen<br />

ten goede.<br />

In veel andere talen, zoals ook in het<br />

Nederlands, reageert men vaak heel anders.<br />

De mensen bedanken elkaar met<br />

‘Geen dank!’. Wat feitelijk steeds opnieuw<br />

een gemiste kans is. Welgemeende<br />

dankbaarheid drukt immers altijd<br />

een niet te missen waardering uit voor<br />

de ander. Als dankbaarheid met liefde<br />

het hart ontspringt kan bovendien een<br />

vruchtbare wederzijdse dienstbaarheid<br />

ontstaan, soms zelfs een lange vriendschap.<br />

Door de eeuwen heen blijkt dankbaarheid<br />

in de dagelijkse praktijk voor<br />

iedereen een belangrijke component te<br />

zijn voor een optimale samenwerking<br />

en een leven met meer plezier en waardering<br />

voor elkaar en jezelf.<br />

Dankbaarheid is een concreet gebaar<br />

van waardering voor de ander dat<br />

verbindend en verdiepend uitwerkt op<br />

het samen-zijn van mensen. Het is daarom<br />

van groot belang steeds te werken<br />

aan een cultuur van dankbaarheid, in<br />

het gezinsleven, in organisaties of gewoon<br />

op straat, in winkels, tijdens het<br />

sporten of waar je elkaar nog meer tegenkomt.<br />

Dank jullie wel. n<br />

Paul de Blot<br />

In 20<strong>19</strong> verscheen het boek ‘Dankbaarheid’<br />

van Paul de Blot. Hij vertelt uit eigen ervaring<br />

over de belangrijke waarde van dankbaarheid.<br />

Het zijn de bevrijdende noodsituaties,<br />

de rijkdom aan vriendschap en vooral<br />

de gratuïteit van het leven die een bron<br />

zijn van dankbaarheid. Dankbaarheid is<br />

ook een spirituele kracht die zich opent voor<br />

het transcendente bewustzijn van de Onbekende<br />

God.<br />

Paul de Blot (<strong>19</strong>24, Java) studeerde theologie, filosofie, natuurkunde, psychologie,<br />

wetenschapsfilosofie, bedrijfskunde en spiritualiteit. Op Nyenrode promoveerde<br />

hij op zijn proefschrift Vernieuwing in een chaotische omgeving door vernieuwing<br />

van de mens. In deze studies specialiseerde hij zich vooral op de evolutie, het<br />

geluk bij Plato en de cultuurfilosofie.<br />

Tijdens deze vorming deed hij werk als bouwarbeider bij de Bouworde in<br />

Duitsland voor de huisvesting van de Oostduitse vluchtelingen, in het Midden-<br />

Oosten in de kibboets van Tel Aviv en gaf les in het lager en middelbaar onderwijs<br />

op Java. Van <strong>19</strong>62 tot <strong>19</strong>78 doceerde hij Indonesische staatsleer, filosofie,<br />

godsdienstleer en ecologische technologie aan de staatsuniversiteit in Yogyakarta<br />

en was aalmoezenier van de Indonesische Marine.<br />

Na de mislukte communistische staatsgreep in Indonesië van <strong>19</strong>65 werd<br />

hij belast met de zorg voor de slachtoffers van de staatsgreep, waaronder de<br />

500.000 gevangenen in de concentratiekampen.<br />

In <strong>19</strong>79 werd hij benoemd tot studentenmoderator aan de Universiteit Nyenrode<br />

en gaf daar ook trainingen voor bedrijfskundigen. In 2007 volgde zijn aanstelling<br />

tot hoogleraar Business Spiritualiteit aan de Business Universiteit Nyenrode.<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 33

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

– e s s a y –<br />

Het geschenk<br />

van Afrika<br />

aan de wereld<br />

Een antropoloog stelde aan een groep Afrikaanse kinderen een spelletje voor. Hij zette een<br />

mandje vol met snoep aan de voet van een boom. De kinderen moesten op honderd meter<br />

afstand gaan staan. Vervolgens gaf hij aan dat diegene die als eerste bij het mandje was al het<br />

lekkers mocht hebben. Na het startsein ‘klaar af!’ gebeurde het volgende: de kinderen<br />

pakten elkaars hand vast, renden gezamenlijk naar de boom en verdeelden de snoepjes eerlijk<br />

onder elkaar. Op de vraag van de antropoloog waarom dat ze dit zo deden, antwoordden ze in<br />

koor: “Ubuntu”. Vrij vertaald: “Hoe kan iemand gelukkig zijn als alle anderen verdrietig zijn?”<br />

TEKST JACK COX | BEELD SACHA RULAND<br />

Je bent mens dankzij anderen. Dit is de essentie van<br />

de Afrikaanse filosofie Ubuntu. Deze levensleer vindt<br />

zijn oorsprong in Zuidelijk Afrika en gaat ervan uit<br />

dat mensen onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.<br />

Ubuntu is een samenvoeging van ‘Umntu Ngmuntu<br />

Ngbantu‘, een mens is een mens, omdat er anderen zijn’. Anders<br />

gezegd: ‘ik ben, omdat wij zijn’. Het leert ons dat een<br />

mens niet in eerste instantie een individu is, maar altijd onderdeel<br />

van een gemeenschap.<br />

We kunnen ons leven gewoonweg niet leiden zonder anderen.<br />

Alles in onze samenleving wordt mede mogelijk gemaakt<br />

door anderen. Het eten dat je eet, het bed waarin je slaapt, de<br />

auto waarin je rijdt. Niets is mogelijk zonder de ander. Meningsverschillen<br />

met de ander, conflicterende opvattingen en<br />

verschillende achtergronden zorgen ervoor dat we ons kunnen<br />

vormen. Je hoeft deze niet te ontwijken of te veroordelen.<br />

Het is volgens de Ubuntu-wijsheid juist iets om dankbaar<br />

voor te zijn.<br />

NELSON MANDELA<br />

Volgens aartsbisschop Desmond Tutu is de essentie van<br />

Ubuntu het openstaan voor anderen en zich niet bedreigd<br />

voelen door het kunnen van anderen. Als mens put je zelfvertrouwen<br />

uit de wetenschap dat je onderdeel bent van een groter<br />

geheel en krimp je ineen wanneer anderen worden verne-<br />

34 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

JACK COX:<br />

“ONZE ECONOMISCHE DENKBEELDEN<br />

ZIJN ONNATUURLIJK.”<br />

Jack Cox<br />

“HOE KAN IEMAND GELUKKIG ZIJN ALS<br />

ALLE ANDEREN VERDRIETIG ZIJN?”<br />

Jack Cox is directeur eigenaar van Forza Asset Management.<br />

Jack ziet het als één van zijn taken om de financieel-economische,<br />

maatschappelijke en politieke ontwikkelingen<br />

op de voet te volgen en op basis daarvan<br />

de juiste beleidsbeslissingen te nemen in overleg met<br />

de partners en medewerkers van Forza. Met oog voor<br />

zijn omgeving en met beide benen op de grond, richt<br />

hij zijn denken en doen op oplossingen en vooruitgang.<br />

Hij noemt zichzelf ambitieus, maar hecht tegelijkertijd<br />

waarde aan een juist evenwicht tussen werk en privé.<br />

derd of wanneer anderen worden gemarteld of onderdrukt.<br />

De eerste echte kennismaking door de westerse wereld met<br />

de praktijk van de Ubuntufilosofie kwam na de vrijlating van<br />

Nelson Mandela op 11 februari <strong>19</strong>90 na een gevangenschap<br />

van maar liefst zevenentwintig jaar. Dit betekende een ommekeer<br />

voor het decennialang verdeelde Zuid-Afrika. Toen enkele<br />

jaren later op <strong>27</strong> april <strong>19</strong>94 verkiezingen werden gehouden<br />

waaraan de zwarte bevolking voor het eerst mee mocht doen<br />

behaalde deze een klinkende overwinning. Velen waren bang<br />

dat de nieuwe regering wraak zou gaan nemen voor al het<br />

onrecht dat de zwarte bevolking was aangedaan tijdens het<br />

intens gehate apartheidsregime. De angst voor een alles verwoestende<br />

burgeroorlog was meer dan gerechtvaardigd. Die<br />

kwam er echter niet. De uitgangspunten van Ubuntu werden<br />

gevolgd en het resultaat hiervan inspireerde velen in de westerse<br />

wereld.<br />

VERZOENINGSCOMMISSIE<br />

Na intensieve onderhandelingen kwam in mei <strong>19</strong>95 de Zuid-<br />

Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie tot stand<br />

onder leiding van aartsbisschop Desmond Tutu. Men had de<br />

keuze uit vervolging van alle apartheidsdaders of amnestie<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 35

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

voor alle misdaden gepleegd tijdens het regime. Men koos<br />

voor amnestie in ruil voor de waarheid. Persoonlijke amnestie<br />

werd alleen toegekend als de dader de volledige waarheid<br />

zou vertellen over de begane misdaden tijdens de apartheid<br />

en als de misdaad een politiek karakter had.<br />

Dit proces was een immense opgave. Zuid-Afrika had immers<br />

pas sinds kort met echte democratie kennisgemaakt.<br />

Het merendeel van de vooral blanke burgers baadde in westerse<br />

welvaart en de zwarte bevolking leed in Afrikaanse armoede.<br />

Dit land moest zich nu gaan buigen over vergeving<br />

en verzoening.<br />

Het basisprincipe van de Waarheids- en Verzoeningscommissie<br />

was gebaseerd op vier stappen. Om van vergelding<br />

naar vergeving te komen dien je het ware verhaal te vertellen,<br />

de pijn te benoemen, vergeving te schenken en je relatie<br />

te vernieuwen of desgewenst los te laten.<br />

De grote waarde van de Waarheidscommissie en de wijze<br />

waarop ze te werk ging was dat de slachtoffers van de apartheid<br />

een vorm van morele rechtvaardigheid kregen. Duizenden<br />

hebben kunnen vertellen over de martelingen, over het<br />

verlies van hun geliefden, over de trauma’s van het verleden.<br />

OPSOEK<br />

18 juli 2018 was de honderdste geboortedag van Nelson Mandela.<br />

Voor velen aanleiding om terug te kijken op het leven<br />

van deze bijzondere man. Persoonlijk mocht ik aanwezig zijn<br />

bij de presentatie van het boek ‘Opsoek naar Ubuntu’ van Annette<br />

Nobuntu Mul. Hierin beschrijft ze haar zoektocht als<br />

Nederlandse blanke vrouw naar dat wat Ubuntu is en wat<br />

Ubuntu voor onze westerse maatschappij kan betekenen.<br />

Als we kijken naar het voorbeeld van de Afrikaanse kinderen<br />

die heel bewust de inhoud van het snoepmandje met elkaar<br />

delen dan zien we daarin een enorm verschil met onze<br />

westerse economische opvattingen. Wij groeien namelijk<br />

steeds meer toe naar een samenleving waarin het principe<br />

van ‘the winner takes all’ de leidraad is.<br />

BILJOEN DOLLAR<br />

Begin augustus 2018 bereikte Apple een beurswaarde van<br />

meer dan duizend miljard dollar. Daardoor mocht het bedrijf<br />

“ONZE DRANG NAAR HET PRINCIPE ‘THE<br />

WINNER TAKES ALL’ MAAKT ONS ZO<br />

CREATIEF DAT WE CONTINU EEN VOORSCHOT<br />

WETEN TE NEMEN OP ONZE TOEKOMST”<br />

zich als eerste onderneming ooit een ‘trillion dollar company’<br />

noemen, oftewel een biljoenenbedrijf. Een maand later<br />

was het Amerikaanse Amazon aan de beurt. De beurswaarde<br />

van dit bedrijf passeerde als tweede Amerikaanse bedrijf kortstondig<br />

deze grens.<br />

Het lijkt een kwestie van tijd voordat meer bedrijven aan<br />

het rijtje van één biljoen beurswaarde kunnen worden toegevoegd.<br />

Hoe machtig zijn dit soort bedrijven nu eigenlijk?<br />

Wordt het spoorboekje van onze samenleving bepaald door<br />

democratische principes of meer en meer door deze machtige<br />

bedrijven die een steeds grotere vinger in de pap krijgen en<br />

op de achtergrond invloed op onze samenleving uitoefenen<br />

voor hun eigen economisch gewin?<br />

De balans lijkt steeds meer door te slaan naar het laatste.<br />

Want hoe is het anders mogelijk dat we met elkaar toestaan<br />

dat we meer verdelen dan dat er is. In 2018 kennen we<br />

een ecologische voetafdruk van 1,7 keer onze planeet. Als gehele<br />

wereldbevolking leven, consumeren en produceren we<br />

alsof we bijna twee planeten tot onze beschikking hebben.<br />

Onze drang naar het principe ‘the winner takes all’ maakt<br />

ons zo creatief dat we continu een voorschot weten te nemen<br />

op onze toekomst, of eigenlijk op de toekomst van nieuwe generaties,<br />

onze kinderen en kleinkinderen.<br />

Onze economische denkbeelden zijn onnatuurlijk te noemen,<br />

want we teren letterlijk in op onze leefomgeving. Blijkbaar<br />

is het onmogelijk voor ons om in het heden af te zien<br />

van een stuk welvaart ten gunste van toekomstige generaties.<br />

BEUKENBOS<br />

Onderzoek van de Technische Universiteit in Aken over de biotoop<br />

van een volledig intact gebleven beukenbos levert een<br />

opmerkelijk beeld op. Beuken lijken te hechten aan een eerlijke<br />

balans. Het onderzoek heeft vastgesteld dat in een beukenbos<br />

de bomen zo op elkaar zijn afgestemd dat ze allemaal<br />

dezelfde prestatie leveren. Of de grond nu steenachtig is of<br />

heel los, veel of nauwelijks water opslaat, veel voedingstoffen<br />

krijgt of juist heel weinig. De bomen compenseren ondergronds<br />

via hun wortels elkaars zwakke en sterke punten.<br />

Er vindt kennelijk een levendige uitwisseling van grondstoffen<br />

plaats. Wie veel heeft levert in en wie weinig heeft krijgt<br />

hulp. Ubuntu is gebaseerd op de oerwetten van de natuur.<br />

Als wij nu de uitgangspunten van Ubuntu integreren in ons<br />

economische bestel kunnen we zorgen voor een duurzame<br />

toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen. Ubuntu is<br />

dan ook een groot geschenk van Afrika aan de wereld. n<br />

Dit aritkel is eerder verschenen in NieuwsVisie van Forza Asset<br />

Management, vierde kwartaal 2018.<br />

36 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

– e s s a y –<br />

Een moreel kompas voor het bankwezen<br />

Wat filosofen<br />

banken adviseren<br />

Beroemde filosofen hebben hun eigen visie op de wereld gevormd en gegeven.<br />

Vanuit hun eigen wereldbeschouwing laat oud-bankier Owen de Vries hen<br />

antwoorden op de vragen die nu leven over de banken. Hun wijsheid is<br />

actueel en toepasbaar. Zeker als het gaat om ethisch bewustzijn.<br />

TEKST OWEN DE VRIES<br />

| BEELD LUCY LAMBRIEX<br />

Banken hebben rechtstreeks veel invloed op onze welvaart<br />

en ons welzijn. Ze hebben de verschillende crises<br />

veroorzaakt en dat heeft volgens Neelie Kroes<br />

wereldwijd 10 biljoen euro gekost. Cees Maas (oud<br />

topman ING en voorzitter van de Adviescommissie<br />

toekomst banken) zei in 2009: “Veel partijen zijn schuldig,<br />

maar de schuld begint bij de banken. Wij hebben dit laten<br />

gebeuren. In Amerika hebben banken zich misdadig gedragen<br />

en Nederlandse banken hebben meegedaan aan het spel.”<br />

Banken hebben een cruciale rol in de maatschappij en zoals<br />

Peter Blom, Triodos-directeur zei: “Banken zijn te belangrijk<br />

om aan bankiers over te laten”.<br />

Iedereen heeft zich met de banken bemoeid en de kritiek is<br />

op heel veel manieren naar voren gebracht. Toch is er een<br />

groep die nog te weinig aan het woord is geweest en dat zijn<br />

de filosofen. Zij zijn bij uitstek geschikt om deze grootschalige<br />

problematiek te doorgronden en in een breder perspectief<br />

te plaatsen. Zij kijken naar het geheel in plaats van naar een<br />

deel. Overzicht ontbreekt nu juist bij banken. Zij zitten vast<br />

in hun cirkelmantra van risico - omzet - kosten - winst - solvabiliteit.<br />

Daarom heb ik fictief verschillende beroemde filosofen<br />

uitgenodigd om hun licht te laten schijnen over de bankencrisis.<br />

We spreken af in de Blauwe Zaal van kasteel Bouvigne<br />

in Breda. Midden op het beige tapijt staat een grote ovalen<br />

tafel met antieke leren stoelen eromheen.<br />

WAT IS CRISIS?<br />

Bas Haring: “Macro-economische definities gaan steeds meer<br />

rondzingen en daardoor laten we ons te veel een gevoel aanpraten.<br />

Voor mij betekent crisis in ieder geval niet dat een<br />

economie drie keer achter elkaar geen groei laat zien. Wel,<br />

zoals in Zuid-Europa, dat veel mensen werkloos worden, de<br />

gezondheidszorg achteruitgaat en mensen zelfmoord plegen.<br />

38 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

OWEN DE VRIES:<br />

“OVERZICHT ONTBREEKT<br />

BIJ BANKEN.”<br />

De pest in de middeleeuwen was ook een crisis. Crises zullen<br />

altijd blijven bestaan en zullen altijd onverwacht blijven<br />

komen, ondanks de economische en technische wetenschappen.<br />

Deze wetenschappen kunnen wel weer helpen bij het opbouwen<br />

van een duurzame, toekomstgerichte samenleving.”<br />

WAAROM BEGRIJPT MIJN BANK ME NIET?<br />

Plato: “Ik geef jullie mijn allegorie van de grot. In deze grot<br />

zitten mensen gevangen en zij zien slechts schaduwen gecreëerd<br />

door een ver licht en horen een vaag geluid. Die schaduwen<br />

en die echo’s zijn hun werkelijkheid die ze gebruiken als<br />

uitgangspunt voor hun denken en doen. De basis voor hun<br />

cultuur met hun gewoonten, rituelen, waarden en normen.<br />

Maar het blijft slechts een afspiegeling van de oorspronkelijke<br />

werkelijkheid. Echt zintuigelijk waar-nemen, begrijpen<br />

en invoelen zijn niet mogelijk. De blik is vertroebeld en vervormd.<br />

Als een gevangene zich zou kunnen bevrijden en in<br />

contact zou kunnen komen met de buitenlucht en het zonlicht,<br />

dan is de vraag wat hij verkiest; die nieuwe werkelijkheid<br />

kost hem zijn ogen, omdat hij niet is gewend aan zoveel<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 39

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

licht. De vrijheid kost hem ook de relatie met de anderen in<br />

de grot, omdat hij een andere en waardevollere werkelijkheid<br />

– waaronder de oorzaak van de schaduwen - leert kennen dan<br />

die gangbaar is onder de gevangenen. Maar het geneest hem<br />

wel van de onwetendheid van de reële wereld.”<br />

Zeno van Citium: “Als stichter van het Stoïcisme vind ik dat al<br />

onze kennis berust op zintuiglijke waarneming. Op het moment<br />

dat iemand in een grot – of toepasselijker een (hoofd)<br />

kantoor – zit, dan zal hij niet aan mijn criteria voldoen om<br />

te menen dat hij de werkelijkheid waar-neemt. De zintuigen<br />

moeten namelijk goed functioneren en afgestemd zijn op<br />

klanten, de afstand in ruimte en tijd moet niet te groot zijn<br />

met klanten, de waarneming moet lang genoeg duren met<br />

klanten, de waarneming moet rechtstreeks zijn en niet een<br />

afgeleide zijn en een herhaalde waarneming van onszelf en<br />

van anderen moet hetzelfde resultaat geven. Naar mijn mening<br />

wordt niet voldaan aan bovenstaande criteria. Geluk<br />

gaat langs de weg van de werkelijkheid (de ontevreden maatschappij).”<br />

Arthur Schopenhauer: “Volgens mij als levensfilosoof ligt de bankenproblematiek<br />

dieper. De mens ervaart zichzelf in diepste<br />

wezen als wil. Het is een dwingend beginsel, een levensprincipe.<br />

De wil is datgene dat vooraf gaat aan de menselijke bewegingen.<br />

Uiteindelijk is alles veruiterlijking van deze wil. De<br />

mens is dus in de eerste plaats een ‘willend’ wezen waarbij<br />

het verlangen centraal staat en niet het redelijk verstand. Ook<br />

bankiers zijn ten diepste wil. Maar het lijden van mensen en<br />

maatschappij door toedoen van de banken heeft mij diep getroffen.<br />

Dit kan toch niet de bedoeling zijn? Ik ben ook tegen<br />

vivisectie, tegen snijden in levend weefsel en ik vind dat banken<br />

hebben gesneden in een levende samenleving.”<br />

“BANKEN MOETEN BESEFFEN DAT<br />

ASOCIAAL KORTETERMIJN-EGOÏSME<br />

OP DE LANGE TERMIJN IN STRIJD IS<br />

MET HUN EIGEN BELANG”<br />

Friedrich Nietzsche: “Het leven is een strijd waar ieder probeert<br />

de anderen te onderwerpen. Verder ben ik het eens met Schopenhauer;<br />

wij nemen de wereld waar conform onze behoeften<br />

en belangen. Moraal ontkent deze menselijke werkelijkheid<br />

en is vaak een dekmantel voor machtshonger. De sterken,<br />

in dit geval de banken, gaan niet uit van het nut voor<br />

de ander of voor de samenleving, maar van hun eigen gevoel<br />

van krachtontplooiing, hun eigen verhevenheid en suprematie.<br />

De banken zijn de dominante kracht die vanuit een conservatief<br />

kader nee zegt tegen mensen die de kracht hebben<br />

om ja te zeggen tegen het bestaan. Banken bepalen zo de werkelijkheid.’”<br />

WAT ZIEN JULLIE ALS OPLOSSING?<br />

In koor zeggen zij: “Ethiek!”<br />

Plato: “Het doel van ethiek is de mens de weg naar geluk wijzen<br />

en deel te hebben aan het ware Goede. Mijn leer gaat over<br />

de ideeën, een term die duidt op abstracties, zaken met vaste<br />

eigenschappen, ook wel de zogenaamde wezenskwaliteiten.<br />

Zij zijn onstoffelijk, onvergankelijk en volmaakt en zijn de<br />

bron van ware kennis. Zij staan boven de waarneembare tastbare<br />

aardse wereld die slechts afgeleid is van de Ideeënwereld.<br />

Binnen het rijk van de Ideeën is het Goede het hoogste<br />

Idee. Het Goede is oorzaak en doel in het leven.”<br />

Socrates: “Vanuit mijn horzelfunctie zou ik de banken het volgende<br />

willen meegeven: “Niemand doet vrijwillig iets verkeerd<br />

maar iedereen streeft in eerste instantie naar eigen geluk.<br />

Zodra wij weten wat voor geluk (voor de ander) nodig is,<br />

dan zullen we dat ook doen. Wat je (verkeerd) doet is bepaald<br />

door je (beperkte) kennis over het goede. Maar deugd is te leren<br />

door onderzoek te doen en anderen het goede voor te laten<br />

doen.”<br />

Auguste Comte: “Banken moeten meer vanuit de maatschappij<br />

denken. Als ontwerper en naamgever raad ik ze aan om<br />

kennis te nemen van de hoogste en leidende wetenschap; de<br />

sociologie. Dit is de studie van de mensheid. Mijn doel is het<br />

scheppen van een nieuwe morele en sociale orde die moet leiden<br />

tot vooruitgang van de mensheid en verbetering van de<br />

sociale wantoestanden. Met name de sociale statica raad ik<br />

aan om te lezen omdat het de bestaansvoorwaarden betreft<br />

van iedere samenleving. Banken moeten de religie van de<br />

mensheid aanhangen. Deze religie bevat een gemeenschappelijk<br />

stelsel van opvattingen en ideeën dat dient als maatschappelijke<br />

‘lijm’. Banken moeten beseffen dat asociaal kortetermijn-egoïsme<br />

op de lange termijn in strijd is met hun eigen<br />

belang. De felle discussie over de bonussen is hierin een<br />

helder voorbeeld van kortetermijndenken.”<br />

Arthur Schopenhauer: “Meer kennis is niet de oplossing, want<br />

naarmate het inzicht groeit, neemt ook het lijden toe. De definitieve<br />

oplossing bieden ascese en moraal. Bij het zedelijk<br />

handelen gaat het om medelijden waarbij het verschil tussen<br />

ik en jij verdwijnt. Het leed van de ander wordt dan ervaren<br />

40 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

“IK ADVISEER BANKIERS EEN<br />

GEMATIGD LEVEN WAARIN ZIJ MOETEN<br />

INZIEN DAT NIET AL HUN VERLANGENS<br />

VERVULD KUNNEN WORDEN”<br />

als eigen leed en daarmee onwenselijk. Verder adviseer ik bankiers<br />

een gematigd leven waarin zij moeten inzien dat niet al<br />

hun verlangens vervuld kunnen worden. Kortom laat banken<br />

zich berusten in moraal en matiging. Het goede is liefde.”<br />

HOE KOMEN WE TOT EEN BETERE BANCAIRE SECTOR?<br />

Edmund Husserl: “Eerst moeten banken terug naar de dingen<br />

zelf, van wat ze daadwerkelijk zijn. Concreet betekent dat<br />

ze echt moeten weten en voelen hoe ze in de leefwereld van<br />

de klanten ervaren worden. In dit kader is wezensschouw of<br />

waarneming van het object, noem het zelfreflectie, in dit geval<br />

de bankiers, noodzakelijk. Met behulp van reducties op<br />

de verschillende uiterlijke verschijnselen – ik noem ze fenomenen<br />

– van banken komen we tot het innerlijke wezen van<br />

banken , ofwel hun werkelijke intentie. Als voorbeelden van<br />

fenomenen noem ik de producten (de woekerpolis), de klanten<br />

medewerker-onvriendelijke processen, de gemanipuleerde<br />

prijs (de Liborfraude) en de ondoorzichtige promotie. Vanuit<br />

deze onwenselijke huidige werkelijkheid kan via een proces<br />

van ervaringen een nieuwe wenselijke werkelijkheid worden<br />

opgebouwd.”<br />

Martin Heidegger: “In mijn boek Sein und Zeit geef ik aan dat<br />

het belangrijk is om te komen tot het verstaan van het Zijn en<br />

de zijnskenmerken die bepalend zijn voor onze wereld. Een<br />

van die zijnskenmerken is ‘het-mede-zijn’. Er is geen ‘ik’ zonder<br />

anderen. Die verhouding druk ik uit in de term ‘Fürsorge’,<br />

dat je zorgend in de wereld moet staan. Jullie zorgplicht<br />

lijkt daar wel op. Ook Huub Oosterhuis verwoordde het mooi:<br />

‘Jij die mij ik maakt’.”<br />

Jean Jacques Rousseau: “Als inspirator van de Franse revolutie<br />

stel ik voor om een Maatschappelijk Contract met de banken<br />

op te maken. Dit is een overeenkomst voor en door de samenleving,<br />

inclusief de bank. Dit betekent dat iedereen zijn rechten<br />

aan de gemeenschap overdraagt. De gedachte hierachter<br />

is dat hiermee de uitgangspositie voor iedereen gelijk is en<br />

dat niemand, ook de banken niet, er belang bij kan hebben<br />

om anderen in een nadelige positie te brengen. Alles is ge-<br />

Wat hebben de banken aan filosofie?<br />

Filosofie is afgeleid van het Griekse woord ‘philosophia’<br />

dat ‘liefde voor de wijsheid’ betekent. Banken zouden<br />

wat meer mogen filosoferen, meer wijsheid aan de dag<br />

leggen. Dat heeft niets zweverigs of onpraktisch. Een<br />

bankier zou een evenwichtskunstenaar moeten zijn tussen<br />

uiteenlopende denkrichtingen en niet enkel kiezen<br />

voor zichzelf. Voor Aristoteles was het helder; wijsbegeerte<br />

begint bij verwondering en het zetten van vraagtekens<br />

bij vanzelfsprekende waarheden, (schijn)zekerheden<br />

en antwoorden. Socrates’ werkwijze sluit daar op<br />

aan; door steeds vragen te stellen over de meningen en<br />

de veronderstellingen kom je tot een beter inzicht en<br />

overzicht. Banken stellen te weinig vragen om in te zien<br />

wat wezenlijk is.<br />

Filosofie helpt bij het creëren van inzicht in en overzicht<br />

op het geheel met geestelijke vergezichten. Banken<br />

hebben namelijk last van verkokering, het zogenaamde<br />

tunnel- en silodenken. Filosofie helpt dan bij het vormen<br />

van een wereldbeschouwing en brengt samenhang<br />

in essenties. Ook geeft zij houvast door middel van zingevende<br />

kaders en helpt ons op weg naar een totaalbeschouwing.<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 41

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

richt op de algemene wil, op het algemene belang. Daar ligt<br />

dan ook de prioriteit voor banken. De samenleving als collectief<br />

lichaam is dus soeverein.”<br />

Immanuel Kant: “We moeten niet alleen naar de banken kijken<br />

maar ook naar het aandeel van de klanten, de consumenten.<br />

Als filosoof van de Verlichting vind ik dat klanten hun<br />

onwetendheid en onmondigheid aan zichzelf hebben te danken.<br />

Verlichting gaat over het einde van de onmondigheid,<br />

een kritische houding ten aanzien van de omgeving met haar<br />

cultuur en moraal, en verzet tegen dogmatiek, tegen geloof<br />

in autoriteiten in godsdienstzaken, tegen bijgeloof, tegen traditionele<br />

instanties die alles in stand houden. Ik raad klanten<br />

aan om meer gebruik te maken van hun (financiële en<br />

morele) verstand. Gezien de financiële wantoestanden en de<br />

impact daarvan zouden klanten de Franse revolutie als voorbeeld<br />

kunnen nemen om de macht van banken over te nemen.<br />

Banken raad ik ook aan hun verstand te gebruiken. Verstand<br />

maakt helder dat het eigenbelang en geluk samenvallen<br />

met het belang en geluk van anderen.”<br />

WELKE BEGINSELEN ZOUDEN BANKEN MOETEN<br />

HANTEREN?<br />

Socrates: “Ik vind dat banken tot een deugdelijke gedragsfundering<br />

moeten komen. De moraal is niets zweverigs en is geboren<br />

uit praktische nood ten einde een gedragsnorm te funderen.<br />

De moraal bestaat uit in het zoeken van het waarom.<br />

Men moet namelijk weten waarom iets goed is. Goed handelen<br />

is namelijk harmonisch en evenwichtig handelen – de<br />

praxis - in de concrete gemeenschap. De wijsbegeerte kan<br />

daarbij helpen omdat zij gericht is op overzicht en inzicht<br />

in het geheel waarbij zaken in een ruimer kader worden geplaatst.<br />

Ethisch handelen is het gevolg van een inzicht in het<br />

goede en is pas menselijk als het de ander betreft.”<br />

Immanuel Kant: “Mijn gouden regel is ‘wat gij niet wilt dat u<br />

geschiedt, doet dat ook een ander niet,’ of ruimer gesteld:<br />

‘doe met de wereld wat jij wilt dat de wereld met jou doet.’<br />

Dit uitgangspunt gaat over respect, het herkennen en erkennen<br />

van de grenzen van anderen.”<br />

“MIJN BROOD IS EEN MATERIËLE<br />

KWESTIE. MAAR DE HONGER VAN DE<br />

ANDER IS MIJN SPIRITUALITEIT”<br />

Owen de Vries<br />

Ruim 20 jaar werkte Owen de Vries bij ABN Amro. Hij<br />

was altijd gefascineerd door het vak bankieren en de<br />

relatie tussen de maatschappij en banken. Zijn studie<br />

filosofie hielp hem bij het formuleren van een oriënterend<br />

en zingevend kader voor banken. Dit houvast<br />

haalt de waan van een bankdag en de financiële crisis<br />

weg. In het dagelijks leven werkt De Vries als consultant<br />

en als trainer voor banken en financiële instellingen<br />

in Nederland. Daarnaast wordt hij regelmatig ingehuurd<br />

als spreker. Hij is auteur<br />

van het boek Heartful Banking<br />

en schrijft een nieuw boek over<br />

integraal ondernemerschap dat<br />

in 20<strong>19</strong> verschijnt. Ook was hij<br />

initiatiefnemer van de expositie<br />

‘De schreeuw van de maatschappij,<br />

Het verhaal over de financiële<br />

crisis’, begin 20<strong>19</strong> in de Nieuwe<br />

Veste in Breda.<br />

Emmanuel Lévinas: “Ik beschrijf de ethiek in de relatie tussen Ik<br />

en de Ander. Verantwoordelijkheid is de essentie in het leven.<br />

Het is je natuur, het meest wezenlijke en oorspronkelijke van<br />

het mens zijn. De mens is verantwoordelijk voor zijn eigen<br />

handelingen, maar eerder nog voor die van de Ander. De Ander<br />

maakt mij verantwoordelijk. Mijn oneindige verantwoordelijkheid<br />

ontspringt aan de absolute waarde van het Gelaat<br />

van de Ander. Het Gelaat overstijgt alle culturen en talen, het<br />

doet een appèl op het Ik, sterker nog het eist een oneindige<br />

verantwoordelijkheid om altijd voor die Ander te zorgen.<br />

Jouw leven is zijn-door-de-Ander. Of zoals Huub Oosterhuis<br />

het verwoordde: “Jij die mij ik maakt”. De Ander kan en mag<br />

door mij – de banken, in deze context - niet gebruikt worden<br />

voor eigen doeleinden en is nooit ongewild te integreren<br />

voor mijn eigen doeleinden. Dit gaat hiermee veel verder dan<br />

de bancaire zorgplicht. Mijn brood is een materiële kwestie.<br />

Maar de honger van de Ander is mijn spiritualiteit.”<br />

Martin Heidegger: “Banken maken een terugtrekkende beweging<br />

in dit kader. Veel bankmedewerkers worden ontslagen<br />

en kantoren worden gesloten. Dichtbij – een belangrijke<br />

waarde van de Rabobank – met echt contact is niet meer haalbaar.<br />

Bestaan is verstaan. Maar dit ‘Verstehen’, een diep oorspronkelijk<br />

begrijpen, invoelen, is onmogelijk door de terugtrekking.<br />

Het Gelaat van de Ander, de klant, is onzichtbaar geworden.<br />

Hoe willen banken afgestemd zijn als ze het contact<br />

met de leer van het leven verliezen? Verstaan betekent voor<br />

banken bestaan(srecht).” n<br />

42 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

AMBASSADEURS<br />

KEES KLOMP:<br />

“NIEUWE GENERATIE IS<br />

NADRUKKELIJK UIT OP<br />

MAATSCHAPPELIJKE<br />

VERANDERING.”<br />

44 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

AMBASSADEURS<br />

Ambassadeurs over waarde(n) in de financiële sector<br />

Nieuw financieel<br />

model is essentieel<br />

TEKST KEES KLOMP<br />

Het New Financial Magazine<br />

stelt in iedere editie een Ambassadeur<br />

een aantal vragen<br />

over de waarde(n) van de financiële<br />

sector. Wat gaat goed, wat<br />

kan beter en hoe verhogen we<br />

de niet-financiële waarde van de<br />

sector? Ditmaal Kees Klomp,<br />

Karmanomics.<br />

Hoe ziet de dienstverlening in de financiële<br />

dienstverlening er idealiter uit?<br />

Volstaat aanpassing van het bestaande<br />

model of zullen er nieuwe modellen<br />

moeten worden ontwikkeld?<br />

Ik geloof dat een nieuw model essentieel<br />

is. Dit omdat er een fundamentele<br />

systeemfout in het huidige systeem zit.<br />

Omdat we nu louter monetaire waarde<br />

als écht beschouwen, worden bedrijven<br />

gestimuleerd om sociaal en/of ecologisch<br />

de kantjes ervan af te lopen. Matschappelijke<br />

waarde gaat immers ten<br />

koste van het financiële resultaat.<br />

Wat zouden de kernwaarden zijn van<br />

een aangepast of nieuw model? Zien<br />

we ze voldoende terug in de sector? En<br />

welke stappen zijn eventueel nodig om<br />

deze kernwaarden beter te verankeren?<br />

Holistische waarde. De erkenning van<br />

persoonlijke waarde (welbevinden)<br />

en maatschappelijke waarde (welzijn)<br />

naast monetaire waarde (welvaart). Als<br />

een drietal gelijkwaardige bouwstenen<br />

van een gezonde economie. Het prille<br />

begin van verbreding van het bestaande<br />

waarde-paradigma is er ondertussen.<br />

Maar het probleem van dit begin<br />

is dat bedrijven wel breder worden bekeken<br />

qua waarde, maar dat deze bredere<br />

waarde nog steeds wordt teruggerekend<br />

naar geld. De perverse prikkel<br />

blijft daarmee hetzelfde.<br />

De reputatie van de financiële sector is<br />

nog altijd niet best. Welke boodschap<br />

zou je de sector willen meegeven om de<br />

“WELBEVINDEN, WELZIJN<br />

EN WELVAART ALS<br />

GELIJKWAARDIGE<br />

BOUWSTENEN VAN EEN<br />

GEZONDE ECONOMIE”<br />

reputatie te verbeteren? In hoeverre is<br />

het belangrijk dat de focus nog meer<br />

komt te liggen op waarden voor mens<br />

en samenleving in plaats van financiële<br />

waarde voor het bedrijf?<br />

Ga terug naar de toekomst. De financiële<br />

wereld is van origine een nuts-domein.<br />

Geld is tot een doel op zich geworden<br />

en het verdienen van geld met<br />

geld is een autonome economie geworden;<br />

maar geld is oorspronkelijk een<br />

ruilmiddel. Dat bewustzijn moet weer<br />

leidend worden.<br />

Er worden binnen de financiële sector<br />

ook initiatieven ontwikkeld die van betekenis<br />

zijn voor de samenleving. Kun<br />

je één of twee initiatieven noemen die<br />

jij waardeert en/of in het zonnetje wilt<br />

zetten.<br />

Ik vind de Schaal van Betekenis (zie kader,<br />

red) een mooi initiatief. Een poging<br />

om te kijken of de waarde van bedrijven<br />

op een fundamenteel andere wijze kan<br />

worden uitgedrukt dan in geld/monetaire<br />

termen. En daarnaast vind ik ook<br />

dat Triodos Bank niet onvermeld mag<br />

blijven. We zijn ze bijna gaan beschouwen<br />

als een gewoon onderdeel van de<br />

bancaire wereld, maar hun doen en<br />

laten is natuurlijk wel fundamenteel<br />

maatschappelijk gericht. Ik vind dat ze<br />

de credits verdienen voor een beweging<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 45

AMBASSADEURS<br />

waarbij steeds meer conventionele banken<br />

de beweging richting maatschappelijke<br />

meerwaarde maken.<br />

Een richting die door steeds meer<br />

mensen en bedrijven wordt omarmd,<br />

is de betekeniseconomie. Welke mogelijkheden<br />

zie je voor de financiële<br />

sector om hier (meer) invulling aan te<br />

geven?<br />

Ik geloof heilig in de Betekeniseconomie<br />

en een belangrijke rol voor de financiële<br />

wereld, want ook in betekenisvolle<br />

bedrijven speelt geld een belangrijke<br />

rol. De financiële wereld kan en<br />

zal een hoofdrol moeten spelen in het<br />

innoveren/verbreden van het waardeparadigma.<br />

Welke boodschap zou je de top van de financiële<br />

sector willen meegeven?<br />

Vergeet de markt. Vergeet de spreadsheet<br />

realiteit. Stap in de echte wereld<br />

en de echte economie. Denk niet alleen<br />

in geld, maar in waarde. De toekomst<br />

is niet aan welvaart, maar aan de gelijkwaardige<br />

combinatie van welvaart,<br />

welbevinden en welzijn; de integratie<br />

van het zakelijke, persoonlijke en maatschappelijke<br />

domein.<br />

Scale of Significance in de praktijk<br />

“GELD IS OORSPRONKELIJK<br />

EEN RUILMIDDEL EN DAT<br />

BEWUSTZIJN MOET WEER<br />

LEIDEND WORDEN”<br />

Wat draag je zelf bij aan een betere financiële<br />

sector?<br />

Ik ben vanuit SMO actief in het gestalte<br />

geven van een breder waarde begrip<br />

en het ontwikkelen van de Betekeniseconomie.<br />

Dat doen we middels allerlei<br />

projecten, programma’s en onderzoeken.<br />

Stichting New Financial Forum organiseert samen met Manifesto op 9 april<br />

20<strong>19</strong> in Amsterdam een interactieve bijeenkomst over het fenomeen Scale of Significance.<br />

Omdat een balans louter de financiële situatie van organisaties laat<br />

zien, terwijl de rol van geld op dit moment verandert van doel naar middel.<br />

Om maatschappelijke relevantie, sociale impact en ecologisch vermogen te vergaren.<br />

Waarden waar bedrijven meer en meer op worden beoordeeld. Maar hoe<br />

maakt je ze zichtbaar?<br />

De Scale of Significance is een initiatief van Erik Friedeberg van coöperatie<br />

Manifesto, een accountant die niet de cijfers maar de mens centraal stelt. Friedeberg<br />

bedacht de schaal om de waarde van duurzaam en circulair ondernemen<br />

zichtbaar te maken. De schaal van betekenis slaan inmiddels ook internationaal<br />

aan. Onder meer Kate Raworth (Donut Economie) heeft zich gecommitteerd<br />

om deze schaal internationaal op de agenda te zetten.<br />

Friedeberg roept op het gesprek aan te gaan over de consequenties van het<br />

werken met deze nieuwe waarden. Doe je mee? Op 9 april 20<strong>19</strong> praten Friedeberg<br />

en Willem Vreeswijk (NFF/VVP) u bij Manifesto in Amsterdam bij over<br />

de ontwikkeling van dit nieuwe instrument. Meer informatie en aanmelden:<br />

www.newfinancialforum.nl.<br />

Kees Klomp<br />

Kees Klomp (<strong>19</strong>68) was bijna vijftien<br />

jaar werkzaam als marketingadviseur<br />

bij BBDO, Y&R en TBWA. In<br />

2006 gooide hij het roer om en besloot<br />

om zijn kennis en kunde op<br />

het gebied van business development<br />

alleen nog te gebruiken om de<br />

wereld te verbeteren. Daarbij maakt<br />

hij gebruik van zijn boeddhistische<br />

levensbeschouwing als actieve inspiratiebron.<br />

Zijn bedrijf heet Karmanomics.<br />

Kees is hartstochtelijk voorvechter<br />

van de Betekeniseconomie en<br />

maatschappelijk betekenisvol ondernemen<br />

in Nederland. Hij geeft<br />

zijn passie gestalte als consultant,<br />

mentor, spreker, content-maker en<br />

ondernemer.<br />

Hij schreef vijf boeken. Vorig<br />

jaar verscheen Pioniers van de nieuwe<br />

welvaart, een zoektocht naar de dilemma’s<br />

en drijfveren van betekenisvolle ondernemers.<br />

Dit boek schreef hij met<br />

Nadine Maarhuis. De afgelopen jaren<br />

hielp hij veel ondernemers met<br />

het (uit)bouwen van hun betekenisvolle<br />

bedrijven; dit zowel in de hoedanigheid<br />

als adviseur als in de hoedanigheid<br />

als mentor. Kees is initiatiefnemer<br />

van het content-platform<br />

Purpose People Planet, neemt onder<br />

meer zitting in de Raad van Inspiratie<br />

van Manifesto en is sinds vorig<br />

jaar directeur van SMO, de zakelijkmaatschappelijke<br />

denktank van de<br />

Erasmus Universiteit.<br />

Wat is de belangrijkste les die je in het<br />

afgelopen jaar hebt geleerd?<br />

Het belang van onderwijs. SMO is onderdeel<br />

van de Erasmus Universiteit<br />

Rotterdam, en dus kom ik elke dag in<br />

aanraking met de nieuwe generatie en<br />

hun lesmateriaal. Ik zie met mijn eigen<br />

ogen hoé nadrukkelijk deze nieuwe generatie<br />

uit is op maatschappelijke verandering;<br />

hoe de Betekeniseconomie<br />

leeft. En ik zie dat deze kids hongeren<br />

naar een ander, breder economisch besef<br />

in hun curricula. We moeten nog<br />

veel meer praktijkvoorbeelden van betekenisvol<br />

ondernemerschap een plek<br />

geven in het onderwijs. Zodat de professionals<br />

van de nabije toekomst ziet<br />

dat het al anders kan! n<br />

46 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

V.l.n.r.: Maarten van der Schaaf, Lars<br />

Veraart, Hannes Lorenzen, Maarten Roels,<br />

Sjoerd Wartena en Li An Phoa.<br />

Met ALPA krijgt de<br />

wereld weer toekomst<br />

“Biologische diversiteit is één<br />

grote drukte: het zoemt, beweegt,<br />

vliegt, kruipt, springt,<br />

zweeft en krioelt, maar het uitsterven<br />

gaat geluidloos en het<br />

heeft alleen onze stem. Door<br />

agro-ecologische boeren een<br />

toekomst te bieden, geven we<br />

onze kinderen weer een toekomst.”<br />

TEKST WILLEM VREESWIJK<br />

Dit zei Lars Veraart bij de lancering<br />

in Schipluiden van ALPA<br />

(Access to Land for Agroecology).<br />

Met de oprichting van<br />

ALPA werkt hij samen met<br />

kleine boeren actief aan het behoud<br />

van eerlijke voedsel- en landbouwmethodes<br />

in Roemenië. Doel is landbouwgrond<br />

en boerderijen te verwerven en<br />

deze te pachten aan agro-ecologische<br />

boeren. Zo werkt ALPA mee aan duurzame<br />

en lokale voedselsystemen voor<br />

gezonde mensen op een gezonde aarde.<br />

ALPA is op zoek naar ondersteuning<br />

op het gebied van financiën, kennis en<br />

werkkracht.<br />

‘STOP!’ ZEGGEN<br />

Vier jaar geleden maakte Veraart een<br />

bewuste keuze om ‘Stop!’ te zeggen tegen<br />

een goed betaalde carrière als dierenarts<br />

op het Franse platteland. Hij<br />

besloot om niet langer een landbouwsysteem<br />

te dienen waar alles draait<br />

om geld, maar begon, samen met zijn<br />

vrouw Robin, ‘ja!’ te zeggen tegen de<br />

echte waarde van mens en natuur. Ze<br />

zochten een stuk grond om hun eigen<br />

dromen waar te maken. Toen ze in<br />

Transsylvanië rondtrokken, waren ze<br />

diep geraakt door de enorme diversiteit.<br />

Twee maanden later begonnen ze<br />

aan hun boeren bestaan. “De biodiver-<br />

48 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

BEWUST LEIDERSCHAP<br />

siteit in Europa is in snel tempo aan het<br />

verdwijnen. Wat we in de rest van Europa<br />

zijn kwijtgeraakt, is er in grote delen<br />

van Roemenië nu nog wel. Het is uniek,<br />

belangrijk en kwetsbaar, maar het verdwijnt<br />

ook in rap tempo. De landbouwgrond<br />

is er nog altijd het goedkoopst én<br />

het vruchtbaarst van heel Europa. Dit<br />

trekt uiteraard speculanten aan. Land<br />

wordt massaal opgekocht en het rendement<br />

is hoog. De prijzen van de grond<br />

zijn de laatste vijftien jaar in Roemenië<br />

met maar liefst 1600 procent gestegen.<br />

Nu zijn nog 99 procent van de landbouwbedrijven<br />

kleinschalig, maar minder<br />

dan 1 procent van de boeren bezit<br />

al meer dan 50 procent van de grond.<br />

En dit percentage neemt snel verder<br />

toe. Er is in Roemenië simpelweg sprake<br />

van landroof. Als de kleine boeren<br />

zich niet organiseren, als we ze niet ondersteunen,<br />

verdwijnt het volledig.”<br />

“Doel is een wezenlijke bijdrage leveren<br />

aan een duurzame voedselvoorziening<br />

in Europa. Naast kennis van<br />

allerlei organisaties en experts op verschillende<br />

vakgebieden is uiteraard<br />

ook geld nodig. Geld om expertise te<br />

kunnen betrekken, om de vereniging<br />

van kleinschalige boeren goed te laten<br />

functioneren en om uit naam van alle<br />

shareholders de eerste ALPA-boerderij<br />

aan te schaffen. In 20<strong>19</strong> is hiervoor<br />

zo’n 40.000 euro nodig. De boerderij is<br />

overigens al gevonden. Het is de biologisch<br />

gecertificeerde Topa Family Farm<br />

in Transsylvanië. Als we dergelijke agroecologische<br />

boerenbedrijven een toekomst<br />

geven, geven we onze kinderen<br />

ook een toekomst. Dit is het antwoord<br />

op hoe we in 2050 negen miljard monden<br />

moeten voeden.”<br />

VERANDERING<br />

Groot voorbeeld voor Veraart is Terre<br />

de Liens, opgericht door Sjoerd Wartena,<br />

die aanwezig was bij de lancering.<br />

Wartena kon niet genoeg benadrukken<br />

hoe belangrijk het initiatief van Veraart<br />

is. “Uit ervaring weet ik hoe sterk<br />

de krachten zijn om het boerenbestaan<br />

te vernietigen. Alleen al in Frankrijk<br />

zijn tienduizenden mensen die graag<br />

een kleinschalige boerderij willen beginnen,<br />

maar de politiek verhindert<br />

dit. Alleen grootbedrijven komen in<br />

aanmerking voor subsidie. Verandering<br />

komt niet van de politiek. Verandering<br />

komt vanuit mensen die opstaan.”<br />

Wartena was succesvol met de oprichting<br />

van een commanditaire investeringsgroep.<br />

“Inmiddels hebben we<br />

80 miljoen euro in kas. Een aandeel<br />

kost 100 euro en ruim 25.000 mensen<br />

doen al mee. We geven jaarlijks advies<br />

aan zo’n 1500 boeren. Niet eenvoudig,<br />

want er komt veel bij kijken. Zonder<br />

een boerderij en materialen heeft een<br />

boer niets aan land. Daarnaast zijn er<br />

mensen met kennis nodig die zich willen<br />

verbinden aan je organisatie. Geld<br />

is noodzakelijk om dit voor elkaar te<br />

brengen, maar alleen met geld kom je<br />

er niet. Het succes van de investeringsgroep<br />

houdt ook in dat er nu wel naar<br />

ons geluisterd wordt, ook in Brussel.”<br />

KLEINSCHALIGE LANDBOUW<br />

Wartena maakte duidelijk waarom een<br />

investering in ALPA zo belangrijk is.<br />

“Kleinschalige landbouw komt relatief<br />

nog veel voor in Roemenië en we kunnen<br />

het tij er nog keren. Dat is van belang<br />

voor iedereen, voor heel Europa,<br />

voor de hele wereld. Kleinschalige landbouw<br />

is namelijk economisch elastischer,<br />

veelzijdiger en natuurvriendelijker.<br />

De opbrengst is groter, het zorgt<br />

voor meer werk en mensen werken en<br />

leven in een socialere omgeving. Dat<br />

kleinschalige landbouw grote steden<br />

niet kan voeden, is pertinent onwaar,<br />

een drogreden. Bovendien levert deze<br />

vorm van voedselproductie een bijdrage<br />

aan het verminderen van de klimaatzorgen.<br />

Veertig procent van de huidige<br />

ALPA<br />

wereldbevolking is direct gediend met<br />

kleinschalige landbouw en 60 procent<br />

indirect. Een initiatief als ALPA dient<br />

ondersteund te worden. Door krachtenbundeling<br />

krijgen de kleine boeren een<br />

stem en kunnen ze zich wapenen tegen<br />

speculatie en landroof. Het succes van<br />

Terre de Liens laat zien dat het mogelijk<br />

is. Een investering in ALPA is een investering<br />

in onze toekomst.”<br />

Diezelfde avond werd toevallig de<br />

Nederlandse Ambassadeur in Roemenië<br />

geïnterviewd voor Radio 1. Zij zei<br />

veel goede dingen over de stand van<br />

zaken in Roemenië, maar benadrukte<br />

ook dat Roemenië heel interessant is<br />

voor Nederlandse investeerders, juist<br />

“omdat de grond er zo goedkoop is”.<br />

Het benadrukt hoe eendimensionaal<br />

de kijk op het leven is geworden. Waar<br />

niet aan verdiend kan worden, heeft<br />

geen waarde meer. Maar met zo’n visie<br />

zijn ook liefde en compassie niets meer<br />

waard. Hoogste tijd om wel voor waarden<br />

te kiezen die ook van waarde zijn<br />

voor toekomstige generaties.”<br />

VIJVERSCHIE<br />

Andere sprekers bij de lancering van<br />

ALPA waren emeritus hoogleraar Jan<br />

Douwe van der Ploeg, Hannes Lorenzen<br />

(senior adviseur van de Commissie<br />

Landbouw en Plattelandsontwikkeling<br />

van het Europees Parlement) en Maarten<br />

Roels (medeoprichter Terre-en-vue). Begeleiding<br />

en organisatie was in handen van<br />

Li An Phoa (Drinkable Rivers) en journalist<br />

Maarten van der Schaaf. Architect Jamie<br />

van Lede stelde zijn locatie De Vijverschie<br />

in Schipluiden beschikbaar voor de<br />

bijeenkomst. De bijeenkomst werd mede<br />

mogelijk gemaakt door de stichting New<br />

Financial Forum. n<br />

Meer informatie over ALPA, ook over de investeringsmogelijkheden:<br />

Lars Veraart, www.provisiontransylvania.com,<br />

e-mail: larsveraart@hotmail.com, telefoon: 0040-7255741<strong>19</strong>.<br />

Zie ook het interview dat eerder verscheen in het New Financial Magazine:<br />

newfinancialmagazine.nl/e-zine/2016/18/files/14.html<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 49

LICHT<br />

“HET MOOISTE<br />

AAN MIJN WERK IN<br />

DE FINANCIËLE SECTOR:<br />

MENSEN BEGELEIDEN IN<br />

VERANDERPROCESSEN”<br />

De taurus op<br />

het kantoor van<br />

Chris Das.<br />

50 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

LICHT<br />

In deze rubriek gaan we op zoek naar het licht in de financiële sector.<br />

We bevragen een financieel dienstverlener over zijn spiritualiteit,<br />

zijn innerlijke reis, zijn inspiratiebronnen en hoe zijn licht zijn werk<br />

inspireert. Deze keer Chris Das van Taurus Financiële Belevingen.<br />

Wordt je ziel geraakt,<br />

kom in beweging<br />

TEKST SILVIA JANSSEN | BEELD ILONA TEUNISSEN<br />

Chris Das is vol vertrouwen in<br />

wat het leven hem biedt. Hij<br />

is eigenaar van Taurus Financiële<br />

Belevingen en deelnemer<br />

van Light & Diner, een waardenvolle<br />

ontmoetingsplek voor financieel<br />

dienstverleners (zie kader). Chris<br />

is kalm, loyaal en vastberaden als een<br />

stier. Zijn invoelend vermogen is de levensbron<br />

van zijn adviesvak. Vertrouwend<br />

op wat komt.<br />

INNERLIJKE RUST<br />

Volgens Chris heeft iedereen het licht<br />

in zich, maar bepaal jezelf of je er wel<br />

of niet naar wilt kijken. De vraag is: wil<br />

je naar je licht, liefde en warmte kijken<br />

of swipe je het weg? Het gaat om de<br />

verbinding met boven, met de kosmos,<br />

met alles wat is. In de kern gaat het om<br />

de terugkeer naar inner peace en dat doe<br />

je door je eigen bagage op te ruimen.<br />

OP REIS<br />

De reis naar China samen met zijn levenspartner<br />

Gisela was het startpunt<br />

van zijn spirituele reis. Met familieopstellingen,<br />

waar hij in eerste instantie<br />

erg aan moest wennen, dook hij dieper<br />

in zijn innerlijk. Hij werd bewust dat<br />

hij iedereen aan het pleasen was behalve<br />

zichzelf. Vanaf dat moment werd hij een<br />

ander mens. Ze volgden opleidingen en<br />

gingen zelf familieopstellingen begeleiden.<br />

Zijn ademtherapeut bezoekt hij regelmatig.<br />

De ontmoeting met coach en<br />

inspirator Ivo Valkenburg maakte het<br />

voor hem mogelijk om zijn spiritualiteit<br />

te integreren in zijn werk. Inspirerend<br />

waren voor hem met name het life<br />

planning programma Pure life (een adviesmethodiek<br />

ontwikkeld door Ivo Valkenburg<br />

en omarmd door Allianz) en<br />

Ho’oponopono (een oeroude Hawaïaanse<br />

reinigingsmethode, die in 2007 door<br />

Ivo en Willem Vreeswijk werd gepresenteerd<br />

aan de financiële sector).<br />

REINIGEN<br />

Het reinigen past hij ook toe in zijn advieskantoor.<br />

Iedere dag reinigt hij zijn<br />

omgeving door het energetisch ‘cleanen’<br />

van klanten, dossiers en kantoor.<br />

Iedere dag, als hij het kantoor verlaat,<br />

zet hij een mp3’tje aan met intenties<br />

volgens het Ho’oponopono-reinigingsproces.<br />

Chris verwelkomt iedere klant in het<br />

vertrouwen dat het door het universum<br />

zo gewild is. Het mooie is hij de klanten<br />

heeft gekregen die bij hem passen, en<br />

andersom. Zijn klanten groeien nu met<br />

hem mee. Het is de wet van de aantrekkingskracht:<br />

je trekt aan wat je bent.<br />

Op vrijdag is het kantoor gesloten. Dan<br />

is het tijd voor ademcoaching en familieopstellingen.<br />

En juist deze keuze<br />

is vaak weer een aanknopingspunt<br />

in het adviesgesprek met zijn klanten.<br />

Een adviesgesprek start hij graag met<br />

de vraag ‘wie ben jij?’ En vooraf maakt<br />

hij het dossier eigen door het in te voelen.<br />

“Zo voel ik waar je de klant die dag<br />

mee kunt helpen. Of het nu een financial<br />

life plan, een verzekering of een opstelling<br />

is. Dit is het mooiste aan mijn<br />

werk in de financiële sector: mensen<br />

begeleiden in veranderprocessen”, aldus<br />

Chris. “Mijn credo: als je ziel wordt<br />

geraakt, kom dan in beweging.” n<br />

LIGHT & DINER<br />

De rubriek Licht is ontstaan vanuit<br />

Light & Diner; een ontmoetingsplek<br />

voor financieel dienstverleners waar<br />

het veilig is en waar je elkaar inspireert<br />

om de sector mooier te maken,<br />

zonder dat geld een rol speelt. Meer<br />

informatie over dit platform: Silvia<br />

Janssen (Onkar Compliance): info@<br />

onkar-compliance.nl. Zij verzorgt<br />

deze rubriek Licht in de wens om<br />

het licht (in de financiële sector)<br />

zichtbaar te maken.<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 51

AMBASSADEURS<br />

Ambassadeurs van het<br />

• Dick-Jan Abbringh | Purpose<br />

Newfinancialforum.nl/dick-jan-abbringh<br />

• Roy van den Anker | MultiSafe<br />

Newfinancialforum.nl/roy-van-den-anker<br />

• Martin van Arendonk | Univé<br />

Newfinancialforum.nl/martin-van-arendonk<br />

• Bjørn Aris | Return on People<br />

Newfinancialforum.nl/bjorn-aris<br />

• Armand Baas Becking | DELA<br />

Newfinancialforum.nl/armand-baas-becking<br />

• Jeroen Bais | Next Step Factory<br />

Newfinancialforum.nl/jeroen-bais<br />

• Ferdinand Bakker | Schouten Zekerheid<br />

Newfinancialforum.nl/ferdinand-bakker<br />

• Pieter van den Ban | Univé<br />

Newfinancialforum.nl/pieter-van-den-ban<br />

• Jelle Bartels | Next Step Factory<br />

Newfinancialforum.nl/jelle-bartels<br />

• Ewald Bary | Lindenhaeghe<br />

Newfinancialforum.nl/ewald-bary<br />

• Ron Bavelaar | Yarden<br />

Newfinancialforum.nl/ron-bavelaar<br />

• Lambert Becks | Qees<br />

Newfinancialforum.nl/lambert-becks<br />

• Robin van Beem | Polis Advocaten<br />

Newfinancialforum.nl/robin-van-beem<br />

• Johanneke Behrend | AEGON<br />

Newfinancialforum.nl/johanneke-behrend<br />

• Ted van den Bergh | Triodos Foundation<br />

Newfinancialforum.nl/ted-van-den-bergh<br />

• Toon Berendsen | VVP<br />

Newfinancialforum.nl/toon-berendsen<br />

• Egbert Berkhoff | NNEK<br />

Newfinancialforum.nl/egbert-berkhoff<br />

• Joke Bijleveld | Achmea Academy<br />

Newfinancialforum.nl/joke-bijleveld<br />

• Ria Blok-Leenheer | Zwitserleven<br />

Newfinancialforum.nl/ria-blok-leenheer<br />

• Olette Bollen | Connect4Value<br />

Newfinancialforum.nl/olette-bollen<br />

• Thom Boot | Thomorrow LifePlanning<br />

Newfinancialforum.nl/thom-boot<br />

• Yvonne Bouman | Florijn College<br />

Newfinancialforum.nl/yvonne-bouman<br />

• Jules Brader | De Goudse<br />

Newfinancialforum.nl/jules-brader<br />

• Nanda Bramer | MY Organization<br />

Newfinancialforum.nl/nanda-bramer<br />

• Michiel Brandt | SVC Brandt Advies<br />

Newfinancialforum.nl/michiel-brandt<br />

• Wendy Broek / BSB<br />

New Financial Forum/wendy-broek<br />

• Arno Brons | Avéro Achmea, Voorzie<br />

Newfinancialforum.nl/arno-brons<br />

• Mark de Bruijn | Obvion<br />

Newfinancialforum.nl/mark-de-bruijn<br />

• Wilma de Bruijn | Eurapco<br />

Newfinancialforum.nl/wilma-de-bruijn<br />

• Christel van Capelleveen / a.s.r.<br />

Newfinancialforum.nl/christel-van-capelleveen<br />

• Urjan Claassen | Quilify<br />

Newfinancialforum.nl/urjan-claassen<br />

• Klaas Coolen | Coolen Expertise<br />

Newfinancialforum.nl/klaas-coolen<br />

• Marcel Coopman | Next Step Factory<br />

Newfinancialforum.nl/marcel-coopman<br />

• Kim Cramer | Emotone<br />

Newfinancialforum.nl/kim-cramer<br />

• Gijs Dalen Meurs / Eyevestor.com<br />

newfinancialforum.nl/gijs-dalen-meurs<br />

• Ralph van Dam | Centraal Beheer Achmea<br />

Newfinancialforum.nl/ralph-van-dam<br />

• Gary Damen | Paradigma Groep<br />

Newfinancialforum.nl/gary-damen<br />

• Petrosjan Damen | Sintering<br />

Newfinancialforum.nl/petrosjan-damen<br />

• Chris Das | Taurus Financiële Belevingen<br />

Newfinancialforum.nl/chris-Das<br />

• Douwe Dijkstra<br />

Newfinancialforum.nl/douwe-dijkstra<br />

• Jan Donselaar | DMA<br />

Newfinancialforum.nl/jan-donselaar<br />

• Frank van den Dungen Bille<br />

Newfinancialforum.nl/frank-van-den-dungen<br />

• Peter Dussel | Figlo<br />

Newfinancialforum.nl/peter-dussel<br />

• Wilko Emmens | Allianz Nederland<br />

Newfinancialforum.nl/wilko-emmens<br />

• Madelon Engels | Beyond Marketing<br />

Newfinancialforum.nl/Madelon-engels<br />

• Patrick Eppink | Turner<br />

Newfinancialforum.nl/patrick-eppink<br />

• Jolanda Franken | Obvion<br />

Newfinancialforum.nl/jolanda-franken<br />

• Erik Friedeberg | Manifesto<br />

Newfinancialforum.nl/erik-friedeberg<br />

• Indra Frishert | Dazure<br />

Newfinancialforum.nl/indra-frishert<br />

• Nancy Gaertner | Schouten Zekerheid<br />

Newfinancialforum.nl/nancy-gaertner<br />

• Karin van Geelen | Yellow communicatie<br />

Newfinancialforum.nl/karin-van-geelen<br />

• Steven Geldof | Inspirerende Hutspot<br />

Newfinancialforum.nl/steven-geldof<br />

• Annemarie Gerritsma | GAPP<br />

Newfinancialforum.nl/annemarie-gerritsma<br />

• Jacky van de Goor | Legende<br />

Newfinancialforum.nl/jacky-van-de-goor<br />

• Peter van Geijtenbeek | Turien & Co<br />

Newfinancialforum.nl/peter-van-geijtenbeek<br />

• Claudia Goossen | AEGON<br />

Newfinancialforum.nl/claudia-goossen<br />

• Frank Jan de Graaf | Hogeschool van Amsterdam<br />

Newfinancialforum.nl/frank-jan-de-graaf<br />

• René de Haan | acht!<br />

Newfinancialforum.nl/rene-de-haan<br />

• Jeanette Hadderingh | NIBE SVV<br />

Newfinancialforum.nl/jeanette-hadderingh<br />

• Roger Hagen / Rebels in Finance<br />

Newfinancialforum.nl/roger-hagen<br />

• Arjan Hakkennes | Arag<br />

Newfinancialforum.nl/arie-hakkennes<br />

• Jan Hamburger | Turien & Co<br />

Newfinancialforum.nl/jan-hamburger<br />

• Aloys Harmsen | Pensioen Support Nederland<br />

Newfinancialforum.nl/aloys-harmsen<br />

• Kees Haverkamp | Newest Industry<br />

Newfinancialforum.nl/kees-haverkamp<br />

• Maurice van den Hemel | All-Insure<br />

Newfinancialforum.nl/maurice-van-den-hemel<br />

• Marco Hoekstra<br />

Newfinancialforum.nl/marco-hoekstra<br />

• Liesbeth Hogervorst | Energizer<br />

Newfinancialforum.nl/liesbeth-hogervorst<br />

• Jack Hommel | Centraal Beheer Achmea<br />

Newfinancialforum.nl/jack-hommel<br />

• Ton van Hooft | Kompas Financiën<br />

Newfinancialforum.nl/ton-van-hooft<br />

• Fred Huibers / Hogeschool van Amsterdam<br />

New Financial Forum/fred-huibers<br />

• Gerard Hulsman | docent wiskunde en economie<br />

Newfinancialforum.nl/gerard-hulsman<br />

• Arno Groot Koerkamp | Future of Finance<br />

Newfinancialforum.nl/arno-groot-koerkamp<br />

• Sylvia Janssen | Onkar Compliance<br />

Newfinancialforum.nl/sylvia-janssen<br />

• Jelle Jansons | Nationale-Nederlanden<br />

Newfinancialforum.nl/jelle-jansons<br />

• Jorad Jongeneel | AEGON<br />

Newfinancialforum.nl/jorad-jongeneel<br />

• Femke de Jong<br />

Newfinancialforum.nl/femke-de-jong<br />

• Gert de Jong / Hogeschool van Amsterdam<br />

New Financial Forum/gert-de-jong<br />

• Mark Jordens | Edmond Halley<br />

Newfinancialforum.nl/mark-jordens<br />

• Antoinette Kalkman | FlexFront<br />

Newfinancialforum.nl/antoinette-kalkman<br />

• Roland van Kemenade | Verberkmoes<br />

Newfinancialforum.nl/roland-van-kemenade<br />

• Ron van Kesteren | Stv<br />

Newfinancialforum.nl/ron-van-kesteren<br />

• Zairah Khan | Blue02<br />

Newfinancialforum.nl/zairah-khan<br />

• Jan Willem Kirpestein | Spirit, Heart & Mind Corpus<br />

Newfinancialforum.nl/jan-willem-kirpestein<br />

• Pepijn van Kleef | MoneyView Research<br />

Newfinancialforum.nl/pepijn-van-kleef<br />

• Kees Klomp | Karmanomics<br />

Newfinancialforum.nl/kees-klomp<br />

• Wibo Koole | Create2connect<br />

Newfinancialforum.nl/wibo-koole<br />

• Theo Kocken | Cardano Group<br />

Newfinancialforum.nl/theo-kocken<br />

• Alexander Koene | BR-ND<br />

Newfinancialforum.nl/alexander-koene<br />

• Erna Knipscheer | Lifebalance4u<br />

Newfinancialforum.nl/erna-knipscheer<br />

• Wiro Kuipers | Zin in de Zaak<br />

Newfinancialforum.nl/wiro-kuipers<br />

54 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>19</strong>

AMBASSADEURS<br />

New Financial Forum<br />

• Sjoerd Laarberg | Allianz Nederland<br />

Newfinancialforum.nl/sjoerd-laarberg<br />

• Denise Land | Financial life planner<br />

Newfinancialforum.nl/denise-land<br />

• Michel van Leeuwen | Flanderijn<br />

Newfinancialforum.nl/michel-van-leeuwen<br />

• Peter Paul Leutscher | RedZebra Group<br />

Newfinancialforum.nl/peter-paul-leutscher<br />

• Wouter van Leusen / Stan&Wende<br />

New Financial Forum/wouter-van-leusen<br />

• Joke Lodewijk | Urban Knowmads<br />

Newfinancialforum.nl/joke-lodewijk<br />

• Nicolette Loonen | Fidet Finance Professionals<br />

Newfinancialforum.nl/nicolette-loonen<br />

• Michael Mackaaij | Verne Business Excellence<br />

Newfinancialforum.nl/michael-mackaaij<br />

• Thom Mallant | Allianz Nederland<br />

Newfinancialforum.nl/thom-mallanT<br />

• Gilbert Mattu | a.s.r.<br />

Newfinancialforum.nl/gilbert-mattu<br />

• Hubrien Meijaard | Hubrien financieel advies 2.0<br />

Newfinancialforum.nl/hubrien-meijaard<br />

• Patrick Meijn | Allianz<br />

Newfinancialforum.nl/patrick-meijn<br />

• Richard Meinders | SVC Groep<br />

Newfinancialforum.nl/richard-meinders<br />

• Hans Ludo van Mierlo<br />

Newfinancialforum.nl/hans-ludo-van-mierlo<br />

• Constant Moolenaar | Rabobank<br />

Newfinancialforum.nl/constant-moolenaar<br />

• Marc de Moor / Sandstreet Consultants<br />

Newfinancialforum.nl/marc-de-moor<br />

• Kaj Morel / De Zaak van Betekenis<br />

Newfinancialforum.nl/kaj-morel<br />

• Saskia van Muijsenberg | BiomimicryNL<br />

Newfinancialforum.nl/saskia-van-den-muijsenberg<br />

• Natasja Naron | Garbriël Financiële Bescherming<br />

Newfinancialforum.nl/natasja-naron<br />

• Ton Nijenhuis | Tonsultancy<br />

Newfinancialforum.nl/ton-nijenhuis<br />

• Arjan Nollen | Delta Lloyd<br />

Newfinancialforum.nl/arjan-nollen<br />

• Harrie-Jan van Nunen | De Financiële Makelaar<br />

Newfinancialforum.nl/harrie-jan-van-nunen<br />

• Jurjen Oosterbaan Martinius | Bureau DFO<br />

Newfinancialforum.nl/jurjen-oosterbaan<br />

• Thera van Osch | OQ consulting<br />

Newfinancialforum.nl/thera-van-osch<br />

• Jeroen Oversteegen | Nationale Hypotheekbond<br />

Newfinancialforum.nl/jeroen-oversteegen<br />

• Monique Pereij / meerbewust<br />

Newfinancialforum.nl/monique-pereij<br />

• Inge Philippart | AEGON<br />

Newfinancialforum.nl/inge-philippart<br />

• Li An Phoa | Drinkable Rivers<br />

Newfinancialforum.nl/li-an-phoa<br />

• Monique Piet | Manifesto<br />

Newfinancialforum.nl/monique-piet<br />

• Gilbert Pluym / Onderlinge ‘s-Gravenhage<br />

Newfinancialforum.nl/gilbert-pluym<br />

• Peter Post | MoneyView Research<br />

Newfinancialforum.nl/peter-post<br />

• Kathy Reinerie | Vivendi Financieel Advies<br />

Newfinancialforum.nl/kathy-reinerie<br />

• Hamid Ressang | RedZebra Group<br />

Newfinancialforum.nl/Hamid-ressang<br />

• Paul Rijns | a.s.r.<br />

Newfinancialforum.nl/paul-rijns<br />

• Tim Rijvers | DAK Intermediairscollectief<br />

Newfinancialforum.nl/tim-rijvers<br />

• Marije Romeijn | Zwitserleven<br />

Newfinancialforum.nl/marije-romeijn<br />

• Peter Ronteltap | Zwitserleven<br />

Newfinancialforum.nl/peter-ronteltap<br />

• Tamara Ronteltap / Purpose Coaching<br />

Newfinancialforum.nl/tamara-ronteltap<br />

• Katja van Roosmalen | MKB journalist<br />

Newfinancialforum.nl/katja-van-roosmalen<br />

• Rolf Rozestraten | Obvion<br />

Newfinancialforum.nl/rolf-rozestraten<br />

• Eline Rugebregt | a.s.r.<br />

Newfinancialforum.nl/eline-rugebregt<br />

• Han de Ruiter<br />

Newfinancialforum.nl/han-de-ruiter<br />

• Gerard van Santen | Inventiv<br />

Newfinancialforum.nl/gerard-van-santen<br />

• Mike Schilperoort | Lindenhaeghe<br />

Newfinancialforum.nl/mike-schilperoort<br />

• Faisal Setoe | Aegon<br />

Newfinancialforum.nl/faisal-setoe<br />

• Pauline Sibbel | Courage to move<br />

Newfinancialforum.nl/pauline-sibbel<br />

• Peggy van der Smitte | Marcel van der Smitte en Partners<br />

Newfinancialforum.nl/peggy-van-der-smitte<br />

• Ansfried Snijders | Meerwaarde en meer<br />

Newfinancialforum.nlansfried-snijders<br />

• Kyon Soons / a.s.r.<br />

Newfinancialforum.nl/kyon-soons<br />

• Patrick Steehouwer | DAK Intermediairscollectief<br />

Newfinancialforum.nl/patrick-steehouwer<br />

• Ellen Steijvers | Senvy Consulting<br />

Newfinancialforum.nl/ellen-steijvers<br />

• Pieter van Stratum | FIDIB<br />

Newfinancialforum.nl/pieter-van-stratum<br />

• René Teuwen | RTIMA<br />

Newfinancialforum.nl/rene-teuwen<br />

• Fred Toussaint | Nationale-Nederlanden<br />

Newfinancialforum.nl/fred-toussaint<br />

• Minke Tromp | Bureau voor Toegepaste Filosofie<br />

Newfinancialforum.nl/minke-tromp<br />

• Boudewijn van Uden | a.s.r.<br />

Newfinancialforum.nl/boudewijn-van-uden<br />

• Ivo Valkenburg | Valkenburg bv<br />

Newfinancialforum.nl/ivo-valkenburg<br />

• Tjibbe van der Veen | Oare Wei<br />

Newfinancialforum.nl/tjibbe-van-der-veen<br />

• Cas Verhage | Nh 1816 Verzekeringen<br />

Newfinancialforum.nl/cas-verhage<br />

• Pauline Versteegh | Create Your Future<br />

Newfinancialforum.nl/pauline-versteegh<br />

• Jan Verstegen | Eerste stap.nl<br />

Newfinancialforum.nl/jan-verstegen<br />

• Carla Verwijmeren | Centraal Beheer Achmea<br />

Newfinancialforum.nl/carla-verwijmeren<br />

• Hans Visser | Zwitserleven<br />

New financial forum.nl/hans-visser<br />

• Valentina Visser | Havelaar & Van Stolk<br />

Newfinancialforum.nl/valentina-visser<br />

• Wim Vonk | Sparkling CRM<br />

Newfinancialforum.nl/wim-vonk<br />

• Jack Vos | Luyten Adviesgroep<br />

Newfinancialforum.nl/jack-vos<br />

• Willem Vreeswijk | NFF/VVP<br />

Newfinancialforum.nl/willem-vreeswijk<br />

• Owen de Vries | Heartful Banking<br />

Newfinancialforum.nl/owen-de-vries<br />

• Michiel van Vugt / NNEK<br />

Newfinancialforum.nl/michiel-van-vugt<br />

• Petra van der Wal | Petra van der Wal Detachering<br />

Newfinancialforum.nl/petra-van-der-wal<br />

• Ruud van der Wal | Monuta<br />

Newfinancialforum.nl/ruud-van-der-wal<br />

• Ozewald Wanrooij | Neutralis<br />

Newfinancialforum.nl/ozewald-wanrooij<br />

• Judith Webber | Pure Human<br />

Newfinancialforum.nl/judith-webber<br />

• Johan Wempe / VU/FEWEB<br />

Newfinancialforum.nl/johan-wempe<br />

• Arnoud Wennekus / AOV-ZZP.nl<br />

Newfinancialforum.nl/arnoud-wennekus<br />

• Richard Weurding | Verbond van Verzekeraars<br />

Newfinancialforum.nl/richard-weurding<br />

• Angelo Wiegmans | Bedrijf Plus<br />

Newfinancialforum.nl/angelo-wiegmans<br />

• Marijn Wiersma / Arise<br />

Newfinancialforum.nl/marijn-wiersma<br />

• Enno Wiertsema | Adfiz<br />

Newfinancialforum.nl/enno-wiertsema<br />

• Marc Wilhelmus | VLPN<br />

Newfinancialforum.nl/marc-wilhelmus<br />

• Gijs Wintzen | LEF<br />

Newfinancialforum.nl/gijs-wintzen<br />

• Patricia Wouda | Patricia Wouda<br />

Newfinancialforum.nl/patricia-wouda<br />

• Diana Zandbergen | WIFS<br />

Newfinancialforum.nl/diana-zandbergen<br />

• Meino Zandwijk | dutch<br />

Newfinancialforum.nl/meino-zandwijk<br />

• Amba Zeggen | Risk & Goverance<br />

New financial forum.nl/amba-zeggen<br />

• Marieke van Zuien | BNP Paribas Cardif<br />

Newfinancialforum.nl/marieke-van-zuien<br />

• Harry van der Zwan | Nationale-Nederlanden<br />

Newfinancialforum.nl/harry-van-der-zwan<br />

LENTE 20<strong>19</strong> <strong>NFM</strong> | 55

NEW FINANCIAL MAGAZINE<br />

Het meest inspirerende en vooruitstrevende<br />

magazine voor financieel dienstverleners<br />

Boordevol Crazy Ones, Young Ones, Innovatie,<br />

Diversiteit, Leiderschap, Taboes, Betekenis,<br />

Rendement en Pure winst<br />

Het magazine is een van de uitingen van de stichting New Financial<br />

Forum. De stichting bundelt krachten, ideeën, inspiratie en<br />

best practices van positief ingestelde mensen die gezamenlijk een<br />

bijdrage leveren aan een gezonde en gerespecteerde financiële<br />

sector. Het Forum organiseert bijeenkomsten, workshops, faciliteert<br />

dialogen, is aanjager van vernieuwing, voegt betekenis toe<br />

en is de stem van een innovatieve en betrokken financiële sector.<br />

WEES VERZEKERD VAN PURE INSPIRATIE EN BEST PRACTICES EN MELD<br />

JE AAN OP WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!