Installatie & Bouw NL 02 2020

3 

INSTALLATIE&BOUW 

NUMMER 3 - 2020 

juni - juli 

installatieenbouw.nl 

PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT 

INSTALLATIE&BOUW PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT 

INSTALLATIEENBOUW.NL 

THEMA FRISSE SCHOLEN | THEMA NOODSTROOM | HOOFDKANTOOR ING

Buitenopstellingskasten 

In control met de nieuwste 

generatie tijdschakelklokken 

In weer 

en wind 

Voor het realiseren van betrouwbare energiedistributie op buitenlocaties 

heeft Hager een ruim aanbod buitenopstellingskasten beschikbaar. Robuuste 

kasten van glasvezelversterkt polyester, gezekerd geplaatst met een opbouwof 

ingraafsokkel. Weerbestendig en veilig. 

Alle systemen zijn conform de actuele normen en worden klantspecifiek 

volgens jouw wensen geconfigureerd. 

Voorzie je klanten van stroom, waar dan ook. 

hager.nl/buitenkast

De scholen gaan 

weer (fris) beginnen! 

Daikin is het beste jongetje/meisje van de klas als het gaat 

om een totaaloplossing voor een gezond binnenklimaat. 

Verwarmen, koelen en ventileren zijn feilloos op elkaar 

afgestemd. 

Daikin levert frisse maatwerkoplossingen voor zowel renovatie 

als nieuwbouw in de utiliteit. Onze duurzame systemen passen 

in elk type schoolgebouw. Ook de regeling en monitoring heeft 

Daikin zelf in huis. 

Scan voor meer info 

Blijf bij de les met het beste klimaat om je heen. 

www.daikin.nl

UITGAVE 

3 

VOORWOORD 

Ventileren, ventileren, ventileren! 

Zwevende druppeltjes kunnen hoogstwaarschijnlijk een rol spelen bij de verspreiding van het coronavirus. Dat bewijzen diverse (inter)nationale 

onderzoeken. In artsenblad The Lancet schrijft een Amsterdamse onderzoeksgroep onder leiding van fysicus Daniel Bonn bijvoorbeeld dat in 

slecht geventileerde ruimte experimenteel opgewekte vochtdruppels van 5 micron (een duizendste millimeter) groot tot wel 9 minuten blijven 

hangen. In een goed geventileerde kamer was de hoeveelheid druppeltjes echter na 30 seconden al gehalveerd. 

Ventileren, ventileren, ventileren is een advies dat we in de nog altijd ontwikkelende inzichten over het COVID-19 virus vaak zien en horen. 

Zo beweert de Berlijnse hoofdviroloog Christian Drosten in een radio-interview dat ventilatie onder sommige omstandigheden misschien zelfs 

beter helpt tegen verspreiding van het virus dan handen wassen. Een visie die wordt gesteund door veel specialisten die in ons themakatern 

over Frisse Scholen aan bod komen. Ventilatie is volgens hen niet alleen al jaren een (terecht) belangrijk aandachtspunt in kantooromgevingen, 

maar ook in het onderwijs, omdat het de leerprestaties, concentratie en gezondheid verbetert en het risico op griep of verkoudheid sterk reduceert. 

Nu we ons nog meer bewust worden van het feit dat ziekteverwekkers zich ook door de lucht kunnen verspreiden, hopen de specialisten 

dan ook dat ventileren nog hoger op de (school)agenda’s wordt gezet. In nieuwbouwprojecten, maar zeker ook in bestaande onderwijsomgevingen 

waarvoor tal van oplossingen voorhanden zijn. 

Naast Frisse Scholen vindt u in deze Installatie & Bouw editie themakaternen over waterbehandeling en noodstroom. Bovendien hebben we 

weer een aantal mooie projecten voor u verzameld. Zoals de bouw van het nieuwe hoofdkantoor van ING, dat als eerste gebouw in Amsterdam- 

Zuidoost het BREEAM-NL ‘Outstanding’ certificaat heeft ontvangen. Deze beoordeling is mede behaald dankzij de toepassing van hoogwaardige 

isolatie, gerecycled beton, elektrische autolaadstations, circa 3.000 m² zonnepanelen, LED-verlichting met bewegingssensoren en daglichtregelingen, 

actieve warmteterugwinning, waterbesparend sanitair én een hemelwaterbuffer, waarbij waar mogelijk de installatietechnische 

basisvoorzieningen volgens een stramienmaat van 2,40 meter en met behulp van prefab componenten zijn aangebracht. 

Ook zeer de moeite waard is de artikelenserie over de nieuwbouw van DuPont Industrial Biosciences in Leiden, dat onderdak biedt aan een 

groot onderzoekslaboratorium en diverse kantoren, vergaderen overlegruimtes en is ontworpen en gebouwd volgens een hoge duurzaamheidsambitie 

en BREEAM-NL-ambitie ‘Excellent’. De gebouwinstallaties leveren hier een belangrijke bijdrage aan. Zo wordt optimaal gebruik 

gemaakt van warmteterugwinning. Bovendien wordt de ventilatie in de vergaderen bijeenkomstruimtes CO 2 

-geregeld, zodat niet onnodig 

energie wordt verbruikt. 

Bovenstaande projecten worden aangevuld met de bouw van zestien bijzondere villa’s in Almere, die gebaseerd zijn op Amerikaanse schuren: 

groot, met rood hout en inclusief de karakteristieke, ‘zeshoekige’ vorm in het dak. Daarnaast besteden we aandacht aan de nieuwe vestiging 

van BRControls in Zwolle, de realisatie van een flexhotel voor arbeidsmigranten in Bladel, de nieuwbouw van duurzaam en multifunctioneel 

kantoorgebouw Awarehouse in de Amsterdamse Houthavens en de luchttechnieken in het nieuwe Rotterdam Ahoy Convention Centre in Rotterdam. 

Kortom: we hebben weer een bomvolle uitgave voor u verzameld. Ik wens u veel leesplezier. 

Lieke van Zuilekom


PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, 

KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT 

COLOFON 

Jaargang 7 • nummer 3 • 2020 

Verschijnt 6 x per jaar 

ISSN 2214-4196 

UITGEVER 

Schatbeurderlaan 6 

Postbus 249, 6000 AE Weert 

+31 495 45 00 95 

info@louwersmediagroep.nl 

louwersmediagroep.nl 

14 

EINDREDACTIE 

Lieke van Zuilekom 

REDACTIETEAM 

Tjerk van Duinen, Jan-Kees Verschuure, 

Margot Visser en Lieke van Zuilekom 

PROJECTMANAGER 

Sander van Hout 

s.vanhout@louwersmediagroep.nl 

BLADMANAGERS 

Ayyoub Henjaly 

a.henjaly@louwersmediagroep.nl 

Yakup Yalcin 

y.yalcin@louwersmediagroep.nl 

SECRETARIAAT 

Manuela Depenbrock, 

Sandra Reijnders 

ADVERTENTIES 

wetransfer.com 

Onder vermelding van naam en uitgave 

traffic@louwersmediagroep.nl 

ABONNEMENTPRIJS 

Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW 

Buiten Nederland: € 99,00 per jaar excl. BTW 

ABN AMRO 

IBAN NL78 ABNA 0490 2820 67 

BIC ABNANL2A 

t.n.v. Louwers Mediagroep 

o.v.v. Installatie & Bouw magazine 

Informatie over abonnementen: 

+31 495 45 00 95 

ADRESWIJZIGINGEN 

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing 

naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland 

OPZEGGINGEN 

Indien twee maanden voor het verstrijken van de 

abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van 

op zegging is ontvangen, wordt het abonnement 

auto matisch met een jaar verlengd. 

DOELGROEP 

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via 

gerichte distributie in controlled circulation aan 

adviesbureaus architecten, aannemers, installateurs, 

gemeenten, grote industriële organisaties, opdrachtgevers, 

projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen 

(semi-)overheidsinstellingen, 

brancheorganisaties en toeleveranciers. 

VORMGEVING/ART DIRECTION 

studio@louwersmediagroep.nl 

DRUKWERK 

Drukkerij Hendrix, Peer 

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd 

zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder 

bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar 

beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen 

enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. 

Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor 

schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen 

en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie. 

THEMA FRISSE SCHOLEN 

Frisse Scholen: een omvangrijke uitdaging 8 

‘Altijd vooruit, altijd op zoek naar beter’ 10 

‘Mass customisation’ voor het onderwijs 14 

Tochtvrije, geluidsarme luchtdistributie op maat voor scholen 16 

Decentraal ventileren in scholen 18 

Slim verlichtingsmanagement 21 

100% stekerbaar installeren voor scholenbouw in opkomst 22 

Schoolunit: compact, efficiënt en plug & play 26 

Geld en energie besparen met afsluiterisolatie 28 

Friese School Klasse B 31 

‘Ervaringsdeskundige zorgt voor duizenden frisse klaslokalen’ 34 

‘Frisse Scholen A++’ 36 

Frisse lucht door feilloze raambediening 38 

Compacte fluisterstille unit voor decentrale toepassing 42 

‘Verlichting is geen bijzaak’ 44 

Centrale en decentrale units voor het onderwijs 48 

Een koel en goed geventileerd schoollokaal dankzij stormvaste screens 50 

Puzzelen voor Frisse School Klasse B 54 

Compleet klimaatsysteem voor elk schoolbudget 59 

Fabrikant en installateur ontwikkelen decentrale unit voor scholen 62 

Energiebewust worden door te meten 66 

Buffervaten voor energieopslag een cruciaal onderdeel in klimaatsystemen van deze tijd 68 

De Pen: Gebouwgebonden installatietechniek 70 

‘Customized Products komen tegemoet aan uitdagingen in de installatiebranche’ 72 

Het Erf, Almere: ‘De woningen zijn uniek in Nederland en helemaal zelfvoorzienend’ 74 

Nieuwe vestiging voor BRControls in Zwolle 76 

Draadloze intercom met een vrijwel onbeperkte ontwerpvrijheid: de finishing touch 78 

THEMA WATERBEHANDELING 

26 32 

Kies de juiste appendages, voor een optimale werking van uw warmtepompinstallatie 80 

4 succesfactoren voor een perfecte drinkwaterhygiëne 82

INHOUD 

74 

88 126 

134 

Bespaar energie met kwaliteitsverbeteringen installatiewater 85 

‘Uw WKO-systemen efficiënt en betrouwbaar gekoppeld, op druk gehouden en ontgast’ 86 

‘Duurzaamheid flexhotel stelde bijzondere eisen aan de verdeelinrichtingen’ 88 

Samen door het vuur voor een optimale brandveiligheid 90 

Modulair gebouwinstallatiesysteem als basis voor nieuw ING hoofdkantoor 92 

Een optimaal comfort én rendement in nieuw ING hoofdkantoor Amsterdam 94 

Slimme en duurzame LED-verlichting voor nieuw hoofdkantoor ING 96 

Snel, efficiënt en foutloos installeren dankzij stekerbare bekabeling 97 

Warmteterugwinning bij balansventilatie 98 

‘Alle signalen geven aan dat wij een goede match zijn’ 104 

‘Het Rotterdam Ahoy Convention Centre is in alle opzichten een groots project’ 106 

Innovatieve klimaatoplossing dankzij gebundelde krachten 108 

Duurzame opwekking- en afgiftesystemen voor Awarehouse Amsterdam 110 

DuPont Industrial Biosciences, Leiden: ‘We hebben al veel complimenten voor ons werk ontvangen’ 112 

Duurzaam en hoogwaardig luchtkanalensysteem voor DuPont Industrial Biosciences 115 

Hoogwaardige thermische, akoestische en brandwerende isolatie en afwerkingen 116 

Temperaturen DuPont kunnen intuïtief en per ruimte/zone worden ingesteld 117 

All-electric nieuwbouw voor P&M Express in Tilburg 119 

100% focus op een groene toekomst 120 

Primeur met 25 mm vloerverwarmingsbuis en XXL-verdeler 122 

Cover: Belimo 

THEMA NOODSTROOM 

Noodstroombesturing is centraal zenuwstelsel van de totale installatie 125 

Krachtenbundeling Europese noodstroomexperts B&A en Zwart 128 

Nieuwe, all-electric producten en regelaars voor installateurs en eindgebruikers 130 

Geïntegreerde en kostenefficiënte oplossing voor koelen en verwarmen 133 

Nieuw machineprogramma biedt winst op alle fronten 134 

Geluidsoverlast op uw dak? Niet met een geluidsscherm! 137 

Installatiepartners 141 

Blijf gratis en eenvoudig op de 

hoogte van het laatste nieuws. 

Volg ons op social media en meld 

je aan voor onze nieuwsbrief! 

installatieenbouw.nl


TOETSING BIJ PROJECTEN IS IN ELKE FASE NODIG 

FRISSE SCHOLEN: EEN OMVANGRIJKE UITDAGING 

Hoewel de afgelopen jaren vorderingen zijn gemaakt en tegenwoordig bijna alle nieuwe scholen worden gebouwd op basis van het Programma 

van Eisen Frisse Scholen, is er nog steeds veel, heel veel te doen. Nederland telt 8.000 scholen in het basis- en voortgezet onderwijs, waarvan 

ruim 6.700 basisscholen. Vijf jaar geleden was in 80% van deze scholen de kwaliteit van het binnenklimaat onvoldoende. Dat percentage is 

waarschijnlijk maar marginaal gedaald. “Duizenden scholen aanpakken, daar gaat heel veel tijd overheen.” 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld bba binnenmilieu 

Froukje van Dijken werkt voor adviesbureau bba binnenmilieu en is gespecialiseerd 

in binnenmilieu in scholen en kinderdagverblijven. Tot eind 2019 

was zij vijf jaar actief voor de pilot Rotterdamse Frisse Scholen Toets, in 

samenwerking met de GGD. “De pilot is ooit onder toenmalig wethouder, 

nu minister Hugo de Jonge opgestart om te onderzoeken hoe we renovaties 

en nieuwbouw beter konden aanpakken als het gaat om de aspecten van 

Frisse Scholen.” 

Consequenties 

De aanleiding voor alle initiatieven voor frisse scholen zijn nog immer hetzelfde. 

Op teveel scholen is het slecht gesteld met luchtkwaliteit, omgevingstemperatuur 

en/of akoestiek of is sprake van tocht. Dat heeft aanmerkelijke 

consequenties voor de gezondheid en prestaties van leerlingen en 

docenten. Een beter binnenklimaat betekent namelijk meer comfort, minder 

gezondheidsklachten, betere leerprestaties en minder verzuim. 

Voor het Rijk en een aantal gemeenten en provincies was dit aanleiding om 

initiatieven te nemen en pilots op te starten. Dan blijkt het op veel fronten 

een stugge problematiek te zijn. Ten Dijken: “Voor de pilot in Rotterdam 

hebben we tussen 2015 en 2019 voor vijftig scholen een Frisse Scholen 

Toets gedaan. De gemeente Rotterdam heeft als ambitie dat het binnenmilieu 

in alle scholen voldoet aan Frisse Scholen Klasse B. Met de Frisse 

Scholen Toets werd voor elk geval en in verschillende projectfases nauwkeurig 

getoetst of aan de gestelde prestatie-eisen kan worden voldaan. We 

hebben geconstateerd dat er veel vooruitgang is geboekt maar dat er ook 

nog verbeteringen mogelijk zijn, in elke fase.” 

Op papier in orde 

“In de VO-fase kijken we vooral naar het binnenklimaatconcept. Later in 

het bestek controleren we of de prestatie-eisen eenduidig en bindend zijn 

vastgelegd, zodat zo nodig de installateur of aannemer verantwoordelijk 

zijn voor het behalen van de prestatie-eisen. Bij de oplevering kijken we of 

ook in de praktijk aan de eisen voldaan is. Het is een optelsom van details 

die uiteindelijk de eindkwaliteit bepalen. Denk bijvoorbeeld aan een opgeleverde 

school met een mooi regelbaar ventilatiesysteem, waarvan tijdens 

de bouw stof is achtergebleven in de ventilatiekanalen. Dit bouwstof wordt 

straks meegeblazen met de ventilatielucht, wat leidt tot slijmvliesirritaties 

en het gevoel van droge lucht. Op papier is alles in orde, maar doordat bij 

de uitvoering niet de puntjes op de i worden gezet, krijg je dus klachten. 

Daarom is toetsing in elke fase essentieel.” 

Frisse Scholen adviseurs 

Om deze toetsing op grote schaal gestalte te geven, pleit Van Dijken voor 

het inzetten van onafhankelijke Frisse Scholen-adviseurs. “Scholen zijn een 

bijzonder soort projecten met hun eigenaardigheden en valkuilen. Niet alleen 

‘Een Frisse School is een 

schoolgebouw met een laag 

energiegebruik en een gezond 

binnenmilieu als het gaat om 

luchtkwaliteit, thermisch comfort, 

licht en geluid’ 

technische kennis is van belang. Gevoel voor wat er belangrijk is voor huisvesting 

van scholen en wat daarbij in de praktijk vaak misgaat, is minstens 

zo essentieel. Om een betere eindkwaliteit te realiseren, is het aan te bevelen 

dat een onafhankelijke derde meekijkt met oog voor tegenstrijdige belangen. 

Om de Frisse Scholen Toets bij alle schoolprojecten uit te voeren, zijn meer 

van dat soort adviseurs nodig. We merken wel dat steeds meer partijen Frisse 

Scholen oppakken. In Rotterdam, Amsterdam en Groningen zijn inmiddels 

programma’s opgezet. Ook individuele schoolbesturen hebben inventarisaties 

gedaan en willen hun gebouwvoorraad verbeteren.” 

Maatwerk 

Van Dijken heeft niet één oplossing voor alle scholen voorhanden. “Het is 

doorgaans maatwerk. Ik denk ook dat het helpt om de uitvoerende partijen 

eerder in het ontwerpproces te betrekken. Een goede adviseur kan een concept 

opzetten dat past bij het gebouw en de wensen van de opdrachtgever. 

De installateur kan een rol spelen bij de uitwerking van het ontwerp. Denk 

daarbij verder dan de investeringskosten. De kosten van energieverbruik en 

onderhoud van de installaties zijn meestal hoger dan de initiële investering”, 

vertelt ze. En over de trendmatig stijgende temperaturen: “Vijftien jaar geleden 

was het motto: scholen zijn geen chique kantoren, in de warme maanden 

komen kinderen in korte broek en rok naar school. Bovendien is er de zomersluiting: 

waarom voor die paar weken dure koeling installeren? Ik kan daar 

deels in meekomen, maar het neemt niet weg dat je op school zit om te leren. 

Wordt het te warm, dan nemen de schoolprestaties af. Financierende partijen 

roepen nog vaak dat koeling in scholen luxe is, maar vinden duurzaamheid 

wel belangrijk. En met warmtepompen kun je zo gratis een stukje koeling verzorgen. 

Langzamerhand zien we koeling in nieuwbouw toepassing vinden.” 

RIVM 

En toen was er corona. Van Dijken: “Hopelijk brengt dit het verhaal over scholen 

en binnenklimaat in een versnelling. Er zijn veel aanwijzingen dat de route via 

de lucht een grote rol speelt bij de verspreiding van het virus. Bij veel zogenaamde 

‘super spreading events’ was sprake van voldoende afstand tussen mensen 

8 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA 

Froukje van Dijken: “Ik denk dat het helpt om de uitvoerende partijen eerder in het ontwerpproces te betrekken.” 

en werden hygiënemaatregelen in acht genomen. Overeenkomst was steeds de 

slechte ventilatie van de ruimte. In aanvulling op het advies van het RIVM is ons 

advies daarom: ventileren, ventileren, ventileren. Dat is sowieso belangrijk voor 

de leerprestaties en de gezondheid, het risico op griep of verkoudheid is een 

stuk lager als je goed ventileert en vermoedelijk geldt dat ook voor corona. Je 

zou denken dat de beperkingen om hier wat aan te doen, liggen bij de oudere 

scholen. Maar oude schoolgebouwen met hun hoge lokalen en hoge kiepramen 

zijn erop ontworpen om in de winter ramen te kunnen openen, zonder dat je 

veel tocht krijgt. Later kwamen de verlaagde plafonds en lokalen met slechte 

ventilatie. Die oude lokalen waren zo gek nog niet. Iedereen is zich nu wel goed 

bewust van het belang van goede ventilatie, daar is nu een belangrijke reden 

bij gekomen. Scholen die het niet goed op orde hebben, zouden versneld aan 

de slag moeten. Wacht hier niet twee, drie jaar mee.” ❚ 

De belangrijkste corona-adviezen voor scholen: 

1. Ventileren, ventileren, ventileren. 

2. Lucht regelmatig. 

3. Zet CO 2 

-sturing uit, zodat dat altijd maximaal geventileerd wordt. Ook als 

het lokaal maar half bezet is. 

4. Regel de installatie op kloktijden. Ventileer twee uur voor en twee uur na 

de gebruikstijd door. 

5. Laat ’s nachts de ventilatie op een lage stand doordraaien. 

6. Geef docenten instructies over het gebruik van ventilatievoorzieningen. 

Meer weten? 

www.rvo.nl (zoek op frisse scholen), www.binnenmilieu.nl, www.ruimte-ok.nl 

www.vla.nu 

INSTALLATIEENBOUW.NL | 9


‘We kijken en luisteren 

naar de markt en breiden 

op basis daarvan de 

mogelijkheden van ons 

concept verder uit’ 

Harry Vaatstra, directeur-eigenaar van Klimaatgroep Holland: 

“Wat zijn wij blij dat we al onze systemen in notime op afstand konden bijstellen.” 



EEN BLIK OP DE TOEKOMST VOOR GEZONDE EN FRISSE SCHOLEN 

‘ALTIJD VOORUIT, ALTIJD OP ZOEK NAAR BETER’ 

In het normaal drukke kantoor van Klimaatgroep Holland is oprichter en directeur Harry Vaatstra hard aan het werk. De meeste mensen 

werken vanuit huis, maar rustig is het zeker niet. “Het werk loopt volop door: nieuwe projecten, onderhoud, extra aandacht voor klanten 

en vernieuwingen doorvoeren. Nu meer dan ooit is men zich bewust van het belang van een veilig en gezond binnenklimaat, en dat merken 

we!”, legt Vaatstra uit. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Klimaatgroep Holland 

Iedere branche is nu druk doende met aanpassingen 

om veilig leven en werken mogelijk te maken. 

“Maar het onderwijs loopt hierin voorop”, stelt 

Vaatstra. “Deze sector weet als geen ander dat er 

een veilige en gezonde leer- en werkomgeving moet 

zijn. De afgelopen decennia is al enorm geïnvesteerd 

in het verbeteren van het binnenklimaat van 

scholen. Ook wij hebben al onvoorstelbaar veel lokalen 

mogen voorzien van ons Scholen°Concept.” 

Meldkamer ontzorgt scholen 

Wat is het advies dat Vaatstra in deze tijd geeft? 

“Veel, heel veel luchten! Wat zijn wij blij dat we al 

onze systemen in notime op afstand konden bijstellen, 

waardoor er standaard overdag minimaal 

1.200 m³/uur en in de nacht 1.500 m³/uur per 

lokaal wordt geventileerd. Gelijk vanaf de ontwikkeling 

van het Scholen°Concept is het voorzien 

van een actief monitoringssysteem. Wanneer iets 

niet naar behoren functioneert, brandt er een 

lampje in onze meldkamer. Wij kunnen op afstand 

aanpassingen doen en waar nodig een monteur 

aansturen.” Het succes van het concept is mede 

te danken aan de meldkamer, zo legt Vaatstra uit: 

“Het ontzorgende voor de school is een schot in 

de roos. Daarnaast zorgt de hoeveelheid data voor 

optimalisatie waar alle scholen van profiteren.” 

Een écht Frisse School 

Er zijn nog steeds veel scholen waar het binnenklimaat 

ondermaats is. Zowel in oude als nieuwere 

gebouwen is het vaak bedompt en weinig 

fris. Hoe kan er in de toekomst worden geborgd 

dat scholen een gezond en veilig binnenklimaat 

hebben? Vaatstra: “Het is van belang dat er wordt 

voldaan aan Frisse Scholen Klasse B, en daarbij 

om bewijs te vragen en bij vergelijkbare scholen 

de praktijk te bekijken. We komen te vaak tegen 

dat er enorm geïnvesteerd is in systemen die op 

papier mooi werken, maar in de praktijk niet voldoen. 

Wij kiezen er daarom voor om altijd te laten 

zien wat ons concept doet: met resultaten uit de 

meldkamer, rapporten van externe deskundigen 

en locatiebezoeken. Ook bieden we niet voor niets 

tien jaar garantie op product en resultaat.” 

Oplossing voor iedere school 

“Iedere school is natuurlijk anders”, vervolgt de gedreven 

directeur. “Denk aan leerpleinen, lokalen, 

meerdere verdiepingen of gelijkvloers, oudere en 

nieuwere gebouwen en verschillende wensenlijstjes. 

Toch past ons concept bijna altijd. De decentrale 

unit voorziet iedere ruimte van voldoende 

frisse lucht en een aangenaam klimaat, dat is 

een belangrijke basis. Per school worden er vervolgens 

keuzes gemaakt voor bijvoorbeeld dakkappen 

of wandluchtroosters, verwerking in een 

systeemplafond of in een naastgelegen ruimte 

en in combinatie met zonnepanelen en/of een 

warmtepomp. Er is vaak veel meer mogelijk dan 

men denkt.” 

Er wordt steeds vaker gekozen voor een decentraal 

systeem, met name in nieuwbouwscholen. 

“Dit komt doordat een decentraal systeem laag 

in investering en erg betrouwbaar is. Daarnaast 

levert het een forse verlaging van de exploitatiekosten 

op ten opzichte van centrale systemen, 

door het ontbreken van inregelproblematiek 

en 30% minder energieverbruik. Door toepassing 

van een zelfontwikkeld filter, met lange 

standtijd en fijnstoffiltering, hoeft deze bij het 

Scholen°Concept bovendien maar eens per jaar 

vervangen te worden.” 

Hoog rendement, 

laag geluidsniveau 

Het Scholen°Concept wordt continu verbeterd om 

aan de eisen en wensen van scholen en overheden 

te blijven voldoen. Vaatstra: “Ongetwijfeld 

gaat deze coronacrisis invloed hebben op het 

ventileren van gebouwen en zeker schoolgebouwen. 

Er wordt nu veel onderzoek gedaan, maar 

dat er meer geventileerd dient te worden, staat 

voor ons als een paal boven water. Onlangs is 

ons Scholen°Concept geheel vernieuwd en is het 

ventilatie-aandeel fors toegenomen: een ventilatiedebiet 

van 1.400 m³ per uur per lokaal is 

standaard geworden. De energieconsumptie is 

daarentegen lager dan bij de huidige unit. We 

hebben een compleet nieuwe techniek toegepast 

bij de ontwikkeling van een hoog rendement verwarmings- 

en koelblok, dat uitermate geschikt is 

voor lage temperatuurtrajecten en erg snel zijn 

temperatuur overdraagt aan de lucht. Het geluid 

ten gevolge van de techniek is tevens verlaagd 

en bedraagt hoogstens 30,5 dB(A)!” 

Gepatenteerde WTW-module 

“Ons concept is zo gebouwd dat er eenvoudig 

modules kunnen worden toegevoegd. We 

kijken en luisteren naar de markt en breiden 

op basis daarvan de mogelijkheden van het 

Scholen°Concept uit.” In het najaar verwacht 

Vaatstra het assortiment uit te breiden met een 

gepatenteerde WTW-module. Deze WTW-module 

heeft een hoog warmteterugwinrendement in 

combinatie met een zeer laag energieverbruik 

voor het in stand houden van de luchtstromen. 

Samenwerking met installateurs 

Om te voldoen aan de toenemende vraag werkt 

Klimaatgroep Holland nauw samen met installateurs. 

In de afgelopen decennia is de rol van 

Klimaatgroep Holland dan ook langzamerhand 

verschoven naar de positie van ontwerper en leverancier 

aan de installatiemarkt. Deze richting 

bevalt Vaatstra goed: “De samenwerking met 

de installatiebranche heeft geleid tot vruchtbare 

projecten en kwalitatief erg goede installaties. 

We werken graag samen met installateurs 

die net als ons kwaliteit hoog in het vaandel 

hebben. Het Scholen°Concept is klaar voor 

de toekomst.” ❚ 

Over het Scholen°Concept 

Het Scholen°Concept is een innovatief klimaatbeheersingssysteem 

dat samen met 

het onderwijs is ontwikkeld. Het alles-in-één 

concept ventileert, verwarmt, koelt en regelt 

verlichting en zonwering volautomatisch en 

energiezuinig. Dit alles met als uitgangspunten: 

hoge kwaliteit, innovatief, logica en 

duurzaamheid. 


Aangenaam . 

>

Dit doet een slecht 

www.nedair.nl 

binnenklimaat met kinderen. 

Goede schoolventilatie is van levensbelang. 

Schoolventilatie voor een gezonde leeromgeving


‘MASS CUSTOMISATION’ 

VOOR HET ONDERWIJS 

“Ventileren is cruciaal. Dat gold voor de coronacrisis al voor de scholen in Nederland, maar nu zijn we 

ons nog meer bewust van het feit dat ziekteverwekkers zich ook door de lucht verspreiden.” Aan het 

woord is Wouter Wijma, algemeen directer van Nedair en kersverse voorzitter van de VLA, de 

Vereniging leveranciers van Luchttechnische Apparaten “Het geval van een repetitie van een 

zangkoor in Amerika was tekenend. Ondanks alle preventieve maatregelen ging een grote 

zanggroep in een slecht geventileerde ruimte zingen, met één besmet persoon. Die 

werd superverspreider: binnen een uur was iedereen besmet.” 

Tekst Tjerk van Duinen | 

Beeld Nedair 

Wat het probleem ook is, Nedair komt eraan tegemoet. 

Verdunnen van de binnenlucht met verse buitenlucht 

is dus het credo. Basisscholen zijn intussen 

opgestart, andere onderwijsinstellingen zullen na 

de vakantie (waarschijnlijk) weer hun deuren openen. 

Wijma: “Het lastige is dat door de crisis niet 

meer geïnvesteerd wordt. Niemand durft beslissingen 

te nemen, ook lokale overheden of schoolbesturen 

niet. Dat is onverstandig als je bedenkt dat 

nog steeds tachtig procent van de scholen slecht 

geventileerd is. Er is ook nog steeds verwarring, 

omdat het RIVM zich nog niet heeft uitgesproken 

over de verspreiding van COVID-19 via de lucht. 

Een positief effect is dat wij als ventilatiebranche 

toch iets aan het winnen zijn. Wij roepen al jaren 

dat ventilatie belangrijker is dan verwarming 

of koeling en dat begint men nu langzaam door 

te krijgen. De leveranciers en installateurs staan 

klaar om die tachtig procent aan te pakken.” 

‘Binnenkort komt er een nieuwe variant op 

de markt, waarin standaard een koelen 

verwarmingsblok is ingebouwd’ 

Geen split airco-systemen 

Wat is het advies aan schoolbesturen, met de zomer 

in aantocht? Wijma: “Zorg in elk geval dat 

je blijft ventileren, op zijn minst met open ramen 

en mechanische afzuiging. Split airco-units of elke 

andere vorm van koelen met recirculatie kan niet 

meer. Of je moet er zevenvoudige ventilatie naast 

zetten. Dit zal de aircobranche niet leuk vinden. In 

de winter is het lastiger omdat je met alleen mechanische 

ventilatie de kou binnen haalt. Dan zal 

de kachel aan moeten en dan is warmteterugwinning 

een optie als de budgetten beperkt zijn. Om 

Frisse Scholen Klasse B te halen, kun je sowieso 

niet om warmteterugwinning heen.” 

Warme zomers 

Daarbij komt dat de zomers en ook de lentes 

steeds warmer worden. Wijma: “Volgens diverse 

richtlijnen ligt de ideale temperatuur in klaslokalen 

tussen de 18 en 22°C. Vanaf 25°C neemt de 

behaaglijkheid af en wordt het prestatievermogen 

minder. Mensen kunnen dan ook last krijgen van 

hoofdpijn en benauwdheid. Deze temperatuuroverschrijding 

ga je niet oplossen door ramen 

open te zetten. Wij zien daarom dat steeds meer 

Om Frisse Scholen Klasse B te halen, kun je sowieso niet om warmteterugwinning heen. 



EduComfort 950. 

scholen koeling toepassen. Voor grote scholen kan 

het rendabel zijn om bronnen toe te passen voor 

koude- en warmteopslag. Wat ook haalbaar kan 

zijn, is een sorptiewiel. Je hebt dan nog steeds 

mechanische koeling nodig, maar minder dan bij 

een standaard warmtewisselaar. Grote scholen en 

kantoren doen dit al. Met ventileren en temperatuurbeheersing 

zijn we er overigens nog niet. De 

concentraties fijnstof en ultrafijnstof zijn vooral in 

de buurt van drukke wegen en industrie te hoog. 

Daar zou je op basis van vraagsturing een oplossing 

voor kunnen maken, zoals Piet Jacobs van 

TNO onlangs bepleitte. Wat niet werkt, is een 

elektrostatisch filter in je systeem opnemen om 

virusdeeltjes en fijnstof af te vangen. Die produceren 

namelijk ozon, en dat wil je absoluut niet in 

je lokaal hebben.” 

Opschalen 

Terug naar de oplossingen. Wat het probleem ook 

is, Nedair komt eraan tegemoet. “Speciaal voor 

het onderwijs hebben wij een decentrale ventilatie-unit, 

de EduComfort 950”, vervolgt Wijma. 

“Wij werken vanuit een gestandaardiseerd principe, 

net zoals Volkswagen vele modellen bouwt 

op basis van een schaalbaar chassisplatform. Zo 

kijken wij ook naar luchtbehandeling. Je hebt 

een bepaald aantal vierkante meters nodig om 

les te geven aan groepen van 25 of 30 leerlingen 

en de componenten voor luchtbehandeling 

zijn ook grotendeels gestandaardiseerd. Daarop 

bouwen we concepten die we opschalen en aanpassen 

voor de specifieke wensen van het project. 

‘Mass customisation’ heet dat. Tien keer een kast 

leveren, de ene keer met een verwarmingsblok 

en de andere keer met een luchtbevochtiger, 

heette vroeger maatwerk. Tegenwoordig noemen 

wij dit: configureerbaar.” 

Standaard met koeling en 

verwarming 

“De Educomfort 950 is een goed voorbeeld van 

‘mass customisation’ en, niet onbelangrijk, met 

32,4 dB(A) de stilste unit in de markt, geverifieerd 

door de geluidsspecialisten van Peutz. Dit compacte, 

plug-and-play-systeem werkt met honderd 

procent buitenlucht, heeft een toe- en afvoerkanaal 

door het dak of door de gevel en is op alle 

denkbare manieren te bedienen en aan te sluiten 

op een gebouwbeheersysteem", aldus Wijma. “Om 

te koelen wordt hier wel eens een separaat splitsteem 

naast gebruikt. Binnenkort komt er een nieuwe 

variant op de markt, waarin standaard een 

koelen verwarmingsblok is ingebouwd. Zo willen 

wij frisse lucht beschikbaar maken voor iedereen, 

ook als het echt warm wordt.” 

Overdruk 

Wijma ziet voor de niet al te verre toekomst nog 

andere interessante ontwikkelingen op de scholenbouw 

afkomen: “Operatiekamers en cleanrooms 

werken met overdruk en verdringingssystemen 

waardoor virusdeeltjes en andere 

ziekteverwekkers maar één kant op kunnen: 

naar buiten. Dat zou een oplossing kunnen 

zijn voor de toekomst, waarbij bekend is dat je 

nooit koude lucht bij de voeten moet inblazen. 

Wat ik in elk geval niet zie gebeuren, is dat we 

scholen gaan opzadelen met Programma’s van 

Eisen zoals die voor kantoren gelden, zoals door 

velen wordt voorgesteld. Dat betekent 60 m³/ 

uur per persoon en maximaal 800 ppm CO 2 

. Als 

je ergens 1.800 m³/h binnenbrengt, krijg je extreme 

tochtklachten En dat is nou net wat we 

niet willen.” ❚ 


THEMA 

FRISSE SCHOLEN 

TOCHTVRIJE, GELUIDSARME LUCHTDISTRIBUTIE 

OP MAAT VOOR SCHOLEN 

In zwembaden, fabriekshallen, kerken, grote doe-het-zelfwinkels en concertzalen zoals de Ziggo Dome zijn ze al veel langer te zien: inblaasroosters 

met JET-nozzels die zorgen dat de verse en geconditioneerde lucht zich snel mengt met de ruimtelucht. Meer en meer vinden ze ook hun weg 

in kleinere toepassingen, zoals scholen. Voor een aula, gymzaal of klaslokaal betekent dat luchtdistributie op maat met een hoog comfortniveau. 

Tekst Tjerk van Duinen 

| Beeld Smitsair-JETsystemen 

Gymzaal met inblaas via JETsysteem. 

Smitsair-JETsystemen is al decennialang ontwikkelaar en producent van 

hoog inducerende luchtverdeelsystemen. Rolf Langeweg, manager van 

Smitsair-JETsystemen, merkt dat inmiddels ook scholen deze systemen hebben 

ontdekt. “We hebben nu een aantal scholen beleverd. In maart is bijvoorbeeld 

nog het integraal kindcentrum in Spijk opgeleverd en daar zijn 

tien JETroosters geplaatst: twee groepen van drie in de bibliotheek en de 

aangrenzende centrale ontmoetingsruimte, twee in de keuken en één in de 

gangzone. Alle JETroosters hebben een debiet van 200 m³ per uur, met uitzondering 

van een grote versie voor het doe-lokaal, met een debiet van 500 

m³ per uur. Dit zijn weliswaar kleinschaligere toepassingen dan de gymzalen, 

atria en sportruimtes die we al langer voorzien, maar wel heel relevante.” 

Luchtstromingen in beeld 

De grote voordelen voor scholen zitten enerzijds in de homogene, tochtvrije 

luchtdistributie en anderzijds in het lage geluidsvermogen. Langeweg: “Luchtstromingen 

zijn een belangrijk aspect in de Frisse Scholen-richtlijnen. Je kunt 

zeggen dat wij daar specialist in zijn. We werken samen met specialisten van 

de TU Delft die Computed Fluid Dynamics (CFD) simulaties voor ons maken, 

Metalen rooster met kunststof nozzels. 



Roosters op maat en nozzels in de juiste richting zorgen voor een zo hoog mogelijk comfort. 

waarin de stromingen van lucht en vloeistoffen in beeld worden gebracht. 

Met zo’n simulatie kun je voor elke ruimte de ideale opstelling ontwikkelen 

met roosters op maat en nozzels in de juiste richting, voor een zo hoog 

mogelijk comfort.” 

Weinig geluid 

De geluidseisen voor klaslokalen zijn streng. Langeweg: “Door de gerichte 

kunststof nozzels hebben onze JETsystemen relatief weinig kanalen nodig en 

werken ze op een lage voordruk. Het systeem zelf produceert dus al minder 

geluid. Met labyrintjes en andere maatregelen zorgen we er bovendien voor 

dat geluiden die eerder in het systeem ontstaan, worden beperkt. Je bespaart 

‘Luchtstromingen zijn een 

belangrijk aspect in de Frisse 

Scholen-richtlijnen’ 

dus op de aanleg van kanalen, beperkt het geluid en de gebruikers genieten 

van een hoger comfort. Daarbij kunnen we de roosters en nozzels in elke kleur 

en maat leveren, waarmee we tegemoet kunnen komen aan elke wens van de 

gebruiker en/of architect.” ❚ 

You can’t fake 

the real thing 

De ruim 60-jarige ervaring van Smitsair 

op het gebied van selecteren, ontwerpen 

en produceren van luchttechnische 

componenten vindt u terug in al onze 

produkten. Voor Smitsair is dit een 

kernactiviteit. 

We merken dat anderen onze produkten 

proberen na te maken, maar waarom zou 

u genoegen nemen met imitatie als u ook 

het origineel kunt krijgen? 

Smitsair Luchttechniek sinds 1945 

specialist in: Luchttechnische installaties, 

Buitenluchtroosters, Kleppenregisters, 

Dakkappen, Schacht- kappen, Druppelvangers, 

Wasem-vetvangkappen, 

Geluiddempers, Luchtkanalen, Plaatwerken 

en Lasersnijden. 

www.smitsair.nl 

Kwaliteit op Maat. 



EEN GOEDE VENTILATIE IS ESSENTIEEL VOOR EEN GEZOND BINNENKLIMAAT 

DECENTRAAL VENTILEREN IN SCHOLEN 

Airmaster is een efficiënte ventilatie-unit die in Nederland al vijftien jaar voornamelijk in scholen fluisterstil lokalen ventileert. De afgelopen 

jaren werd Airmaster onder de naam Klasse ventilatie door Itho Daalderop in Nederland gedistribueerd, maar enkele maanden geleden heeft 

Airmaster het stokje overgenomen. De Deense onderneming heeft meer dan 25 jaar ervaring in de ventilatiesector en heeft 5 eigen vestigingen 

in Scandinavië en in de Benelux. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Airmaster BV 

Plafondmodel in een kinderdagverblijf. 

Sinds 2005 werden ruim twaalfduizend Airmaster 

ventilatie-units geïnstalleerd in Nederlandse 

scholen, onder de naam Klasse ventilatie. Itho 

Daalderop is zich geleidelijk meer gaan richten 

op installaties voor de woningbouw en dat heeft 

op 17 april van dit jaar geleid tot de overdracht 

van alle commerciële activiteiten rond Klasse 

ventilatie aan Airmaster BV. Nathalie Duquesne, 

Benelux Country manager, richtte in 2015 al de 

Belgische vestiging van Airmaster op en heeft nu 

ook geholpen om een Nederlandse organisatie 

op te zetten. Samen met Rob de Haan, die voorheen 

bij Itho Daalderop de verkoop van Airmaster 

units verzorgde, zal zij vanuit Schiedam het advies 

en de verkoop van Airmaster ventilatie-units aan 

scholen én de volledige utiliteitssector verzorgen. 

Makkelijke integratie in een 

bestaand gebouw 

Er is één kwestie waar de mensen van Airmaster 

geen twijfel over hebben: met decentrale ventilatie 

creëer je het beste binnenklimaat. En dit is 

voor scholen heel belangrijk. In renovatieprojecten 

is het decentrale systeem van Airmaster de ideale 

oplossing omdat het geen complex kanalennetwerk 

vereist en dus ook geen dure aanpassingen 

vraagt. Centrale systemen zijn vaak moeilijk te 

integreren in een bestaand gebouw en vragen 

meer structurele aanpassingen en onderhoud. 

Bij een decentraal systeem hoeven alleen de 

filters tweemaal per jaar vervangen te worden. 

Een ander voordeel is het geluidsniveau. Geluidsdempers 

zijn bij de Airmaster niet nodig, 

want de units zijn uitstekend geïsoleerd en slim 

opgebouwd. Het zijn dan ook geen kleine units 



Staand model afgewerkt met whiteboard. 

die in de klaslokalen geplaatst worden. Het lage 

geluidsniveau bereiken de ventilatie-units met 

een techniek uit de vliegtuigindustrie, waarbij de 

geluidsbron wordt tegengewerkt door antigeluid. 

Voor elke ruimte een oplossing 

De Airmaster is leverbaar in verschillende luchtvolumes. 

Duquesne: “We leveren modellen met 

capaciteiten van 150 tot 1.200 m³ per uur, dus 

we kunnen voor om het even welk type ruimte 

een passende oplossing bieden. De ventilatieunits 

zijn voorzien van een tegenstroom warmtewisselaar 

met gescheiden luchtstromen, in coronatijden 

geen overbodige luxe. Een CO 2 

-sensor 

is standaard voor scholen. De Airmaster kan via 

een bedieningspaneel, via het internet of via een 

gebouwenbeheersysteem worden aangestuurd. 

Het is bovendien mogelijk om de ventilatie-unit 

te voorzien van een koelmodule. Vermits het de 

laatste jaren ook in de lente en de herfst erg warm 

‘Bij een decentraal systeem 

hoeven alleen de filters tweemaal per jaar 

vervangen te worden’ 

is geweest, hebben vele scholen te kampen met 

oververhitting van hun klaslokalen en neemt de 

vraag naar koelmodules toe.” 

Venray en Limburg kiezen voor 

frisse lucht 

Recentelijk zijn in de regio Venray zes scholen 

voorzien van Klasse B ventilatie-units. Een project 

dat twee jaar in beslag nam en waarin telkens 

in de vakanties een school werd aangepakt door 

Installatietechniek Keijsers-Martens, ondersteund 

door Rob de Haan. Jan Rijnbeek heeft de transitie 

van Itho Daalderop naar Airmaster in goede 

banen geleid en geeft een korte toelichting over 

het project: “Limburg is een provincie die zijn verantwoordelijkheid 

neemt en middelen ter beschikking 

stelt voor een beter leer- en werkklimaat in 

klaslokalen. Het probleem bij het basisonderwijs 

is dat de gemeente eigenaar is, terwijl de schoolstichtingen 

verantwoordelijk zijn voor het interne 

onderhoud. Over de renovatie van de installaties 

bestaat veel onduidelijkheid, waardoor er vaak 

niets gebeurt. De provincie Limburg geeft dan net 

dat zetje om projecten door te laten gaan. Daar 

profiteren de kinderen en leerkrachten in Venray 

nu mooi van!” ❚ 


met Airmaster 

zonder Airmaster 

EEN GEZONDE LEEROMGEVING 

DANKZIJ VOLDOENDE FRISSE LUCHT! 

De decentrale ventilatiegroepen van Airmaster kunnen 

gemakkelijk in een bestaand gebouw geïntegreerd worden. 

De units worden in de ruimte tegen het plafond opgehangen 

en vereisen geen duur kanalennetwerk dat heel het gebouw 

doorkruist. 

De ventilatiegroepen van Airmaster garanderen een optimale 

binnenluchtkwaliteit en zorgen voor voldoende toevoer van 

frisse buitenlucht. Bovendien wordt de vervuilde lucht in de 

ruimte permanent afgevoerd naar buiten en is er geen sprake 

van recirculatie, dus het ventilatiesysteem kan in de huidige 

omstandigheden perfect gebruikt worden. 

De voordelen van Airmaster kort samengevat: 

• Makkelijk toepasbaar in renovatieprojecten 

• Ventilatie op maat dankzij de geïntegreerde CO2 sensor 

• Laag elektrisch verbruik 

• Geen recirculatie van vervuilde binnenlucht 

• Eenvoudig en goedkoop onderhoud 

Airmaster BV 

Admiraal de Ruyterstraat 2 ∙ 3115 HB Schiedam 

info@airmaster-bv.nl ∙ www.airmaster-bv.nl

advertorial 

SLIM VERLICHTINGSMANAGEMENT 

Een energiezuinige, gezonde en duurzame school (Frisse School) levert een bijdrage aan een duurzame wereld en is daarmee een statement 

aan leerlingen én de omgeving. 

Tekst en beeld | B.E.G. 

DALI aanwezigheidsmelder 

met adresseerfunctie 

De PD4-M-DAA4G aanwezigheidsmelder voor 

energiezuinige verlichtingssturing kan DALI-armaturen 

adresseren en groeperen. Met deze functie 

kunt u flexibel ontwerpen: lichtplannen kunnen 

gebaseerd zijn op een volledig uniforme verdeling 

van de armaturen, grotendeels onafhankelijk 

van verlichtingszones in de ruimte. Bovendien 

minimaliseert de bustechnologie de bedrading 

aanzienlijk, wat de installatie- en testprocessen 

betrouwbaarder en goedkoper maakt. 

De PD4-M-DAA4G is een compact lichtmanagementsysteem, 

op maat gemaakt voor 

trainingsruimten en klaslokalen en biedt uniforme 

lichtomstandigheden voor geconcentreerd werken 

en leren. 

‘Het systeem 

biedt uniforme 

lichtomstandigheden 

voor geconcentreerd 

werken en leren’ 

Energiebesparende functies 

Naast de opties voor aanwezigheidsafhankelijk 

schakelen en daglichtafhankelijke regeling, kan 

het krachtige geïntegreerde relais naar behoefte 

extra functies bieden. Deze omvatten HVACregelacties 

of de integratie van lichtbronnen 

zonder DALI-apparaten. Als alternatief kan 

het relais ook worden geprogrammeerd en 

ingesteld om de voeding van de DALI-apparaten 

los te koppelen wanneer er niemand in de 

kamer aanwezig is (verlichting is niet vereist). 

Deze zogenaamde ‘cut-off-functie’ verlaagt het 

energieverbruik in stand-by met 0,2 tot 1 watt 

(afhankelijk van fabrikant en gebruikscasus). 

Gekoppelde regelcircuits 

met offsets 

De PD4-M-DAA4G biedt de mogelijkheid om 

maximaal drie DALI-groepen te koppelen. Met 

daglicht dat van opzij binnendringt, kan een ruimte 

een helderheidsgradiënt hebben. Hierdoor kan er 

aan de raamzijde meer daglicht worden benut dan 

aan de gangzijde. Om hiervan te profiteren, zijn 

de armaturen onderverdeeld in maximaal 3 DALIgroepen. 

Negatieve offsetwaarden voor de groepen 

in potentieel helderdere gebieden (DALI-groepen 2 

en 3) verzachten het verloop, wat resulteert in extra 

besparingen op de energiekosten. Het offsetproces 

in de PD4-M-DAA4G leidt tot aanzienlijke 

kostenvoordelen bij het installatie-, montage- en 

inbedrijfstellingsproces, aangezien de noodzaak 

voor bedrading, montage en opstelling van een 

tweede of zelfs derde detector met een eigen 

verlichtingsregelcircuit is geëlimineerd. ❚ 

B.E.G. Nederland 

Tjalk 42 

2411 NZ Bodegraven 

www.beg-luxomat.nl 



HORECA & TOERISME COLLEGE ROC MIDDEN NEDERLAND, NIEUWEGEIN: 

100% STEKERBAAR INSTALLEREN 

VOOR SCHOLENBOUW IN OPKOMST 

Komend schooljaar gaat het Horeca & Toerisme College van ROC Midden Nederland verder in een (ver)nieuw(d) schoolgebouw. Aan de Newtonbaan 

12 in Nieuwegein is het bestaande U-vormige gebouw volledig gerenoveerd. Aan de voorzijde is deels over de bestaande vleugels heen 

een nieuw, uitnodigend gedeelte van staal en glas opgetrokken met een geknikte dakvorm. Hierin komen de centrale entree, een ontmoetingsruimte 

en een restaurant. In het bestaande gedeelte bevinden zich de ongeveer dertig leslokalen en moderne praktijkvoorzieningen waarin 

studenten kennis en ervaring kunnen opdoen. Denk aan drie keukens, een leerrestaurant, een International Office, een koffiebar en zelfs een 

foodtruck. Goede isolatie, moderne installaties en zonnepanelen maken het nieuwe gebouw zeer duurzaam. Het project wordt uitgevoerd door 

Schoonderbeek Bouw, naar een ontwerp van Schoots Architecten. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Isolectra, ROC Midden Nederland/Schoots Architecten 

Transparante nieuwbouw voor gerenoveerde bouwdelen. (Beeld: ROC Midden Nederland/Schoots Architecten) 

De gebouwinstallaties (W en E) zijn verzorgd door Building Services 

Amersfoort. Werkvoorbereider en tekenaar Wesley Ebbelaar was intensief 

betrokken bij het ontwerp van de elektrotechnische installaties. “Die 

zijn hier aardig compleet. Vanaf de nieuw aangelegde trafo hebben 

we de elektra volledig opgepakt, te beginnen met de schakelkasten en 

verdeelinrichtingen. Van daaruit zijn de krachtinstallatie, verlichting en 

infrastructuur voor het brandmeldsysteem, dataverkeer, toegangscontrole 

en ontruiming aangelegd.” 

Twee delen 

Het project is voor de elektrotechnische installaties in twee delen te knippen, 

elk met hun eigen aanpak. Ebbelaar: “De nieuwbouw heeft voor het grootste 



Stekerbare systemen in de afbouwfase.(Beeld: Isolectra) 

‘Overal zijn standaard kabellengtes 

van twee of drie meter toegepast, 

en een enkele van tien meter. 

Daardoor blijven nergens 

kluwen kabels over’ 

gedeelte geen verlaagde plafonds of holle wanden. Leidingen en dozen zijn 

dus opbouw en aansluiten gebeurt in de armaturen. Het renovatiegedeelte, 

dat volledig gestript werd, is wel grotendeels afgebouwd met systeemwanden 

en -plafonds. Dat was voor ons aanleiding om te kijken of we de krachten 

lichtinstallatie honderd procent stekerbaar konden oplossen, dus inclusief de 

wandcontactdozen. Dat laatste hebben wij nog niet eerder gedaan, maar is 

in de markt in opmars. Ik zie deze school als een pilot.” 

Bekabelingsschema’s 

Voor deze ‘pilot’ nam de installateur contact op met Isolectra, dat gespecialiseerd 

is in stekerbaar installeren, gebouwautomatisering en KNX-besturing. 

Yannick Boertje, accountmanager building solutions, heeft daartoe met 

groothandel Technische Unie de tekeningen van Building Services bekeken. 

“Op basis daarvan is een offerte gemaakt met bekabelingsschema’s inclusief 

aanwezigheidsdetectie voor alle volledig stekerbare ruimten. Dit betreffen de 

dertig leslokalen, meeste gangen, toiletten en enkele kantoren op de begane 

grond en eerste verdieping. De offerte, samen met voordelen zoals een korte 

installatietijd, lagere kosten en een hoge flexibiliteit in de beheerfase, waren 

reden voor een positieve reactie.” › 



Een nieuw gezicht aan de Newtonbaan. (Beeld: ROC Midden Holland/Schoots Architecten) 

Daarna was het een kwestie van overleggen met Building Services en Isolectra. 

Boertje: “In het schoolgebouw gebruiken we overal de kabels en connectoren 

van Wieland. Dit systeem is failsafe; er kan niets misgaan. Overal 

zijn standaard kabellengtes van 2 of 3 meter toegepast, en een enkele van 

10 meter. Daardoor blijven nergens kluwen kabels over.” 

Uitwerking 

Aan Building Services de taak om het aan te leggen. Ebbelaar: “Bij elk lokaal 

pakken we vanuit een verdeeldoos een netvoedingskabel op, sluiten daar een 

Wieland GST18® stekker op aan en stekeren van daaruit met het Wieland 

GST18® systeem door naar de wandcontactdozen, armaturen en sensoren. 

De Wieland stekerbare wandcontactdozen zijn voorzien van Gira schakelmateriaal, 

stekerbare B.E.G sensoren van Isolectra en armaturen van Opple. In 

de lokalen zijn 60 bij 60 LED-tegels in de plafonds verwerkt, in de gangen 

en toiletten is gekozen voor LED downlighters. Een aantal lokalen heeft twee 

verlichtingsgroepen – aan de digiboardzijde en aan de raamzijde; vier lokalen 

zijn uitgevoerd met daglichtsensoren en -regeling en de kleine vertrekken hebben 

bewegingsdetectie.” 

Evalueren 

Op de vraag of Building Services het volledig stekerbaar bekabelen gaat opnemen 

in het vaste repertoire, is Ebbeling positief. “De geluiden die ik van 

de monteurs op de bouwplaats opvang zijn duidelijk. Die vinden het perfect 

werken. In de markt zie je steeds meer dat deze typische oplossing wordt opgepakt 

voor scholen. Als de ROC in Nieuwegein klaar is, gaan we evalueren 

met Isolectra.” ❚ 


Gezond leren begint met de 

klimaatoplossingen van Soler & Palau 

Een aangenaam en gezond binnenklimaat tegen de laagste exploitatiekosten. 

Realiseer dit met de hoogwaardige plug&play compacte 

luchtbehandelingskasten van S&P, die stil en vraaggestuurd hun werk 

doen. Standaard te benaderen over IP of via het gebouwbeheersysteem. 

CADB-range 

• Hoog rendement 

EUROVENT warmtewisselaar 

RHE-range 

• Hoog rendement 

EUROVENT warmtewiel 

• Zeer comfortabel: geen droge 

lucht door vochtterugwinning 

www.solerpalau.nl


SCHOOLUNIT: COMPACT, EFFICIËNT EN PLUG & PLAY 

Voor de grootste fabrikant van ventilatoren en luchtbehandelingskasten in Europa is het onderwerp scholen geen bijzaak. “Soler & Palau 

is in alle sectoren actief, zowel in de woningbouw, utiliteitsbouw als industrie, maar ook voor het onderwijs hebben wij hele mooie oplossingen 

in huis”, stelt Berry Brand, sales manager Nederland. In huis dient letterlijk te worden genomen: het bedrijf heeft 21 fabrieken en 

vijf R&D-centra en ontwikkelt en maakt alle producten en componenten zelf. “Daarmee houden wij over de gehele keten controle over 

kwaliteit en beschikbaarheid.” 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Soler & Palau 

De International School Utrecht: de units zijn in notime ontworpen, geproduceerd, geleverd en aangesloten. 

Voor renovatie- of nieuwbouwprojecten in het onderwijs 

kan Soler & Palau putten uit een breed 

pakket aan compacte luchtbehandelingskasten, 

met een duidelijke kanttekening. Brand: “Wij 

zijn vooral sterk in centrale units voor meerdere 

lokalen en kunnen de modernste units leveren, 

tot 10.000 m³/uur. Onze systemen zijn heel goed 

vraaggestuurd te maken en altijd plug & play. Zet 

de luchtbehandelingskast in de technische ruimte 

of op het dak, sluit de kanalen, waterzijdige leidingen 

en elektra aan, stop de stekker in het stopcontact 

en met behulp van de touchscreen afstandsbediening 

kun je meteen aan de slag.” 

International School Utrecht 

Een goed voorbeeld van een onderwijsproject is 

de International School Utrecht, waar Soler & Palau 

twee grote, plug & play units leverde. Brand: 

“Deze school telt 2.000 m² over twee bouwlagen 

en is ontworpen met een VAV-systeem op basis 

van CO 2 

-ruimtesensoren. Hiervoor hebben wij in 

drie weken tijd twee units ontworpen, geproduceerd 

en geleverd, voor elke verdieping één en 

met een capaciteit van 9.500 m 3 /uur per unit. 

Aansluiten door installateur Loohuis Meulenbeld 

was zo gebeurd. Deze units hebben een hoog 

rendement warmtewiel en zijn volledig online te 

monitoren en besturen.” 

Budgetten 

Nu is de International School Utrecht een uitzondering 

wat betreft budget. Brand: “Geld speelt 

vaak een te belangrijke rol. In Deventer zat op de 



RHE met warmtewiel. 

CADB-HE PRO-REG met kruisstroomwisselaar. 

‘Beide series zijn zeer geschikt voor het 

onderwijs, ook bij renovaties, omdat het 

zeer compact modellen betreft’ 

basisschool van mijn kinderen alleen mechanische 

afzuiging. Daar zou ooit warmteterugwinning in 

komen, maar dat is toen wegbezuinigd. Tien jaar 

later kreeg men spijt en is alsnog balansventilatie 

gemaakt door de retourkanalen te promoveren tot 

toevoerkanalen. Ook bij recente projecten merken 

we dat er vaak wordt bezuinigd op de details. Een 

warmtewiel dat vocht terugwint is iets duurder, 

maar als je met een goedkoper alternatief in de 

winter met een relatieve vochtigheid van 20% in 

je lokalen zit, wordt het onaangenaam. Goedkoop 

is ook hier duurkoop.” 

Verschillen 

Waar ook te weinig rekening mee wordt gehouden, 

is het verschil in ruimten. Een theorielokaal 

is geen gymzaal en een leeg lokaal heeft andere 

ventilatie nodig dan een volle ruimte. Brand: “Alle 

lokalen met dezelfde aansturing werkt niet, maar 

ventileren op basis van een referentieruimte is 

ook niet handig. Bij drie lege lokalen en een volle 

gymzaal krijgt die laatste te weinig ventilatie. De 

best werkende oplossing, is om in elk lokaal een 

CO 2 

-sensor plaatsen. Deze communiceert met een 

variabel volumeklep in het toevoerkanaal, met 

de luchtbehandeling in constante druk modus. 

Bij een hoge CO 2 

-waarde stuurt de sensor de klep 

open, waardoor de druk in het systeem daalt en 

de luchtbehandelingskast zal optoeren. Zo maak je 

op een hele simpele manier een hele school vraaggestuurd, 

en behalve gezond ook energiezuinig.” 

Compacte modellen 

Voor toepassing in scholen biedt Soler & Palau 

twee series aan: de CADB-HE PRO-REG met kruisstroomwisselaar 

en de RHE met warmtewiel, beiden 

in capaciteiten tot 10.000 m³/uur. Brand: 

“Beide series zijn zeer geschikt voor het onderwijs, 

ook bij renovaties, omdat het zeer compacte 

modellen betreft. De units zijn geschikt voor binnen- 

en buitenopstelling en worden naar wens geleverd 

met zij- of bovenaansluitingen. De panelen 

zijn dubbelwandig en beschikken over vuurvaste, 

thermo-akoestische isolatie gemaakt van vezelglas. 

Scholen krijgen daarmee de beschikking over 

een gezonde, comfortabele leeromgeving.” ❚ 



NOG VEEL SCHOLEN KAMPEN MET ‘WARME TECHNIEKRUIMTES’ 

GELD EN ENERGIE BESPAREN MET AFSLUITERISOLATIE 

Er zijn heel wat maatregelen die scholen kunnen treffen om energiebesparing te realiseren op gebouwen en installaties. Zeker in gebouwen 

met cv-ketels en warmtapwatervoorzieningen. Onder het hoofdstuk isoleren denken de meeste schoolbeheerders aan gevels en daken en 

stopt het bij buisisolatie om de cv-leidingen. Wie een technische ruimte inloopt en een ‘warme muur’ tegenkomt, weet echter dat men daar 

nog iets is vergeten. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Thermatras 

In Nederland zijn op alle onderwijsniveaus talloze 

schoolgebouwen te vinden met verwarmings- 

en warmtapwaterinstallaties waarvan de 

afsluiters en overige appendages niet geïsoleerd 

zijn, terwijl het leidingwerk wel netjes voorzien 

is van isolatiemateriaal. Dat leidt tot de bekende 

warme technische ruimtes, ongeacht of de 

verwarmingsinstallatie gevoed wordt door een 

gasgestookte (cascade) ketel, stadsverwarming, 

een WKK-installatie, warmtepompen of zonnepanelen. 

“Om dit aanmerkelijke warmteverlies aan 

te pakken, is maatwerk nodig”, stelt Alexander 

Norder, managing director van Thermatras uit 

Barendrecht. 

Ervaren 

Thermatras gebruikt isolatiematrassen voor het 

isoleren van installaties. Norder: “Isolatiematrassen 

werden in het verleden met name gebruikt 

in de scheepvaart. Geleidelijk kwam er een verschuiving 

naar de industrie en utiliteitsbouw bij 

cv- en stoominstallaties. De afgelopen dertig jaar 



‘We hebben inmiddels duizenden installaties 

geïsoleerd in binnen- en buitenland’ 

heeft Thermatras zich toegelegd op thermisch 

isoleren middels het inmeten, produceren en 

monteren van isolatiematrassen. We hebben inmiddels 

duizenden installaties geïsoleerd in binnen- 

en buitenland. Daaronder zitten honderden 

zorginstellingen en ziekenhuizen en ook steeds 

meer schoolgebouwen. Toch zijn er nog heel veel 

gebouwen in het onderwijs die, mogelijk uit budgettaire 

overwegingen, nog niet aan deze aanpak 

zijn toegekomen.” 

Warmteverlies 

Een eenvoudige rekensom maakt duidelijk dat 

de scholen daarmee de plank misslaan. Norder: 

“Het warmteverlies van een flens is gelijk 

aan een halve meter leiding en bij een afsluiter 

is dat ongeveer anderhalve meter. Een cvgroep 

bestaat gemiddeld uit vier afsluiters, een 

driewegklep en een pomp. Dan heb je het over 

het equivalent van negen meter ongeïsoleerde 

leiding. Die warmte ben je kwijt. Met een isolatiematras 

op maat reduceer je dat warmteverlies 

tot bijna nul. Een bescheiden investering 

die een school betrekkelijk snel terugverdient.” 

Erkende maatregel 

In 2012 heeft de EU de Europese EED Richtlijn 

vastgesteld, ook wel bekend als de Energy Efficiency 

Directive. Norder: “In deze richtlijn staan 

verplichtingen die zowel voor lidstaten als organisaties 

gelden. Eén daarvan is het uitvoeren 

van een energie-audit. Wij zien een stijging van 

het aantal inventarisatieaanvragen in de sector 

onderwijs door het hele land, mede door de 

strenge handhaving van de omgevingsdiensten. 

Appendage-isolatie is opgenomen in de Erkende 

Maatregelenlijst Energiebesparing bedrijfstak 

Onderwijsinstellingen van het ministerie van 

Economische Zaken en Klimaat en dient uitgevoerd 

te worden. Ik kan daaraan toevoegen dat 

het een maatregel is die zich snel terugbetaalt.” 

Terugverdienen 

Thermatras heeft inmiddels ruim 250 projecten 

uitgevoerd voor universiteiten en hogescholen, 

basisscholen, voortgezet onderwijs en middelbaar 

beroepsonderwijs, verspreid door heel Nederland. 

De werkwijze is eender. Norder: “Thermatras 

inspecteert direct of in opdracht van de 

huisinstallateur of adviseur de cv-installaties 

en voert een praktische inventarisatie uit. Wij 

maken een gedetailleerde specificatie van de te 

isoleren appendages, een fotorapportage en een 

concreet kostenvoorstel. Rekening houdend met 

de juiste bedrijfstijden en energieprijs kan vervolgens 

een terugverdientijd bepaald worden.” ❚ 


Ons besparingsadvies 

tegen energieverlies 

Besparingsindicatie 

Investering 

Besparing per jaar 

€ 390,- 

€ 254,- 

Terugverdientijd 1,5 jaar 

Berekening gebaseerd op energieprijs van €0,45 p/m 3 met een 

stookseizoen van 8 maanden en temperatuursverschil van ΔT 45°C 

Ongeïsoleerde situatie 

Geïsoleerde situatie 

Bel of mail voor een vrijblijvende gespecificeerde kosten-batenanalyse 

Zwolseweg 35 | 2994 LB Barendrecht | +31(0)180 641950 | info@thermatras.nl 

www.thermatras.com


BASISSCHOLEN BUNDELEN KRACHTEN VOOR EEN BETERE SCHOOLBEZETTING 

FRIESE SCHOOL KLASSE B 

Een Frisse School in het Friese landschap, dat is voor Koninklijke Damstra Installatietechniek en Daikin Nederland gesneden koek. Even boven 

Sneek heeft de samenwerking geleid tot een modern stukje installatietechniek en een goed onderwijsklimaat. ❯ 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Patrick Geijsen 

De VRV IVplus. 



Iets ten noordoosten van Sneek liggen de dorpen 

Sijbrandaburen (Sibrandabuorren), Gauw en 

Terzool (Tersoal). Om een oplossing te bieden 

aan de teruglopende leerlingaantallen, namen 

de drie basisscholen van deze dorpen zelf het 

initiatief om gezamenlijk een nieuw onderkomen 

op te zetten. Het concrete resultaat wordt binnenkort 

in gebruik genomen: Mienskipsskoalle 

de Legeaën is een compact schoolgebouw met 

zes lokalen en groepsruimten, gevestigd in het 

centraal gelegen Sijbrandaburen. Door de samenvoeging 

krijgen leerlingen niet meer les 

in te kleine groepen, maar in gezellige grotere 

groepen en een gebouw dat voldoet aan Frisse 

Scholen Klasse B. 

Totaalpakket 

Wijbenga Tromp architecten en adviseurs ontwierp 

een symmetrisch schoolgebouw met een 

karakteristieke luifel op het centrale deel. Achter 

de luifel staan de machines van Daikin binnenkort 

te draaien. Hedzer van der Heide, projectleider 

voor Koninklijke Damstra Installatietechniek: 

“We hebben gekozen om een totaalpakket aan 

te bieden voor de school, met een klimaatsysteem 

voor verwarmen en koelen en luchtbehandeling 

van dezelfde fabrikant. Het is nieuwbouw 

dus heel geschikt voor een centraal systeem. We 

‘De school is gasloos en bijna 

energieneutraal, met LED-verlichting 

en daglichtregeling’ 

werken vaker met Daikin-installaties en kennen 

de systemen, dus we hoeven niet elke keer opnieuw 

het wiel uit te vinden. We hebben samen 

al meerdere scholen gebouwd.” 

BENG 

Alle installaties zijn op het dak terechtgekomen. 

Van der Heide: “De school is gasloos en bijna 

energieneutraal, met LED-verlichting en daglichtregeling. 

In eerste instantie waren er bijna tachtig 

PV-panelen op het dak voorzien, maar het schoolbestuur 

wilde in het kader van BENG alle installaties 

meerekenen. Daarom is het aantal panelen 

opgeschaald naar 135. Tussen de zonnepanelen 

staan de luchtbehandelingskast en een VRV 

buitendeel van Daikin, plus de aan- en afvoerkanalen. 

Technion heeft de installaties ontworpen, 

Damstra en Daikin hebben dit gezamenlijk uitgewerkt 

tot een ventilatieoplossing met aansturing 

via CO 2 

-sensoren en VAV-kleppen, op basis van 

constante druk. In de lokalen, het speellokaal en 

de centrale hal wordt de lucht via luchtzakken ingeblazen, 

in de kleinere vertrekken via roosters.” 

VRV IVplus 

Patrick Geijsen, sales engineer bij Daikin Nederland, 

wijst enthousiast op de laatste aanwinst. 

“Dat is de VRV IVplus, de meest energetische versie 

van onze koelen verwarmingsunit. Deze unit 

verwarmt ook nog tijdens de ontdooicyclus. Het 

buitendeel is dubbel uitgevoerd, dus kan het ene 

deel verwarmen terwijl het andere deel ontdooit. 

Ideaal voor scholen en kantoren. De VRV warmteterugwinning 

werkt met een variabele koudemiddeltemperatuur 

(VRT), waardoor een hoog 

seizoensgebonden rendement wordt gehaald. 

Naast de luchtbehandelingskast staat een unit 

voor de voorverwarming en voorkoeling op centraal 

niveau, terwijl de binnenunits zorgen voor 

de naverwarming en nakoeling op lokaalniveau.” 

Luchtbehandelingskast en kanalenwerk op het dak. 



De Frisse Friese School opent deze zomer zijn deuren. 

i-Touch Manager 

Voor de installateur heeft werken met Daikincomponenten 

veel voordelen. Geijsen: “Het zijn 

kwaliteitsproducten van een fabrikant die zich 

al sinds 1924 heeft bewezen en alles zelf produceert. 

Voor all-electric, zoals deze school, hebben 

we alles in huis. Er zijn geen ‘vreemde’ merken 

nodig, zodat alles perfect aansluit en de dataoverdracht 

vlekkeloos kan verlopen, bijvoorbeeld via 

onze gebruiksvriendelijke i-Touch Manager, de 

iTM. De apparatuur wordt ingeprogrammeerd met 

alle benodigde seizoenscenario’s en klokprogramma’s. 

Koninklijke Damstra doet de diepe inregeling 

en programmering, de conciërge kan straks 

de basisbediening verrichten. En gaat er iets mis, 

dan kan de installateur op afstand ingrijpen.” 

Het resultaat van alle inspanningen is een fonkelnieuw 

schoolgebouw met moderne, zeer efficiënte 

installatietechnieken, waar de leerlingen 

en docenten profiteren van een gezond leerklimaat. 

Een ideale omgeving voor de drie basisscholen 

om hun samenwerking verder gestalte 

te geven. ❚ 

Bouwinfo 

Opdrachtgever: Stichting Palludara 

Architect: Wijbenga Tromp architecten 

en adviseurs 

Adviseur installaties: Ingenieurs- en 

adviesbureau Technion 

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf 

van der Meer 

Installateur: Koninklijke Damstra 

Installatietechniek 

Klimaattechniek: Daikin Nederland 



‘ERVARINGSDESKUNDIGE ZORGT 

VOOR DUIZENDEN FRISSE KLASLOKALEN’ 

Als het gaat over het ventileren van klaslokalen, mag Auerhaan-Klimaattechniek niet ontbreken. Daarom brengen we een bezoek aan het 

bedrijf in Lelystad, uiteraard met inachtneming van de coronaregels. Tijdens de rondleiding door het imposante bedrijf steken directeuren 

Roy Titulaer en Bert van Loenen direct enthousiast van wal. 

Tekst en beeld Auerhaan 

Als het om luchtbehandeling gaat, is Auerhaan een belangrijke speler op 

de markt, aldus Van Loenen. “Met exclusieve vertegenwoordigingen van 

toonaangevende Europese fabrikanten zoals Swegon, Lemmens en Helios 

hebben wij een zeer breed leveringsprogramma; van een kleine ventilator 

voor de badkamer tot aan grote, ‘custom build’ luchtbehandelingsunits. 

Ook ontwikkelt Auerhaan zelf complete vraaggestuurde ventilatiesystemen 

met warmteterugwinning, waaronder systemen voor scholen.” 

IMPOSANTE REFERENTIELIJST 

Van Loenen toont een lijst met scholen die zijn voorzien van Auerhaan ventilatiesystemen, 

alles bij elkaar vele duizenden frisse klaslokalen in Nederland. 

Het is volgens hem begonnen in de periode dat Balkenende premier was. “Tijdens 

de bouwcrisis kondigde het toenmalige kabinet een stimuleringsregeling 

af, bedoeld voor met name bestaande scholen. Wij hadden een voorsprong, 

want al in 2005 zijn wij begonnen met het formuleren van onze technische 

uitgangspunten bij het ontwerp voor scholen. We hadden al veel installaties 

geleverd en dus veel ervaring opgedaan. Onze installaties onderscheiden 

zich in centrale systemen voor meerdere lokalen en decentrale systemen voor 

toepassing per lokaal. Overdag wordt er optimaal gebruik gemaakt van vrije 

koeling.” Volgens Titulaer is het ook belangrijk dat in bestaande schoolgebouwen 

de installatie zonder veel overlast gemonteerd kan worden. “Gemiddeld 

heeft de installateur met een decentrale installatie van ons slechts één à 

twee dagen nodig om de volledige installatie gebruiksklaar op te leveren.” 

De units, leverbaar met een luchtcapaciteit van 2.000 tot ca. 20.000 m³/h, 

zijn zeer compact gebouwd. Groot voordeel van dit geïntegreerde concept is 

dat het veel montagetijd op de bouwplaats bespaart en daarmee ook (faal) 

kosten. 

TOCHTVRIJ EN FLUISTERSTIL 

Van Loenen en Titulaer geloven niet in systemen waarbij de luchthoeveelheid 

op één plek het klaslokaal wordt ingeblazen. Daarom levert Auerhaan 

luchtverdeelsystemen voorzien van een luchtslang of wervelroosters die verdeeld 

over de ruimte worden geplaatst. “Door een optimale luchtverdeling 

en doorspoeling van de ruimte wordt de behandelde lucht bijna onmerkbaar 

toegevoerd, zonder tochtklachten! Bovendien zijn de units ‘fluisterstil’. 

Een decentrale unit met een debiet van 800 m³/h produceert bijvoorbeeld 

slechts 32 dB(A), gemeten door geluidsspecialist Peutz.” In de demo-ruimte, 

waar diverse ventilatiesystemen worden gedemonstreerd, ervaren we de stilte 

inderdaad zelf. “Jammer dat door de coronacrisis bezoeken van adviseurs en 

installateurs wat op een laag pitje staan, maar wij hopen ze weer snel te kunnen 

ontvangen”, aldus Van Loenen. 

Directeuren Bert van Loenen (l) en Roy Titulaer (r) van Auerhaan. 

MAATWERK 

Titulaer: “Onze propositie is het bieden van maatwerk. Door ons brede leveringsprogramma 

kunnen wij voor nagenoeg elk project een oplossing leveren. 

De best passende installatie wordt bepaald door het gebouw en de gebruiker. 

Bovendien kunnen wij inspelen op specifieke wensen met betrekking tot 

o.a. de regeling en bediening, een speciale coating of andere aansluitingen. 



‘Onze propositie is het 

bieden van maatwerk’ 

Geen probleem, mits technisch verantwoord natuurlijk! We opereren trouwens 

niet alleen reactief, maar ook actief. Bijvoorbeeld door klanten te attenderen 

op mogelijke energiebesparingen. Onze klanten waarderen dit.” 

Centraal ventilatiesysteem met wervelroosters. 

KWALITEIT 

“Een betrouwbaar en kwalitatief goed systeem leveren is belangrijk, maar 

ook het gebouw, de manier waarop geïnstalleerd wordt en het gebruik zijn 

leidend voor de uiteindelijke prestatie”, zegt Van Loenen. “Hier hebben wij 

maar deels invloed op. Daarom worden we graag al in een vroeg stadium 

bij projecten betrokken en zijn we ook graag bij de ingebruikstelling. In 

ons belang, omdat onze naam op de installatie staat, maar vooral in het 

belang van de adviseur, installateur en natuurlijk de gebruiker. Daar draait 

het om: de gebruiker moet tevreden zijn, pas dan zijn wij het ook!” ❚ 

SWEGON GOLD 

de de nieuwe generatie luchtbehandelingsunits 

Vele 

Vele 

jaren 

jaren 

van 

van 

geavanceerde 

geavanceerde 

productontwikkelinontwikkeling 

met met als als resultaat: resultaat: 

product- 

● ● standaard meer meer regeltechnische 

mogelijkheden 

● ● waardoor voor elk elk project 

toepasbaar 

● ● nu nu ook ook leverbaar met koeling en 

verwarming d.m.v. geïntegreerde 

warmtepomp 

www.auerhaan-klimaattechniek.nl 

www.auerhaan-klimaattechniek.nl 

0320 286 181 

0320 286 181 



PILOT MET FIJNSTOFFILTERING EN KOELING IN EEN ZEER ENERGIEZUINIGE LUCHTBEHANDELINGSINSTALLATIE 

‘FRISSE SCHOLEN A++’ 

Ambitieus wil hij het SchoolVent concept niet noemen. “Wat we doen, is het feitelijk toepassen van wat er op het gebied van klimaatbeheersing 

al aan innovaties bestaat; de markt heeft het alleen nog niet opgepakt.” Marius Klerk is commercieel directeur van Air@Work, dat met initiator 

TNO, Lucam en VFA Solutions een klimaatunit voor scholen heeft ontwikkeld, het Purified Fresh Air System, dat fijnstof filtert, warmte 

terugwint, koelt en hierbij 80% zuiniger is met energie dan conventionele systemen. “Je kunt dit Frisse Scholen A++ noemen.” 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Air@Work 

Pilot: de Schoolvent op het dak van het Jordan Montessori Lyceum in Zeist. 

Het Jordan Montessori Lyceum in Zeist heeft de primeur. Op het dak staat de 

eerste in de praktijk werkende uitvoering van deze nieuwe klimaatunit. Klerk: 

“Dit is de pilot. De school staat vlakbij de A28 en de drukke Utrechtseweg 

en is dus onderhevig aan een fijnstofniveau zoals in de Randstad veelvuldig 

voorkomt. De installatie is bovendien aangesloten op vijf lokalen op de bovenverdieping, 

waar de zonlast hoog is. Door de coronacrisis hebben we de 

afgelopen weken nog niet met volledige belasting kunnen draaien, maar desondanks 

zijn de eerste resultaten bijzonder positief. In het systeem is Smart 

Sensoring ingebouwd, zodat we continu kunnen monitoren.” 

Hoge rendementen 

Doel van het Schoolvent-collectief is om een concept te maken waarin 

een school of kinderdagverblijf het hele jaar door zodanig geklimatiseerd 

‘Het systeem werkt met een 

hoog rendement tegenstroomwarmtewisselaar 

met indirecte 

adiabatische koeling’ 

wordt, dat je de CO 2 

onder controle houdt en zorgt voor schone lucht 

en acceptabele binnentemperaturen. En dat met 80% lagere energiekosten 

dan met conventionele systemen. Klerk: “Met SchoolVent gaan we 

dat aantonen. Het systeem werkt met een hoog rendement tegenstroom- 



Lokaal met luchtzak in het midden van het plafond. 

warmtewisselaar met indirecte adiabatische koeling, dat wij met Air@ 

Work veel toepassen in de utiliteitsbouw en datacenters. Met een EER van 

25 levert de verdampingskracht van water een bijzonder hoog koelrendement. 

VFA Solutions levert het ASPRA elektrostatisch filtersysteem dat 

99,9% van het fijnstof uit de lucht haalt. Dit gebeurt met een uitzonderlijk 

lage statische druk, zodat je geen energie kwijt bent aan een hogere 

ventilatiecapaciteit. Het systeem heeft een weerstand van 40 Pascal; bij 

een even effectief HEPA-filter is dat al snel 350 Pascal.” Aansturing van 

de luchtvolumes per lokaal gebeurt op basis van CO 2 

en temperatuur, via 

een zone-controlesysteem dat ook de verwarming regelt. De lucht wordt 

ingeblazen via luchtzakken. 

Subsidies 

De installatie op het dak in Zeist is fors. Klerk: “Het is een complete installatie 

met veel componenten. Alleen al de maatregel om geluid te dempen, maakt de 

machine bijna twee meter langer maar niet veel duurder. Zonder fijnstoffilter 

is deze opstelling qua investering per lokaal vergelijkbaar met andere systemen. 

Met filter komt daar € 5.000 bij. Daarom is het belangrijk dat provincies 

en gemeenten het voorbeeld van Utrecht, Limburg en Amsterdam volgen en 

subsidies verlenen voor het verbeteren van het klimaat in scholen. De TCOberekening 

ziet er door de energiebesparing overigens een stuk gunstiger uit. 

Laten we bovendien de voordelen voor leerlingen en docenten niet vergeten: 

dit is Frisse Scholen met koeling en fijnstoffiltratie, dat is Klasse A++.” ❚ 

PURIFIED FRESH AIR SYSTEM 

• 99% Fijnstof filtratie 

• Duurzame koeling 

• Comfort ventilatie 

Dukaat 19 | 8305 BC Emmeloord T +31 850 655 350 E info@airatwork.com W www.airatwork.com 



FRISSE LUCHT DOOR FEILLOZE RAAMBEDIENING 

GEZE is vooral bekend als ontwikkelaar en producent van hoogwaardige systemen voor deur-, raam- en beveiligingstechniek. De associatie 

met Frisse Scholen komt niet snel bovendrijven. Onterecht, vindt Anco Zwart, projectadviseur bij GEZE Benelux. “Wij kunnen een reeks oplossingen 

bieden voor handmatig en elektronisch aangestuurde systemen voor ramen. Een Frisse School begint met frisse lucht, en dus meestal 

met het openzetten van ramen.” 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld GEZE 

Zwart: “Je kunt het eenvoudig oplossen met een 

manueel bedienbare slingerstang en/of handgreep. 

Maar ook met automatische aandrijvingen 

compleet met elektronische aansturing via CO 2 

-, 

temperatuur-, brand- of rookmeldsensoren of aangesloten 

op het gebouwbeheersysteem. Het gaat 

erom dat de ramen open moeten kunnen. Zeker 

in dit coronatijdperk is verse buitenlucht essentieel 

voor een gezond binnenklimaat in lokalen en 

gymzalen. Een citaat uit de richtlijn Frisse Scholen: 

‘De voorzieningen voor (natuurlijke) luchttoevoer 

zijn voor iedere ruimte afzonderlijk en eenvoudig 

door aanwezige volwassenen te bedienen 

(op ca. 1 meter hoogte).’” 

Problemen 

“Wij komen veel scholen tegen met niet-werkende 

traditionele systemen”, constateert Zwart. “Van 

een verbogen stang of losgelaten aansluitingen 

tot de bekende slingerstang voor bovenraampjes, 

die weer eens onvindbaar is. Dat betekent dat de 

ramen soms langere tijd niet open of dicht gaan, 

tot er weer een tijdelijke oplossing wordt verzonnen. 

Dat is niet goed voor het binnenklimaat. 

GEZE kan voor elk raamtype en voor elke raamaf- 

‘Het gaat erom 

dat de ramen 

open moeten 

kunnen. Zeker in 

dit coronatijdperk 

is verse buitenlucht 

essentieel voor 

een gezond 

binnenklimaat in 

lokalen en gymzalen’ 

Ranke oplossing (Slimchain) in een monumentale raampartij van het Preadinius College te Groningen. 



Het monumentale gedeelte van het Preadinius College. 

Gymzaal: nooit meer hannesen met stokhaken die zoekraken. 

meting degelijke, altijd werkende systemen leveren 

die perfect passen in de aanpak Frisse Scholen.” 

Praedinius Gymnasium 

Recentelijk was GEZE betrokken bij de renovatie 

van het Praedinius Gymnasium in Groningen. 

Zwart: “Dat zijn twee gebouwen, waarvan één 

monumentaal gebouw waarin de oude ramen zijn 

vervangen of gerestaureerd. Het eerste plan uit 

2017 bevatte een oplossing voor alle valramen, 

die zijn uitgevoerd met een Slimchain kettingaandrijving 

en per lokaal geopend of gesloten kunnen 

worden via een schakelaar, temperatuur- en/ 

of CO 2 

-sensoren, evenals gevelsensoren voor winden 

regenbelasting per gevel. Na een bezuinigings- 

ronde is men uitgekomen op een schakelaarbediening 

per lokaal, met CO 2 

-sensoren waarop de 

leraar kan handelen. Je ziet vaak dat ambities in 

het begin hoog liggen en daarna teruggeschroefd 

moeten worden. Ook daarin kunnen wij meedenken. 

Onze budgetoplossingen, zoals de kettingaandrijving 

ECchain, is 100% functioneel en per 

raam via een schakelaar te bedienen. Zo zijn de lokalen 

in het Praedinius Gymnasium niet alleen per 

lokaal, maar ook per gevel of in totaliteit vanaf 

één centraal punt aan te sturen. De conciërge kan 

aan het eind van de dag in één keer alles sluiten 

of instellen dat het gehele gebouw op een warme 

dag van 6 tot 8 uur gespuid wordt.” 

Veel mogelijkheden 

De mogelijkheden lijken onbeperkt. Zwart: “Naast 

de ECchain leveren wij de Slimchain, zoals toegepast 

in dit project: een mooi slank systeem dat 

goed te integreren is in designgevels en bij renovaties. 

De Slimchain is tevens in de raamvleugel 

op te nemen, voor een onzichtbare oplossing. Voor 

grote, zware elementen hebben we Powerchain. 

Slaglengtes kunnen variëren van 20 tot 80 centimeter. 

In plaats van kettingaandrijvingen kunnen 

we ramen ook uitrusten met spindelmotoren of 

schaaraandrijvingen, met of zonder vergrendeling. 

Hoewel voor kleinere scholen te duur, kun je 

de raamsystemen bijvoorbeeld via KNX koppelen 

aan gebouwbeheersystemen van derden. Ook 

heeft GEZE zelf diverse systemen en oplossingen 

ontwikkeld, zodat de systemen centraal en via bijvoorbeeld 

een iPad door de gebouwbeheerder gestuurd 

en in de gaten gehouden kunnen worden.” 

Geïntegreerd 

De raamsystemen zijn uiteraard bij nieuwbouw 

prima in te passen in het ontwerp. Bij renovaties is 

het van belang om op tijd in het proces betrokken 

te raken. Zwart: “Onze systemen werken op een 

24V of 230V voeding. Hier moet dus een kabeltje 

naartoe worden gelegd. Als je dat pas aan het 

eind doet, loopt er een kabelgootje en dat vermijden 

we liever door naar een geïntegreerde oplossing 

te zoeken.” ❚ 


GEZE - VOOR NATUURLIJKE VENTILATIE EN RWA OPLOSSINGEN 

Heeft u al geventileerd vandaag? 

De raamsystemen van GEZE zorgen voor een gezond binnenklimaat. Door middel van veilige en snelle rookafvoer in geval van 

brand en door dagelijkse natuurlijke ventilatie dragen zij bij aan de veiligheid en gezondheid van gebruikers van een gebouw. 

De raamsystemen zijn flexibel te koppelen aan gebouwbeheersystemen, waardoor op ingestelde tijden of in bepaalde situaties ramen 

automatisch openen en sluiten. Of het nu gaat om nieuwbouw of renovatie, voor elk raam biedt GEZE passende ventilatie oplossingen zodat 

design en functionaliteit in harmonie samengaan. 

Meer informatie: www.geze.com

Noise Level 

33.0 dBA


‘WE MOETEN RENOVATIE EN NIEUWBOUW APART BENADEREN IN DE RICHTLIJN FRISSE SCHOLEN’ 

COMPACTE FLUISTERSTILLE 

UNIT VOOR DECENTRALE TOEPASSING 

Frisse scholen. “Hadden we ze maar”, stelt Arend Jan Pothoven, algemeen directeur van Spirair Luchttechniek. “Dan was het ook beter te doen 

met de coronacrisis. Net als andere ziekteverwekkers geldt ook hier: hoe hoger de concentratie, hoe eerder en hoe zwaarder de besmetting. 

Concentratie verlagen is daarom essentieel en dat doe je met goed ventileren.” 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Spirair 

Spirair Luchttechniek uit Nijkerk is een ventilatiespecialist 

die zich profileert als een kennisdelende 

groothandel, die samen met de installateur 

en adviseur voor elk project een passende oplossing 

kan samenstellen. Pothoven: “Daaronder zitten 

systemen die je kunt inzetten voor scholen, in 

het bijzonder de decentrale warmteterugwinunit 

Whisper Air.” 

PPM CO2 

PPM CO2 

2300 

2100 

1900 

1700 

1500 

1300 

1100 

900 

700 

500 

300 

1300 

1100 

900 

700 

500 

300 

3:00 

7:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

26-3 27-3 28-3 29-3 30-3 31-3 1-4 2-4 3-4 4-4 5-4 6-4 7-4 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

CO2 concentratie(ppm) en temperatuur (℃) 

Periode 1 ZONDER WhisperAir 

rooster Eis Frisse Scholen (klasse B) Hyg.grens CO2: Temperatuur: 

11:00 

CO2 concentratie(ppm) en temperatuur (℃) 

Periode 2 MET WhisperAir 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

15:00 

19:00 

23:00 

3:00 

7:00 

11:00 

5-11 6-11 7-11 8-11 9-11 10-11 11-11 12-11 13-11 14-11 15-11 16-11 17-11 

rooster Eis Frisse Scholen (klasse B) Hyg.grens CO2: Temperatuur: 

Proef met CO 2 

-, temperatuur- en RH-metingen in een lokaal van het Griftland College in Soest. Grafiek 1 is een 

meting van 23 maart t/m 19 april 2017 zonder Whisper Air, grafiek 2 betreft de periode 25 september 

t/m 5 oktober en 6 t/m 17 november mét Whisper Air. 

15:00 

15:00 

Conflict in de eisen 

Eerst wil Pothoven zijn mening geven over knelpunten 

in de richtlijnen: “Bij Frisse Scholen zitten 

we met een conflict in de eisen en vooral 

ook in de beoordeling van die eisen. Voor Frisse 

Scholen Klasse B geldt als eis een CO 2 

-concentratie 

van maximaal 950 ppm en een maximaal 

geluidsniveau ten gevolge van de installatie 

19:00 

19:00 

23:00 

23:00 

3:00 

3:00 

7:00 

7:00 

11:00 

11:00 

15:00 

15:00 

19:00 

19:00 

23:00 

23:00 

3:00 

3:00 

7:00 

7:00 

11:00 

11:00 

15:00 

15:00 

19:00 

19:00 

23:00 

23:00 

3:00 

3:00 

7:00 

7:00 

11:00 

11:00 

15:00 

15:00 

19:00 

19:00 

23:00 

23:00 

3:00 

3:00 

7:00 

7:00 

11:00 

11:00 

15:00 

15:00 

19:00 

19:00 

23:00 

23:00 

3:00 

3:00 

7:00 

7:00 

11:00 

11:00 

15:00 

19:00 

19:00 

23:00 

23:00 

3:00 

3:00 

7:00 

7:00 

11:00 

11:00 

15:00 

15:00 

19:00 

19:00 

23:00 

23:00 

27 

26 

25 

24 

23 

22 

21 

20 

19 

18 

17 

16 

15 

14 

13 

12 

11 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

27 

26 

25 

24 

23 

22 

21 

20 

19 

18 

17 

16 

15 

14 

13 

12 

11 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

van 33 dB(A). In de toelichting wordt gesteld: 

‘Om aan de Klasse B-eis te voldoen, is normaliter 

een ventilatiecapaciteit vereist van minimaal 

8,5 dm³/s (30,6 m³/uur) per persoon’. 

De in de toelichting gestelde verwachting aan 

de ventilatiecapaciteit resulteert bij een standaard 

groepsgrootte in een capaciteit van 950 

m³/uur. Maar, misschien kunnen we die CO 2 

- 

concentratie wel halen met 400 m³/uur. Wij 

merken dat we, buiten de Randstad, met 500 

á 600 m³/uur ruimschoots onder de 950 ppm 

blijven, onafhankelijk van seizoen en weer. Hoe 

meer lucht, hoe meer geluid, zeker als de akoestiek 

van de lokalen ongunstig is. Mijn stelling 

is dat een lage CO 2 

-concentratie en een gezond 

binnenklimaat de voorkeur hebben boven een 

ongezonde school met weinig geluid. Zeker in 

bijvoorbeeld praktijklokalen waar het geluidsniveau 

al wat hoger ligt. Geluidsmaatregelen 

en geluidsarme apparatuur die nodig zijn om 

onder de norm te komen, zijn kostbaar en voor 

de meeste scholen onbetaalbaar.” 

Whisper Air 

Dan naar de oplossing van Spirair: de Whisper Air, 

een zeer stille decentrale unit voor toepassing in 

renovatie en nieuwbouw. Pothoven: “Bij het ontwerp 

moet goed rekening gehouden worden met 

het gebruik, de gebruikstijden en de bezetting van 

de diverse ruimtes. Als hierin grote verschillen zijn, 

kan het toepassen van één centraal ventilatiesysteem 

een zeer dure oplossing zijn omdat voor het 

aansturen van een dergelijk systeem onder andere 

een gebouwbeheersysteem en variabel volumekleppen 

nodig zijn. Het toepassen van meerdere 

kleinere systemen kan dan zowel energetisch als 

kostentechnisch een betere oplossing zijn. Er kan 

dan gekozen worden om gedeelten van het gebouw 

centraal te ventileren en, waar noodzakelijk, 

ruimten decentraal, oftewel lokaal te ventileren.” 



Whsiper Air in een klaslokaal 

‘Bij het ontwerp moet goed rekening 

gehouden worden met het gebruik, 

de gebruikstijden en de bezetting van 

de diverse ruimtes’ 

Maatwerkoplossing 

De Whisper Air is een maatwerkoplossing, die 

decentraal te gebruiken is. Met 33 dB(A) voldoet 

de unit aan Klasse B. De Whisper Air heeft een 

warmteterugwinrendement van 90% en een volledig 

automatische regeling voor de meest zuinige 

werking. Daarbij beschikt het systeem over uitge- 

breide comfortregelingen voor alle seizoenen met 

automatisch ventileren en, indien gewenst, een 

boostfunctie waarbij gedurende een in te stellen 

tijd 150% van de maximale capaciteit geventileerd 

kan worden. Met een instelbare nachtventilatie 

kan met vrije koeling het lokaal elke ochtend 

weer zo fris en koel mogelijk gebruikt worden. 

Scheiding maken 

En wat te doen met de richtlijn Frisse Scholen? 

Pothoven: “Frisse Scholen zet een stip op de 

horizon, met eisen aan het geluid. Als ik met 

geluidspecialisten praat, zeggen die nog geen 

decentrale ventilatie-unit gevonden te hebben 

die, zonder aanvullende maatregelen, aan alle 

eisen voldoet. En dan gaat de eis misschien 

wel aangescherpt worden naar 30 dB(A). Centraal 

lukt dat misschien, maar decentraal, zonder 

aanvullende maatregelen, niet. Dat worden 

enorme apparaten, terwijl decentraal bij 

renovaties de meeste geëigende oplossing is. 

Ik denk dat we daarom een betere scheiding 

moeten maken tussen renovatie en nieuwbouw. 

Dat is voor alle stakeholders beter.” ❚ 



KIES VOOR DE KWALITEIT VAN HET ONDERWIJS: 

‘VERLICHTING IS GEEN BIJZAAK’ 

“Verlichting op scholen moet gewoon goed geregeld zijn”, vindt Eduard Schippers, lichtexpert van Van Triest Lichtconcepten. “Het is aangetoond 

dat licht je lichaam stuurt en vooral voor kinderen heel belangrijk is. Gelukkig merken we dat steeds meer installateurs vragen om een 

gedegen lichtadvies voor onderwijsprojecten.” 

Tekst Tjerk van Duinen Beeld Triest Lichtconcepten 

Goed gelijkmatig en niet-flikkend licht. 

De richtlijn Frisse Scholen meldt dat kunstlicht 

moet voldoen aan de eisen uit de NEN-EN 12464- 

1 en dat het verlichtingsniveau op werkvlakniveau 

voor Klasse C ten minste 300 lux moet zijn. Bij 

Klasse B is een minimaal lichtniveau van 500 lux 

vereist, voor Klasse A is dat ook 500 lux met een 

persoonlijke lichtsterkte voor de docent van 750 

lux. Voor de bediening geldt dat de ruimte respectievelijk 

afzonderlijk aan/uit te schakelen is (C), 

in zones schakelbaar is (B) of dimbaar én in delen 

aan/uit te schakelen is (A). “Voor ons betekent 

standaard 500 lux”, vervolgt Schippers. “Zeker bij 

mbo’s, waar je veel praktijklokalen hebt, is 700 

lux onze norm.” 

Lichtplan 

Schippers heeft de diploma’s hogere verlichtingstechniek 

en European Lighting Expert op zak, 

dus weet waar hij het over heeft. “In Duitsland 

en België is licht een vak dat in de opleiding van 

architecten zit, in Nederland is dat niet het geval. 

Daarom komt de installateur, adviseur of archi- 



Nauwe samenwerking met de klant en het ontwerpteam. 

‘Deze installatie spaart geld uit, dat laten 

we zien in besparingsberekeningen over 

een periode van vijftien jaar’ 

Eduard Schippers, lichtexpert van 

Van Triest Lichtconcepten. 

tect naar ons met de vraag of wij een lichtplan 

en een lichtberekening kunnen verzorgen. Zo hebben 

wij voor de renovatie van het Alfa College in 

Hoogeveen, een gebouw van twintig jaar oud, op 

verzoek van aannemer Hunebouw een lichtplan 

ontworpen dat is meegenomen in de aanbesteding, 

volgens Frisse Scholen Klasse B. Hunebouw 

uit Hoogeveen heeft deze aanbesteding gewonnen 

omdat ze alle aspecten goed had uitgewerkt.” 

Geld besparen 

“Begin dit jaar is de bouw gestart van een basisschool 

in Hoogeveen”, vervolgt Schippers. “Weer 

een gewonnen aanbesteding, nu met een installateur 

(E.T.I. Leerkes uit Haarle) die de meest energiezuinige 

verlichting toepast, met veel lumen voor 

weinig watt. Goedkope verlichting geeft hogere 

energierekeningen, terwijl deze installatie juist 

geld uitspaart. Dat laten we zien in besparingsberekeningen 

over een periode van vijftien jaar. 

Maar het belangrijkste is dat leerlingen en leraren 

zich comfortabel voelen en zich kunnen blijven 

concentreren. Goed gelijkmatig en niet flikkend 

licht is één van de factoren die dat bewerkstelligt.” 

DALI 

Daglicht speelt uiteraard ook een rol. Schippers: 

“Als het budget het toelaat, probeer ik wel daglichtregeling 

in een ontwerp te krijgen en een 

programmering voor het dimmen van de voorste 

armaturen bij gebruik van het digiboard. Met een 

vaste knop is dat een prima optie, zeker bij lokalen 

die een wisselende bezetting hebben met docenten. 

Deze optie is wel iets duurder, maar dat blijft 

een relatief gegeven. Stel: een nieuwbouwschool 

kost in de ontwerpfase 20 miljoen euro, met een 

budget voor verlichting van 120.000 euro. Een bezuinigingsronde 

snijdt dan meestal relatief diep in 

de verlichtingspost, terwijl uiterlijkheden onaangetast 

blijven. Daar hebben de kinderen niet veel 

aan. Ik zou zeggen: kies voor een goede, volwaardige 

verlichting. Niet voor de sier, maar voor de 

kwaliteit van het onderwijs.” ❚ 

Van Triest Lichtconcepten is een adviesbureau 

op het gebied van lichtontwerpen. Gediplomeerde 

adviseurs met achtergronden in ruimtelijk 

ontwerp en elektrotechniek zijn in staat om 

architecten, interieurontwerpers en elektriciens 

te ontzorgen, voor projecten van elke omvang 

en complexiteit. Van lichtontwerp, levering, 

lichtregeling, projectbeheer, programmering en 

inbedrijfstelling tot en met onderhoud. In nauwe 

samenwerking met de klant en het ontwerpteam 

wordt steeds gezocht naar een optimale balans 

in esthetiek, functie, onderhoud en kosten. 


SONATECH B.V 

EXPERT IN WATERMIST- 

EN BLUSGASINSTALLATIES 

De specialist op het gebied van brandbeveiligingsintallaties 

milieu bewust 

gecertifi ceerd 

24/7 service organisatie 

www.sonatech.nl 

Brandblusspecialisten 

Part of DEF Network

Heating. 

Cooling. 

Caring. 

ALFEA EN LORIA LUCHT-WATER WARMTEPOMPEN 

De energiezuinige totaalverwarming, feiloos en gasloos 

SPLIT AIRCOHEATERS 

• Koelen en verwarmen in één 

• 19 modellen en meer dan 

100 vermogenversies 

ISDE 

subsidie 

MULTI SPLIT SYSTEMEN 

• Tot 6 binnendelen op één systeem 

• Diverse modellen en vermogens 

Thercon bv I Landjuweel 25 I 3905 PE Veenendaal / www.thercon.nl


ONDERHOUD IS BETREKKELIJK EENVOUDIG BIJ DE STILLE WTU-SYSTEMEN 

CENTRALE EN DECENTRALE UNITS VOOR HET ONDERWIJS 

Orcon uit Veenendaal levert zeer betrouwbare en slimme systemen met volledige service gedurende het gehele traject. 

Al veertig jaar ontwikkelt en produceert Orcon BV ventilatiesystemen voor woningbouw en utiliteitsbouw, met een specialisatie in scholen. 

Daarvoor biedt het bedrijf uit Veenendaal verschillende balansventilatiesystemen aan. “Balansventilatie is dé oplossing voor scholen als het 

gaat om het creëren van een gezonde leeromgeving.” De plug-and-play balansventilatiesystemen van Orcon zijn standaard voorzien van 

warmte- en koudeterugwinning. 

Tekst Tjerk van Duinen Beeld Orcon 

Orcon levert zowel centrale als decentrale systemen. 

Sander Bruis, Manager Productontwikkeling: 

“Het WTU Centraal systeem kan zowel boven- als 

onderdaks geplaatst worden en is ideaal voor het 

ventileren van meerdere ruimtes vanaf 600 m³/h. 

Dankzij de nieuwste EC-motoren en een slimme 

regeling hebben de systemen een zeer laag energieverbruik. 

Ze zijn zeer compact en hebben geen 

condensafvoer nodig, dankzij het gebruik van een 

efficiënt warmtewiel. De WTU Decentraal daarentegen 

is perfect wanneer meerdere, kleinere 

ruimtes (tot 2.000 m³/h) geventileerd moeten 

worden. Deze systemen zijn gemakkelijk boven 

een systeemplafond te plaatsen en dankzij de automatische 

bypass zorgen ze voor extra comfort 

in de ruimtes. Ook is de WTU Decentraal in een 

dubbel geïsoleerde uitvoering verkrijgbaar, voor 

een extra geluidsarme werking. Met de Enthalpie 

uitvoering is een condensafvoer overbodig.” 

Geluidsarm 

Er is veel energie gestoken om de WTU-systemen 

geluidsarm te maken. Bruis: “Dat hebben we 

bereikt door de toepassing van de nieuwe EBM- 

Papst EC-motoren met achterovergebogen wiel, 

die in een aerodynamisch EPS binnenwerk en 

voor de warmtewisselaar gemonteerd worden. De 

‘Tot op heden is het nog altijd gelukt om een 

passende oplossing te bieden, ongeacht de 

plafondhoogtes’ 

warmtewisselaar fungeert hierdoor als een geluiddemper. 

Daarnaast is het mogelijk om, voor een 

extra geluidsarme installatie, een versie te bestellen 

met een dubbel uitgevoerde behuizing met 

steenwolisolatie. Uiteraard is het voor een goede 

totaalinstallatie van belang dat er geluiddempers 

worden gebruikt tussen het toestel en het rooster 

en dat deze voldoende gedimensioneerd worden.” 

Koeling 

Naast geluid is temperatuur een onderwerp dat 

steeds belangrijker wordt voor gebouwen en dus 

ook scholen. Bruis: “Voor comfort op warme zomerdagen 

is het in eerste instantie van belang 

dat de warmte zoveel mogelijk buiten wordt gehouden, 

bijvoorbeeld met zonwering. Middels koudeterugwinning 

kan het ventilatiesysteem ondersteunen 

om de warmte zo lang mogelijk tegen te 

houden. Daarnaast hebben wij primaire koelsystemen 

in ons gamma. Meest optimaal is een primair 

systeem voor koelen en verwarmen, dat slim samenwerkt 

met een ventilatiesysteem met daarop 

aangesloten een Freeverter DXwarmtepomp voor 

een stukje nakoelen en naverwarmen van de schone 

lucht. Vanaf dit jaar zijn onze WTU-systemen 

af fabriek geschikt om gekoppeld te worden aan 

deze Freeverter warmtepompcombi en kan dus 

ook in een later stadium worden uitgebreid met 

een stukje top cooling/verwarming.” 

Het past altijd 

Voor nieuwbouw is een centraal systeem vaak 

voor de hand liggend. Voor renovaties moet nogal 

eens worden uitgeweken naar decentrale oplossingen 

en maatwerk. Bruis: “De afgelopen jaren 

hebben we al zeer veel scholen voorzien van onze 

WTU-systemen, vaak waren dat renovatieprojecten. 

Tot op heden is het nog altijd gelukt om 

een passende oplossing te bieden, ongeacht de 

plafondhoogtes. Onze WTU-units zijn zeer com- 



Een decentrale WTU-EC-unit in een verlaagd plafond van een klaslokaal. 

pact en bij de E&IE-versie is geen condensafvoer 

noodzakelijk, waardoor ze ook tegen de wand geplaatst 

kunnen worden. Wat we ook steeds vaker 

zien, is dat ervoor gekozen wordt om het systeem 

in het zicht te plaatsen, denk aan een gang van 

de school.” 

Serviceluiken 

Onderhoud is betrekkelijk eenvoudig bij de WTUsystemen. 

Op verschillende locaties op de toestellen 

zitten serviceluiken. Bruis: “Hierdoor kun je 

gemakkelijk bij de meest belangrijke onderdelen 

komen, zonder daarbij het toestel te moeten laten 

zakken tot onder het systeemplafond. Daarnaast 

zijn alle modules, zoals filters en warmtewisselaars 

opdeelbaar in een afmeting kleiner dan 

60 cm, waardoor ze door een plafond van 60 bij 

60 verwijderd kunnen worden. Door de slimme 

regelaar is het mogelijk om de systeemonderdelen 

via een UTP-netwerk met elkaar te verbinden 

en vanaf één centraal punt de bedrijfs- en onderhoudsstatus 

uit te lezen.” 

Betaalbaar 

Krappe budgetten kunnen bij scholen(ver)bouw 

een belemmering zijn voor het realiseren van 

een gezond leerklimaat. Bruis: “Onze WTU’s 

zijn mede ontwikkeld met het oog op conformiteit 

met het programma Frisse Scholen klasse B. 

De WTU-EC-E is voorzien van een Enthalpie warmtewisselaar waardoor de relatieve luchtvochtigheid op een 

aangenaam niveau blijft. 

Hierbij is niet alleen gekeken naar de eisen; 

door onze lean werkmethode en een uitgekiend 

ontwikkelproces hebben we er ook voor gezorgd 

dat de systemen op een respectabel prijsniveau 

blijven. Orcon levert zeer betrouwbare en slimme 

systemen met volledige service gedurende het 

gehele traject. Van advies aan het begin van het 

traject en trainingen voor de ondersteuning van 

onze klanten tot de begeleiding van de installatie, 

de inbedrijfstelling en het onderhoud.” ❚ 



EEN KOEL EN GOED GEVENTILEERD 

SCHOOLLOKAAL DANKZIJ STORMVASTE SCREENS 

Te hoge temperaturen en slechte ventilatie zijn voor veel scholen een probleem. Dit heeft gevolgen voor het comfort van leraren, leerlingen én 

hun leerprestaties. Nu de gemiddelde temperatuur de laatste jaren steeds verder oploopt, is men naarstig op zoek naar een milieuvriendelijke 

remedie. Een veelal ondergesneeuwde of zelfs niet geziene optie, kan voor veel scholen de oplossing betekenen. 

Tekst Tjerk van Duinen 

| Beeld AVZ 

De meest gekozen aanpak om oplopende temperaturen in lokalen tegen te 

gaan, is kunstmatig koelen. Professionele zonwering echter kan de opwarming 

van een ruimte voorkomen. Het resultaat is hetzelfde, alleen zonder 

de rekening van een energiekostende klimaatinstallatie. AVZ-Group biedt 

met SolidScreen een zeer effectieve oplossing. In combinatie met het speciaal 

ontwikkelde Tibelly ecole1% doek wordt naast warmte óók hinderlijk 

zonlicht geweerd. 

Unieke weving 

Het ecole1% doek heeft een unieke, dichte weving van sterk gecoate glasvezeldraden. 

Hierdoor houdt het tot wel 84% van het directe licht tegen. 

Dit screendoek is speciaal ontwikkeld voor scholen en andere utiliteitsbouw 

waar veel wordt gewerkt met digiboards en beeldschermen. Sabine Welman, 

marketingmanager van AVZ-Group: “Tibelly screendoek is wat de zonwering 

zo bijzonder maakt. Een gesloten screen dekt het volledige glasoppervlak af, 

weert hinderlijk zonlicht, voorkomt opwarming, behoudt de mogelijkheid tot 

ventileren én weert zelfs insecten.” 

Maatoplossingen 

SolidScreen is beschikbaar in verschillende kleuren en maten. Welman: “Onze 

standaard opties, waaronder de SolidScreen XS met extra compacte kast, 

de SolidScreen XL, die tot wel 6 meter hoog of breed toepasbaar is én de 

SolidScreen Niche, die volledig te verwerken is in de gevel, bieden altijd een 

manier om het in de architectuur te integreren. Wanneer we tijdig worden 

betrokken bij het ontwerpproces kan onze R&D-afdeling in overleg met de 

architect of aannemer met op maat gemaakte oplossingen komen. Op tijd 

nadenken over zonwering loont!” 

Stormvast 

Een zeer groot voordeel van SolidScreen is zijn stormvastheid. Waar andere 

screens door de harde wind kunnen beschadigen of zelfs kapot klapperen, is 

SolidScreen succesvol getest op windsnelheden tot 145 kilometer per uur. 

ROC Friese Poort vestiging Drachten: screens in een frisse kleur. 

ROC Utrecht. 



Basisschool Sint-Clara, Arendonk (België): SolidScreen Niche met bovenbak, volledig weggewerkt achter de spouw. 

Welman: “De ritsgeleiding zorgt dat het doek over de gehele oppervlakte 

strak gesloten zit tussen de geleiders. SolidScreen leent zich daardoor ook 

voor toepassing op grote hoogte.” 

AVZ-Group bestaat uit vier verschillende bedrijven: AVZ en SunStock (groothandel), 

Smits Rolluiken en Zonwering (kant-en-klaar) en Hylas (doekconfectie). 

De groep is al vele jaren marktleider in Nederland op het gebied van 

buitenzonwering, horren, terrasoverkappingen en rolluiken. De systemen zijn 

tot op heden al in meer dan dertig landen succesvol geplaatst, variërend van 

‘Het doek heeft een unieke, dichte 

weving die tot wel 84% van het 

directe licht tegenhoudt’ 

particuliere woningbouw tot grootschalige projectbouw. Sinds 2019 is AVZ- 

Group onderdeel van StellaGroup, een toonaangevende speler op het gebied 

van rolluiken, rolpoorten en hieraan verwante producten. ❚ 

Ideale buitenzonwering voor scholen 

SolidScreen met Tibelly ecole 1% screendoek 

• Verticale zonwering met ritssysteem 

• Bestand tegen windsnelheden tot 145 km/h 

• Energiebesparing tot ± 30% 

• Levert een positieve bijdrage aan EPC-normering 

Zonder zonwering 

Tibelly Sergé 

screendoek 

• Beter zicht op schermen en digiborden 

• Comfortabel en aangenaam binnenklimaat 

• Blijvend zicht naar buiten 

Tibelly ecole1% 

screendoek 

Zicht op digibord zonder zonwering 

Zicht op digibord met SolidScreen ® 

www.tibelly.nl 


& 

INDUSTRIAL SOLUTION PARTNER 

REGELTECHNIEK PANEELBOUW BESTURINGSTECHNIEK 

Adres 

Edisonweg 10 

3291 CK Strijen 

Officieel partner 

Specialisten in 

Warmtetechniek 

Maatwerk pompskids 

Meet & Regeltechniek 

Proces koeling 

Proces verwarming 

Klimaat beheersing 

Gebouw automatisering 

www.industrialsolutionpartner.nl & www.dzesystems.nl 

Elektrotechniek 

> Elektrotechniek 

> Beveiliging 

> Data & Telecom 

> Energiebeheersing 

> Domotica 

> Inspecties 

> Service & Onderhoud 

Installatietechniek 

> Zinkwerk 

> Dakbedekking 

> H.W.A. 

> Waterzijdige installatie 

> Riolering 

> C.V. zijdige installatie 

> Warmtepompen 

> Sanitair 

> Ventilatie 

> Service & Onderhoud 

HEUVELMAN 

Dé totaalinstallateur met een compleet pakket aan technische diensten. 

Meer informatie: www.roestenheuvelman.nl / 0180 44 60 60


Pro Grotius: twee gerenoveerde bestaande scholen en daartussen een nieuwbouwvolume. (Rendering: Studio Huijgens) 

PRO GROTIUS, DELFT: 

PUZZELEN VOOR FRISSE SCHOOL KLASSE B 

Twee oude scholen, een gedeelte nieuwbouw, de wens voor gasloze installaties met alleen luchtverwarming, koeling en een vrij beknopte 

technische omschrijving: dat was waar installatiebedrijf Roest & Heuvelman en Western Airconditioning mee aan de slag konden. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Western Airconditioning, Studio Huijgens 

Als er geen gekke dingen gebeuren, kan praktijkschool 

Pro Grotius in september de deuren openen 

voor leerlingen en leraren van de nieuwe huisvesting. 

Daarvoor zijn de afgelopen tijd in de Delftse 

wijk Voorhof twee niet meer in gebruik zijnde en 

naast elkaar liggende kleuter- en basisscholen getransformeerd 

tot een nieuwe school. De bestaande 

enkellaagse gebouwen zijn gerenoveerd; hierin 

komen tien praktijklokalen. Tussen beide bouwdelen 

is een verbindend nieuwbouwvolume opgetrokken 

met een transparante begane grond, met 

als een brug daarboven twee lagen met theorielokalen. 

Voor de installaties hebben totaalinstallateur 

Roest & Heuvelman, Western Airconditioning 

en Industrial Solution Partner BV samengewerkt, 

om te komen tot een gasloze, energiezuinige en 

comfortabele leeromgeving in de oud- en nieuwbouw. 

Pro Grotius biedt onderwijs op het gebied 

van zorg, techniek, horeca, tuin en ICT. Bouwkundig 

aannemer is Van Wijnen Stolwijk. Het ontwerp 

is van Studio Huijgens uit Den Haag. 

Aannames 

“Een uitgewerkt installatieontwerp is prettig, 

maar in dit geval hadden we te maken met slechts 

‘Het is een fijne leeromgeving geworden 

waar wij met plezier voor hebben 

samengewerkt’ 

een technische omschrijving voor Frisse Scholen 

Klasse B, een vaste temperatuur voor zomer en 

winter, verwarming met alleen lucht en een gasloos 

gebouw”, begint Arie den Uijl, bedrijfsleider 

van installatiebedrijf Roest & Heuvelman. “In de 

calculatiefase moesten we veel aannames doen, 

terwijl je niet de tijd hebt om alles uit te werken. 

Lastig is ook dat een renovatie altijd verrassingen 

met zich meebrengt. Des te meer tevreden zijn we 

dat er nu een school staat waar in een gezonde 

omgeving les gegeven kan worden, met een mooi 

stukje installatietechniek op het dak. Dat laatste 

was niet de bedoeling in het oorspronkelijke ontwerp 

van de architect.” Dat kwam doordat tijdens 

de planuitwerking de opgave wijzigde van traditioneel 

naar gasloos en er vier extra lokalen bijkwamen. 

Het installatieadvies kon op dat moment 

niet meer switchen, waardoor de ruimtelijke integratie 

van de forse installatieonderdelen helaas 

niet binnen het ontwerpteam plaats kon vinden. 

Optimaliseren 

François van Gorkom, accountmanager voor 

Western Airconditioning: “Het ontwerpen van 

de installaties was dus een hele puzzel, maar 

het voordeel van een beknopte werkomschrijving 

is dat je in nauwe samenwerking met 

de installateur de uitwerking binnen het budget 

kunt optimaliseren met de slimste oplossingen 

voor deze school. Samen met Roest & 

Heuvelman zijn we uitgekomen op een configuratie 

met op elk bouwdeel een hoogrendements 

WTW-unit en op bouwdeel A twee 

lucht/water-warmtepompen.” ❯ 



Twee lucht/water-warmtepompen op bouwdeel A. (Beeld: Western Airconditioning) 



Den Uijl legt uit: “Eén grote luchtbehandelingskast 

op het dak was geen optie. Visueel zou deze 

te groot worden voor het schoolgebouw en de drie 

bouwdelen zijn brandcompartimenten; daar wil je 

niet met allerlei grote kanalen doorheen steken.” 

Easy-T6 

De geïnstalleerde WTW-units betreffen de Easy- 

T6 van Western Airconditioning, een model met 

een hoogrendements tegenstroomwisselaar, 

EC-ventilatoren, een dubbelwandige omkasting, 

ePM1 70% (F7) filters voor de ingaande lucht 

en ePM10 50% (M5) filters voor de retourlucht. 

Voor gebouwdeel A is de capaciteit 10.000 m³/ 

uur (rendement wisselaar: 89,6%), voor de nieuwbouw 

(B) 8.500 m³/uur (90,1%) en voor bouwdeel 

C/D 8.000 m³/uur (90,4%). Van Gorkom: 

“Daarnaast zijn twee lucht/water-warmtepompen 

aangesloten, een hoogrendementsuitvoering van 

ons Zeta Rev model. Beide apparaten hebben 

energieklasse A in zowel koel- als verwarmingsbedrijf 

en leveren een koelvermogen van 125 

kW met een seizoensrendement (ESEER) van 

4,21, evenals een verwarmingsvermogen van 80 

kW en een seizoensrendement (SCOP) van 3,4. 

Via een open verdeler gaan de warmen koudwaterleidingen 

per bouwdeel naar de luchtbehandelingskasten 

en nakoelers/verwarmers.” 

De nieuwe situatie. 

Constante druk 

De voorgeconditioneerde lucht wordt vervolgens 

via kanalen in de gangzones in de lokalen, verblijfsruimtes 

en kantoren ingebracht. Den Uijl: 

“Per bouwdeel wordt op basis van constante 

druk de totale luchthoeveelheid geregeld. Elk lokaal 

en elke grote ruimte heeft een eigen batterij 

voor koelen en verwarmen, die ook weer gevoed 

wordt door de warmtepompunits. Debiet en temperatuur 

worden per lokaal aangestuurd door 



De luchtbehandelingsunit van de nieuwbouw, op bouwdeel B. (Beeld: Western Airconditioning) 

‘Met vertrouwde partijen, flexibel 

denken en werken en kwalitatief goed 

materiaal kun je een hoop bereiken’ 

CO 2 

- en temperatuursensoren. De lucht wordt 

uiteindelijk via textiele luchtverdeelslangen van 

BLT Luchttechniek geleidelijk en geluidsarm in 

de ruimtes verdeeld. CO 2 

-sensoren in de lokalen 

sturen via kleppen het ventilatievolume aan.” 

Distributie 

Voor de distributie van warmte en koude over 

de bouwdelen en alle componenten is een beroep 

gedaan op Industrial Solution Partner BV, 

een bedrijf uit Strijen dat hoofdzakelijk actief is 

in process cooling & heating voor de industrie. 

Sales manager Nico Nouwels: “Dit was duidelijk 

weer eens wat anders. De bouw werkt met 

andere soorten bestekken dan de industrie, dat 

was even wennen, maar de principes zijn hetzelfde. 

We hebben met ons zusterbedrijf DZE 

Systems, specialist in meet & regeltechniek, 

dan ook geen moeite gehad om de beste oplossingen 

te ontwerpen, maken en in te regelen.” 

Open verdelers 

Het waterzijdige deel van het systeem voor Pro 

Grotius is uitgevoerd met een aanvoerverdeler en 

retourverdeler die zich in de technische ruimte 

in de nieuwbouw bevinden. Nouwels: “Deze 

open verdelers zijn in wezen grote buizen met aftakkingen 

naar de luchtbehandelingskasten op 

de bouwdelen en naar de dertig naverwarmers 

en -koelers van de lokalen. Op elke naverwarmer 

en -koeler zit een regelklep die zorgt voor de 

juiste hoeveelheid water. Aansturing gebeurt op 

basis van de temperatuursensoren in de lokalen. 

Die is wel door ons ingeregeld, maar nog steeds 

individueel regelbaar. De regeltechniek en overkoepelende 

schakelkast zijn door DZE systems in 

eigen huis gebouwd, geplaatst en ingeregeld.” 

Den Uijl is tevreden over het eindresultaat. “Het 

is een fijne leeromgeving geworden waar wij 

met plezier voor hebben samengewerkt. Met 

vertrouwde partijen, flexibel denken en werken 

en kwalitatief goed materiaal kun je een hoop 

bereiken, ook als de start niet ideaal is.” ❚ 



COMPLEET KLIMAATSYSTEEM 

VOOR ELK SCHOOLBUDGET 

INCLUSIEF NAREGELING OP BASIS VAN CO₂ EN TEMPERATUUR, ZONDER KLEINE LETTERTJES 

De opgave waar het onderwijs in Nederland op het gebied van gezondheid, comfort en klimaathuishouding voor staat, is groot. Architecten, 

adviseurs, aannemers en installateurs zijn al jaren bezig met de aanpak van scholen en elk project is weer een zoektocht naar de optimale 

oplossing. TROX heeft, als één van de vele aanbieders van klimaatsystemen, een insteek die compleet, samenhangend en laagdrempelig 

genoemd kan worden. 

Tekst Tjerk van Duinen Beeld TROX Nederland BV 

TROX is wereldspeler in de ontwikkeling, productie 

en distributie van componenten en systemen 

voor binnenklimaat en ventilatie. De groep telt 

wereldwijd achttien productielocaties, ruim vierduizend 

medewerkers, heeft een omzet van zo’n 

530 miljoen euro en hecht een groot belang aan 

onderzoek en ontwikkeling. Het assortiment is 

dan ook omvangrijk. 

Componenten 

Remo Cossu, accountmanager klimaattechniek 

en luchtbehandeling: “We voeren inderdaad 

een groot aantal productgroepen en die bevatten 

uitstekende componenten voor het creëren 

van Frisse Scholen in elke gewenste klasse. Je 

kunt het complete systeem zien als een puzzel 

‘De puzzelstukjes samen zorgen voor het 

totale systeem, waarmee zelfs 

Frisse scholen klasse A gemakkelijk 

te realiseren is’ 

waarvan alle stukjes – de verschillende klimaatsystemen 

– perfect op elkaar aansluiten en met 

elkaar samenwerken, omdat deze van één leverancier 

komen. Dat betekent dat de verantwoordelijkheid 

ook ligt bij één aanspreekpunt. Voor 

scholen zijn vijf productgroepen/puzzelstukjes 

van belang: de luchtbehandelingskast, de variabele 

volumeregeling, de luchtverdeeltechniek, 

de filtertechniek en het meet- en regelsysteem. 

Deze puzzelstukjes samen zorgen voor het totale 

systeem waarmee zelfs Frisse scholen klasse 

A gemakkelijk te realiseren is.” 

Luchtbehandelingskast 

Het eerste puzzelstuk betreft de centrale luchtbehandelingskast 

van de X-Cube serie. De X- 

Cube is een geheel eigen ontwerp van TROX 

en wordt dus ook in eigen productie gemaakt. 

Uiteraard voldoet de LBK aan alle huidige eisen, 

normen en wetgeving en is deze geheel 

flexibel samen te stellen. De luchtbehandelingskast 

kan inclusief of exclusief regeling 

worden geleverd. De X-Cube kan aangestuurd 

worden vanuit het verderop genoemde X-Aircontrol 

systeem op basis van de vraag uit de 

verschillende lokalen. 

Het eerste puzzelstuk betreft de centrale luchtbehandelingskast van de X-Cube serie. 

Cossu wijst nog op een handige tool van 

TROX: “Naast de Easy Product Finder voor de 

selectie van klimaatcomponenten beschikken 

wij op de TROX website nu ook over de X-Cube 

Configurator, waarmee de installateur of gebouwbeheerder 

een luchtbehandelingskast 

kan samenstellen. Deze configurator is zeer 

laagdrempelig gemaakt en toont onder meer 

het energieverbruik en de life cycle costs.” 



Compleet klimaatsysteem voor elk schoolbudget 

Voor scholen adviseert TROX de TVE. Deze variabel volumeregelaar is compact, dus ruimtebesparend en werkt ook nauwkeurig bij lage luchthoeveelheden, waardoor 

verlopen in het luchtkanaal niet nodig zijn. 

Variabele volumeregeling 

Het tweede component is de variabele volumeregeling. 

Cossu: “Wij adviseren voor scholen onze TVE. 

Die is compact, dus ruimtebesparend en werkt ook 

nauwkeurig bij lage luchthoeveelheden, waardoor 

verlopen in het luchtkanaal niet nodig zijn. Ook 

is een rechte aanstroomlengte niet vereist. Daardoor 

kunnen deze variabel volumekleppen ook 

in de gangzone worden geplaatst, direct op het 

hoofdkanaal, wat akoestisch weer een groot voordeel 

is voor het afgestraalde geluid; de klep hoeft 

immers niet in het lokaal gemonteerd te worden.” 

Luchtverdeeltechniek en 

filtertechniek 

Component 3 is de luchtverdeeltechniek waar 

TROX groot mee is geworden. “Ook hier zorgen 

we dat de roosterkeuze perfect is afgestemd op 

de gehele installatie. Wat gebeurt er op het maximumdebiet 

en wat op het minimumdebiet? De 

roosters moeten altijd goed functioneren. Afstemmen 

geldt evengoed voor de vierde component, 

de filtertechniek. Voor scholen weer voldoende 

keus om tot een gezond binnenklimaat te komen 

met energiebesparende filters.” 

Meet- en regeltechniek 

Cossu: “Voor middelgrote en kleinere scholen is een 

compleet gebouwbeheersysteem meestal te duur. 

X-Aircontrol is een meet- en regelsysteem dat betaalbaar 

én eenvoudig in gebruik is. Het systeem stuurt 

op basis van CO 2 

, temperatuur, vochtigheid en/of 

aanwezigheid de VAV’s aan. Elk lokaal heeft een X- 

Aircontrol zonemodule die via een bussysteem met 

de master is verbonden. De winst zit in het feit dat 

de software al geïnstalleerd is en dat het systeem 

de zonemodules automatisch adresseert. Het enige 

dat nog nodig is, is parametreren, configureren en 

het klokprogramma instellen. Wij doen dat in één tot 

twee dagen voor circa 50 lokalen. Er zijn verder geen 

licenties, geen abonnementsverplichtingen en ook 

geen programmeerkosten. Het systeem is eenvoudig, 

gebruikersvriendelijk, toegankelijk en overzichtelijk 

opgezet. De conciërge kan met een klein beetje verstand 

van ventilatie het systeem al beheren.” 

Easy 

Hugo, sales engineer bij TROX: “Al deze puzzelstukjes 

samen – de luchtbehandelingskast, slimme 

VAV’s, juiste roosters, filtertechniek en regeling van 

X-Aircontrol – geven de mogelijkheid om bij 99 

Meet- en regelsysteem X-Aircontrol is betaalbaar 

én eenvoudig in gebruik. Het systeem stuurt op 

basis van CO 2 

, temperatuur, vochtigheid en/of 

aanwezigheid de VAV’s aan. 

procent van de scholen minimaal klimaatklasse B 

of hoger te realiseren. Het systeem is compleet en 

in balans, de componenten werken goed samen 

en sluiten perfect aan.” Cossu: “Bovendien is het 

systeem eenvoudig samen te stellen. Naast de LBKconfigurator 

heeft TROX een uitgebreide Easy Product 

Finder (EPF) waarin de installateur alles kan 

vinden. Voor de ontwerpfase is het prettig dat van 

vrijwel alle producten X-BIM-informatie beschikbaar 

is. Hoe makkelijk kun je het maken?” ❚ 


Voor een gezond en 

fris binnenklimaat 

Zeta Sky 

‘Waterkoelmachines en 

omkeerbare warmtepompen’ 

• Capaciteit 30 – 240 kW 

• Hoge watertemperaturen tot +60°C 

• Buitenluchttemperaturen tot -15°C 

• Laag GWP koudemiddel (R32 / R454B) 

• Warmteterugwinning (optie) 

• Gepatenteerde ontdooicyclus 

• Voldoet aan Ecodesign Reg. 2281 Tier 2 

• Komt in aanmerking voor BREEAM punten 

• Komt in aanmerking voor ISDE subsidieregeling 

Easy T6 

‘Hoog rendement 

plug & play wtw units’ 

• Luchthoeveelheid tot 12.000 m 3 /uur 

• Voorzien van tegenstroomwisselaar 

(rendement >85%) 

• Geïntegreerde regeling 

• Binnen of buitenopstelling 

• Externe DX-koeling mogelijk 

• Geïntegreerde geluiddempers (optie) 

• Naverwarming (optie) 

• Komt in aanmerking voor EIA subsidie 

Voor meer informatie en de voorwaarden: 033 - 247 78 00 www.western.nl info@western.nl

www.trox.nl


FABRIKANT EN INSTALLATEUR ONTWIKKELEN 

DECENTRALE UNIT VOOR SCHOLEN 

Op het gebied van klimaatinstallaties voor scholen volgens de Frisse Scholen richtlijnen hebben Fläkt Nederland en Brandsen Installatietechniek 

de handen ineen geslagen. Gezamenlijk hebben de fabrikant van complete klimaatsystemen en totaalinstallateur met specialisatie scholen 

al vele onderwijsprojecten tot een goed einde gebracht. Nu is er ook een gezamenlijk product ontwikkeld: de FläktGroup ATPICCO decentrale 

schoolventilatie-unit. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Fläkt Nederland 

62 | 

INSTALLATIEENBOUW.NL


De unit is stil in gebruik. 

ATPICCO: compacte unit onder een plafond. 

PV-panelen en warmtepompen op het dak. 

Maarten van Dalen accountmanager voor Fläkt 

Nederland, ziet een flinke opgave in het verschiet: 

“Kinderen hebben een zware werkomgeving en er 

worden hoge eisen gesteld aan hun prestaties. 

Een goede luchtkwaliteit en een lage geluidsproductie 

zijn cruciaal om gefocust en alert te blijven. 

De aanwezigheid van stof en een wisselende bezetting 

stellen bijkomende technische eisen aan 

een ventilatiesysteem, wat tevens geldt voor de 

strakke operationele budgetten, een geoptimaliseerd 

energieverbruik en een zuinige werking.” 

‘Bij de ontwikkeling van het 

samenwerkingsproduct is veel energie 

gestoken in de geluidsdemping’ 

Slecht gesteld 

Helaas is het wat dat betreft met de meeste 

oude(re) schoolgebouwen slecht gesteld. Directeur 

Berto van Vliet van Brandsen Installatietechniek 

uit Barneveld: “Het zijn niet alleen de oude, 

slecht geïsoleerde scholen met sec raamventilatie, 

grote radiatoren en tocht; ook in veel nieuwere of 

gerenoveerde gebouwen is de ventilatie slecht onderhouden, 

onsamenhangend of luidruchtig. Ventilatiesystemen 

worden vaak verkeerd gebruikt of 

zijn niet of slecht ingeregeld. Ook geven meerdere 

apparaten warmte af en ontbreekt de natuurlijke 

ventilatie. Daarom zijn we met Fläkt aan de slag 

gegaan, om dit integraal aan te pakken.” 

ATPICCO schoolventilatie-unit 

De oplossing van Fläkt en Brandsen betreft een 

decentraal ventilatiesysteem met lagetemperatuur 

verwarming en hogetemperatuur koeling. Van Dalen: 

“De schoolvariant van de ATPICCO heeft in 

normaal bedrijf een capaciteit van 950 m³/uur 

per lokaal en is voorzien van een kruisstroomwisselaar 

voor warmte- en koudeterugwinning, met een 

rendement van 91%. Van menging van toevoer- en 

retourlucht is dus geen sprake, wat vooral in deze 

coronatijd relevant is. Het geluidsniveau bedraagt 

maximaal 33 db(A). Toevoer- en afvoerlucht 

worden gefilterd met ISO ePM10/70% filters.” 

Voorverwarmen, voorkoelen 

De luchtverdeling en afvoer verlopen via grote, 

goed gepositioneerde roosters. Van Dalen: 

“Eventueel kan het plafond als plenum dienen, 

echter moet je daar de roosters goed bij 

laten aansluiten. › 



Nieuwe (frisse) school in Waddinxveen. 

Het systeem werkt vraaggestuurd op basis van 

CO 2 

, temperatuur en/of aanwezigheid. Wij hebben 

de ATPICCO voorzien van een opwarm- of 

nachtventilatiesectie. Daarmee kun je de lokalen 

in warme periodes koelen voor aanwezigheid en 

in koude periodes voorverwarmen, wanneer je nog 

geen warmte kunt winnen. Daarmee bespaar je 

weer op de koelen verwarmingscapaciteit.” 

Geluidsarm 

Bij de ontwikkeling van het samenwerkingsproduct 

is veel energie gestoken in de geluidsdemping. 

Van Dalen: “In de 25 millimeter dikke panelen 

zit Hawaphon, een dempingsmateriaal dat 

goed werkt tegen hoge en lage tonen. Daarnaast 

is een flowgrid ontworpen voor de reeds stille en 

energiezuinige ventilatoren, die de lucht beter 

door de unit geleiden. De luchtgeleidingsschoepen 

hebben een V-vorm gekregen zodat de lucht 

niet tegen de geluidsdempers klapt, maar wordt 

begeleid. Dankzij een speciale change-overbatterij 

ontstaat weinig drukverlies en kunnen de ventilatoren 

rustig en geluidsarm draaien.” 

Eenvoudig in gebruik 

Van Vliet snijdt nog een belangrijk aspect aan: de 

eenvoudige bediening. “Op dit vlak gaat veel mis. 

Het is te ingewikkeld, de instellingen raken ontregeld 

en uiteindelijk gaat dat ten koste van het 

comfort en de dure installaties. Daarom hebben 

we een zeer eenvoudige bediening ontwikkeld 

met kleine displays, duidelijke picogrammen en 

Centrale ruimte met inblaas via luchtzak. 

veel vooringestelde scenes. Twee uur voor opening 

voorventileren is nu kinderspel.” Inmiddels is het 

ventilatieconcept honderden keren geleverd en 

getest, door onafhankelijke bureaus. Van Dalen: 

“Fläkt is een gecertificeerd bedrijf. We ontwikkelen 

en produceren alles zelf en houden de kwaliteit 

scherp in de gaten. Vroeger was de aanschafprijs 

belangrijk, maar nu wordt steeds meer gekeken 

naar de TCO. Schoolbesturen, of installateurs 

als zij daar contracten voor afsluiten, zijn verantwoordelijk 

voor het onderhoud van de installaties, 

dus kunnen zij hier beter goede apparatuur voor 

aanschaffen. De meeste scholen, ik zou zeggen 

95%, kiest voor Frisse Scholen Klasse B. Hoewel 

we ook A kunnen leveren, is dit nog steeds een 

uitstekende oplossing voor verreweg de meeste 

onderwijsinstellingen.” ❚ 

In opdracht van de gemeente Waddinxveen 

is in de wijk Park Triangel een nieuw 

onderkomen gerealiseerd voor de Koningin 

Beatrixschool, de Dick Brunaschool 

en Quadrant Kindercentra. Fläkt Nederland 

en Brandsen Installatietechniek 

hebben gezamenlijk gezorgd voor een 

goed onderwijsklimaat, met de ATPICCO 

ventilatie-units. 


Opdrachtgever: Gemeente Waddinxveen 

Architect: Frencken Scholl Architecten 

Hoofdaannemer: BM van Houwelingen 

Installateur: Brandsen Installatietechniek 

Leverancier: Fläkt Nederland 


EXCELLENCE IN SOLUTIONS 

ATpicco Schoolventilatie Unit 

HET BESTE JONGETJE 

VAN DE KLAS! 

• Zijdelingse bediening beide F5 filtersecties 

• Speciale change-over batterij 

• Geen centrale koeling en/of verwarming benodigd 

• Zeer compacte units 

• Lichtgewicht voor gemakkelijke ophanging 

• Rendement WTW >90% 

• Toepasbaar in nieuw- en verbouw 

• Fluisterstil 

• Lage onderhoudskosten door simpel maar sterk design 

• Regeling op basis van CO 2 en Temperatuur 

• Aan te sluiten op warmtepomp of bestaand systeem 

Een fris en gezond binnenklimaat is de beste start voor 

een goede leeromgeving. De FläktGroup ATpicco schoolventilatie 

unit is een flexibele luchtbehandelingsunit welke 

ingebouwd wordt in het verlaagde plafond. Door zijn 

compacte bouw, eenvoudige installatie, lage onderhoudskosten 

en zeer laag geluidsniveau is de ATpicco de optimale 

keuze voor onderwijsinstellingen en Frisse Scholen. 

» Is uw interesse gewekt, neem dan contact met ons op: 

Telefoonnummer: 010-2350606 – www.flaktgroup.nl


STERKE TOOL VOOR FACILITAIRE DIENSTEN 

ENERGIEBEWUST WORDEN DOOR TE METEN 

We weten het allemaal: meten is weten. Zeker als het om energieverbruik gaat, is dit een open deur. Maar weet u hoe uw energieverbruik 

er precies uitziet? Kenter maakt energieverbruiken zichtbaar voor organisaties en maakt ook de verbeterpunten en successen inzichtelijk. 

Het resultaat is pure winst. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Kenter 

Meerdere gebouwen waar energie wordt gemeten. 

Stichting Carmelcollege is een koepelorganisatie 

voor ruim vijftig scholen, verspreid over 

zeven provincies. Daarin wordt lesgegeven 

aan 35.000 leerlingen in alle vormen van het 

voortgezet onderwijs, waarbij 4.100 medewerkers 

zijn betrokken. Om grip te krijgen op het 

energieverbruik van de vele schoolgebouwen, 

is de stichting in zee gegaan met Kenter, dat 

intelligente meetdiensten verzorgt voor het 

verbruik van elektriciteit en gas, water, koude 

en warmte. Dat heeft inmiddels flinke maandelijkse 

en jaarlijkse besparingen opgeleverd. Accountmanager 

Tjalling Ypma van Kenter legt uit 

wat de meerwaarde is van gedetailleerd meten. 

Deels in gebruik 

In veel gebouwen wordt onnodig gestookt op momenten 

dat er niemand aanwezig is. Ypma: “Denk 

aan scholen die ’s avonds een lokaal verhuren aan 

de leesclub of op woensdagmiddag aan de crèche. 

Op die momenten staat misschien wel de verwarming 

voor het hele gebouw te draaien en wegen de 

opbrengsten totaal niet meer op tegen de kosten. 

De gevolgen van de coronacrisis zijn hier ook een 

typisch voorbeeld van: veel mensen werken thuis en 

gebouwen worden niet of nauwelijks benut. Maar 

hoe zit het met het energieverbruik? Als het mis is, 

kom je daar vaak te laat achter. Pas als de energieleverancier 

een maandoverzicht of de eindejaarsafrekening 

stuurt, komt de boodschap binnen.” 



Inzicht in uw energieverbruik via Meetdata.nl of Meetdataplus. 

Patronen 

Het belangrijkste van gedetailleerd meten is in 

de eerste plaats dat je patronen kunt ontdekken. 

In de tweede plaats is het belangrijk voor 

de bewustwording van het verbruik. Ypma: “Een 

school met meerdere locaties, zoals het Carmel, 

kan de gegevens bundelen, weergeven en analyseren. 

Dan neem je mee hoe oud de gebouwen 

Bespaar energie, tijd en geld. 

‘Met meerdere gebouwen kun je 

gaan benchmarken’ 

zijn, hoeveel leerlingen er les krijgen en hoeveel 

energie er per leerling, per kubieke meter dan wel 

per vierkante meter verbruikt wordt. Op basis van 

deze gegevens kun je eenvoudig gaan benchmarken. 

Stel: gebouw A presteert het zuinigst en is de 

benchmark. Gebouw B verbruikt 10% meer energie. 

Uit de analyse blijkt waarom A zo goed presteert 

– LED, hoogwaardige isolatie – en vervolgens 

wordt bekeken wat te doen om gebouw B te verbeteren. 

Over een langere termijn kan een school 

hier veel geld mee besparen. Meten is weten en 

geld verdienen. Het is overigens geen luxe. Om 

het energieverbruik terug te dringen, worden bedrijven 

en organisaties volgens de Wet Milieubeheer 

verplicht om maatregelen te nemen die ze in 

vijf jaar terugverdienen. Bovendien moeten zij die 

besparingen aantonen. Met Meetdataplus, het 

online platform van Kenter, kan dat uitstekend.” 

Profijtelijk 

Bij de schoollocaties van Carmel zijn 86 grootverbruikmeters 

geïnstalleerd. “Een behoorlijke 

klus, maar die verliep vlekkeloos. En juist door 

de schaal zal het Stichting Carmelcollege veel 

opleveren. Maar ook voor kleinere organisaties, 

en zelfs voor één pand, is het profijtelijk. 

Vooral omdat het de bewustwording over het 

verbruik sterk vergroot. Er kan heel nauwkeurig 

geanalyseerd worden wat er mis is in de energiehuishouding, 

wanneer er onverwachte verbruikspieken 

optreden, of iemand de cv in het 

weekend weleens laat doorstoken en waarom 

de PV-panelen minder renderen. De facilitaire 

dienst krijgt met Meetdataplus een sterke tool 

in handen voor energiebeheer. Dat kan weer 

op verschillende informatieniveaus toegankelijk 

worden gemaakt. Bijvoorbeeld voor een 

installateur die besparingsgaranties geeft.” 

Water 

Meetdataplus kan ook het waterverbruik meten. 

Ypma: “Bij Carmel meten we gas en elektriciteit 

en we zijn in gesprek om ook het water te meten. 

Stel dat je een lek hebt en dat pas aanpakt als 

je een keer de watermeter bekijkt, dan ben je zo 

honderdduizend liter water verder. Zo bespaar je 

met inzicht in energieverbruik gemakkelijk veel 

energie en geld.” ❚ 


BUFFERVATEN VOOR ENERGIEOPSLAG 

EEN CRUCIAAL ONDERDEEL 

IN KLIMAATSYSTEMEN VAN DEZE TIJD 

68 | 


Specialist in innovatieve installatieproducten 

DRL Products uit Breda heeft in haar leveringspakket 

een serie buffervaten die inzetbaar 

zijn als energiebuffer en/of als open 

verdeler in een gebouwgebonden installatie. 

Deze stalen vaten met een hoogwaardige 

dampdichte PDC-isolatie kunnen een overschot 

aan energie van de installatie opslaan 

en op een later moment, als het systeem om 

warmte of koeling vraagt, weer afgeven. 

Tekst Tjerk van Duinen | Beeld DRL Products 

Een buffervat is een watergevoede accu die 

op eenvoudige wijze de systeeminhoud van de 

warmtepomp-, cv- of koelinstallatie vergroot. 

Warmte (of koude) wordt zo optimaal benut en 

de installatie rendeert beter. De buffer voorkomt 

bovendien pendelgedrag bij de verwarmingsinstallatie 

of warmtepomp, hetgeen de levensduur 

van de installatie verlengt. Er zijn vaten van 12 

tot 50 liter (wandmodel) en staande modellen 

van 100 liter tot wel 5.000 liter. Ook als het 

gaat om warmtapwateropslag heeft DRL Products 

een uitgebreid aanbod boilers, al dan niet 

te combineren en/of aan te sluiten op diverse 

zonlichtsystemen of externe warmte-opwekkers. 

Pendelen 

Joost Jansen van DRL Products: “Een belangrijke 

kwaliteit van een buffervat/open verdeler 

in een installatie is de levensduurverlenging 

van cv-ketels en warmtepompsystemen. In een 

slecht ontworpen systeem worden warmtepompen 

voortdurend belast door overmatig pendelen. 

Met een buffervat kan de warmtepomp efficiënter 

werken en gaat deze veel langer mee.” 

Kwaliteit 

Op kwaliteit doet DRL Products geen concessies. 

Jansen: “De vaten zijn volstrekt dampdicht. 

dus er is geen kans op condensproblemen. De 

thermische isolatie is gemaakt van hoogwaardig 

en ecologisch hardschuim. Het toepassingsgebied 

is dan ook zeer ruim te noemen, 

van -10°C tot + 95°C mediumtemperatuur met 

een maximale werkdruk van 4 Bar. Alle DRL 

buffervaten zijn voorzien van een energielabel 

waardoor deze toepasbaar zijn conform de ERP 

2018 regelgeving. Tevens zitten er voldoende 

aansluitmogelijkheden op waardoor de installateur 

extra pompgroepen of sensoren kan aansluiten. 

De mogelijkheden zijn echt zeer talrijk!” 

‘Met een buffervat kan de warmtepomp 

efficiënter werken en gaat deze veel langer mee’ 

Uit voorraad leverbaar als wandmodel 

(12, 25 en 50 liter) of vloermodel 

(100, 200, 300 en 500 liter) 

• Uitwendig voorzien van dampdichte 

PDC-isolatie voor koelen en verwarmen. 

• ERP energielabel B of C. 

• Hoogwaardige thermische isolatie d.m.v. 

ecologische polyurethaan hardschuim. 

• Zeer compacte uitvoering. 

• Twee hoofdfuncties: te gebruiken als 

open verdeler en/of als energiebuffer. 

Levering via de technische groothandel. 

115.000 per jaar 

Jaarlijks rollen er zo’n 115.000 exemplaren 

van de band voor wereldwijde verkoop. De 

productiefaciliteit is gevestigd in Teramo, Italië 

(Abruzzen). Buffervaten, industriële drukvaten 

en tapwaterboilers in staal met speciale 

polywarm coating of geheel uitgevoerd 

in RVS worden in vele varianten geproduceerd 

in de uiterst moderne fabriek. Kijk voor 

meer informatie op www.drl-products.nl ❚ 


De Pen 

‘Heb jij een voorliefde voor 

techniek? Dan zit je goed 

bij deze opleiding, want 

techniek heeft de toekomst!’ 


De Pen 

Ron M. R. Bosch 

Senior Consultant Building and Invironment, 

TIAB bv Technisch Ingenieurs en Adviesbureau Bosch & sr Lecturer Installation Technology Hogeschool Arnhem Nijmegen 

GEBOUWGEBONDEN INSTALLATIETECHNIEK 

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) startte vorig jaar, op verzoek van de installatiebranche een nieuwe Associate 

degree (Ad-)opleiding in deeltijd: Gebouwgebonden Installatietechniek (GGIT). De nieuwe Ad-opleiding is een 

direct resultaat van de goede samenwerking tussen de HAN en de branche. De installatiebranche had behoefte aan 

een opleiding met een zelfstandig diploma, waarmee vakbekwame installateurs terecht kunnen in nieuwe beroepen in 

de installatietechniek. 

De vraag om een nieuwe opleiding te ontwikkelen, bleek sectorbreed te leven bij organisaties als Techniek Nederland (voorheen 

Uneto-VNI), opleidingsfonds van de installatietechniek OTIB, Kennisinstituut ISSO, Wetenschappelijke vakvereniging 

TVVL, Stichting W.O.I. en PIT. Bedrijven uit de regio, waaronder Megens Installaties uit Druten en Installatieonderneming 

Kropman uit Nijmegen hebben de ontwikkeling van de nieuwe opleiding ondersteund. 

Voorliefde 

Heb jij een voorliefde voor techniek? Dan zit je goed bij deze opleiding, want techniek heeft de toekomst! Of het nu gaat 

om een klimaatinstallatie, antwoord op vragen over het klimaatprobleem, circulariteit, beveiliging of verlichting en zo nóg 

vele aspecten van het installatievak. Je ziet het al: tal van mogelijkheden om je te specialiseren. De opleiding Gebouwgebonden 

Installatietechniek (GGIT) is een prima start om een breed spectrum aan kennis te vergaren en een overzicht te 

krijgen van alle disciplines die in een gebouw samen (kunnen) komen. 

De installatiebranche zoekt geen managers, maar techneuten; talenten die bij de opleiding GGIT het overzicht hebben geleerd 

van alle gebouwgebonden installaties. Professionals die daarin de samenhang kunnen overzien en ook de bouwkundige 

randvoorwaarden niet buiten beschouwing laten. In een goed ontwerp is de aansluiting met bouwfysica opgenomen 

en ook dit is dus geïntegreerd in de opleiding GGIT. 

Opleiding GGIT 

De opleiding neemt je in een projectfasering mee, vanaf het initiatief van een opdrachtgever en vanaf een voorontwerp 

naar een uitvoeringsplan. Je leert keuzes maken, inzicht krijgen in wettelijke minimumeisen van gebouwen en installaties 

en kosten budgetteren, om zodoende uit te komen bij een uitvoerbaar en betaalbaar plan. Daar worden niet alleen de 

initiële kosten, maar ook onderhouds- en vervangingskosten bij betrokken. 

GGIT is een prachtige opstap. Naast je opleiding in de genoemde disciplines krijg je ook les in basisvakken als wis- en 

natuurkunde. Een MUST, wil je in het vak van installatietechniek kunnen excelleren. Meerdere installateurs hebben een 

bijdrage geleverd aan de inhoud van deze opleiding, zoals ik in het voorstukje al aangaf. Hierdoor is er dus aansluiting 

bij de marktvraag en een baangarantie kan haast niet uitblijven. Jij zit dus zelf aan het stuur van je eigen ontwikkeling en 

jouw kansen op de arbeidsmarkt! 

Mooie basis 

Het installatievak is breed en kent meerdere specialismen. In hoofdzaak zou je deze kunnen opsplitsen in werktuigbouwkundige 

en elektrotechnische installaties. Als je interesse bij de opleiding GGIT uitgaat naar W of E, heb je na het behalen van dit 

diploma een mooie basis gelegd om de opstap naar specialistische opleidingen in de installatiebranche te maken. Dat kunnen 

elektrotechnische of werktuigbouwkundige opleidingen op hbo-niveau zijn, maar ook heel specifieke deelopleidingen. Denk 

bijvoorbeeld aan luchtbehandeling of riooltechnieken, domotica, regeltechniek, beveiliging, etc.. Je kunt het zo gek niet verzinnen. 

Ik hoop je enthousiast te hebben gemaakt voor ons mooie vak installatietechniek en natuurlijk voor de opleiding GGIT. 

GGIT is een opleiding voor talenten met technische affiniteit en is mede opgezet door de installatiebedrijven. Dit artikel is 

geschreven vanuit de ziel van één van de ontwikkelaars van de nieuwe opleiding, Armand van Andel van Megens Installaties 

uit Druten, en ondergetekende. Voor meer informatie, zie www.han.nl. ❚ 


De Belimo Customized Products, toegepast in een recent project. 

Overzicht van de Belimo Customized Products. 

‘CUSTOMIZED PRODUCTS KOMEN TEGEMOET AAN 

UITDAGINGEN IN DE INSTALLATIEBRANCHE’ 

Maakte Belimo Servomotoren B.V. in de beginjaren nog aandrijvingen met de soldeerbout uit losse printplaten en componenten, vandaag de 

dag worden ze massa-geproduceerd met geavanceerde assemblagetechnieken. Toch is de flexibiliteit van destijds, waarbij elke aandrijving op 

maat kon worden gemaakt, behouden gebleven en zelfs vergroot. “Dankzij de huidige modulaire opbouw van onze aandrijvingen en een briljant 

configuratiesysteem met legio opties, kunnen installateurs en andere stakeholders eenvoudig hun eigen aandrijving samenstellen en naar 

wens labelen, parametreren en/of laten monteren op een Belimo regelafsluiter of kogelkraan”, vertelt Managing Director Richard Daamen. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Belimo Servomotoren B.V. 


Belimo levert al decennialang Customized Products 

aan de OEM-sector. Van pluimveehouderijen 

tot champignonkwekerijen, van broederijen tot 

scheepsbouwers en van VAV-box fabrikanten tot 

brandklepproducenten. “Of het nu gaat om labels, 

klantspecifieke instellingen, een eigen logo of een 

andere kleur behuizing: we kunnen tal van mogelijkheden 

implementeren in ons productieproces”, 

aldus Daamen. “Bovendien zijn we in staat 

om bijvoorbeeld klantspecifieke kabels, stekkers 

of connectoren te monteren. En ook hydraulisch 

bieden wij meerwaarde, bijvoorbeeld door het 

voormonteren van leidingwerk, bevestigingsbeugels, 

bochten, koppelingen of ander fittingwerk 

aan onze afsluiters. Door de Customized Products 

als maatwerk te leveren, is iedere bestelling uniek. 

Echter kunnen wij nog steeds onze hoge Zwitserse 

kwaliteit garanderen.” 

Toegevoegde waarde voor 

installateurs én opdrachtgevers 

Belimo Servomotoren B.V. is circa drie jaar geleden 

met de Customized Products voor de installatiebranche 

gestart, toen installateur HOMIJ 

Technische Installaties zocht naar een kwalitatief 

hoogwaardige én betaalbare projectoplossing. 

“In plaats van te concurreren op sec productprijs, 

wisten we de opdrachtgever te overtuigen met 

onze toegevoegde waarde”, vertelt Daamen. “Het 

tekort aan goed, gekwalificeerd personeel op de 

bouw groeit. Bovendien staan doorlooptijden 

onder druk en moeten faalkosten tot een minimum 

worden beperkt, om projecten voldoende 

rendabel te houden. Onze Customized Products 

spelen hier optimaal op in. Door onze luchten 

waterzijdige aandrijvingen al in onze fabriek voor 

te monteren en te labelen, de juiste printplaten 

toe te voegen, specifieke klantinstellingen te activeren 

en de producten just-in-time en just-in-place 

als maatwerk aan te leveren, is minder arbeid en 

(uit)zoektijd in het werk nodig. Bovendien wordt 

een hoge elektrische en hydraulische kwaliteit geborgd. 

Ieder product wordt voor uitlevering getest 

op o.a. functionaliteit en lekdichtheid. Bovendien 

werken we uitsluitend met gerenommeerde merken, 

waardoor faalkosten tijdens de uitvoering 

tot een minimum worden beperkt. Conform alle 

Belimo producten wordt ook op onze Customized 

Products standaard 5 jaar garantie gegeven. De 

opdrachtgever én HOMIJ Technische Installaties 

waren hier zo enthousiast over, dat we deze optie 

tijdens VSK 2018 ook geïntroduceerd hebben voor 

de rest van de markt.” 

Verregaande service 

Installateurs zijn zeer te spreken over de service 

van Belimo, die verder gaat dan sec het leveren 

van producten. “Wij zijn een bedrijf dat kennis 

en kunde graag en ‘gratis’ met de markt deelt 

en keer op keer probeert zichzelf te overtreffen”, 

Richard Daamen, Managing Director bij 

Belimo Servomotoren B.V. 

‘In plaats van te concurreren op sec 

productprijs, wisten we de opdrachtgever te 

overtuigen met onze toegevoegde waarde’ 

aldus Daamen. “Iedere Customized Products 

aanvraag gaat standaard gepaard met een uitgebreid 

gesprek. Bij onze relaties op kantoor, op 

de projectlocatie of per telefoon. Wij verdiepen 

ons in iedere aanvraag, om een zo goed mogelijk 

advies én eindproduct te kunnen leveren. 

Bovendien kunnen installateurs deelnemen aan 

diverse (product)trainingen. Zowel op locatie als 

in ons kenniscentrum in Vaassen.” In het kenniscentrum 

kunnen installateurs ook een flink aantal 

voorbeelden van Customized Products bekijken 

en beleven, vertelt Marketing Manager Yvette 

Vink. “Ook hebben zij hier de mogelijkheid om 

met een Virtual Reality (VR) bril te ervaren hoe 

eenvoudig en snel de Customized Products in projecten 

geïnstalleerd kunnen worden.” Daamen: 

“Voor de hoogwaardige technische assemblage 

van onze producten zijn wij een samenwerking 

aangegaan met sociale onderneming De Voorwerkers, 

waarmee mensen met een afstand tot de 

arbeidsmarkt de kans krijgen om onderdeel uit te 

maken van de reguliere arbeidsmarkt. Daarmee 

creëren we een triple winsituatie in de keten.” 

Belimo werkt sec met gerenommeerde merken en 

biedt ook op de Customized Products standaard 

5 jaar garantie. ❚ 

Yvette Vink, Marketing Manager bij Belimo 

Servomotoren B.V. 

De Belimo Customized Products 

bieden tal van mogelijkheden: 

- Elektrotechnisch; o.a. klantspecifieke kabels, 

stekkers en connectoren. 

- Hydraulisch; o.a. voorgemonteerde leidingen, 

bochten, koppelingen en fittingen. 

- Voorgeprogrammeerde intelligente aandrijvingen/oplossingen. 

- Uitvoeren van functietesten op Customized 

Products. 

- Labelen op locatieniveau. 

- OEM-specifieke oplossingen. 


ALMERE HET ERF 

Het Erf telt 16 woningen, gebaseerd op de Amerikaanse schuren: groot, met rood hout en inclusief de karakteristieke, ‘zeshoekige’ vorm in het dak. 

PROJECT ‘HET ERF’, ALMERE: 

‘DE WONINGEN ZIJN UNIEK IN NEDERLAND 

EN HELEMAAL ZELFVOORZIENEND’ 

Op kavels tot wel 3.500 m² bouwt Barnyard Living 16 bijzondere villa’s, die je nergens anders in Nederland ziet. Het betreft woningen die gebaseerd 

zijn op Amerikaanse schuren: groot, met rood hout en inclusief de karakteristieke, ‘zeshoekige’ vorm in het dak. Maar natuurlijk wel 

helemaal modern: zelfvoorzienend, comfortabel en zó duurzaam dat ze energie opleveren. Het KNX-systeem van Schneider Electric bestuurt 

alle systemen die door Van Dorp zijn geïnstalleerd. 

Tekst en beeld Schneider Electric 

Remco Hafkamp van Barnyard Living is trots 

op project ‘Het Erf’: “De woningen bestaan uit 

houten panelen, die in Letland worden gemaakt 

en op de bouwplaats worden afgewerkt en van 

de elektrische installatie worden voorzien. De 

leidingen zitten in de vloeren en gaan via twee 

schachten naar de verdiepingen. Dat was wennen 

voor de installateur, want de aansluiting 

voor bijvoorbeeld de kraan komt dus niet uit de 

wanden. Op het terrein vind je bovendien helofytenfilters 

voor de zuivering van afvalwater. De 

huizen hebben geen aansluiting op de riolering.” 

KNX-systeem 

Techniek is belangrijk, zowel voor het beperken van 

het energiegebruik als voor een comfortabele be- 

sturing. Per saldo blijft er elektriciteit over. Dat is 

naast de energiezuinige opzet te danken aan de 

zonnepanelen op het dak, per woning variërend 

van 10.000 tot 14.000 Wattpiek. Hafkamp: “Wij 

hebben voor de besturing het KNX-systeem van 

Schneider Electric gekozen. We vinden een open 

systeem belangrijk: bewoners kunnen zo zelf aanvullingen 

doen.” 


HET ERF 

ALMERE 

Per saldo blijft er elektriciteit over. Dat is naast de energiezuinige opzet te danken aan de zonnepanelen op het dak, per woning variërend van 10.000 tot 14.000 Wattpiek. 

‘Vrijwel alles is gekoppeld’ 

Harold Eulderink werkte vanuit Schneider Electric 

met veel plezier aan het project. “Dit was ook voor 

ons heel bijzonder. Het past in onze filosofie om 

duurzame oplossingen te bieden en was ook technisch 

interessant: we voorzien wel vaker grote woningen 

van een KNX-systeem, maar zo innovatief 

als dit heb ik niet eerder meegemaakt”, vertelt hij. 

“Vrijwel alles is aan elkaar gekoppeld: de PV-panelen, 

de WTW-unit, de besturing van de verlichting 

en verwarming en zelfs de keukenapparatuur. De 

woningen hebben niet alleen ‘normale’ wandcontactdozen, 

maar ook een laagspanningsnet. Dat 

scheelt een hoop laders.” 

System integrator 

Eulderink is verantwoordelijk voor de begeleiding 

van de EcoXpert Light & Room Control partners. 

“Dit zijn partners van Schneider Electric die installateurs 

kunnen helpen met onder andere de 

KNX-programmering en de koppelingen met andere 

systemen. In overleg met installateur Van Dorp 

is voor dit project EcoXpert Intrologic Building 

Automation ingeschakeld, dat de levering van de 

KNX-componenten en KNX-programmering voor 

Van Dorp heeft uitgevoerd. Ook het geven van een 

instructie van het systeem aan de bewoners hoort 

‘Als er bij dit project iets boven 

verwachting is verlopen, dan is het wel 

de verkoop van de woningen’ 

daarbij.” Dat die een bijzonder systeem in hun woning 

hebben, blijkt onder andere in de meterkast: 

die meet 2 x 2,5 meter en is tot de nok gevuld. 

Daarbij neemt een buffervat van 400 liter overigens 

de meeste ruimte in. 

Markt is enthousiast 

De markt is enthousiast, merkt Hafkamp. “Als er 

bij dit project iets boven verwachting is verlopen, 

dan is het wel de verkoop van de woningen. Er 

was veel vraag naar. We krijgen positieve reacties: 

het is een bouwstijl die mensen aanspreekt en die 

je bepaald niet dagelijks ziet. We kijken of we dit 

concept ook op andere locaties kunnen realiseren. 

Daarbij is het de kunst om terug te schalen, want 

vrijwel nergens zijn zulke grote kavels beschikbaar 

als in dit project. Technisch zullen we dan wellicht 

ook wat aanpassingen doen. Zo hebben we hier 

nog gekozen voor vloerverwarming, die door KNX 

wordt aangestuurd. Maar de verwarming is gezien 

het omvangrijke isolatiepakket eigenlijk overdreven. 

In een volgend project kiezen we daarom misschien 

voor infraroodpanelen.” ❚ 

Installatiedetails 

• Schakelmateriaal D-life wandcontactdozen 

met USB in elke ruimte 

• KNX-schakelaars in de gehele woning 

• Verdeelkast met automaten en 

KNX-actoren Wiser4KNX 

• Bosch Home connect (vaatwasser, 

koelkast, wasmachine, droger gekoppeld 

aan het IP-netwerk) 

• Eigen waterzuivering 

• Bewoners sturen straatverlichting aan 

middels KNX 

• Zonnepanelen 

• Intercom met vingerscan 


ZWOLLE BRCONTROLS 

NIEUWE VESTIGING VOOR BRCONTROLS IN ZWOLLE 

Begin mei 2020 zijn de vestigingen van BRControls Projects Zwolle en BRControls Products verhuisd naar een nieuwe locatie op de Branderweg 

in Zwolle. Terwijl de projectleiders, accountmanagers, service- en onderhoudstak, administratie, Research & Development en directie zijn 

geclusterd op de Branderweg 3, zijn de productie en logistiek ondergebracht op de Branderweg 1A. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld BRControls 

De flexibele, IP-gebaseerde BRN20-naregellijn maakt een optimale ruimteregeling 

mogelijk, met een maximaal werkcomfort én een gezond binnenklimaat als resultaat. 

“Dankzij de nieuwe huisvesting kan nog efficiënter worden samengewerkt”, 

vertelt Specialist Gebouwbeheer & Prestatieborging Ivo Verbücheln. “De lijnen 

tussen onze projectafdeling en R&D zijn namelijk flink verkort. Grote kantoorruimtes 

met vaste en flexplekken stimuleren niet alleen de creativiteit van en 

samenwerking tussen onze medewerkers, maar bieden ook mogelijkheden om 

het Nieuwe Werken volgens de 1,5 meter-norm goed in te richten. Bovendien 

zijn er meer vergaderen stilteruimtes beschikbaar, waar medewerkers in alle 

rust kunnen vergaderen, overleggen, bellen of (flex)werken. Het nieuwe pand 

ligt zeer gunstig t.o.v. de uitvalswegen N331 en A28 en het openbaar vervoer, 

waardoor partners, klanten én stagiairs ons pand eenvoudig kunnen bereiken.” 

EIGEN HARD- EN SOFTWAREPRODUCTEN 

De nieuwe vestiging is vanzelfsprekend voorzien van de innovatieve, gebouwgebonden 

en functionele hard- en softwareproducten van BRControls. “Alle 

klimaatinstallaties en verlichting kunnen eenvoudig per ruimte en/of 

zone worden ingesteld, bewaakt en beheerd, dankzij ons Smart Building 

concept”, vertelt Verbücheln. “Vanzelfsprekend is gekozen voor onze innovatieve 

BRT-35 multi-plafondsensoren, waarmee grootheden zoals ruimtetemperatuur, 

plafondtemperatuur, gevoelstemperatuur, luchtkwaliteit, 

relatieve luchtvochtigheid, aanwezigheid, licht intensiteit, geluidsdruk én 

positiebepaling door één multisensor per ruimte/zone gemeten kunnen 

worden, op basis van een infrarood weerkaatsingsmethodiek. In plaats 


BRCONTROLS 

ZWOLLE 

‘Dankzij de nieuwe huisvesting 

kan nog efficiënter worden 

samengewerkt’ 

van sec de temperatuur naast de deur te meten, middelt de sensor continu 

de temperaturen van plafond, wanden, vloeren, meubilair én mensen 

in de ruimte. Tegelijkertijd worden relatieve vochtigheids-, CO 2 

-, VOS- en 

lichtsterktemetingen uitgevoerd, op basis waarvan de ruimtes/zones automatisch 

worden geklimatiseerd en de verlichtingsarmaturen worden 

aangestuurd. Onze flexibele, IP-gebaseerde BRN20-naregellijn maakt een 

optimale ruimteregeling mogelijk, met een maximaal werkcomfort én een 

gezond binnenklimaat als resultaat.” 

TOEKOMSTPLANNEN 

Naar verwachting zal volgend jaar een volledige verdieping op de Branderweg 

3 worden ingericht als Experience Center en showroom, vertelt Verbücheln. 

“In de testen demoruimte van het Experience Center kunnen partners 

en (potentiële) klanten straks kennismaken met de nieuwste BRControls 

producten, terwijl zij in een nieuw trainings- en opleidingscentrum op dezelfde 

verdieping worden geschoold in de juiste montage en inregeling ervan.” 

Bovendien opende BRControls begin juni een nieuwe vestiging in Drachten. 

Met de innovatieve BRT-35 multi-plafondsensor kunnen grootheden zoals 

ruimtetemperatuur, plafondtemperatuur, gevoelstemperatuur, luchtkwaliteit, 

relatieve luchtvochtigheid, aanwezigheid, licht intensiteit, geluidsdruk én 

positiebepaling door één multisensor per ruimte/zone worden gemeten. 

Onder andere vanwege het grote aantal projecten dat hier wordt uitgevoerd. 

“De nieuwe vestiging geeft ons de mogelijkheid om nog dichter op onze 

klanten te zitten en onze relaties nog verder te versterken. Accountmanager 

Albertus Boonstra is verantwoordelijk voor deze vestiging en zal voor klanten 

het eerste aanspreekpunt zijn.” ❚ 

680ppm 44% 

Directeur 

21.5°C 

09:41 

Comfort 

21.0°C 

+1.5°C 

status 


DRAADLOZE INTERCOM MET EEN VRIJWEL ONBEPERKTE ONTWERPVRIJHEID: 

DE FINISHING TOUCH 

Details maken het verschil tussen iets goeds en iets geweldigs. Ze zijn geen futiliteit maar finesse; niet ondergeschikt aan het geheel, maar bepalend 

voor het totaal. ‘Details’, zei Leonardo Da Vinci, ‘maken perfectie en perfectie is géén detail.’ Met dit oog voor detail is DINA Create ontwikkeld. 

Tekst en beeld Intratone 


‘Details maken het 

verschil tussen 

iets goeds en iets 

geweldigs’ 

Neem een monumentaal pand. De gevel vormt 

het aangezicht, details vergroten de schoonheid. 

Niet omdat het pand oud is, maar omdat het 

karakteristieken heeft. Ook moderne woningen 

kunnen kenmerkend en onderscheidend zijn. 

Het behouden of versterken van die kenmerken 

zit juist in de details. Waarom? Omdat we 

gewend zijn het bijzondere uit te lichten, zowel 

positief als negatief. En daarmee te oordelen 

over het geheel. 

Ontwerpstappen 

Met datzelfde oog voor detail is DINA Create 

ontwikkeld. DINA Create is een zelf samen te 

stellen draadloze intercom met een vrijwel onbeperkt 

aantal ontwerpvarianten. Dat klinkt 

complexer dan het is. Bij het zelf samenstellen 

van de intercom zijn er namelijk slechts vier 

eenvoudig te zetten ontwerpstappen: kleur, 

positie, omvang en toegang. Kleur: elke kleur 

is mogelijk. Positie: staand of liggend. Omvang: 

aantal displays met belknop. Toegang: 

code of badge. Het grote aantal varianten 

hangt samen met het totaal aan combinaties. 

Wensen 

De finishing touch van DINA Create zit niet alleen 

in het fysieke resultaat van de draadloze intercom: 

display, elektronische etikettenhouders, handsfree 

proximity lezer, LCD-scherm per woning, beheer op 

afstand, enzovoort. Ze zit ook en vooral in de manier 

waarop het systeem aansluit op de karakteristieken 

en uitstraling van het pand en deze versterkt – klassiek, 

modern of ergens daartussenin. Én natuurlijk op 

de wensen van de bewoners die het geheel tot leven 

brengen en in stand houden. De details van DINA 

Create maken perfectie en perfectie – zoveel is duidelijk 

– is geen detail. Ze maakt het verschil tussen iets 

goeds en iets geweldigs. Ze geeft de finishing touch. 

Hoe ontwerp je zelf een intercom? Ga naar 

www.intratone.nl/dina-create en stel in vier 

eenvoudige stappen je eigen, unieke intercomsysteem 

samen. ❚ 

DINA Create is een zelf samen te stellen 

draadloze intercom met een vrijwel onbeperkt 

aantal ontwerpvarianten. 

De finishing touch van DINA Create zit niet alleen in het fysieke resultaat van de draadloze intercom, maar ook en vooral in de manier waarop het systeem aansluit op 

de karakteristieken en uitstraling van het pand en deze versterkt. 



KIES DE JUISTE APPENDAGES, VOOR EEN OPTIMALE 

WERKING VAN UW WARMTEPOMPINSTALLATIE 

Nederland heeft als doel om in 2050 een CO₂-arme samenleving te hebben. De gebouwde omgeving speelt hierin een belangrijke rol. Om de 

energietransitie te laten slagen, worden tal van maatregelen genomen. Zo maken steeds meer huishoudens de overstap van een gasgestookte 

cv-ketel naar een elektrische warmtepomp. Dit brengt echter wel nieuwe uitdagingen én appendagekeuzes met zich mee, weet Marc Heusinkveld, 

Technisch Manager bij Caleffi. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Caleffi 

Meest populair in de markt op dit moment zijn de Monoblock lucht/waterwarmtepompen, 

waarbij een buitenunit middels leidingen voor aanvoer en 

retour met een binneninstallatie wordt verbonden. “Bij een dergelijke installatie 

ligt vorstgevaar op de loer”, weet Heusinkveld. “Om dit te voorkomen, 

kiezen veel installateurs voor elektrische warmtetracing. Echter functioneert 

deze vorstbeveiliging niet, mocht onverhoopt de stroom uitvallen. De Caleffi 

vorstbeveiligingsklep – die ervoor zorgt dat de leidingen bij bevriezingsgevaar 

automatisch leeg lopen – biedt in zo’n geval uitkomst.” 

Caleffi vorstbeveiligingsklep serie 108 (links) 

en Caleffi drukverschilregelaar serie 519 (rechts). 

Constant in bedrijf 

Ook verschilt de hydraulische configuratie. “Waar een cv-ketel zonder problemen 

meerdere keren per uur kan in- en uitschakelen of moduleren, moet 

een warmtepomp constant in bedrijf blijven om de woning comfortabel en 

energie-efficiënt van voldoende warmte en warmtapwater te voorzien”, aldus 

Heusinkveld. “Om ook tijdens het omschakelen van verwarmingsvermogen 

naar warmtapwater en vice versa een optimale doorstroming (flow) te garanderen, 

biedt de Caleffi drukverschilregelaar een betrouwbare oplossing.” 

Correcte inregeling van de volumestromen 

Omdat een warmtepomp aanzienlijk minder vermogen heeft dan een cvketel, 

is het bovendien belangrijk dat de volumestromen van bijvoorbeeld 

vloerverwarming, ventilatorconvectoren en radiatoren correct worden ingeregeld. 

“Om installateurs op dit vlak te ondersteunen en een optimaal comfort 

én rendement te garanderen, heeft Caleffi de gratis innovatieve en intuïtieve 

Caleffi Hydronic Design (CHD) software en berekeningstools ontwikkeld, 

waarmee men in een handomdraai een gedetailleerde en volledig geoptimaliseerde 

warmtepompinstallatie kan ontwerpen. Alle tools en informatie zijn 

op onze website terug te vinden.” 

Multifunctionele vuilafscheider DirtmagPlus® serie 5453 (links) en kunststof 

vuilfilter DirtmagMini® serie 545 (rechts). 

Voorkom vervuiling 

Daarnaast levert Caleffi diverse appendages die een optimale (interne) werking 

van de warmtepomp garanderen. Zoals de DirtmagPlus® multifunctionele 

vuilafscheider met verwijderbare magneet en geïntegreerde vuilfilter, 

die inmiddels door diverse gerenommeerde fabrikanten wordt toegepast. 

Met name om de warmtepomp te beschermen tegen vervuiling vanuit de 


WATERBEHANDELING 2020THEMA 

Caleffi Hydronic Design (CHD) software en berekeningstools. 

(bestaande) verwarmingsinstallatie. “Waar het filter de eerste onzuiverheden 

in het hydraulische circuit opvangt, verwijdert de magneet ook alle 

magnetiet”, aldus Heusinkveld. “Hierdoor wordt het risico van verstopping 

tot een minimum beperkt en worden drukverliezen in het systeem laag gehouden.” 

Voor toepassing in water/water-warmtepompen beschikt Caleffi 

bovendien over diverse warmtemeters, die de energiebalans aantonen. ❚ 

Totale bescherming van het 

verwarmingssysteem 

Kunststof vuilafscheider DIRTMAG ® 

met chemische additieven voor 

langdurige efficiënte vuilafscheiding 

Serie KIT5453 

• Garandeert een grotere efficiëntie en betere thermische 

opbrengst van het systeem 

• C3 CLEANER is geschikt voor het verwijderen van 

vuildeeltjes, kalk en lasresidu van nieuwe en bestaande 

verwarmingssystemen 

• C1 INHIBITOR is ideaal voor het beschermen van het 

systeem tegen mogelijke corrosie en afzettingen 

• De vuilafscheider inclusief afsluiters is zowel horizontaal als 

verticaal te installeren en maakt een eenvoudige toevoeging 

van additieven mogelijk 

www.caleffi.com 

Caleffi_KIT5453_1907x130_IB.indd 1 14-5-2020 12:50:28 



4 SUCCESFACTOREN VOOR EEN 

PERFECTE DRINKWATERHYGIËNE 

Net als andere levensmiddelen heeft ook drinkwater een beperkte houdbaarheid. “Als het water te lang in de leiding blijft staan (stagneert), 

kan het bederven. Het drinkwater neemt in dat geval bestanddeeltjes van de toegepaste installatiematerialen én omgevingstemperaturen op, 

met een risicovolle verandering van de drinkwaterkwaliteit en mogelijk schadelijke effecten voor onze gezondheid tot gevolg”, vertelt Bernard 

Becking, Accountmanager bij Kemper Nederland. “Niet voor niets hebben beheerders van openbare gebouwen de zorgplicht om te allen tijde 

voor veilig en schoon drinkwater in het complete leidingsysteem te zorgen. Om de drinkwaterhygiëne te waarborgen, zijn bij het ontwerpen, 

beheren en installeren van drinken warmtapwaterinstallaties 4 succesfactoren van belang.” 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Kemper Nederland 

Het Kemper Hygiëne Systeem maakt het mogelijk om aan de 4 succesfactoren voor een perfecte drinkwaterhygiëne te voldoen. 

Doorstroming 

“De leidingen van de drinken warmtapwaterinstallaties 

moeten zodanig zijn ontworpen dat, 

bij doelmatig gebruik, meerdere keren per dag 

stroomsnelheden optreden die flinke turbulentie 

op de leidingwanden veroorzaken”, vertelt Becking. 

“Om stagnatie of lage doorstroomsnelheden 

in de deelringleidingen te voorkomen, moeten de 

leidingen naar de tappunten zo kort mogelijk worden 

gehouden. Dit leidt namelijk tot een groter 

drukverschil, waardoor ook kleinere leidingdiameters 

mogelijk zijn. Een kleinere leidinginhoud 

bij gelijkblijvende gebruiksfrequentie van de tappunten 

leidt bovendien tot minder stagnatie van 

het drinkwater in het leidingsysteem. Hierdoor 

wordt de waterverversing geïntensiveerd en het 

gemiddelde temperatuurniveau verlaagd. De 

Kemper KHS Stromingsdeler garandeert een volledige 

doorstroming van de ringleiding, waardoor 

stagnatie wordt voorkomen en altijd schoon water 

beschikbaar is op alle tappunten van de drinken 

warmtapwaterinstallatie.” 

Temperatuur 

Een tweede succesfactor is de temperatuur. “Bij 

warmwatercirculatieleidingen in collectieve installaties 

moet de temperatuur op elk moment hoger 


WATERBEHANDELING THEMA 

zijn dan 60°C”, benadrukt Becking. “De temperatuur 

van het koude water moet lager zijn dan 

25°C en, in het ideale geval, bij voorkeur lager 

dan 20°C omdat boven deze kritische temperatuur 

bacteriën zoals legionella pneumophila zich 

explosief kunnen vermeerderen.” Interne warmtebronnen 

zoals leidingen van sanitaire en verwarmingsinstallaties 

(interne warmtelast) en hoge 

omgevingsluchttemperaturen (externe warmtelast) 

kunnen de temperatuur van het drinkwater 

bij stagnatie binnen 2 uur opwarmen tot boven 

de kritische grens van 25°C. “En ook wanneer het 

drinkwater dicht bij het wateroppervlak wordt gewonnen, 

worden ’s zomers hogere aanvoertemperatuur 

(> 20°C) gehaald. Hierdoor wordt de maximaal 

toelaatbare stagnatietijd van het drinkwater 

in de installatie aanzienlijk verkort. De Kemper 

KHS CoolFlow koudwaterkoeler biedt hiervoor een 

oplossing, door het drinkwater in de ringleiding 

actief te koelen en op een temperatuur van 15- 

20°C terug te brengen in het systeem.” 

Spoelmaatregelen 

Volgens experts is stagnatie van het drinkwater 

één van de hoofdoorzaken van bacteriegroei 

resp. verandering van de drinkwaterkwaliteit. 

De oorzaak kunnen tijdelijk niet-doelmatig gebruikte 

of dode leidingtrajecten zijn. Volgens de 

‘Volgens experts is stagnatie van het 

drinkwater één van de hoofdoorzaken van 

bacteriegroei resp. verandering van de 

drinkwaterkwaliteit’ 

voorschriften (NEN 1006) moeten deze dode leidingtrajecten 

uit de installatie worden verwijderd. 

Bovendien moet volgens dezelfde NEN 1006 het 

drinkwater minimaal wekelijks worden ververst, 

aldus Becking. “Om automatische waterverversing 

te garanderen, adviseren wij het gebruik van de 

Kemper KHS Hygiënespoeler op het laatste punt 

van de drinkwaterinstallatie. De Kemper KHS 

Hygiënespoeler kan zowel op volume, tijd en/of 

temperatuur worden ingesteld, waardoor handmatige 

spoelmaatregelen niet meer aan de orde zijn.” 

Voedingsbodem 

Tot slot voorkomt voldoende doorstroming het ontstaan 

van sediment of biofilm. Bovendien dient 

een goede doorstroming indirect ter voorkoming 

van bacteriegroei, zowel aan het materiaaloppervlak 

als in het drinkwater. “Langdurig contact van 

drinkwater met bijvoorbeeld leidingmateriaal 

en appendages kan een concentratieverhoging 

van de voedingsstoffen door afgifte van materiaalbestanddelen 

aan het drinkwater tot gevolg 

hebben”, aldus Becking. “Door de juiste materiaalkeuze, 

in combinatie met het voorkomen van 

stagnatie wordt het ontstaan van biofilm tegengegaan. 

Alle Kemper appendages worden vervaardigd 

uit brons. Dit is een corrosiebestendige legering 

die de drinkwaterhygiëne ten goede komt.” 

Het Kemper Hygiëne Systeem maakt het mogelijk 

om aan de 4 succesfactoren voor een perfecte 

drinkwaterhygiëne te voldoen. Hierdoor wordt het 

voor beheerders van gebouwen eenvoudiger om 

hun zorgplicht na te komen. Het systeem zorgt er 

op een kostenbesparende en duurzame manier 

voor dat op elk tappunt altijd schoon, hygiënisch 

drinkwater beschikbaar is. Dit biedt alle betrokkenen 

partijen in de keten maximale veiligheid. ❚ 


PARTNER VOOR 

DUURZAME OPLOSSINGEN 

INSTALLATIE 

Woningbouw 

Utiliteit 

Renovatie 

Beheer & Onderhoud 

Versan 

www.vd-sluis.nl 

Genemuiden | Kampen


BESPAAR ENERGIE MET 

KWALITEITSVERBETERINGEN INSTALLATIEWATER 

Spirotech levert vanuit Helmond en Tessenderlo al ruim 50 jaar oplossingen die de waterkwaliteit van installaties verbeteren. 

Schoon water is van levensbelang. Niet alleen voor de mensen en dieren die het drinken, maar ook voor het rendement van cv- en koelinstallaties. 

Volgens internationale richtlijnen van fabrikanten moeten de zuurgraad, hardheid, geleidbaarheid, alkaliniteit en ATP van het 

installatiewater aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. Afwijkende waardes leiden zowel tot een hoger energieverbruik als de kans dat een 

garantieclaim wordt afgewezen. Bespaar daarom energie en voorkom storingen door de systeemwaterkwaliteit te verbeteren. 

Tekst en beeld Spirotech 

Vergelijkbaar met het water en bloed in ons lichaam 

beïnvloedt de waterkwaliteit ook de prestaties van 

cv- en koelinstallaties. Veel mensen zijn zich daarvan 

niet bewust en worden er pas mee geconfronteerd 

bij een storing of slecht werkende installatie. Hoog 

rendementketels en onderdelen die met een laag 

temperatuurverschil werken, zoals vloerverwarming 

en warmtepompen, zijn extra gevoelig voor 

veranderingen van de systeemwaterkwaliteit. 

Oplossingen die de 

waterkwaliteit verbeteren 

Spirotech levert vanuit Helmond en Tessenderlo al 

ruim 50 jaar oplossingen die de waterkwaliteit van 

installaties verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan vulen 

reinigingssystemen die de waterkwaliteit op peil 

houden, oplossingen die automatisch lucht en vuil 

verwijderen en speciaal ontwikkelde additieven. 

Verder kan Spirotech in een eigen laboratorium 

watermonsters op microscopisch niveau analyseren 

voor het verbeteren van bestaande installaties. 

‘Hoog rendementketels en 

onderdelen die met een laag 

temperatuurverschil werken, zijn 

extra gevoelig voor veranderingen 

van de systeemwaterkwaliteit’ 

SpiroPure en SpiroCombi 

SpiroPure vulen reinigingssystemen stabiliseren 

voor langere termijn de systeemwaterkwaliteit in 

installaties. Verder voorkomt een SpiroCombi MB3 

automatische luchten vuilafscheider corrosie en 

oxidatie als gevolg van in het water aanwezige 

lucht. Hierdoor ontstaan bovendien geen vuilophopingen 

meer die de doorstroming verminderen 

en schadelijk zijn voor radiatoren, kranen, warmtemeters, 

warmtepompen en warmtewisselaars. ❚ 

De SpiroCombi MB3 

automatische luchten 

vuilafscheider 

voorkomt corrosie en 

oxidatie als gevolg 

van in het water 

aanwezige lucht. 



‘UW WKO-SYSTEMEN 

EFFICIËNT EN BETROUWBAAR GEKOPPELD, 

OP DRUK GEHOUDEN EN ONTGAST’ 

Het gebruik van warmte- en koudeopslag (WKO) systemen in Nederland neemt de laatste jaren flink toe. En dat is niet verwonderlijk, omdat 

gebouwen met dergelijke systemen brandstof- en kostenbesparend verwarmd en gekoeld kunnen worden. Mits ze niet alleen op de juiste 

manier worden ontworpen, gekoppeld en op druk worden gehouden, maar ook efficiënt en doeltreffend worden ontgast. De AIR-SEP ® en 

geïntegreerde VK-kit leveren hier een belangrijke bijdrage aan. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld KOREX Benelux 

“Een WKO-installatie bestaat naar wens uit twee of drie circuits”, begint dhr. 

M.G. van Gorsel, directeur van KOREX Benelux. “Immers kan de installatie 

naast de (primaire) levering van CV- en gekoeld water (GKW) ook voorzien 

in de (secundaire) warmtapwaterbereiding. In de praktijk wordt – naast de 

(retour)koppeling van het warmtapwatercircuit – in veel gevallen ook een 

koppelleiding tussen de CV- en GKW-circuits geplaatst. Geen enkel probleem, 

zolang de druk in beide installaties gelijk is. Echter ligt bij dynamische drukverschillen 

ongewenste energie-uitwisseling tussen de verwarmings- en koelinstallatie 

op de loer, met flinke rendementsverliezen tot gevolg.” 

Synchroon aan de koppelvraagstukken loopt de ontgassing van de WKOinstallatie. 

“Gebleken is namelijk dat ontgassing van enorm belang kan zijn 

voor het goed functioneren van de installatie”, aldus Van Gorsel. “Wanneer 

beide circuits met een separaat ontgassingssysteem worden ontgast echter, 

dan bestaat de kans dat bij een foutieve koppeling en ongewenst transport 

over de koppelleiding de ontgassingssystemen elkaar beïnvloeden. Hierdoor 

lopen installateurs én eindgebruikers het risico dat één van beide systemen 

overloopt, met alle risico’s van dien.” 

Efficiënt en vraaggestuurd ontgast 

Om deze problemen te ondervangen, heeft KOREX Benelux een AIR-SEP®systeem 

ontwikkeld met twee (P1 en P2) druksensoren, twee (V1 en V2) motorgestuurde 

kogelkranen en twee (T1 en T2) terugslagkleppen, die zorgen 

dat de CV- en GKW-circuits te allen tijde gesloten en van elkaar gescheiden 

blijven. “Dankzij de AIR-SEP® met geïntegreerde VK-kit kan het volledige 

WKO-systeem middels één AIR-SEP® efficiënt en doeltreffend worden ontgast”, 

vertelt Van Gorsel. “De druksensoren in de AIR-SEP® meten continu 

de druk in de CV- en GKW-circuits. In geval van afwijkingen – dus wanneer 

de druk te hoog of te laag is – worden de kogelkleppen automatisch aangestuurd 

en wordt de druk in de installaties hersteld.” 

Géén verlies! 

In plaats van periodiek water te ontgassen, worden de ontgassingsinterval 

en -looptijd exact afgestemd op de actuele installatiestatus, waardoor 

energie-uitwisseling wordt voorkomen en een continu, hoog rendement 

van beide installaties wordt geborgd. “Dat maakt het systeem uniek in de 

markt”, aldus Van Gorsel. “De kogelafsluiters worden aangestuurd door 

een vrij programmeerbaar SmartControl microprocessor controlesysteem, 

Met de AIR-SEP® 4.0 zet KOREX Benelux een nieuwe standaard in het drukbehoud 

en de ontluchting, vacuümontgassing, expansie, vuilopvang, reiniging en 

bijvulling van verwarmings-, koelen vriesinstallaties. 



KOREX Benelux heeft een AIR-SEP®-systeem ontwikkeld met twee (P1 en P2) druksensoren, twee (V1 en V2) motorgestuurde kogelkranen en twee (T1 en T2) 

terugslagkleppen, die zorgen dat de CV- en GKW-circuits te allen tijde gesloten en van elkaar gescheiden blijven. 

‘Bij dynamische drukverschillen 

ligt ongewenste 

energie-uitwisseling tussen de 

verwarmings- en koelinstallatie 

op de loer’ 

dat tevens volautomatisch het drukbehoud en de ontluchting, vacuümontgassing, 

expansie, vuilopvang, reiniging en bijvulling met vacuüm ontgast 

water in beide installaties regelt en bewaakt. Een touchscreen met kleurendisplay 

maakt de status van de installaties 24/7 inzichtelijk en geeft 

eventuele storingen door, die direct verholpen kunnen worden. Een optionele 

MODBUS/TCP interface ten slotte maakt ook eenvoudig en integraal 

beheer op afstand mogelijk, wat door eindgebruikers én installateurs zeer 

op prijs wordt gesteld.” 

Over KOREX Benelux 

KOREX Benelux is gespecialiseerd in de verkoop, levering en het onderhoud 

van diverse toestellen en appendages op het gebied van water- en/of 

koelvloeistofbehandeling in Gesloten Circulerende Druk (GCD) installaties. 

“We bieden technisch advies en ondersteuning en maken berekeningen en 

aansluitschetsen voor kostenbesparende, energie- en CO 2 

-reducerende installaties, 

met als doel een verbeterde capaciteit van verwarming-, koelen 

vriessystemen, gesloten bronsystemen en zonne-energiesystemen.” ❚ 

Geen extra expansievat nodig 

Systeemtemperaturen van -10°C 

tot 100°C mogelijk 

Ontslibbing van het systeem door middel van 

deelstroom (afscheiding van zouten, mineralen 

en zweefdeeltjes) 

SmartControl touchscreen bediening 

Nieuw! Vacuüm membraan 

Reinigingsopening voor handmatige reiniging 

van het reservoir 

Vacuüm ontgassing van het bijvulwater 

Max vulbeveiliging (per interval en hoeveelheid) 

Lekkage bewaking 

AIR-SEP® ION – compacte onthardingsunit 

Onthardingscartridge bewaking 

Systeemscheiding CA in toebehoren opgenomen 

Toevoer en automatische bijvulling 

van water-/glycolmengsels 

Multifunctioneel apparaat – alles in een 

compacte en plaats besparende unit 

Energiebesparing en capaciteitsverhoging 

door ontgast medium 

Korex Benelux B.V. 

T: +31 (0) 172 611719 

E: info@korexbenelux.com 

I: www.korexbenelux.com 

SmartControl 4.0 

Drukbehoud / Expansie / Vacuüm Ontgassing 

Bijvulling / Energiebesparing 


HAPERT FLEX CAMPUS 

‘DUURZAAMHEID FLEXHOTEL STELDE BIJZONDERE 

EISEN AAN DE VERDEELINRICHTINGEN’ 

Het U-vormige en drielaagse flexhotel in Hapert beschikt over 121 studio’s van elk 34 m². 

Begin juni hebben zo’n 240 veelal Oost-Europese arbeidsmigranten hun intrek genomen in het flexhotel, dat tussen het Kempisch Bedrijven 

Park en de bebouwde kom van Hapert is gerealiseerd. Het U-vormige en drielaagse gebouw beschikt over 121 studio’s van elk 34 m². Bovendien 

hebben de arbeidsmigranten de beschikking over diverse voorzieningen, zoals een winkel, twee sportvelden, wasmachines en drogers, 

internet, glasvezel en parkeerplaatsen. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Hager 

De zogeheten Flex Campus is een initiatief van 

internationaal detacheringsbureau Metaal Flex 

Nederland BV. Keeris Architecten maakte het 

ontwerp voor de nieuwbouw, terwijl Bouwbedrijf 

van Montfort BV verantwoordelijk was voor de 

realisatie. Installatiebedrijf Schoormans realiseerde 

de W-installatie, terwijl Markhorst Elektro 

alle elektrotechnische voorzieningen heeft ontworpen, 

geëngineerd en geïnstalleerd. Vanaf de 

transformator tot aan de studio’s en inclusief de 

verlichtingsinstallaties, coax- en glasvezelnetwerken, 

camera- en brandmeldinstallaties, voedingen 

voor de werktuigbouwkundige installaties en zonnepanelen 

op het dak. “Vanuit de transformator is 

de voeding aangesloten op een hoofdverdeler van 

630 ampère”, vertelt Edwin Markhorst, algemeen 

directeur van Markhorst Elektro. “Vanuit deze 

hoofdverdeler worden twee CVZ-onderverdeelkasten 

gevoed die, via een stijgleiding, de verdelers 

van resp. 60 en 61 studio’s van energie voorzien. 

Per verdieping is een aansluiting gemaakt, waarbij 

we gebruik hebben gemaakt van een Visionverdeler 

met geïntegreerde aftakklem.” 

Hager heeft een uitgebreid gamma S1 helderwit schakelmateriaal schakelmateriaal geleverd, voor toepassing 

in de diverse ruimtes. 

Verdeelinrichtingen op maat 

Anno 2020 worden installaties steeds complexer, 

weet Markhorst. “De verduurzaming van het flexhotel, 

met 121 luchtwarmtepompen, LED-verlichtingsinstallaties 

en 230 zonnepanelen op het dak, 

heeft grote invloed op de verdeelinrichtingen, 

die op maat geëngineerd en gebouwd moesten 

worden. Om hier optimaal invulling aan te geven, 


FLEX CAMPUS HAPERT 

Edwin Markhorst, algemeen directeur van Markhorst Elektro (l) en Rene de Rooij, accountmanager bij Hager (r). 

hebben wij de samenwerking gezocht met Hager, 

waarmee we al jarenlang succesvol projecten uitvoeren. 

We kunnen bouwen op een wederzijdse 

vertrouwensband. Bovendien onderscheidt Hager 

zich door een goede prijs-kwaliteitverhouding, 

korte lijnen, tijdige leveringen en een uitstekende 

technische ondersteuning.” Collega en calculator/werkvoorbereider 

Frank Borgmans: “Hager 

heeft goed meegedacht over de diverse oplossingen 

in dit project, rekening houdend met de benodigde 

vermogens, groepen en materialen én een 

efficiënte werkwijze. Dit heeft geresulteerd in 121 

gelijke groepenkasten, die eenvoudig en in een 

doorgaande lijn geïnstalleerd konden worden.” 

Één hoofdverdeler, acht 

onderverdelers en 

121 groepenkasten 

In totaal heeft Hager één hoofdverdeelkast en 

acht onderverdeelkasten geleverd voor het flexhotel, 

evenals een uitgebreid gamma S1 zuiver wit 

‘We kunnen bouwen 

op een wederzijdse 

vertrouwensband’ 

glanzend Hager schakelmateriaal voor toepassing 

in de diverse ruimtes. De onderverdelers omvatten 

twee centrale voorzieningen (CVZ) onderverdeelkasten 

van 250 ampère, twee onderverdeelkasten 

van 160 ampère en vier onderverdeelkasten van 63 

ampère. “Bovendien hebben we 121 Vision groepenkasten 

geleverd ten behoeve van de studio’s”, 

vertelt Rene de Rooij, accountmanager bij Hager. 

“In elke studioverdeler is gekozen voor de nieuwe, 

compacte ECN140D kWh-meter, die zeer eenvoudig 

in de verdeler geïntegreerd kan worden.” 

De Vision groepenkasten zijn rechtstreeks via de 

technische groothandel op het project aangeleverd. 

Hager hoofdverdeler van 630 ampère. 

In samenwerking met paneelbouwpartnet Srp-zuid 

heeft De Rooij alle verdelers doorgenomen. “Vervolgens 

heeft Srp-zuid een passende oplossing en 

aanbieding gemaakt. Uiteraard zijn alle verdelers 

volledig getest en gecertificeerd op het project aangeleverd, 

waarna Markhorst Elektro in eigen beheer 

de inbedrijfstelling heeft verzorgd.” ❚ 


Natuurlijk vindt u bij Attema ook diverse brandwerende hollewand- en centraaldozen om de risico’s bij brand te beperken. 

SAMEN DOOR HET VUUR VOOR 

EEN OPTIMALE BRANDVEILIGHEID 

Een brand is niet altijd te voorkomen, maar als installateur kunt u wel de risico’s beperken. Met de brandwerende dozen en doorvoeren van 

Attema weet u zeker dat u aan alle veiligheidseisen voldoet. Eenvoudig, betrouwbaar én voordelig. 

Tekst en beeld Attema 

Brandwerende doorvoeren voor elke situatie 

Het was altijd een behoorlijke smeerboel om kabelen buisdoorvoeren brandwerend 

te maken. Maar met de praktische doorvoeren voor kabels en buizen 

van Attema dicht de installateur voortaan zelf het gat rond de leidingen betrouwbaar 

af. Schoon en voordelig. Dat scheelt veel tijd en kosten. Voor kabelen 

buisbundels zijn ook speciale Attema doorvoeren met een geïntegreerd 

rookdicht inzetstuk verkrijgbaar. Zo hebt u een brandveilige oplossing voor 

elke situatie. Heel gemakkelijk! 

‘Met de brandwerende dozen en 

doorvoeren weet u zeker dat u 

aan alle veiligheidseisen voldoet. 

Eenvoudig, betrouwbaar 

én voordelig’ 


Omdat de brandwerende doorvoeren een open inleg hebben, brengt de installateur ze snel en eenvoudig aan, op elk willekeurig moment van het installatieproces. Zelfs 

als de leidingen al in de wand zitten. 

Praktisch en snel 

De brandwerende doorvoeren LS90 en RS90 van Attema zijn kant-en-klare 

doorvoeren: één voor kabels en één voor buizen. Omdat ze een open inleg 

hebben, brengt de installateur ze snel en eenvoudig aan, op elk willekeurig 

moment van het installatieproces. Zelfs als de leidingen al in de wand zitten. 

De nieuwe, grote DS90 doorvoeren voor kabels- en buisbundels maken het u 

nog gemakkelijker, vooral bij een regelmatig wijzigende kabelbezetting. 

Brandwerende hollewand- en centraaldozen 

Natuurlijk vindt u bij Attema ook diverse brandwerende hollewand- en centraaldozen 

om de risico’s bij brand te beperken. Deze producten zijn uitgebreid 

getest en voldoen zelfs onder de meest extreme omstandigheden aan 

de NEN-normen. Hiermee voldoet u dus ook aan de aangescherpte brandveiligheidseisen 

en borgt u gemakkelijk en snel de veiligheid van gebouwen én 

mensen. Dat is installeren volgens Attema. ❚ 

INSTALLATIE VOLGENS ATTEMA 

Echt alles om eenvoudig brandwerend te installeren 

Brandwerende doorvoeren, centraaldozen en hollewanddozen 

Betrouwbaar Praktisch en snel Zonder kit of coating 

NIEUW 

Brandwerende doorvoeren 

voor kabelen buisbundels 

Een brand is niet altijd te voorkomen. 

Maar met het brandwerend assortiment 

van Attema beperkt u de risico’s voor 

mens en milieu wel zoveel mogelijk. 

En omdat deze materialen aan alle 

normen en eisen voldoen, neemt u zo 

ook risico’s voor uzelf weg. 

DS90/74mm 

DS90/120mm 

Dat is installeren volgens Attema. 

Bekijk ons gehele brandwerende assortiment op www.attema.com 

Vernieuwende ideeën voor ’n veranderende wereld. 

download de 

Attema app! 


AMSTERDAM HOOFDKANTOOR ING 

MODULAIR GEBOUWINSTALLATIESYSTEEM 

ALS BASIS VOOR NIEUW ING HOOFDKANTOOR 

Met een spectaculaire lichtshow is begin dit jaar het nieuwe hoofdkantoor van ING in Amsterdam-Zuidoost officieel geopend. De nieuwbouw 

van circa 39.000 m² beschikt over vijf verdiepingen en omvat twee geschakelde gebouwen met twee atriums. Op de campus is bovendien een 

separaat paviljoen gerealiseerd, met een horecagelegenheid van 900 m². Als eerste gebouw in Amsterdam-Zuidoost heeft het ING hoofdkantoor 

een BREEAM-NL ‘Outstanding’ certificaat ontvangen. Deze beoordeling is mede behaald dankzij de toepassing van hoogwaardige isolatie, 

gerecycled beton, elektrische autolaadstations, circa 3.000 m² zonnepanelen, LED-verlichting met bewegingssensoren en daglichtregelingen, 

actieve warmteterugwinning, waterbesparend sanitair en een hemelwaterbuffer. In opdracht van ontwikkelaars OVG Real Estate en G&S 

Vastgoed heeft de HOMIJ-Bosman Combinatie (HBC) alle technische installaties voor het casco gerealiseerd. Aanvullend werd voor ING het 

complete inrichtingspakket verzorgd. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Anton van Daal | HOMIJ Technische Installaties 

Tijdens de engineeringsfase heeft HOMIJ Technische 

Installaties de basisinstallatie in het bestek 

voor het casco omgebouwd naar het HOMIJ DLS 

gebouwinstallatiesysteem. “Het was erg fijn dat 

de opdrachtgevers hierin zijn meegegaan”, vertelt 

Wouter Ruisch, Project Manager bij HOMIJ Technische 

Installaties. “Dankzij het DLS-systeem konden 

we veel installatietechnische basisvoorzieningen 

namelijk volgens een stramienmaat van 2,40 

meter en met behulp van prefab componenten 

aanbrengen. Zowel onder de verhoogde vloeren 

als boven de plafonds.” In de centrale schachten 

van beide gebouwen heeft HBC de installatiebackbone 

geïnstalleerd. Het prefab leidingwerk 

is per verdieping in elkaar gezet. “Vervolgens zijn 

de afgiftepunten en apparatuur plug-and-play 

aangesloten. Hierdoor kon zeer snel en zonder 

faalkosten worden gewerkt. Bovendien was het 

DLS-systeem de perfecte basis voor het inrichtingspakket 

van ING.” 

gekozen voor een combinatie van vloerverwarming, 

vloerkoeling en klimaatplafonds, vertelt 

Ruisch. “Hierdoor wordt de temperatuur in de 

ruimtes optimaal gereguleerd. Voor de ventilatie 

van de nieuwbouw is gekozen voor een 

all-air systeem, waarbij verse, geconditioneerde 

lucht wordt aangevoerd via de klimaatplafonds 

in de kantoren. Vervolgens wordt deze lucht 

overgestort naar beide atriums, vanaf waar de 

lucht wordt afgezogen. Hierdoor wordt de geconditioneerde 

lucht dubbel benut. Een warmtewiel 

in de luchtbehandelingskasten zorgt 

voor een efficiënte energie-uitwisseling tussen 

de uit- en ingaande luchtstromen. Conform de 

BREEAM-NL-eisen zijn alle klimaatinstallaties 

per zone regelbaar.” 

Betrouwbare energievoorziening 

Om een betrouwbare energievoorziening te borgen, 

heeft netbeheerder Stedin buiten beide ge- 

Duurzame technieken 

Voor de koeling en verwarming is de nieuwbouw 

aan de Bijlmerdreef aangesloten op het stadsnet 

van Vattenfall, waardoor het gehele pand gasloos 

functioneert. Als afgiftesysteem in de ruimtes is 

Het dak van de nieuwbouw is voorzien van circa 3.000 m² zonnepanelen. 

Voor de ventilatie van de nieuwbouw is gekozen voor een all-air systeem, waarbij verse, geconditioneerde lucht wordt aangevoerd via de klimaatplafonds in de kantoren. 

Vervolgens wordt deze lucht overgestort naar beide atriums, vanaf waar de lucht wordt afgezogen. Hierdoor wordt de geconditioneerde lucht dubbel benut. 

92 | 


HOOFDKANTOOR ING AMSTERDAM 

Als afgiftesysteem in de ruimtes is gekozen voor een combinatie van vloerverwarming, vloerkoeling en klimaatplafonds. 

‘We startten ruim van tevoren met de 

uitwerking van ING’s inrichtingspakket, 

zodat alles goed op de modulaire installatie 

zou aansluiten’ 

bouwen een transformator geplaatst. “In de centrale 

schachten van beide gebouwen hebben wij 

een railkokersysteem geïnstalleerd. De distributie 

over de verdiepingen gaat middels een draadgoot, 

waarin alle elektrische en watervoerende 

leidingen zijn geïntegreerd”, aldus Ruisch. “Alle 

werkplek- en databekabelingen zijn onzichtbaar 

weggewerkt onder de verhoogde vloeren.” 

Dankzij het DLS-systeem van HOMIJ Technische Installaties konden veel installatietechnische basisvoorzieningen 

volgens een stramienmaat van 2,40 meter en met behulp van prefab componenten worden aangebracht. 

Korte doorlooptijd 

Het cascogebouw met de basisinstallaties was in 

maart 2019 gereed, vertelt hij. “Eind 2019 hebben 

we ook alle huurderswensen opgeleverd. 

Een harde deadline, want ING wilde het pand 

al in januari 2020 kunnen betrekken. We hadden 

dus slechts driekwart jaar de tijd om van het 

casco naar de eindoplevering toe te werken, inclusief 

de tests en commissioning van de installaties. 

Om dit mogelijk te maken, startten we ruim 

van tevoren met de uitwerking van ING’s inrichtingspakket, 

zodat alles goed op de modulaire 

installatie zou aansluiten. Dankzij een goede 

onderlinge planning en afstemming zijn we hier 

uitstekend in geslaagd.” ❚ 


Ontwikkelaars: OVG Real Estate 

en G&S Vastgoed 

Architect: Benthem Crouwel Architects 

en HofmanDujardin 

Aannemer: G&S Bouw 

Installatieadvies: Deerns 

Installaties: HOMIJ-Bosman Combinatie 

(HOMIJ Technische Installaties 

en Bosman Bedrijven) 

Luchtkanalen: Nijburg Klimaattechniek 

Elektrotechnische bekabeling: Eleqtron 

Verlichting: TRILUX 

Vuilafscheiders, vacuümontgassers 

en expansieautomaten: Spirotech 



EEN OPTIMAAL COMFORT ÉN RENDEMENT IN 

NIEUW ING HOOFDKANTOOR AMSTERDAM 

Begin dit jaar is het nieuwe ING hoofdkantoor aan de Bijlmerdreef in Amsterdam-Zuidoost officieel geopend. Het kantoor van 39.000 m² omvat 

vijf verdiepingen en is opgebouwd uit twee onderling verbonden gebouwen, met ieder hun eigen atrium. Het nieuwe kantoorgebouw vormt een 

functionele werkruimte voor ING-medewerkers, met flexibele werplekken voor ongeveer 2.800 mensen. Bovendien is een apart paviljoen gerealiseerd 

met een horecagelegenheid van 900 m². De nieuwbouw is ontworpen en gebouwd conform de BREEAM-NL ‘Outstanding’ criteria. Ook is 

het pand volgens de ontwikkelaars energiepositief dankzij een uitmuntende isolatie, 3.000 m² zonnepanelen en diverse slimme technologieën. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Spirotech 

De nieuwbouw is ontworpen door Benthem Crouwel 

Architects en HofmanDujardin. G&S Bouw 

was verantwoordelijk voor de bouw, terwijl de 

HOMIJ-Bosman Combinatie (HBC) de technische 

installaties verzorgde. In opdracht van deze installatiecombinatie 

engineerde en leverde Spirotech 

diverse geavanceerde vuilafscheiders, 

vacuümontgassers en expansieautomaten, die 

gezamenlijk zorgen voor een luchten storingsvrije 

verwarmings- en koelinstallatie, een optimaal 

rendement én een maximaal comfort op alle kantoorverdiepingen. 

Bovendien heeft de marktleider 

in systeemwaterkwaliteit de controle, inregeling 

en inbedrijfstelling van de installaties verzorgd. 

Een optimale vuilafscheiding 

“Verwarmings- en koelinstallaties kunnen alleen 

een optimaal rendement bieden, wanneer het 

installatiewater volledig vrij is van vuil”, weet 

Om ook de kleinste vuildeeltjes (tot 5 μm) uit 

de installaties te verwijderen, heeft de HOMIJ- 

Bosman Combinatie een SpiroTrap vuilafscheider 

met magneet in de centrale retourleiding van de 

verwarmings- en koelinstallaties geplaatst. 

Om drukverschillen efficiënt op te vangen, zijn aan de verwarmings- en koelinstallaties in het ING 

hoofdkantoor twee SpiroPress Multicontrol Modular expansieautomaten gekoppeld. 



‘Verwarmings- en 

koelinstallaties 

kunnen alleen een 

optimaal rendement 

bieden, wanneer 

het installatiewater 

volledig vrij is van vuil’ 

Martijn Worst, Sales Manager Utiliteit & Industrie 

bij Spirotech. “Om ook de kleinste vuildeeltjes 

(tot 5 μm) uit de installaties te verwijderen, heeft 

de HOMIJ-Bosman Combinatie een SpiroTrap 

vuilafscheider met magneet in de centrale retourleiding 

van de verwarmings- en koelinstallaties 

geplaatst. Deze stalen vuilafscheider zorgt voor 

een efficiënte afscheiding en verwijdering van 

het zwevende en circulerend vuil dat bijvoorbeeld 

tijdens de montage is achtergebleven. Hierdoor 

zijn obstructies en verstoppingen niet aan de 

orde, waardoor het installatiewater optimaal kan 

doorstromen. Een speciale magneet vangt ook 

het ijzerhoudend vuil (magnetiet) af, dat enorm 

schadelijk kan zijn voor onder andere transportpompen, 

warmtepompen en koelmachines.” 

Volledige ontgassing 

Om het installatiewater volledig te ontgassen, is 

in de retourleiding van de verwarmings- en koelinstallaties 

tevens een volautomatische SpiroVent 

Superior vacuümontgasser geplaatst. “In het installatiewater 

van verwarmings- en koelsystemen 

is gemiddeld circa 20-30% zuurstof aanwezig, 

dat zo snel mogelijk uit het water verwijderd moet 

worden”, vertelt Worst. “Omdat bijvoorbeeld zuurstofaantasting 

en magnetietvorming in zorgvuldig 

ontgast water nauwelijks aan de orde zijn, verhoogt 

het rendement van de installatie aanzienlijk 

en wordt voorkomen dat belangrijke installatiecomponenten 

vroegtijdig defect raken. De pomp 

van de SpiroVent Superior vacuümontgasser haalt 

steeds circa 10 liter water uit de verwarmings- en 

koelinstallatie, die via een instroomventiel in een 

tank wordt gestort. Hier wordt de druk verlaagd 

tot een vacuümdruk van -0,8 Bar, waardoor de 

gassen efficiënt van het installatiewater worden 

gescheiden. Vrijgekomen gassen worden via een 

speciale techniek uit de tank verwijderd, waarna 

het ontgaste water terug in het systeem wordt 

gebracht. Dit proces gaat door tot de volledige installatie 

is ontgast. Doordat de vacuümontgasser 

vóór de cruciale componenten wordt geplaatst, 

worden deze componenten optimaal beschermd.” 

De expansievaten zijn geïnstalleerd aan de zuigzijde van de circulatiepompen, dat in dit project ook de 

centrale retourleidingen betreft. 

Opvangen van drukverschillen 

Wanneer het installatiewater wordt verwarmd of 

afkoelt, kunnen drukverschillen in de gesloten 

installatie ontstaan. Om deze drukverschillen efficiënt 

op te vangen, zijn aan de verwarmings- en 

koelinstallaties in het ING hoofdkantoor twee 

SpiroPress Multicontrol Modular expansieautomaten 

gekoppeld. “De expansievaten zijn geïnstalleerd 

aan de zuigzijde van de circulatiepompen, 

dat in dit project ook de centrale retourleidingen 

betreft”, vertelt Worst. “Uniek aan de Modular 

uitvoering is dat meerdere vaten eenvoudig gekoppeld 

kunnen worden, waardoor verschillende 

installatievarianten mogelijk zijn, afgestemd op 

de beschikbare ruimte of benodigde uitbreiding 

van het systeem in de toekomst. Bovendien is de 

expansieautomaat voorzien van automatische 

suppletie, waardoor storingen door bijvullen tot 

het verleden behoren.” ❚ 

Om het installatiewater volledig te ontgassen, 

is in de retourleiding van de verwarmings- en 

koelinstallaties tevens een volautomatische 

SpiroVent Superior vacuümontgasser geplaatst. 



SLIMME EN DUURZAME LED-VERLICHTING 

VOOR NIEUW HOOFDKANTOOR ING 

Het nieuwe hoofdkantoor van ING in Amsterdam-Zuidoost is duurzaam, energiezuinig, toekomstbestendig én technologisch vooraanstaand. 

Ook als het om de (LED) verlichting gaat. In opdracht van de HOMIJ-Bosman Combinatie (HBC) heeft TRILUX Benelux een verlichtingsplan op 

maat voor de nieuwbouw uitgewerkt. “Exact conform de uitgangspunten uit het bestek en nadrukkelijk rekening houdend met de BREEAM-NL 

‘Outstanding’ criteria en NEN-EN 12464-eisen voor werkplekverlichting”, vertelt Kees van der Slik, Salesmanager bij TRILUX Benelux. Op basis 

van dit ontwerp kreeg de verlichtingsspecialist uit Amersfoort de productie, levering en montage van alle cascoverlichting gegund. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Anton van Daal | HOMIJ Technische Installaties 

Dankzij slimme sensoren stemmen de armaturen van TRILUX Benelux hun lichtoutput zelfstandig af op het aanwezige daglicht. 

(Beeld: Anton van Daal | HOMIJ Technische Installaties) 

TRILUX Benelux heeft onder meer de LED downlighters voor alle verkeersruimtes 

van het nieuwe hoofdkantoor geleverd en geïnstalleerd, evenals de 

wandarmaturen voor de trappenhuizen en MER- en SER-ruimtes en de waterdichte 

armaturen voor de parkeergarage. Het grootste deel van de armaturen 

is gekoppeld aan het lichtmanagementsysteem van de nieuwbouw, waardoor 

een intelligente verlichtingsinstallatie ontstaat. “De lichtoutput, dimpercentages 

én brandtijden van de LED-armaturen kunnen flexibel worden aangepast”, 

vertelt Van der Slik. “Dankzij slimme sensoren stemmen de armaturen 

bovendien hun lichtoutput zelfstandig af op het aanwezige daglicht. In 

combinatie met bewegingssensoren wordt een aanzienlijke energiebesparing 

bereikt. Zodra de sensoren beweging in de verkeersruimtes, trappenhuizen, 

MER- en SER-ruimtes of parkeergarage detecteren, dan schakelen de LEDverlichtingsarmaturen 

automatisch en direct op tot een vooraf ingesteld lichtniveau, 

rekening houdend met het daglichtniveau. Wanneer medewerkers of 

‘Het grootste deel van de 

armaturen is gekoppeld aan het 

lichtmanagementsysteem van de 

nieuwbouw, waardoor een intelligente 

verlichtingsinstallatie ontstaat’ 

bezoekers de ruimte verlaten, dan blijven de armaturen nog enkele minuten 

branden, waarna ze ook automatisch weer terugdimmen naar de gewenst 

backgroundlevel of uitschakelen.” ❚ 



SNEL, EFFICIËNT EN FOUTLOOS INSTALLEREN 

DANKZIJ STEKERBARE BEKABELING 

In opdracht van de HOMIJ-Bosman Combinatie (HBC) heeft Eleqtron de elektrotechnische bekabeling voor het nieuwe hoofdkantoor van ING 

in Amsterdam ontworpen, geassembleerd en geleverd. Het gaat bij dit omvangrijke project om vloerbekabeling voor de werkplekken en 

vloerdozen, evenals bekabeling voor de DALI-verlichtingsinstallatie en zonweringsinstallatie (inclusief bijbehorende DALI-sturingen). In nauw 

overleg is gekozen voor stekerbare Qneqt concepten waardoor niet alleen snel en efficiënt, maar ook foutloos gewerkt kon worden. Hierdoor 

is een aanzienlijke kostenbesparing gerealiseerd. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Eleqtron 

“In het hoofdkantoor van ING zijn de meeste installaties weggewerkt in 

een verhoogde vloer”, vertelt Henk Pielman, Commercieel Directeur van 

Eleqtron. “Voor de elektrificatie van de werkplekken hebben wij snoeren 

en verdeeldoosjes ontworpen, geassembleerd en geleverd, die eenvoudig 

in het werk gekoppeld konden worden. Bovendien hebben we diverse, 

compleet samengestelde vloerdozen geleverd. De vloerdozen zijn deels op 

maat gemaakt, bijvoorbeeld voor het restaurant en auditorium. Daarnaast 

hebben de vloerluiken diverse afwerkingen gekregen. Gekozen is voor tapijt 

en RVS, waardoor de luiken esthetisch opgaan in hun omgeving.” 

en per etage en bouwdeel aangeleverd. “Doordat alle snoeren duidelijk 

gecodeerd en gelabeld waren, was verkeerd aansluiten niet aan de orde”, 

aldus Pielman. “Onze technische mensen hebben de bouw regelmatig bezocht, 

om koppelingen te toetsen en om eventuele vragen van monteurs 

te beantwoorden. In samenwerking met HBC hebben we bovendien de oplevering 

en inbedrijfstelling van de DALI-verlichtingsinstallatie verzorgd.” 

In navolging van het ING hoofdkantoor heeft Eleqtron ook de bekabelingen en 

verlichtingssturing van het naastgelegen paviljoen (The Traveller) gerealiseerd. ❚ 

Eenvoudige bediening 

De DALI-verlichtingsinstallatie is opgebouwd uit op maat gemaakte, 5-polige 

snoeren in pastelblauwe uitvoering en voorzien van adaptersnoeren 

voor de noodverlichting en DALI-aanwezigheidsmelders. Naar wens kan de 

installatie eenvoudig 5-polig worden doorgelust. “Het volledige DALI-systeem 

is door ons geleverd, geprogrammeerd en op tekening gezet”, aldus 

Pielman. “We hebben koppelingen gemaakt met het Priva systeem, om een 

centrale aansturing te borgen. Tevens is de verlichtingsinstallatie gekoppeld 

aan de audiovisuele systemen van Avex. Hierdoor kunnen video, geluid en 

verlichting in het auditorium eenvoudig via één display worden bediend.” 

Duidelijk gecodeerd en gelabeld 

Zowel de DALI-verlichtingsinstallatie als de bekabelingen voor de werkplekken 

zijn in de eigen productielocaties van Eleqtron geprefabriceerd 

Qneqt aanwezigheidsmelder bij ING. 


WARMTETERUGWINNING BIJ BALANSVENTILATIE 

Met de intrede van de Europese ecodesign productwetgeving (ErP) in 2016 is warmteterugwinning een verplichting geworden in balansventilatiesystemen. 

Als gevolg van de EPBD-richtlijnen voor bestaande gebouwen is warmteterugwinning een erkende maatregel die toegepast 

mag/moet worden om het vereiste energielabel te behalen in 2023. Welke keuzemogelijkheden hebt u? Waar moet u op letten? En kan er ook 

sprake zijn van koudeterugwinning, nu we steeds warmere zomers krijgen? 

Tekst Toine van den Boomen, Systemair BV | Beeld Systemair BV 

Met de ErP wetgeving (2014/1253) heeft Europa sinds 2016 strikte eisen 

voor warmteterugwinning in een balansventilatiesysteem (TVE). Hiermee is 

met name het vereiste rendement voor twincoils en platenwisselaars sterk 

verhoogd naar respectievelijk 68 en 73% droog rendement. Het droge rendement 

wordt gemeten in een laboratoriumsituatie zonder condensatie in de 

afvoerlucht (teruggerekend naar gelijke luchthoeveelheden op basis van de 

toevoerluchthoeveelheid). 

Een kruisstroomwisselaar van ca. 30.000 m³/h, samengesteld uit 8 blokken. 

Het voelbare rendement gemeten in een praktijksituatie met condensatie in 

de afvoerlucht kan 5 tot 10% hoger liggen dan het droge rendement. Een 

direct gevolg van deze rendementseis is dat voor systemen zonder vochtoverdracht 

het risico van dichtvriezen aan de afvoerluchtzijde aanmerkelijk 

is toegenomen. Dit proces begint al bij toevoerluchttemperaturen 

onder nul en moet dus voorkomen worden. Bij beginnend dichtvriezen 

neemt de weerstand toe, waardoor er minder warme afvoerlucht aangevoerd 

wordt en het invriesproces steeds meer versnelt. Ervaring leert dat 

binnen een tijdsbestek van 10 tot 15 minuten het apparaat helemaal 

ingevroren kan zijn en beschadigd kan raken. De beste beveiliging tegen 

bevriezen is om het drukverlies in de afvoerlucht over het apparaat te 

meten. Samen met de gemeten hoeveelheid afvoerlucht kan er dan een 

beginnende drukverhoging als gevolg van invriezen worden berekend. Om 

verder invriezen te voorkomen, moet de regeling het warmteterugwinrendement 

verlagen, bijvoorbeeld via het opensturen van de bypassklep of 

door het terugregelen van de glycolpomp. Het gevolg van deze noodzakelijke 

beveiliging is dat voor systemen zonder vochtterugwinning bij 

vorst het rendement moet worden verlaagd van 73 naar 60% en soms 

tot minder dan 50%, afhankelijk van de relatieve vochtigheid (RV) binnen. 

In het installatie-ontwerp wordt hier vaak rekening mee gehouden 

door de verwarmer in de luchtbehandelingskast en de hiervoor benodigde 

verwarmingscapaciteit groter te kiezen. Het verschil met een systeem dat 

wel vocht terugwint, kan oplopen tot ca. 100% (bij -10°C wordt de dT op 

de naverwarmer dan ca. 15°C in plaats van 7,5°C). 

Prestatie-eis Europese wetgeving 

In de ErP-wetgeving stelt de Europese Unie strikte rendementseisen die 

energiewinst opleveren. Echter mag dit niet ten koste gaan van onevenredig 

veel energieverbruik. Daarom is in de 2014/1253 de toename van het 

opgenomen ventilatorvermogen beperkt. Het ventilatorvermogen neemt toe 

als gevolg van de extra luchtweerstand door de warmteterugwinning en 

noodzakelijke filtering van de afvoerlucht. Het opgeteld ventilatorvermogen 

in de ErP voor toevoer én afvoer wordt uitgedrukt in ‘internal Specific Fan 

Power’, of wel SFPint, uitgedrukt in W/(m³/s). Om gedurende een heel jaar 

(8.760 uur) een ventilatiedebiet van 1 m³/s buitenlucht te verwarmen naar 

21°C, is in Nederland ca. 125.000 kWhth/a warmte nodig (door de lucht 

opgenomen warmte zonder opwekverliezen). Vanwege het vereiste warmteterugwinrendement 

van ca. 70% betekent dit dat hiervan per jaar maximaal 

ca. 88.000 kWhth/a kan worden teruggewonnen. In de SFPint voor een twincoilsysteem 

is ongeveer 1.000 W/(m³/s) opgenomen om weerstandverliezen 

van de WTW-batterijen en het filter in de afvoerlucht te overwinnen. Hiermee 

komt de benodigde elektrische energie die gebruikt wordt ten behoeve van 

warmteterugwinning uit op 8.760 kWhe/a. De ErP prestatie-eis van een twincoilsysteem 

zou dus qua energiebesparing vergeleken kunnen worden met 

een warmteopwekker met een COP van ca. 10. Voor systemen met een platenwisselaar 

of warmtewiel is de maximale SFPint een stuk lager, waardoor de 

vergelijkbare COP voor deze systemen uitkomt op ca. 15. Hieruit blijkt dat de 

eisen in de ErP wetgeving voor warmteterugwinning zeer redelijk zijn; opweksystemen 

met restwarmte, zonnewarmte of geothermische warmte gebruiken 

minder energie voor een vergelijkbare hoeveelheid warmte. Warmteterugwinning 

is natuurlijk nooit hetzelfde als warmte-opwekking omdat een gebouw 

eerst met een opwekker moet worden verwarmd voordat de warmte uit de 

afvoerlucht kan worden teruggewonnen. 

Vergelijk warmteterugwinsystemen 

In Nederlandse utiliteitsprojecten wordt warmteterugwinning voor ca. 75% 

met warmtewielen uitgevoerd. In 15 tot 20% van de gevallen zijn het platenwisselaars 

en in ongeveer 5 tot 10% zijn het systemen met twincoilbatterijen. 

Balansventilatie in woningen wordt voor veruit het grootste deel uitgevoerd 

met platenwisselaars. 


Twincoil batterijen worden meestal toegepast als het niet mogelijk is om de 

toevoer- en afvoerlucht fysiek op één plek bij elkaar te brengen of omdat het 

onveilig is om dat te doen. In een enkel geval komt het voor dat de luchthoeveelheid 

van één luchtbehandelingskast zo groot is dat deze ruimte technisch 

alleen met een twincoil gebouwd kan worden. Via een leidingsysteem gevuld 

met glycol wordt de batterij in de afvoerkast dan gekoppeld met de batterij in 

de toevoerkast. Bij één op één spreken we van een twincoil. Als er meerdere 

afvoerkasten aangesloten worden op één of meer toevoerkasten, wordt het een 

multicoilsysteem genoemd. Het WTW-rendement kan worden geregeld met de 

pomp in het glycolsysteem. Door minder te verpompen, wordt er minder warmte 

teruggewonnen. Een twincoilsysteem is feitelijk het enige systeem waarbij er 

een absolute scheiding van de afvoer- en toevoerlucht mogelijk is. Dit is zowel bij 

een platenwisselaar (lekkage

hoger is dan in de afvoer, dan zal de richting van de lekkage meer van toevoer 

naar afvoer zijn. Andersom is dit natuurlijk ook het geval. Belangrijk hierbij 

is de positie van de ventilatoren. In Nederland zijn we gewend om op twee 

verschillende manieren luchtbehandelingskasten met warmteterugwinning te 

ontwerpen. In het eerste geval wordt de afvoerventilator aan de kant van de 

buitenlucht geplaatst en in het tweede geval wordt de afvoerventilator aan 

de gebouwzijde geplaatst. De tweede situatie is nodig als er ook recirculatie 

plaatsvindt in het gebouw. Bijvoorbeeld gebouwen met inductie-units gebruiken 

vaak, voor bedrijftijd, de recirculatiestand om het gebouw op te warmen. 

De tweede situatie geeft meestal ook een kortere kastlengte en dus minder 

ruimtebeslag, wat soms ook een reden is om voor dit ontwerp te kiezen. 

Doordat er in het tweede geval een overdruk heerst aan de afvoerzijde van 

de warmteterugwinning en een onderdruk aan de toevoerzijde, zal er een relatief 

grotere lekkage ontstaan van de afvoer naar de toevoer. Dit geldt zowel 

voor een platenwisselaar als voor een warmtewiel maar is meestal voor een 

warmtewiel het grootst. Binnen Eurovent is er al geruime tijd aandacht voor 

de interne lekkage van luchtbehandelingskasten omdat die van invloed is op 

het energieverbruik en de kwaliteit van de toevoerlucht. Men onderzoekt de 

mogelijkheid om ook de interne lekkage als een Eurovent kwaliteitsparameter 

mee te nemen in het Eurovent certificaat. 

Fanwall met EC-ventilatoren. 

Vanwege de vochtoverdracht zal een sorptiewiel in de winter niet invriezen, 

waardoor het ontwerp verwarmingsvermogen voor de luchtbehandelingskast 

50% lager kan zijn vergeleken met een platenwisselaar of twincoil. Daarbij 

zorgt de vochtoverdracht van een sorptiewiel ervoor dat ook in de zomer tot 

ca. 40% op het ontwerp koelvermogen voor de luchtbehandelingskast bespaard 

kan worden. Toepassing van sorptiewielen vermindert het risico op een 

te lage RV in bijvoorbeeld kantoren zonder bevochtiging aanzienlijk. 

Warmtewielen kunnen geproduceerd worden tot een diameter van 5 m, geschikt 

voor een luchthoeveelheid van zo’n 100.000 m³/h. Grote luchthoeveelheden 

in minder hoge luchtbehandelingskasten kunnen gemaakt worden 

door twee of meer kleinere warmtewielen naast elkaar te plaatsen. Deze 

oplossing gecombineerd met de moderne EC-fanwalls voor de ventilatoren 

maakt dat warmtewiel luchtbehandelingskasten in compacte en ook relatief 

lage uitvoeringen gemaakt kunnen worden. Het WTW-rendement van een 

warmtewiel wordt bepaald door de draaisnelheid die via een V-snaar om het 

wiel en een frequentiegeregeld motortje gestuurd kan worden. Om onbalans 

te voorkomen, is er puls/pauze-bedrijf in plaats van stilstand. Naast de veel 

toegepaste sorptiewielen zijn er ook nog enthalpiewielen en condensatiewielen 

voor meer specifieke toepassingen of als tussenoplossing in de prijsprestatieverhouding. 

Een enthalpiewiel gedraagt zich in de winter ongeveer 

hetzelfde als een sorptiewiel maar in de zomer is er nauwelijks sprake van 

vochtoverdracht. Een condensatiewiel gedraagt zich identiek aan een twincoil 

en platenwisselaar. Het aluminium oppervlak van de rotor bevat geen adsorptie 

toplaag waardoor het vocht in de retourlucht gewoon condenseert. Net 

zoals de twincoil en platenwisselaar kan een condensatierotor dichtvriezen 

in de winter. 

Interne lekkage warmteterugwinning 

Zoals eerder vermeld, is alleen een twincoilsysteem met gescheiden toeren afvoerkasten 

absoluut lekdicht. Zowel bij een platenwisselaar als bij een warmtewiel 

kan er lekkage optreden van de afvoer naar de toevoer. De lekkage 

over een warmteterugwincomponent hangt behalve van de kwaliteit ook af 

van het drukverschil over de warmteterugwinning. Als de druk in de toevoer 

Warmtewielen in grote gebouwen 

Grote gebouwen zoals (academische) ziekenhuizen hebben vaak veel inpandige 

ruimtes. Een inpandige ruimte grenst niet aan de gevel en heeft dus 

minder of helemaal geen warmteverliezen in de winter. Vaak zijn deze gebouwen 

installatietechnisch ontworpen met een all-airsysteem en naverwarming. 

In de zomer wordt er direct gekoeld met de ventilatielucht (all-air) en in de 

winter wordt de relatief koude centrale toevoerlucht uit de luchtbehandelingskasten 

vaak per ruimte naverwarmd. De centrale toevoertemperatuur 

wordt zodanig ingesteld dat de inpandige ruimtes in de winter kunnen worden 

gekoeld als dat nodig is vanwege de interne warmtelast. 

Grote gebouwen worden veelal bevochtigd met stoom. In plaats van met 

stoom kan echter ook adiabatisch bevochtigd worden. Adiabatische bevochtiging 

koelt de toevoerlucht af terwijl die vocht opneemt. Met name voor 

grote gebouwen waarbij de centrale toevoertemperatuur een stuk lager is 

dan de ruimtetemperatuur, heeft dit een heel gunstig effect. Er vindt nauwelijks 

begrenzing plaats en een groot deel van de bevochtigingsenergie wordt 

geleverd uit de extra teruggewonnen warmte. Hiermee lopen de jaarrendementen 

voor temperatuur en vocht flink op. Relatief gezien is de besparing 

ten opzichte van stoom zelfs iets hoger, omdat het water bij adiabatische 

bevochtiging niet tot 100°C hoeft te worden verwarmd. In tegenstelling tot 

de vroegere waterbevochtigers droogt de luchtbehandelingskast helemaal op 

als er niet bevochtigd wordt en wordt er bevochtigd met heel zuiver ‘omgekeerd 

osmosewater’. Hierdoor ontstaat een veilige manier van bevochtiging 

die alleen aan de vraagzijde al de aanvullende energiebehoefte laat dalen 

van ca. 60 naar ca. 23%. 

Er zijn tegenwoordig nieuwe, veilige manieren om adiabatisch te bevochtigen. 

Afhankelijk van de situatie kan gekozen worden voor verdampen, 

vernevelen of een hybride combinatie van beide. Ervaring 

leert dat in het genoemde voorbeeld met relatief lage centrale toevoertemperatuur 

het toepassen van moderne adiabatische bevochtiging 

bij aanschaf van nieuwe luchtbehandelingskasten een terugverdientijd 

heeft van ruim onder de 5 jaar. Ook het ombouwen van bestaande 

luchtbehandelingskasten van stoom naar adiabatisch levert vaak een 

terugverdientijd op van minder dan 10 jaar en past daarom ook in het 

rijtje van erkende maatregelen ter verbetering van het energielabel 

naar minimaal C in 2023. ❚ 


Nieuwe EC 

ventilator 

Nieuw design, 

beter rendement. 

Nieuwste technologie 

by your side 

Met het nieuwe aerodynamische schoepenontwerp van de ventilator zorgen we voor een 

verbeterd rendement tot 7% voor de luchtbehandelingsunits en worden tegelijkertijd het 

geluidsniveau en het energieverbruik aanzienlijk verlaagd. 

Met 230 engineers, verspreid over 23 R&D teams in 18 landen en 9 ontwikkelingscentra op 3 continenten, behoort Systemair 

tot de absolute wereldtop op het gebied van productontwikkeling in ventilatie en klimaatbeheersing. Systemair’s producten en 

systeemoplossingen creëren een comfortabel en gezond binnenklimaat, zowel in scholen, bedrijfsgebouwen als bijvoorbeeld 

zorginstellingen, en garanderen bovendien uw veiligheid in parkeergarages en de industrie. 

Vanuit gezamenlijk vertrouwen staan we u graag terzijde. Zo creëren we voor iedere situatie het gewenste binnenklimaat. 

Van concept tot realisatie. 

Systemair B.V. 

Tel: 085 00 66 200 

www.systemair.nl

LUCHTGEKOELDE 

INVERTER-SCROLL-CHILLER 

LUCHTGEKOELDE 

INVERTER-SCROLL-CHILLER 

EXTREME EXTREME 

EFFICIËNTIE 

EXTREME 

EFFICIËNTIE 

MILIEU- 

VRIENDELIJK 

MILIEU- 

VRIENDELIJK 

TOONAANGEVENDE 

TOONAANGEVENDE 

NAUWKEURIGHEID 

NAUWKEURIGHEID 

STILLE STILLE 

STILLE WERKING 

WERKING 

eCOMFORT 

eCOMFORT 

UITBREIDING VAN HET AANBOD 

170 

170 - 

400 

400 kW 

kW 

170 400 kW 

VOOR EXTREEM EFFICIËNTE KOELING 

IN IN COMFORTTOEPASSINGEN VOOR EXTREEM EFFICIËNTE EN INDUSTRIËLE KOELING PROCESSEN 

IN COMFORTTOEPASSINGEN EN INDUSTRIËLE PROCESSEN 

HOGE 

HOGE 

EFFICIËNTIE 

EFFICIËNTIE 

IN 

IN 

HET 

HET SEIZOEN 

SEIZOEN 

OVERTREFT 

OVERTREFT 

ECODESIGN 

ECODESIGN 

2021-CLASSIFICATIES 

2021-CLASSIFICATIES 

HOGE EFFICIËNTIE IN HET SEIZOEN OVERTREFT 

ECODESIGN 2021-CLASSIFICATIES 

E r P 

E r E P 

r P 

E r r P 

E r r P 

E r r P 

E r P 

e a d y r e e E r e a d y r 

PE e ar EP 

r de ya d y r r 

P 

E e r ea ad dy 

y r re P 

E r ea r ad dy 

y r re P 


y r e a PE r d y 

P 

DIRECTIVE DIRECTIVE DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE DIRECTIVE 

2009/125/EC 

DIRECTIVE 

2009/125/EC 

DIRECTIVE 

2009/125/EC 

DIRECTIVE 

2009/125/EC 

DIRECTIVE 

2009/125/EC 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

2009/125/EC 

DIRECTIVE 

2009/125/EC 

2009/125/EC 2009/125/EC 2009/125/EC 

2009/125/EC 

2009/125/EC 

2009/125/EC 2009/125/EC 

2017 COMFORT 

COMFORT 

PROCESS 

PROCESS 

ECODESIGN 2017 COMFORT 

COMFORT 

PROCESS 

PROCESS 

r e a d y r eECODESIGN 

ar de ya HEATING d y r re 2021 aHEATING 

dCOOLING 

y 2021 2018COOLING 

COOLING 2018 2021 COOLING COOLING 2021 COOLING 

2017e COMFORT a d y r re ea COMFORT ad dy 

y r re PROCESS 

ea ad dy 

y r ePROCESS 

ECODESIGN 2017 COMFORT 

COMFORT 

PROCESS 

PROCESS 

a d y 

MEDIUM TEMP 

MEDIUM HIGH TEMP TEMP 

HIGH TEMP 

n°2013/813 

n°2013/813 

& LABELLING 

READY 

READY N°2016/2281 

& LABELLING 

READY HEATING 

2021 

READYHEATING 

N°2016/2281 COOLING 

2021 2018 

READY COOLING COOLING 2018 2021 COOLING COOLING 2021 COOLING 

READY READY 

READY 

n°2013/813 

N°2015/1095 

MEDIUM TEMP 

MEDIUM N°2015/1095 HIGH N°2016/2281 TEMP TEMP 

HIGH N°2016/2281 TEMP 


& LABELLING 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

READY 

N°2016/2281 

& LABELLING 

READY n°2013/813 READY N°2016/2281 

READY DIRECTIVE 

READY 

READY DIRECTIVE 

READY 

READY 

N°2015/1095 

N°2015/1095 N°2016/2281 DIRECTIVE 

N°2016/2281 

2009/125/EC 2009/125/EC 2009/125/EC 

2009/125/EC 

2009/125/EC 

2009/125/EC 2009/125/EC 

ECODESIGN ECODESIGN 2017 

& LABELLING & LABELLING READY 

CHILLERS 

CHILLERS 

CHILLERS 

2017 COMFORT 

COMFORT 

PROCESS 

PROCESS 

2021 ɳs,c COMFORT > 161% PROCESS 

HEATING COOLING 

2021 2018 en SEER > 4,10 PROCESS 

READY n°2013/813 

COOLING COOLING 2018 2021 voor comfortkoeling 

COOLING COOLING 2021 COOLING 

READY N°2016/2281 

MEDIUM TEMP 

READY 


HIGH TEMP 

READY N°2016/2281 SEPR READY> READY 

READY 

N°2015/1095 5,0 voor proceskoeling 

N°2015/1095 N°2016/2281 

N°2016/2281 

ɳs,c > 161% en SEER > 4,10 voor comfortkoeling 

E r P 

E rr P 

SEPR E rr > 5,0 Pvoor proceskoeling E rr P 

E r P 

r E r e a d y r r 

P 

E e r ea ad dy 

y r re P 


y r re P 

E r 

ea r ad dy 

y r e a PE r d y 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 


2009/125/EC 

2009/125/EC 

2009/125/EC 

2009/125/EC 2009/125/EC 

P 

CHILLERS 

COMFORT 

HEATING 

n°2013/813 

ECODESIGN 

ECODESIGN 

ECODESIGN 

ECODESIGN 

ECODESIGN 

r & e& LABELLING a d y r & re & e aLABELLING 

ad dy 

y r & re & LABELLING ea ad dy 

y & r & re LABELLING 

ea ad dy 

y& rLABELLING 

e a d y 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

DIRECTIVE 

2009/125/EC 

COMFORT 

2009/125/EC 

2009/125/EC 

COMFORT 

PROCESS 

2017 COMFORT COMFORT 

PROCESS 

PROCESS 

PROCESS 

2017 

2009/125/EC 

2009/125/EC 

HEATING 



2021 2018COOLING 

COOLING 2018 2021 COOLING COOLING 2021 COOLING 

READY 

MEDIUM TEMP 

n°2016/2281 


READY n°2013/813 

HIGH TEMP 

READY n°2013/813 READY n°2016/2281 READY 

READY READY n°2015/1095 

READY 

n°2015/1095 

N°2016/2281 

N°2016/2281 

ECODESIGN 

ECODESIGN 

ECODESIGN 

ECODESIGN ECODESIGN 

& LABELLING & & LABELLING 

& LABELLING 

2017 COMFORT 

HEATING 

READY n°2013/813 

2017 2021 

COMFORT COMFORT 


READY READY n°2013/813 n°2016/2281 

www.lennoxemea.com 

& & LABELLING & & LABELLING 

COMFORT PROCESS 

2021 2018COOLING 

COOLING 

MEDIUM TEMP 

READY READY n°2016/2281 

n°2015/1095 

PROCESS PROCESS 

2018 2021 COOLING COOLING 


READY READY n°2015/1095 N°2016/2281 


READY 

PROCESS 

COOLING 

HIGH TEMP 

N°2016/2281

RUIM ASSORTIMENT 

DRL BUFFERVATEN | ENERGIEOPSLAG 

VERWARMEN OF KOELEN 

NIEUW 

UIT VOORRAAD LEVERBAAR 

ECO 

DESIGN 

• Uitwendig voorzien van dampdichte ErP 

PDC isolatie voor koelen en verwarmen 

ERP 

ECO 

DESIGN 

• ERP energielabel B of C 

ErP 

• Hoogwaardige thermische isolatie d.m.v. 

ecologische polyurethaan hardschuim 

• Leverbaar als Wand- 12, 25 en 50 LT 

of Vloermodel- 100, 200, 300 en 500 LT 

• Zeer compacte uitvoering 

• Twee hoofdfuncties: 

ECO 

DESIGN 

ERP 

READY 

te gebruiken als openverdeler- en of als energiebuffer 

03 

03 

Levering via de technische groothandel 

WWW.DRL-PRODUCTS.NL 

01 

All' impianto All' di impianto di 

DRL PRODUCTS | SPECIALIST IN INNOVATIEVE 02 condizionamento 

02 INSTALLATIE PRODUCTEN 

condizionamento 

01

‘ALLE SIGNALEN GEVEN AAN DAT 

WIJ EEN GOEDE MATCH ZIJN’ 

Begin dit jaar is Paul ’t Hart aangesteld als Country Sales Manager Benelux & UK bij Lennox Benelux BV. Daarmee is hij verantwoordelijk voor 

de gehele Benelux en de UK. ’t Hart is geen onbekende in het vak. Hiervoor heeft hij 11 jaar gewerkt bij CIAT, waarvan de afgelopen 6 jaar 

als algemeen directeur. “In 2015 werden we een zusje van Carrier”, vertelt hij. “De samenvoeging van de diverse shared services en de 

re-shuffeling van de banen in de top die hierop volgden, hebben uiteindelijk geleid tot de sluiting van ons pand in Almere. Dit was voor mij hét 

moment om een nieuwe uitdaging aan te gaan, bij Lennox. Alle signalen geven aan dat wij een goede match zijn. Ik kijk er dan ook naar uit om 

hier mooie stappen te zetten.” 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Lennox Benelux BV 

Welke nieuwe uitdaging heb je 

gevonden bij Lennox? 

“Lennox is een mooi bedrijf met een rijke historie, 

dat al jaren kwaliteitsproducten maakt en een 

sterke naam heeft opgebouwd op het gebied van 

rooftops. Maar ook in de close control-markt heeft 

het bedrijf inmiddels ruimschoots zijn sporen verdiend. 

Het leuke aan Lennox is dat zij naast de 

genoemde productgroepen een nog veel breder 

productgamma biedt, in met name de segmenten 

koelmachines, warmtepompen en luchtbehandelingskasten. 

Dit stelt ons in staat om in de 

komende jaren gezond verder te groeien en om 

bij bestaande én nieuwe klanten een compleet 

productpakket aan te bieden. Om de verwachte 

groei het hoofd te kunnen beiden, zullen we de 

komende maanden en jaren verder moeten opschalen 

in ons personeelsbestand. We zijn hiervoor 

nog op zoek naar goede servicemonteurs 

en een verkoopadviseur.” 

‘Ik wil het team van professionele collega’s 

zó inzetten en stimuleren, dat we samen 

hele mooie resultaten kunnen boeken’ 

Waarom zijn jullie zo’n goede 

match? 

“Met mijn achtergrond in de HVAC&R-markt is 

een bijna naadloze overgang gecreëerd, waarbij 

ik kan voortborduren op de ervaringen die ik 

heb opgedaan in mijn voorgaande job(s). Voordat 

ik in de HVAC&R belandde, heb ik diverse 

leidinggevende internationale functies gehad, 

waardoor ik goed bekend ben met bijvoorbeeld 

internationale regelgevingen, verschillende culturen 

én hun invloed op de communicatie en/ 

of manier van zaken doen. In combinatie met 

11 jaar ervaring in de HVAC&R, waarbij ik de 

spil werd tussen het Nederlandse verkoopteam 

en de collega’s in de Franse fabrieken, kan ik 

Lennox denk ik zeer goed ondersteunen. Bovendien 

is er mijns inziens een fijne klik met de 

hardwerkende mensen in de diverse teams, in 

zowel Nederland, België als het Verenigd Koninkrijk. 

Waar ik door de voordeur ben vertrokken 

bij CIAT, ben ik ook hier warm onthaald. 

Bijvoorbeeld door de collega’s in Nijkerk, waar 

ons kantoor gevestigd is.” 

Hoe zet je je ervaring van de 

afgelopen jaren in om Lennox naar 

een nog hoger niveau te tillen? 

“Lennox is net als UTC (de eigenaar van CIAT, 

red.) een aan de New York Stock Exchange 

(NYSE) genoteerd bedrijf. Het werken binnen 

zo’n bedrijf vereist begrip voor de soms – naar 

Nederlandse begrippen – wat andere bedrijfscultuur. 

Het is mijn taak om de zo belangrijke, nuchtere 

Noord-Europese handelsgeest van mijzelf 

én mijn team optimaal in te zetten en zodanig 

te vertalen, dat we prettig kunnen samenwerken 

en goede resultaten kunnen behalen, binnen 

de strenge regels die worden opgelegd.” 

Wat zijn je ambities als Country 

Sales Manager Benelux & UK? 

“In mijn functie wil ik Lennox nog beter op de 

kaart zetten, als de belangrijkste leverancier 

van kwaliteitsproducten in het brede assortiment 

van duurzame klimaattechnieken. Ik wil 

de naamsbekendheid van Lennox als leverancier 

van rooftops benutten om te onderstrepen 

dat we óók sterk zijn op het gebied van 

bijvoorbeeld chillers/warmtepompen (ook 

4-pijps) en luchtbehandelingskasten. Bovendien 

wil ik het team van professionele collega’s 

zó inzetten en stimuleren, dat we samen 

hele mooie resultaten kunnen boeken.” 

Met welke ontwikkelingen 

en projecten is Lennox op dit 

moment bezig? 

“Binnen Lennox wordt hard gewerkt om de inmiddels 

voltooide koudemiddelswitch van R410A 

naar R32 te vermarkten. Met onze e-Baltic hebben 

we een vooruitstrevende rooftop ontwikkeld, 

die naadloos aansluit bij de wensen van 

de markt. Met het oog op de actualiteit rondom 

COVID-19 hebben we – in de slimme constructie 

van onze machines – al vooruitgedacht om juist 

nú het verschil te kunnen maken. Denk bijvoorbeeld 

aan de manier waarop onze lekbakken zijn 

geconstrueerd. Ook de manier waarop we met 

diverse servicepacks aansluiten op de actuele 

problematiek, geeft aan dat we – ook op het 

gebied van service – goede oplossingen bieden. 

Niet voor niets mogen we inmiddels ook diverse 

grote, internationale ondernemingen tot ons 

vaste klantenbestand rekenen.” ❚ 


Paul ’t Hart, Country Sales Manager Benelux & UK bij Lennox Benelux BV. 


ROTTERDAM ROTTERDAM AHOY CONVENTION CENTRE 

In totaal monteert Vink Systemen circa 25.000 m² rechthoekig gegalvaniseerd stalen kanaalwerk in de nieuwbouw. 

‘HET ROTTERDAM AHOY CONVENTION CENTRE 

IS IN ALLE OPZICHTEN EEN GROOTS PROJECT’ 

In Rotterdam wordt de laatste hand gelegd aan de bouw van het Rotterdam Ahoy Convention Centre, dat in september zijn deuren moet openen. 

De uitbreiding bestaat uit een unieke zaal, RTM Stage, die kan worden ingezet als auditorium en concertzaal. Op de 2e en 3e verdieping komen 

maar liefst 35 break out rooms die los van elkaar of gezamenlijk gebruikt kunnen worden. Tevens ontstaat er een geheel nieuw entreegebouw van 

waaruit Ahoy Plaza, RTM Stage, de beurs- en evenementenhallen, Ahoy Arena en alle nieuwe break out rooms bereikbaar zijn. Het ontwerp voor 

de uitbreiding is gemaakt door Kraaijvanger Architects. Hart van Zuid VOF (Heijmans/Ballast Nedam) is verantwoordelijk voor de uitvoering. In 

opdracht van deze aannemerscombinatie verzorgt Vink Systemen de productie, levering en montage van de complete luchttechnische installatie. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Vink Systemen 

“Het Rotterdam Ahoy Convention Centre is in alle opzichten een groots project”, 

vertelt Marc Oudt namens Vink Systemen. “Want niet alleen mogen 

we grote aantallen luchtkanalen produceren, leveren en monteren, we hebben 

ook te maken met grote kanaaldiameters, grote luchthoeveelheden én 

grote hoogtes tot circa 25 meter. In totaal monteren we circa 25.000 m² 

rechthoekig gegalvaniseerd stalen kanaalwerk in de nieuwbouw. Een groot 

deel van dit kanaalwerk blijft in het zicht, maar is vanwege de grote plafondhoogtes 

nauwelijks zichtbaar. De luchtkanalen die wel in het oog vallen, 

zijn in onze eigen spuiterij in Katwijk in diverse RAL-tinten gespoten.” 

‘Om al onze materialen naar de 

bouw te vervoeren, zijn 

in totaal bijna 

200 vrachtwagenritten nodig’ 

In de keukens wordt aluminium kanaalwerk aangebracht. Daarnaast levert 

Vink Systemen diverse beloopbare uitblaasroosters, plenumbakken en geluidwerende 

verdeelplaten. “Op het dak van het Rotterdam Ahoy Convention 

Centre monteren we circa 3.000 m² dakkanalen, die worden afgewerkt met 

een aluminium stucco beplating”, vertelt Oudt. “Als isolatiemateriaal voor 


ROTTERDAM AHOY CONVENTION CENTRE 

ROTTERDAM 

Een groot deel van het kanaalwerk blijft in het zicht, maar is vanwege de grote plafondhoogtes nauwelijks zichtbaar. 

het binnenwerk is gekozen voor 18.000 m² Isover Climcover Lamella glaswoldekens 

(25 mm).” Om galm in de grote ruimtes te voorkomen, worden 

diverse scheidingswanden met geluidsdempers gerealiseerd. “Vanwege de 

grote hoogtes waarop deze geluidsdempers gemonteerd moeten worden, 

hebben we besloten om éérst de geluidsdempers aan te brengen, waarna 

de bouwkundig aannemer zijn wanden om de geluidsdempers heen bouwt.” 

Om alle materialen van Vink Systemen naar de bouw te vervoeren, zijn in totaal 

bijna 200 vrachtwagenritten nodig. “Omdat het pand geschikt is om met de 

vrachtwagen naar binnen te rijden, kunnen we de luchtkanalen zeer dicht bij 

de montagelocatie lossen. Alle kanalen worden op de grond geïsoleerd, alvorens 

ze met hoogwerkers, takels en liftplatforms in de staalconstructie worden 

gehesen. Om dit proces in goede banen te leiden, zijn een uitgekiende logistiek 

en projectafstemming onontbeerlijk. Niet alleen met onze eigen mensen, 

maar ook met de aannemerscombinatie én de monteurs van de sprinklerleidingen 

en kabelgoten. In dit project werken alle disciplines in een werkbare 

planning achter elkaar aan. Hierdoor kunnen we niet alleen efficiënt, maar 

ook veilig werken op hoogte. Tijdens de uitvoering zijn nauwelijks wijzigingen 

doorgevoerd, waardoor planningen en processen geen vertraging opliepen. 

Van tevoren is zeer goed nagedacht over het ontwerp. Bovendien staat steeds 

het gezamenlijk belang voorop en worden praktisch knopen doorgehakt. Dat 

maakt Hart van Zuid VOF een fijne opdrachtgever om voor te werken.” ❚ 

WIJ ZORGEN VOOR LUCHT! 

Vink Systemen, uw adres voor het ontwerpen, leveren, installeren 

en onderhouden van luchtkanalen en luchttechnische componenten. 

www.vinksystemen.nl 


UTRECHT MAXARO THE WALL 

Innovatieve 

klimaatoplossing 

dankzij gebundelde 

krachten 

34 in kleur gespoten cassettes in industriële look zorgen voor een aangenaam binnenklimaat in de showroom. 

Het was even puzzelen om Maxaro The Wall, de nieuwe megashowroom van de sanitair- en badkamerformule in Utrecht, van een goed klimaatsysteem 

te voorzien. De lay-out en inrichting van het pand zorgden voor flink wat hoofdbrekens. Samen bedachten Roks Installatietechniek en 

Centercon een oplossing die niet alleen voor een comfortabel binnenklimaat zorgt, maar er ook nog eens fraai uitziet. 

Tekst Margot Visser | 

Beeld Centercon 

Op 3 februari opende Maxaro The Wall, in het gelijknamige 

winkelcentrum langs de A2, zijn deuren. 

Het is na Roosendaal de tweede locatie van 

deze succesvolle sanitair- en badkamerspecialist. 

Op een oppervlakte van ruim 4.500 m² staat een 

enorm aanbod aan onder meer douchecabines, 

badkuipen en whirlpools en tegels opgesteld. 

Uniek is dat alles uit voorraad leverbaar is. 

Bestaand distributienetwerk 

Voor de nieuwe winkel zijn twee leegstaande 

units samengevoegd tot één grote ruimte. Roks 

Installatietechniek benaderde Centercon om dit 

project samen op te pakken. “Martin van der 

Voort van Centercon en ik zijn ter plekke de situatie 

gaan bekijken”, vertelt Bart Castenmiller van 

Roks. “Er stond een simpele luchtbehandelingskast 

in het pand, die eruit is gehaald. Elk perceel 

bleek aangesloten op een bestaand distributienetwerk 

voor warmte- en koudeopslag. Daar 

moesten we op gaan aansluiten. Verder hebben 

we geadviseerd om een tochtsluis aan te brengen 

bij de hoofdentree, aangezien die pal op het 

zuidwesten ligt. Met die uitgangspunten zijn we 

aan de slag gegaan.” 


MAXARO THE WALL UTRECHT 

Opstelling van de vier watergevoerde LG Multi V condensorunits. 

‘Gelijktijdig koelen en verwarmen was 

niet wenselijk en daarom voldeed een 

tweepijpsoplossing’ 

Multi V Water 

Gelijktijdig koelen en verwarmen was niet wenselijk 

en daarom voldeed een tweepijpsoplossing, 

bestaande uit vier LG Multi V Water units met 34 

cassettes. De opstelling van de ‘buitendelen’, de 

watergevoerde condensorunits, was niet ideaal, 

vertelt Van der Voort. “De enige geschikte plek 

was onder het schuine parkeerdak. Nadeel daarvan 

was de grote afstand tot de binnendelen. We 

hebben daarom de showroom in vier delen verdeeld 

en per Multi V-unit een koeltechnisch tracé 

aangelegd. Het inbreken en aansluiten op het 

bestaande distributienetwerk was geen eenvoudige 

klus. Door onze gezamenlijke koeltechnische 

en hydraulische kennis en kunde hebben we het 

echter tot een goed einde gebracht.” 

Industrial look 

Om in het pand, waar ook een kantoorgedeelte 

in zit, enige klimaatregeling mogelijk te maken, 

is het in zones verdeeld. Per zone kan de 

temperatuur een paar graden naar boven of 

naar beneden worden bijgesteld. Met de centrale 

regeling AC Smart van LG kan Maxaro dit 

eenvoudig regelen. 

Van der Voort wijst verder nog op de fraaie uitvoering 

van de cassettes. “Ze hebben een industriële 

look en de uitblaaskappen zijn in zwart 

gespoten, passend bij het plafond, waaraan ze 

verlaagd zijn opgehangen.” 

Flexibele opstelling 

Met de oplevering nog vers in het geheugen, 

kijkt Castenmiller terug op een geslaagde samenwerking. 

“Pluspunten van Centercon zijn 

de betrouwbaarheid, technische ondersteuning 

en nazorg. Vooral dat laatste vind ik belangrijk 

en ik weet dat dat hier goed zit. Er zijn meer 

partijen die een goed concept kunnen bedenken, 

maar problemen oplossen en daar flexibel mee 

omgaan, dat gebeurt lang niet altijd.” ❚ 


AMSTERDAM AWAREHOUSE 

DUURZAME OPWEKKING- EN AFGIFTESYSTEMEN 

VOOR AWAREHOUSE AMSTERDAM 

In de Houthavens van Amsterdam is begin dit jaar de nieuwbouw van een bijzonder, duurzaam en multifunctioneel kantoorgebouw opgeleverd. 

Het Awarehouse betreft een eigentijds pakhuis van 28.833 m² dat onderdak biedt aan diverse creatieve organisaties. Het gebouw is ontworpen 

met een blik op de toekomst, waarbij maximaal rekening is gehouden met herontwikkeling, hergebruik van materialen en duurzame energie. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld CIAT 

Het Awarehouse is onder meer verrijkt met een duurzaam bodemenergiesysteem. 

In opdracht van werktuigbouwkundig, sanitair en sprinklerinstallateur 

Bennink Klimaattechniek tekende GeoComfort voor het detailontwerp, de 

bouw en de levering van deze installatie, die bestaat uit twee monobronnen 

en een GeoWP-SKID die speciaal voor het Awarehouse is opgesplitst in 

een separaat cv- en gekoeld waterdeel. “De GeoWP-SKID betreft een prefab 

frame waarin alle pompen, appendages, filters, temperatuur- en energiemeters 

reeds geïntegreerd zijn”, vertelt Tim Ruytinx, Sr. Commercieel Adviseur 

bij GeoComfort. “Hierdoor zijn minder bewegingen op de bouwplaats 

nodig en kan flink op doorlooptijden worden bespaard. Tussen beide SKIDframes 

hebben wij een DYNACIATpower LG 1800 V warmtepomp van 

CIAT geplaatst, die probleemloos met de appendages van de SKIDS kon 

worden gekoppeld. De water/water-warmtepomp heeft een verwarmingsvermogen 

van 480 kW. Met ons bodemenergiesysteem kunnen we bovendien 

voorzien in een totaal koelvermogen van 1.225 kW.” Een drycooler- 

SKID zorgt voor de integratie van de regeneratievoorziening op het dak. 

Bovendien heeft GeoComfort alle bijbehorende regeltechnieken geleverd. 

‘In het Awarehouse hadden 

we niet alleen te maken met 

verschillende ruimtehoogtes, 

maar ook met relatief lage 

aanvoertemperaturen 

voor verwarming en hoge 

aanvoertemperaturen 

voor koeling’ 

De fancoilunits komen tegemoet aan de gewenste flexibele indeelbaarheid van de kantoorruimtes. 


AWAREHOUSE 

AMSTERDAM 

In het gros van de ruimtes zijn de fancoilunits in het zicht gebleven. Dit stelde bijzondere eisen aan de ophanging. 

Ruim 400 fancoilunits 

Voor het verwarmen en koelen van de diverse ruimtes heeft Bennink Installatietechniek 

ruim 400 fancoilunits geïnstalleerd. “Op basis van eerdere ervaringen, 

de hoogwaardige uitstraling van de units én specificaties zoals een fluisterstille 

werking en innovatief uitblaaspatroon, hebben wij de Coadis Line 

924 HEE 4-pijps fancoilunits van CIAT geselecteerd”, vertelt Peter Ophoff jr, 

directielid van Bennink Klimaattechniek. Verkoopadviseur Marcus Mol werd 

al in een vroeg stadium door Ophoff bij het project betrokken, om de best 

passende fancoilunits voor dit project te selecteren. “In het Awarehouse hadden 

we niet alleen te maken met verschillende ruimtehoogtes, maar ook met 

relatief lage aanvoertemperaturen voor verwarming en hoge aanvoertemperaturen 

voor koeling”, vertelt hij. “Onze fancoilunits zijn hiervoor uitstekend 

geschikt. Bovendien komen de units tegemoet aan de gewenste flexibele 

indeelbaarheid van de kantoorruimtes. Door water als transportmedium toe 

te passen, zijn de units eenvoudig te verplaatsen. Daarmee wordt een aangenaam 

binnenklimaat in alle bestaande én toekomstige ruimtes geborgd.” 

Uniek concept 

De Coadis Line betreft een uniek concept van CIAT, benadrukt Mol. “De fancoilunits 

zijn eenvoudig in een standaard systeemplafond te integreren en 

staan garant voor een fluisterstille werking én een optimaal comfort op iedere 

werkplek. Dankzij de compacte constructie van de units en het COANDA 

(kleef)effect ontstaat namelijk een grotere lengte van de luchtstroom, waardoor 

verse en aanwezige lucht in de ruimte beter worden gemengd.” In het 

Awarehouse is een deel van de fancoilunits in de verlaagde plafonds geïntegreerd. 

In het gros van de ruimtes zijn de units echter in het zicht gebleven, 

vertelt Ophoff. “Dit stelde bijzondere eisen aan de ophanging, die zorgvuldig 

door ons is uitgelijnd.” ❚ 

AANBIEDER VAN TOTAALOPLOSSINGEN 

ONZE WERELD DRAAIT OM SYSTEMEN 

Wij bieden een 

compleet assortiment 

apparatuur voor de 

HVAC branche dat is 

ontworpen om samen 

te werken. Met onze 

geïntegreerde krachtige 

productiefaciliteiten 

kunnen we een optimale 

ontwikkeling van onze 

wereldwijde systeemoplossingen 

garanderen. 

COMFORT 

UNITS 

CIATCONTROL 

AIR HANDLING UNITS 

CHILLERS, HEATPUMPS 

HEAT EXCHANGERS 

MONITORING 

THERMAL ENERGY 

STORAGE 

CIATM2M 

DRYCOOLERS 

FREE-COOLING 

ciat.nl 

487cia TotalSolution_197x130_NL.indd 1 01/11/2019 11:36 


LEIDEN DUPONT INDUSTRIAL BIOSCIENCES 

GEBOUWINSTALLATIES LEVEREN BELANGRIJKE BIJDRAGE AAN 

DUURZAAMHEIDSNIVEAU DUPONT INDUSTRIAL BIOSCIENCES IN LEIDEN 

‘WE HEBBEN AL VEEL COMPLIMENTEN 

VOOR ONS WERK ONTVANGEN’ 

Afgelopen maart is de nieuwbouw van DuPont Industrial Biosciences in Leiden opgeleverd. De nieuwbouw op het Bio Science Park beslaat 

ca 7.250 m² en biedt onderdak aan een groot onderzoekslaboratorium en diverse kantoren, vergaderen overlegruimtes. Het ontwerp 

is gemaakt door Ector Hoogstad Architecten. Dura Vermeer Zuid West B.V. tekende voor de ontwikkeling en bouw, terwijl Roodenburg in 

opdracht van de Rotterdamse aannemer verantwoordelijk was voor de werktuigbouwkundige, elektrotechnische en sanitaire installaties, 

meet- en regeltechniek en medisch-technische gassen (perslucht, stikstof, zuurstof en helium). Bovendien heeft de totaalinstallateur uit 

Krimpen aan den IJssel een WKO-installatie gerealiseerd voor de opwekking van warmte en koude. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Roodenburg 

De WKO-installatie bestaat uit één warme en 

één koude bron, vertelt Erwin de Vries, werkvoorbereider 

bij Roodenburg. “In de technische 

ruimte zijn twee warmtepompen voorzien, die 

de opgeslagen bodemwarmte opwaarderen tot 

bruikbare temperatuurniveaus. Voor het regenereren 

(balanceren) van de WKO-installatie hebben 

wij een droge koeler op het dak geplaatst.” De 

luchtbehandeling in de laboratoriumruimtes is 

gebaseerd op zesvoudige ventilatie, vertelt hij. 

“Verse lucht wordt toegevoegd middels luchtverdeelslangen. 

Vanaf het hoofdkanaal in de gangzones 

hebben wij per stramien een aftakking naar 

de laboratoriumruimtes gerealiseerd. Alvorens de 

lucht de ruimte wordt ingeblazen, passeert deze 

een kanaalverwarmer en constant volumeklep, 

die een optimaal ruimtecomfort garanderen.” 

Optimale benutting van het 

dakoppervlak 

Dankzij de zesvoudige ventilatie is koeling middels 

voorgeconditioneerde lucht in de meeste laboratoriumruimtes 

voldoende. In de ruimtes met 

een hoge interne warmtelast heeft Roodenburg 

fancoilunits gemonteerd, die in de gewenste aanvullende 

koeling voorzien. “Tevens hebben wij, met 

het oog op eventuele wijzigingen in de toekomst, 

gekoeld water voedingsleidingen in de laboratoriumgebieden 

aangelegd, met tussen elk stramien 

een afgedopte aansluiting.” Ook in de kantoorruimtes 

zorgen fancoilunits voor aanvullende koeling. 

In deze ruimtes is gekozen voor drievoudige ventilatie, 

waarbij drie keer per uur de ruimte-inhoud 

wordt doorspoeld met geconditioneerde lucht uit 

Stoombevochtingsinstallatie. 

de luchtbehandelingsinstallatie. “In totaal hebben 

we twee luchtafzuig- en twee luchttoevoerkasten 

op het dak geplaatst, om de noord- en zuidvleugel 

te klimatiseren. Een twincoilbatterij zorgt voor 

een optimale warmteterugwinning.” Ook is op 

het dak een afzuigkap voor de keukeninstallatie 

aangebracht. De rest van het dakoppervlak is benut 

voor de montage van pv-panelen, die in een 

belangrijk deel van de stroomopwekking voorzien. 

Om te voorkomen dat koude uit de onderliggende 

parkeergarage kan optrekken en om het 

atrium te verwarmen en koelen, is op de eerste 


DUPONT INDUSTRIAL BIOSCIENCES LEIDEN 

Transportgroepen cv- en gkw-systeem. 

TSA bodemsysteem en TSA droge koeler. 

‘De luchtbehandeling in de 

laboratoriumruimtes is gebaseerd op 

zesvoudige ventilatie’ 

verdieping van de nieuwbouw vloerverwarming 

en vloerkoeling aangebracht. Daarnaast zijn 

enkele opslagruimtes voorzien van radiatoren. 

Om het testen van onder meer (vaat-)wasmiddelen 

optimaal te faciliteren, heeft Roodenburg 

bovendien een bedrijfswater- (warm en 

koud) en demiwaterinstallatie gerealiseerd, 

evenals drie circuits met gemineraliseerd water. 

Duurzaam en 

BREEAM-NL ‘Excellent’ 

De nieuwbouw van DuPont Industrial Biosciences 

is ontworpen en gebouwd volgens een hoge 

duurzaamheidsambitie en BREEAM-NL-ambitie 

Binnenzijde kunststof kanaal met 

verstijvingsconstructie. 

‘Excellent’. De gebouwinstallaties leveren hier 

een belangrijke bijdrage aan, vertelt De Vries. 

“We maken optimaal gebruik van warmteterugwinning. 

Bovendien wordt de ventilatie in de 

vergaderen bijeenkomstruimtes CO 2 

-geregeld, 

zodat niet onnodig energie wordt verbruikt. 

De klimaatinstallaties in de laboratorium- en 

kantoorruimtes zijn per stramien van max. 40 

m² regelbaar, waardoor een optimaal comfort 

én een flexibele indeelbaarheid in de toekomst 

worden geborgd. Overal in het gebouw is LEDverlichting 

voorzien en in de sanitaire ruimtes zijn 

waterbesparende toiletten, urinoirs, kranen en 

doorstroombegrenzers toegepast. Ook heeft elke 

toiletgroep een eigen afsluitklep in de waterinstallatie 

gekregen, die gekoppeld is aan de verlichtingsinstallatie. 

Zodra medewerkers de toiletruimtes 

betreden en het licht inschakelen, openen 

de afsluitkleppen automatisch en wordt de druk 

op het waterleidingnet opgebouwd. Hierdoor 

wordt geen water verspild. Ook de lekdetectiesystemen 

leveren hier een belangrijke bijdrage aan.” 

Enkele weken na de oplevering, kijkt De Vries terug 

op een mooi project waarin heel prettig met alle 

neven- en onderaannemers is samengewerkt. “Op 

de meeste plekken van de laboratoriumruimtes zijn 

de installaties in het zicht gebleven”, vertelt hij. 

“Dit scheelde in de planning en coördinatie maar 

stelde wel hoge eisen aan de afwerking, waarvoor 

we al vele complimenten hebben ontvangen.” ❚ 

Bouwinfo: 

Architect: Ector Hoogstad Architecten 

Ontwikkeling en bouw: Dura Vermeer Zuid 

West B.V. 

Installaties: Roodenburg 

Onderaannemers/leveranciers installaties: 

Bevestigingsmateriaal: Hilti 

Elektrotechnische, data-, brandmeld- en 

ontruiminginstallaties: Terberg Totaal 

Installaties Rotterdam 

Fancoilunits kantoren: Fläktgroup 

Leidingwerk (dikwandig): ZNB 

Leidingwerk (Mapress) en verbruiksmateriaal: 

Technische Unie 

Luchtbehandelingskasten en 

stoombevochtiging: Systemair 

Luchtkanalensysteem incl. TROX-componenten: 

Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek 

Luchtverdeelslangen: KE Fibertec 

Pompen: Grundfoss 

Regelbekabeling: Visser Elektrotechniek 

Regeltechniek: V&M 

Sanitaire installaties: Sanitair Installatie 

Hoogendoorn 

Splitsystemen MER/SER: Ster Airco 

Stoomautomaat en stoomleidingen: 

Scharff Techniek 

Technische gassen- en persluchtinstallatie: 

Combigas 

Thermische, akoestische en brandwerende 

isolatie/afwerkingen: Isolatiebedrijf 

C.J. van Staveren 

TSA’s en buffervaten: Sondex 

Veldapparatuur: Belimo 

Vloerverwarming: WTH 

Warmtepompen, droge koeler, fancoilunits labs: 

Aerkoel (Aermec) 

WKO-bronnen: Haitjema grondwatertechniek 


AIRCONDITIONING 

Duurzaam, gasloos en energie-efficiënt. 

LUCHTKANALEN 

Complete klimaatinstallaties op maat. 

LUCHTTECHNIEK 

TROX voorraadhouder: voor 14.00 uur 

besteld, morgen in huis. 

De Schilt bedrijven zijn totaalspecialisten in binnenklimaat en zorgen voor een comfortabel klimaat in de meest 

uiteenlopende situaties. De drie bedrijven Schilt Airconditioning, Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek 

vullen elkaar perfect aan om voor u de totale klimaatinstallatie te verzorgen. Wij geloven in een gezond en prettig 

leef- en werkklimaat voor iedereen! 

ONZE MERKEN 

CERTIFICERINGEN 

ENERGIEWEG 29 | MEERKERK | (0183) 35 25 44 | WWW.SCHILTBEDRIJVEN.NL |


DUURZAAM EN HOOGWAARDIG 

LUCHTKANALENSYSTEEM VOOR 

DUPONT INDUSTRIAL BIOSCIENCES 

Op het dak is 750 m² rechthoekig kunststof PIR/POL dakkanaalwerk aangebracht en aangesloten op de luchtbehandelingskasten. 

Het nieuwe Europese hoofdkantoor en laboratoriumgebouw van DuPont Industrial Biosciences in Leiden is ontworpen en gebouwd conform 

de BREEAM-NL ‘Excellent’ certificeringscriteria. Onder andere een WKO-installatie, warmtepompen, diverse warmteterugwinningsvoorzieningen 

én een uitgekiend luchtkanalensysteem dragen hieraan bij. In opdracht van installateur Roodenburg hebben de Schilt werkmaatschappijen 

Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek het complete luchtkanalensysteem voor de kantoor- en laboratoriumruimtes geproduceerd, 

geleverd en gemonteerd. Een deel van de luchtkanalen en luchttechnische componenten is in het zicht gebleven, wat hoge eisen stelde 

aan de afwerking. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Schilt bedrijven, Ferry Verheij 

“In totaal hebben wij circa 3.300 m² rechthoekig 

en 1.500 m¹ rond kanaalwerk geproduceerd, geleverd 

en gemonteerd, conform Luka luchtdichtheidsklasse 

C en reinheidsklasse L (kantoren) 

en M (laboratoria)”, vertelt Leo ’t Jong, commercieel 

marketing manager bij de Schilt bedrijven. 

“Bovendien hebben we bijbehorende TROX-componenten 

voor onze rekening genomen. Van de 

brandkleppen, kleppensecties, naverwarmers en 

volumeregelaars tot met de plafondroosters. In 

de keuken hebben we 35 m² RVS kanaalwerk 

gemonteerd en op het dak hebben we 750 m² 

rechthoekig kunststof PIR/POL dakkanaalwerk 

aangebracht en aangesloten op de luchtbehandelingskasten. 

Hiermee was Roodenburg verzekerd 

van één aanspreekpunt en één leverancier 

voor de complete luchttechnische installatie.” 

De samenwerking nam een hoop zorgen weg 

voor wat betreft bestellen, levertijden en logistiek, 

vertelt Erwin de Vries, werkvoorbereider bij 

Roodenburg. “We hebben ruime ervaring met 

‘De luchtkanalen zijn 

heel mooi en strak 

gemonteerd’ 

Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek. De 

bedrijven zijn zeer proactief en hebben ook de 

voorbereiding, projectleiding en uitvoering van dit 

project heel voortvarend opgepakt.” Ben Stierman, 

projectleider bij Schilt Luchtkanalen: “We voeren 

al ruim 30 jaar gezamenlijk projecten uit. Zo hebben 

we recent de transformatie van De Oliphant 

tot The Sharing Tower (Amsterdam) en de realisatie 

van kantorengebouw The Cloud (Amsterdam) 

gerealiseerd. Op dit moment zijn we druk 

bezig met de bouw van FORUM (Rotterdam).” 

In het hoofdkantoor en laboratoriumgebouw van DuPont Industrial Biosciences is een groot deel van de 

luchtkanalen in de laboratoriumruimtes in het zicht gebleven. 

In het hoofdkantoor en laboratoriumgebouw van 

DuPont Industrial Biosciences is een groot deel 

van de luchtkanalen in de laboratoriumruimtes 

in het zicht gebleven. “Dit scheelde in de planning 

en coördinatie, maar stelde wel hoge eisen 

aan de afwerking”, vertelt De Vries. “Vanwege 

de grote luchthoeveelheden die verplaatst moeten 

worden, zijn de luchtkanalen zeer prominent 

in de ruimte aanwezig.” Stierman: “In dit project 

zijn luchtkanalen toegepast met een afmeting 

van 1.800 x 1.400 mm. Voor de akoestische isolatie 

is gekozen voor Soundac geluidwerende isolatie.” 

De Vries. “De luchtkanalen zijn heel mooi 

en strak gemonteerd. Deze complimenten hebben 

we ook ontvangen van onze opdrachtgever.” ❚ 


LEIDEN DUPONT INDUSTRIAL BIOSCIENCES 

HOOGWAARDIGE THERMISCHE, AKOESTISCHE EN 

BRANDWERENDE ISOLATIE EN AFWERKINGEN 

Isolatiebedrijf C.J. van Staveren B.V. kan bouwen op 40 jaar kennis en expertise in thermische, akoestische en brandwerende isolatie en 

afwerkingen. De afgelopen jaren heeft de firma uit Hoogvliet een keur aan mooie, vooraanstaande projecten mogen maken in onder meer de 

petro- en chemische industrie en utiliteitsbouw. Bijvoorbeeld in Leiden, waar Isolatiebedrijf C.J. van Staveren B.V. in opdracht van Roodenburg 

en Sanitair Installatie Hoogendoorn BV de isolatie van de werktuigbouwkundige en sanitaire installaties, de branddoorvoeringen en de brandwerende 

afdichtingen in en op de nieuwbouw van DuPont Industrial Biosciences voor zijn rekening nam. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Isolatiebedrijf C.J. van Staveren B.V. 

“Om het thermische en akoestische comfort in 

de nieuwbouw flink te verbeteren, hebben wij 

onder meer de centrale verwarmingsleidingen 

voorzien van ROCKWOOL 810 steenwol pijpschalen 

met een glasvezelversterkte aluminium”, 

vertelt Coen van Staveren, directeur van Isolatiebedrijf 

C.J. van Staveren B.V.. “Voor de gekoeld 

waterleidingen hebben wij gekozen voor Armaflex 

AF-2 isolatie/bescherming. Deze materialen 

hebben we tevens toegepast voor het sanitaire 

gedeelte, waaronder de gekoeld en warmwaterleidingen 

en hemelwaterafvoeren. De cv- en 

(gekoeld) waterleidingen op het dak zijn voorzien 

van ROCKWOOL 810 steenwol pijpschalen, 

waarbij de gekoeld waterleidingen aanvullend 

een ROCKWOOL brandveilige steenwol lamellendeken 

(type 133) hebben gekregen. Alle dakleidingen 

zijn afgewerkt met een aluminium Stucco 

beplating. In nauwe samenwerking met Heating 

Group hebben wij bovendien een elektrische tracing 

voorzien, waarmee de vorstgevoelige leidingen 

gegarandeerd vorstvrij worden gehouden.” 

Brandwerende applicatie. Het rechthoekige deel is 

voorzien van ROCKWOOL Dutrock (60 minuten) 

terwijl voor het ronde deel is gekozen voor ROCKWOOL 

PS EIS isolatieschaal (60 minuten). 

Cv- en gkw-leidingen voorzien van elektrische tracing en afgewerkt met aluminium Stucco beplating. De cvleidingen 

zijn geïsoleerd met RW-810 schalen. Voor de gkw-leidingen is gekozen voor Armaflex AF-2 t/m AF-4. 

Brandwerende applicaties 

Voor de brandwerende applicaties heeft Isolatiebedrijf 

C.J. van Staveren B.V. gebruik gemaakt 

van de FlamePro brandwerende systemen. 

“Alle toegepaste materialen voldoen aan 

de eisen en zijn voorzien van testcertificaten”, 

aldus Van Staveren. “Gedurende het project 

hebben wij een logboek met de diverse objecten, 

soorten doorvoeringen en sparingen, 

type afdichtingen, gebruikte isolatie- en afwerkmaterialen 

en eventuele opmerkingen 

bijgehouden, dat bij de oplevering aan Du- 

Pont Industrial Biosciences is overhandigd.” 

Showroom 

Een deel van de installaties in de laboratoriumruimtes, 

technische ruimtes en op het dak is in het 

zicht gebleven. “Dit stelde bijzondere eisen aan de 

afwerking, die van zeer hoog niveau moest zijn”, 

vertelt Van Staveren. “Geen enkel probleem voor 

onze vakbekwame medewerkers, die hun ziel en 

zaligheid in dit project hebben gelegd. Dankzij 

hun inspanningen én onze hoogwaardige ther- 

mische, akoestische en brandwerende isolatie- en 

afwerkingsmaterialen is de nieuwbouw niet alleen 

een showroom geworden voor DuPont Industrial 

Biosciences, maar ook voor onze eigen firma.” ❚ 

‘De afwerking moest 

van een zeer 

hoog niveau zijn’ 



Temperaturen DuPont kunnen 

intuïtief en per ruimte/zone 

worden ingesteld 

De nieuwbouw van DuPont Industrial Biosciences in Leiden wordt duurzaam geklimatiseerd middels een WKO-installatie in combinatie met 

warmtepompen, luchtbehandelingskasten met warmteterugwinning, luchtverdeelslangen, fancoilunits en vloerverwarming/-koeling. Om een 

optimaal comfort in alle ruimtes te garanderen en om onderzoeken niet te beïnvloeden, kunnen de installaties voor verwarming, koeling en 

ventilatie vraaggestuurd per ruimte en/of zone worden geregeld. In onderaanneming van installateur Roodenburg heeft specialist in gebouwbeheerinstallaties, 

schakelpanelen en besturingsinstallaties V&M bv de gebouwautomatisering voor de nieuwbouw ontworpen, geleverd en in 

bedrijf gesteld. Zowel voor de kantoren als voor de laboratoriumruimtes. 

“Op basis van de wensen en eisen uit het bestek 

en onze eigen expertise en knowhow hebben 

wij een ontwerp voor de gebouwautomatisering 

uitgewerkt”, vertelt Bob Raadgever, Teammanager 

Gebouwautomatisering bij V&M bv. “Daarbij 

hebben we een strikte scheiding gemaakt tussen 

de kantoor- en laboratoriumruimten, omdat in de 

laboratoriumruimten verhoogde eisen golden. 

Denk bijvoorbeeld aan specifieke instellingen, 

bedrijfstijden en bewakingen, waarvoor we – in 

nauwe samenwerking met Roodenburg – besturingssoftware 

op maat hebben ontwikkeld. 

Priva 

1e-N / Plattegr., VOS-01-NOORD-OS11 [11] 

22 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld V&M bv 

Menu 

23 

Europees hoofdkantoor DuPont Industrial Biosciences - Leiden [DUPONT] 

16:26:14 / 22-04-2020 

24 

w 

n 

01.08.37 

RZ-N-01-02 

20,9 °C 

25 

Plattegrond 1e verdieping noord 

z 

VOS-01-NOORD 

o 

26 

27 

01.08.40 

RZ-N-01-03 

20,8 °C 

01.08.26 

RZ-N-01-26 

21,3 °C 

28 

29 

30 

01.08.43 

RZ-N-01-06 

01.08.42 

RZ-N-01-05 21,1 °C 

20,4 °C 

01.08.27 

RZ-N-01-25 

21,0 °C 

Net voor de levering hebben we deze software 

op ons kantoor in Apeldoorn en in een simulatieomgeving 

getest, zodat een optimale werking 

vanaf het allereerste begin werd geborgd.” 

Specialist in gebouwbeheerinstallaties, schakelpanelen en besturingsinstallaties V&M bv heeft de 

gebouwautomatisering voor de nieuwbouw ontworpen, geleverd en in bedrijf gesteld. 

31 

01.08.43 

RZ-N-01-08 

21,0 °C 

01.08.28 

RZ-N-01-22 

22,0 °C 

32 

‘In dit project is gekozen voor één 

communicatielijn die alle ruimtes in het 

gebouw passeert’ 

33 

22,2 °C 

21,9 °C 

34 

01.08.47 

RZ-N-01-11 

01.08.47 

RZ-N-01-09 20,9 °C 

20,8 °C 

01.08.32 

RZ-N-01-19 

01.08.28 

RZ-N-01-21 20,9 °C 

21,3 °C 

35 

T 

36 

01.08.49 

RZ-N-01-12 

21,1 °C 

Plattegrond Lineview Instellingen 

37 

38 

01.08.51 

RZ-N-01-14 

21,1 °C 

01.08.34 

RZ-N-01-18 

21,0 °C 

/ 4e verdieping (dak) 

/ 

/ 

/ 

/ 

3e verdieping 

2e verdieping 

1e verdieping 

begane grond 

39 

D 

C 

Eenvoudig comfortprogramma/ 

voorkeurstemperaturen instellen 

Alle ruimtes in de nieuwbouw worden standaard 

op een basistemperatuur geregeld, vertelt hij. 

“Medewerkers die de diverse ruimtes betreden, 

kunnen zichzelf eenvoudig aanmelden op een 

bedieningsunit/thermostaat met LCD-scherm, 

die aan de wand is bevestigd. Vervolgens kunnen 

zij intuïtief een comfortprogramma kiezen 

en/of hun eigen voorkeurstemperaturen instellen.” 

In totaal heeft V&M bv ruim honderd bedieningsunits 

geprogrammeerd in de software. 

Één communicatielijn langs alle 

gebouwruimtes 

De installatie is waar mogelijk modulair opgebouwd, 

vertelt Raadgever. “Bovendien hadden 

we te maken met veel verschillende communicatieprotocollen. 

Waar normaal gesproken vanaf 

iedere bedieningsunit/thermostaat een kabel 

wordt aangelegd naar de regelkast/naregeling, is 

in dit project gekozen voor één communicatielijn 

die alle ruimtes in het gebouw passeert. Hierdoor 

werden grote aantallen kabels voorkomen. Om 

optimaal invulling te geven aan deze communicatielijn, 

waren een zorgvuldig engineering, 

voorbereiding en afstemming onontbeerlijk, waar 

wij uitstekend in zijn geslaagd. Als communicatieprotocol 

is gekozen voor een combinatie van 

BACnet en Modbus.” ❚ 


Buitendijks 63, 3356 LX Papendrecht 

Tel: (+31) 085-782 64 00 

Email: info@vortvent.nl 

Met de KOMFOVENT VERSO-RHP serie luchtbehandelingskasten kiest u voor installatiegemak. Deze units zijn voorzien van een 

geïntegreerde warmtepomp voor koelen en verwarmen. U heeft dus geen aanvullende koeltechnisch aansluitwerk. Daarmee is de 

VERSO-RHP uitermate geschikt voor binnen opstelling zonder dat u voor DX koelers ruimte nodig hebt. Met de C5 plug & play 

regeling kunt u kiezen uit zelfstandig bedrijf via display of interne webserver of voor aansluiting op een gebouwbeheersysteem via 

Modbus (RS-485/TCP IP of BACNet / IP). Sinds 2004 zijn wij importeur van Komfovent en kunt u dus vertrouwen op een vakkundige 

ondersteuning. Kijk voor meer details op www.vortvent.nl 

KOMFOVENT-VERSO-RHP…koelen en verwarmen met veel installatiegemak. 

Vortvent.indd 1 25-05-20 16:32

P&M EXPRESS TILBURG 

All-electric nieuwbouw voor 

P&M Express in Tilburg 

Op bedrijventerrein Kraaiven in Tilburg is begin mei de nieuwe huisvesting van de veelzijdige, logistieke dienstverlener P&M Express, gespecialiseerd 

in international sneltransport, opgeleverd. De nieuwbouw, die bestaat uit circa 2.758 m² kantoor- en bedrijfsruimte en een beveiligde 

truckparking van circa 12.000 m², is ontwikkeld en gebouwd door HVBM Vastgoed. In opdracht van deze vastgoedontwikkelaar realiseerde 

Installatiebedrijf Bierings BV uit Diessen de werktuigbouwkundige en sanitaire installaties. Van de verwarmings-, koelen ventilatie-installaties 

tot en met het loodgieterswerk, de hemelwaterafvoeren, de pompen en de olie- en benzineafscheiders. 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld P&M Express 

Op bedrijventerrein Kraaiven in Tilburg is begin mei de nieuwe huisvesting van de veelzijdige, logistieke dienstverlener P&M Express, gespecialiseerd in international 

sneltransport, opgeleverd. 

“De nieuwbouw van P&M Express is all-electric 

uitgevoerd”, vertelt Joey Bierings, directeureigenaar 

van Installatiebedrijf Bierings BV. “Het 

gebouw is aangesloten op het collectieve stadsverwarmingsnet 

van Tilburg, dat voor 83% wordt 

gevoed door de RWE-centrale (ook wel bekend 

als de Amercentrale). Voor de verwarming van 

de bedrijfshal hebben wij betrouwbare en zeer 

efficiënte heaters gemonteerd. In de kantoren 

is gekozen voor vloerverwarming, waarmee de 

ruimtes op een basistemperatuur van ± 18°C 

worden gehouden. Fancoilunits aan de plafonds 

‘Installaties 

als deze maken 

we vaker’ 

zorgen voor de gewenste naverwarming/nakoeling. 

De fancoilunits worden gevoed door een 

warmtepomp op het dak. WTW-units voorzien in 

een energiezuinige ventilatie.” 

De W- en S-installaties in de Tilburgse nieuwbouw zijn gangbaar uitgevoerd. 

De W- en S-installaties in de Tilburgse nieuwbouw 

zijn gangbaar uitgevoerd, vertelt Bierings. “Installaties 

als deze maken we vaker. Recent hebben we 

bijvoorbeeld een vergelijkbaar project uitgevoerd 

in Diessen.” Nu de oplevering en verhuizing van 

P&M Express een feit zijn, is de voormalige vestigingslocatie 

aan de Posthoornstraat in Tilburg 

gesloopt om plaats te maken voor de bouw van 

fase 2 (hal C) van het nieuwe distributiecentrum 

van Decathlon. In dit project realiseert Installatiebedrijf 

Bierings BV het complete loodgieterswerk, 

wederom in opdracht van HVBM Vastgoed. ❚ 


100% focus 

op een groene toekomst 

“Op ons distributiecentrum is een dakbedekking aangebracht die de CO 2 

-uitstoot neutraliseert en waar mogelijk worden zonnepanelen toegepast.” 

(Beeld: Technische Unie/Cheeseworks) 

Met ruim 2 miljoen artikelen van meer dan 700 leveranciers is Technische Unie de grootste technische groothandel van Nederland. “Naast de 

levering van installatiematerialen op het gebied van elektrotechniek, licht, gereedschappen, sanitair, verwarming en klimaattechniek profileren 

wij ons steeds meer als een partner voor lokale installateurs, de industrie en key accounts”, vertelt Gert Westland, Business Development 

Manager Duurzaam bij Technische Unie. “Onze missie is om klanten zo goed mogelijk te ondersteunen bij het effectief en efficiënt organiseren 

van hun installatieprocessen. Dit doen we door producten compleet, op tijd en op de juiste plaats te leveren, maar ook door advies te geven, 

kennis te delen én diensten te ontwikkelen die de werkzaamheden van onze klanten vereenvoudigen.” 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Technische Unie, Cheeseworks en Mcklin Fotografie 

“Als gevolg van de crisis is bij veel bouwen installatiebedrijven de technische 

kennis verdwenen. Tegelijkertijd neemt door de digitalisering en door Smart 

Building ontwikkelingen de behoefte aan projectondersteuning toe”, weet 

Westland. “Technische Unie speelt hier graag op in. We zijn goed op de hoogte 

van huidige en toekomstige ontwikkelingen, technologieën, regelgeving 

en normen. Onder andere op het gebied van duurzaamheid. Onze ambitie is 

om de groenste kennis- en distributiepartner van Nederland te zijn. We ondersteunen 

en ontzorgen installateurs in alle fasen van hun project; we denken 

objectief en onafhankelijk mee in de voorfase, ontwerpen oplossingen en maken 

berekeningen voor (LED-)verlichting, warmtepompen en zonne-energiesystemen. 

Als de klant dit wenst, bezoeken onze duurzaamheidsspecialisten 

en lichtadviseurs bovendien graag de projectlocatie en/of eindklant om alle 

wensen, eisen en mogelijkheden in kaart te brengen. Onze zonnepanelenservice 

hebben we zelfs turnkey ingericht. Bij zonnepanelenprojecten nemen we 

installateurs letterlijk al het werk uit handen: van het advies- en ontwerptraject 

tot en met de levering, montage en eventuele monitoring.” 

Handige klanttools 

Ook heeft Technische Unie diverse handige klanttools ontwikkeld. Zoals 

een warmtepompconfigurator, waarmee eenvoudig en snel een warmteverliesberekening 

voor installateurs gemaakt kan worden. Maar ook een 

energiebesparingsverkenner, waarmee in enkele stappen de energiebesparingsmogelijkheden 

(en bijbehorende financiële voordelen) van een woning 

inzichtelijk worden gemaakt. “Deze tools helpen installateurs om de juiste 

oplossingen voor iedere woning te selecteren en/of om traditionele producten 

te vervangen voor duurzame alternatieven. Denk bijvoorbeeld aan de 

installatie van een (hybride) warmtepomp”, aldus Westland. “Waar nodig 

geven wij aanvullend advies. Bijvoorbeeld met betrekking tot de energietransitie.” 

Begin volgend jaar moet elke gemeente in Nederland namelijk 

een transitievisie warmte hebben opgesteld, met een realistisch tijdpad 

waarin hun woonwijken van het gas af gaan. “Daarbij kunnen woningen 

worden aangesloten op een warmtenet, maar ook individueel geüpgraded 

worden. In onze adviezen, ontwerpen en berekeningen houden we hier vanzelfsprekend 

nu al rekening mee.” 

“Alle productartikelen worden waar mogelijk al vanaf de leverancier verpakt in 

groene kratten, die actief retour genomen en gerecycled worden. Zo proberen we 

onze groene huisstijlkleur op zoveel mogelijk vlakken waar te maken.” 

(Beeld: Technische Unie/Cheeseworks) 

Slim naar label C 

Technische Unie heeft een handig stappenplan ontwikkeld, om alle kantoorpanden 

in Nederland met een oppervlakte van meer dan 100 vierkante meter 


en een energielabel D, E of F zonder (grote) bouwkundige ingrepen naar 

minimaal energielabel C te tillen. “Dit stappenplan begint met een quickscan 

op onze website, waarmee ondernemers snel en duidelijk inzicht krijgen in 

hun huidige energielabel”, aldus Westland. “Heeft het pand een label D of 

lager, dan kunnen zij via ons een EPA-U-advies aanvragen door een onafhankelijke, 

gecertificeerde EPA-U-adviseur. Deze adviseur brengt niet alleen de 

mogelijke besparingsmaatregelen in kaart, maar ook bijbehorende subsidiekansen 

en financiële regelingen. Populaire maatregelen in dit kader zijn het 

vervangen van traditionele verlichting door LED-verlichting, de installatie van 

zonnepanelen en elektrische laadpalen en de toepassing van moderne klimaatinstallaties. 

Naar wens kunnen deze installaties door de eigen (huis)installateur 

of door één van onze partners gemonteerd en gemonitord worden. 

Bovendien verzorgen wij graag de aanvraag voor het nieuwe energielabel.” 

Groen 

In het Inspiratiecentrum Duurzaamheid van Technische Unie in Zwolle kunnen 

klanten de nieuwste duurzame technieken (werkend) bekijken en beleven. 

Van de nieuwste warmtepomptechnieken tot en met de modernste zonnepanelen. 

“Voor klanten in het zuiden van het land openen we binnenkort 

een Inspiratiecentrum in Eindhoven, dat zich focust op technieken voor de industrie 

en woningbouw”, vertelt Westland. “Klanten die op zoek zijn naar datatechnieken 

en innovatieve verlichtingsoplossingen, kunnen op korte termijn 

terecht in een nieuw Inspiratiecentrum in Utrecht.” De nieuwe panden zijn 

volledig energieneutraal uitgevoerd, vertelt hij. “Op ons distributiecentrum is 

een dakbedekking aangebracht die de CO 2 

-uitstoot neutraliseert en waar mogelijk 

worden zonnepanelen toegepast. In de steden werken we grotendeels 

met elektrisch vervoer. We kopen onze materialen zo duurzaam mogelijk in 

en gaan bewust om met afvalstromen. Alle productartikelen worden waar 

Gert Westland, Business Development Manager Duurzaam bij Technische Unie. 

(Beeld: Technische Unie/Mcklin Fotografie) 

mogelijk al vanaf de leverancier verpakt in groene kratten, die actief retour 

genomen en gerecycled worden. Zo proberen we onze groene huisstijlkleur op 

zoveel mogelijk vlakken waar te maken.” ❚ 

In het Inspiratiecentrum Duurzaamheid van Technische Unie in Zwolle kunnen klanten de nieuwste duurzame technieken (werkend) bekijken en beleven. 

(Beeld: Technische Unie/Mcklin Fotografie) 


TILBURG TUINCENTRUM OVERVECHT 

‘Omvangrijke klussen zijn voor ons geen enkel probleem’. 

Primeur met 25 mm 

vloerverwarmingsbuis en XXL-verdeler 

Met het nieuwe tuincentrum Overvecht in Tilburg heeft TECE twee primeurs in handen. Allereerst is hier de nieuwe TECEfloor Silver Line Quality 

PE-RT 5s-buis toegepast, met een diameter van 25 x 2,5 mm. De grotere diameter heeft als voordeel dat deze een grotere koelen verwarmingscapaciteit 

heeft. Ten tweede zijn de nieuwe modulaire industrieverdelers van kunststof geïnstalleerd. Deze forse verdelers zijn zowel 

geschikt voor verwarming als koeling. Elke verdeler heeft maar liefst 25 groepen met een maximale lengte van 200 m. Dankzij de modulaire 

constructie zijn de verdelers eenvoudig te installeren en later altijd met één of meerdere groepen uit te breiden. 

Tekst en beeld TECE Nederland BV 


TUINCENTRUM OVERVECHT TILBURG 

In totaal heeft Montagebedrijf Azer 7.000 meter TECEfloor vloerverwarmingsbuis verwerkt, met een diameter van 25 x 2,5 mm. 

‘Dankzij de 5-lagentechnologie is de buis 

bijzonder geschikt voor 

ruwe installatieomstandigheden’ 

TECE is naast de woningbouw ook gespecialiseerd 

in het leveren van vloerverwarming voor 

bijvoorbeeld kantoorpanden, logistieke centra, 

hangars en tuincentra. Voorbeelden zijn het 

onlangs gerealiseerde tuincentrum Overvecht 

in Tilburg en het hoofdkantoor van EliteJet met 

twee aangrenzende vliegtuighangars, beiden 

geïnstalleerd door Montagebedrijf Azer. Jerome 

Azer: “Wij installeren in samenwerking met 

TECE, maar doen ook eigen projecten, zoals het 

tuincentrum in Tilburg. In dit tuincentrum hebben 

wij ca. 2.100 m² vloerverwarming geïnstalleerd; 

in de lauwe kas met een legafstand van 

40 cm en in de warme kas met een legafstand 

van 30 cm. In totaal hebben wij 7.000 meter 

TECEfloor vloerverwarmingsbuis met een diameter 

van 25 x 2,5 mm verwerkt. Een omvangrijke 

klus als u bedenkt dat er 400 meter buis op één 

rol zit. Voor ons is dit geen enkel probleem. Ons 

bedrijf is uitgerust voor omvangrijke woningbouwprojecten 

en grote projecten. Wij installeren 

gemiddeld 7 á 8 kilometer buis per dag en 

maken sinds jaar en dag gebruik van de hoogwaardige 

materialen van TECE. Immers zijn deze 

probleemloos te installeren, bestand tegen ruwe 

bouwomstandigheden en beschikken zij over een 

lange garantietermijn.” 

Bij de nieuwe 5-laagse Silver Line Quality PE-RTbuis 

bevindt de diffusiedichte laag zich in het midden 

van de buis, tussen de binnenste en buitenste 

laag. Dit heeft als voordeel dat de diffusiedichte 

laag niet wordt aangetast wanneer de buitenste 

laag beschadigd raakt. De buis is 100% zuurstofdicht 

volgens de norm DIN 4726. Dankzij de 

5-lagentechnologie is de buis dan ook bijzonder 

geschikt voor ruwe installatieomstandigheden. ❚ 


ONE STOP POWER SHOP 

HOOGWAARDIGE MAATWERKOPLOSSINGEN VOOR EEN 

BETROUWBARE, MEETBARE EN VEILIGE POWER DISTRIBUTIE 

Met doordachte engineering, specialistische warmteberekening, vakkundige montage en 

uitstekende 24/7 service bent u verzekerd van een continue elektriciteitsvoorziening van 

het net tot eindgebruiksunit. 

• Schakel- en verdeelsystemen 

• Besturingstechniek 

• Railkokersystemen 

• Energy Management Solutions 

• Hot swappable EiPDU 

• Inkoppeling noodstroomsystemen 

Bezoek elektrointernationaal.com of bel 0348 420 540

NOODSTROOM THEMA 

NOODSTROOMBESTURING IS CENTRAAL 

ZENUWSTELSEL VAN DE TOTALE INSTALLATIE 

Steeds meer kritische processen zijn volledig afhankelijk van elektriciteit. De toenemende elektrificering van onze samenleving zorgt voor 

een steeds grotere vraag naar betrouwbare en ononderbroken distributie van energie. Dat vraagt om kwalitatief hoogwaardige schakelen 

verdeelsystemen, zoals Elektro Internationaal die al 40 jaar ontwerpt, plaatst, onderhoudt en vernieuwt. Elektro Internationaal voorziet 

elektrotechnische installaties bovendien van expert noodstroombesturing, waardoor de werking van de kritische systemen gegarandeerd 

wordt, tot op het hoogste niveau. 

Tekst en beeld Elektro Internationaal 

Noodstroom Engineer Eric Koudijs is namens 

Elektro Internationaal vaak van de partij op 

de ontwerpvergaderingen waarin de inrichting 

van de installatie wordt uitgedacht. “Als leverancier 

van verdeelsystemen staan we aan het 

beginpunt van waar de energie binnenkomt. 

En door onze ervaring in verschillende sectoren 

en met uiteenlopende technieken en systemen, 

doorgronden we alle facetten van de energiedistributie 

en schakeling van de noodstroomvoorziening. 

De besturingen die we engineeren, 

vormen als het ware het centraal zenuwstelsel 

van de complete installatie. Wij adviseren dan 

ook om meteen aan de start van een project 

de systeemeisen en specifieke wensen van 

alle betrokkenen op elkaar af te stemmen. ❯ 

Noodstroom Engineer Eric Koudijs. 



Want elke situatie en elke installatie is weer anders. 

Er zijn geen twee besturingen hetzelfde. 

Een goed uitgedachte besturing van de installatieonderdelen 

voorkomt verrassingen en 

kosten achteraf.” 

Beste oplossing uitdenken 

Samen met expertisepartners in noodstroomtechnieken 

ontzorgt Elektro Internationaal de 

klant met een optimaal ontwerp en turnkey 

oplevering van de installatie. “Tijdens de bouw 

kunnen wij de verschillende systemen perfect 

op elkaar afstemmen, door gebruik te maken 

van producten die direct goed op elkaar aansluiten. 

Het is dan zelfs mogelijk om de combinatie 

van installatieonderdelen al vóór inbedrijfstelling 

te testen. Bovendien kunnen we door van 

meet af aan betrokken te zijn de technisch beste 

oplossing uitdenken, voor een goede prijs.” 

Kritische gebruikers met klinkende namen weten 

Elektro Internationaal dan ook te vinden. 

‘Een goed uitgedachte besturing van de 

installatieonderdelen voorkomt verrassingen 

en kosten achteraf’ 

Zo ontwierp en bouwde of verving Elektro Internationaal 

de complete No-break-, NSA- en 

generatorbesturingen van verschillende toonaangevende 

leveranciers zoals SIM Holland, 

Koninklijke Van Twist en Zwart Techniek. Onder 

de opdrachtgevers bevinden zich onder 

meer de Euromast, drinkwaterbedrijf Evides, 

Radboudumc en de nummer één bloemenveiling 

van de wereld: Royal Flora Holland. 

Deskundig onderhoud 

“Onze ervaring leert dat niet alleen het voortraject, 

maar ook het natraject van belang is”, haalt Koudijs 

aan. “De generator wordt onderhouden door een 

‘dieselpartij’, de verdelers door een paneelbouwer 

en de installatie door de installateur. De 

noodstroombesturing wordt echter maar zelden 

bezocht door een deskundige. En dat is jammer, 

want de betrouwbaarheid van de besturing moet 

net als alle andere onderdelen periodiek worden 

gecheckt. Want er is niets vervelender, dan er op 

het moment van een netspanningsstoring achter 

komen dat de noodstroombesturing niet of niet 

goed heeft gewerkt. Ik adviseer daarom om de 

besturing jaarlijks na te laten lopen door een 

deskundige én maandelijks te testen.” ❚ 


YOUR 

FINISHING 

TOUCH 

1 KLEUR 

Stel zelf een intercom samen en maak je entree helemaal af 

Goudkleurige intercom? Of liever zwart, antraciet of een andere kleur? Met DINA Create stel 

je heel simpel je eigen unieke intercom samen. Bepaal zelf kleur, positie (staand of liggend), 

aantal digitale displays en toegang via code, badge of afstandsbediening. 

DINA Create: 7.452 ontwerpvarianten mogelijk 

Hoe ontwerp ik zelf een intercom? Ga naar Intratone.nl/dina-create en stel in vier eenvoudige 

stappen je eigen, unieke intercomsysteem samen. 

2 POSITIE 

Staand of liggend 

gemonteerd 

3 AANTAL 

Aantal displays met belknop 

4 TOEGANG 

Met code of badge (optioneel) 

Intratone is een merk van Cogelec en is het best verkochte intercomsysteem in Frankrijk. 

intratone.nl


Met 7.000 projecten in 50 landen op het gebied van noodstroom en off-grid stroomvoorzieningen, is Zwart de noodstroomexpert in Europa en daarbuiten. 

KRACHTENBUNDELING EUROPESE 

NOODSTROOMEXPERTS B&A EN ZWART 

Op 8 januari 2020 heeft de directie van B&A Projects en B&A Services 100% van haar aandelen verkocht aan Power Generation BV, het moederbedrijf 

van branchegenoot Zwart uit IJmuiden. Noodstroomexpert Zwart is Europees marktleider en vergroot hiermee haar totaalpakket aan 

noodstroomoplossingen. Bovendien wordt de landelijke dekking van de serviceorganisatie in Nederland versterkt. “Het is voor Zwart een 

geweldige stap in de verdere groei en ontwikkeling van ons portfolio noodstroomoplossingen”, aldus algemeen directeur Jim Craig. 

Tekst B&A Services en Lieke van Zuilekom | Beeld B&A Services 

Het kwalitatieve pakket van B&A Projects en B&A Services, waarmee de 

Nederlandse noodstroommarkt wordt bediend met noodstroomaggregaten, 

besturingsoplossingen en UPS-systemen, in combinatie met de hoogwaardige 

service, was voor Zwart heel interessant. De noodstroomexpert wil namelijk een 

integrale totaaloplossing kunnen aanbieden aan haar (inter)nationale klanten. 

Het uitbreiden van het productportfolio met meerdere merken UPS- en gelijkrichtersystemen, 

hybride oplossingen en energieopslag(batterij)systemen én de 

eigen productie van externe bypasspanelen, besturings- en DC-breakersystemen 

maakt van Zwart een totaalaanbieder in noodstroomoplossingen. 

Interessante schaalvergroting 

Klanten hebben anno 2020 behoefte aan een partner die een totaalpakket 

met 24/7 service aanbiedt en voldoende omvang heeft om snel en wendbaar 

te acteren op complexe en acute vraagstukken. Om de beste kwaliteit 

met de beste technische mensen te kunnen leveren, is schaalgrootte nodig. 

‘Om de beste kwaliteit met de 

beste technische mensen te 

kunnen leveren, 

is schaalgrootte nodig’ 

De krachtenbundeling geeft ruimte om te investeren in innovaties en (de ontwikkeling 

van) vakmensen. Hiermee blijft Zwart vooroplopen en kan zij blijven 

inspelen op de toenemende complexiteit van noodstroomvraagstukken. “De 

wetenschap dat branchegenoot Zwart al een eeuw een sterk en gezond, internationaal 

opererend bedrijf is, geeft het vertrouwen dat de continuïteit voor 

de lange termijn geborgd is en dat klanten en medewerkers in betrouwbare 


NOODSTROOM THEMA 

handen zijn”, vertellen directeur Leon Verbeek en Ad Janssen van B&A. “De 

activiteiten van B&A en Zwart zullen vanuit beide locaties (IJmuiden en Houten, 

red.) worden voorgezet én uitgebouwd.” 

Over B&A Projects en B&A Services 

B&A is in 2002 gestart als merkonafhankelijk servicebedrijf voor noodstroomsystemen. 

Inmiddels is het bedrijf uitgegroeid tot een gerenommeerde marktpartij 

voor totaalnoodstroomoplossingen in Nederland. “Wij zijn een servicebedrijf 

en verkooppartner van toonaangevende merken als Kohler-SDMO, Delta, Legrand 

en Eaton”, vertellen Verbeek en Janssen. “Gecombineerd met klantspecifieke 

besturingspanelen, verdelers en E- en W-installaties bieden we 

opdrachtgevers uit de datacenter-, telecom-, infra- en utiliteitssector integrale 

totaaloplossingen. Vanuit onze centraal gelegen locatie in Houten zijn wij 

bovendien in staat installaties 24/7 zelfstandig te beheren.” 

Over Zwart 

“Met 7.000 projecten in 50 landen op het gebied van noodstroom en off-grid 

stroomvoorzieningen, zijn wij de noodstroomexpert in Europa en daarbuiten”, 

aldus Craig. “Het is niet voor niets dat de grootste datacenters en financiële 

instellingen in Europa, grote luchthavens en mobiele netwerken vertrouwen 

op Zwart. Onze 95 in-house opgeleide, gescreende specialisten tekenen, engineeren, 

realiseren en onderhouden integrale en complete (hybride) noodstroomvoorzieningen. 

We werken vanuit ons hoofdkantoor in IJmuiden, waar 

ook onze fabriek en testen trainingsfaciliteit met simulator gevestigd is.” ❚ 

INSTALLATIEENBOUW.NL | 129 

Naamloos-2 1 25-06-20 14:52

Nieuwe, all-electric producten 

en regelaars voor 

installateurs en eindgebruikers 

Stapsgewijs gaan we van het gas af, misschien zelfs in één keer. Vaillant helpt de gebruikers met een nieuwe range maatwerkproducten die 

op een energiezuinige wijze het comfort verhogen wanneer er geen warmtepompsystemen actief zijn, dan wel ondersteunend werken als dat 

wel het geval is. “All-electric speelt nu en in de toekomst een erg belangrijke rol; wij laten op dit gebied geen keuzemogelijkheid onbenut”, zegt 

Ronald Mazurel van Vaillant. 

Tekst Jan-Kees Verschuure | 

Beeld Vaillant 

In mei dit jaar bood Vaillant een nieuwe range 

all-electric producten aan. Te beginnen met de 

eloMENT infraroodpanelen. Net als een kachel, 

zenden infraroodpanelen warmtestralen uit die 

worden geabsorbeerd door alle vaste objecten in 

de kamer. Het verwarmde object slaat de warmte 

tot drie keer langer op in vergelijking met lucht en 

geeft deze af aan de omgeving “De eloMENT infraroodpanelen 

zijn gemakkelijk te integreren in ruimtes, 

dankzij het extreem platte ontwerp en de verschillende 

montagemogelijkheden”, zegt Mazurel. 

“De panelen kunnen zowel aan de wand als tegen 

het plafond worden bevestigd en zijn met name 

bedoeld voor ruimtes met koudeklachten – zoals 

zolders en garages – of andere ruimtes die moeilijk 

met traditionele radiatoren te bedienen zijn.” 

Alternatief voor cv-ketels 

De eloBLOCK wandketel is het nieuwe, elektrische 

alternatief van Vaillant voor cv-ketels en is 

bedoeld voor centrale verwarming waar geen 

gasaansluiting beschikbaar is, een grondgebonden 

warmtepompsysteem niet mogelijk is en een 

lucht/water-warmtepomp een te hoge investering 

vergt. Daarnaast is de eloBLOCK geschikt als extra 

verwarmingsunit bij piekbelasting, in combinatie 

met een warmtepompsysteem. Mazurel: “De 

eloBLOCK is uitstekend geschikt voor gebruik in 

vakantiehuizen, zelfs voor verwarming van douchewater 

mits ondersteund door een boiler.” 

De climaVAIR airconditioner levert een duurzame oplossing voor koeling en verwarming. 


De eloBLOCK is een goede vervanger voor de cv-ketel. 

Een nieuwe range thermostaten en regelaars, geactualiseerd voor alle eigen systemen. 

Airconditioners 

Met de climaVAIR exclusive airconditioners levert 

Vaillant een duurzame oplossing voor koeling 

en verwarming tot energielabel A+++. “De 

climaVAIR is feitelijk een innovatieve lucht/ 

lucht-warmtepomp die wij liefst een airconditioner 

noemen.” Het systeem werkt op basis 

van R32 koudemiddel en wordt geleverd in een 

monosplit- en multisplit-variant, respectievelijk 

met één binnenunit en meerdere binnenunits. 

Door middel van actieve ionisatie wordt de 

lucht in de ruimte automatisch schoongemaakt. 

Fancoils 

De aroVAIR fancoils zijn de ultieme uitbreiding 

van bovengenoemde verwarmings- en koelsystemen. 

Met een breed scala aan systeemconfiguraties 

en vermogenscategorieën leveren deze 

ventilatorconvectoren ondersteuning in warmte 

‘All-electric speelt nu en in de toekomst een 

erg belangrijke rol; wij laten op dit gebied 

geen keuzemogelijkheid onbenut’ 

en verkoeling voor woningen en bedrijven. In het 

kader van gebruikscomfort zijn alle bovengenoemde 

producten voorzien van een afstandbediening. 

Thermostaten en regelaars 

Tevens introduceert Vaillant dit voorjaar een totaal 

vernieuwd assortiment thermostaten en regelaars. 

De nieuwe senso-control range is ontworpen voor 

alle Vaillant eBUS-systemen vanaf 2006. In deze 

serie zijn een ruimtethermostaat (sensoHOME) en 

systeemregelaar (sensoCOMFORT) beschikbaar. 

Voor bediening op afstand kan gebruik worden 

gemaakt van de gateway sensoNET en de sensoAPP 

voor eindgebruikers. “De consument kan 

de nieuwe senso-control range voor alle Vaillantverwarmingssystemen 

gebruiken”, aldus Mazurel. 

“Voor installateurs biedt deze update volledige 

controle over alle componenten van Vaillant-systemen 

op het gebied van verwarming, warm water 

en koeling, intuïtief te bedienen op afstand.” ❚ 


KINEPOLIS ENSCHEDE 

GEÏNTEGREERDE EN KOSTENEFFICIËNTE 

OPLOSSING VOOR KOELEN EN VERWARMEN 

Met de Komfovent VERSO-RHP-PRO luchtbehandelingsunits met warmtewiel en ingebouwde warmtepomp voor koelen en verwarmen heeft 

Kinepolis Enschede gekozen voor klimaatbeheersing met een hoge kwaliteit, een hoog thermisch rendement en een perfecte, vraaggestuurde 

regeling. De luchtbehandelingsunits zijn in opdracht van Kropman Installatietechniek B.V. geleverd en in bedrijf gesteld door Vortvent-Decipol, 

specialist in luchtbehandeling en ventilatie. 

Tekst Lieke van Ziuilekom | Beeld Vortvent-Decipol 

“In plaats van luchtbehandelingsunits die sec 

de luchtverplaatsing en warmteterugwinning 

verzorgen, in combinatie met aanvullende, losse 

koelunits, zochten Kinepolis en Kropman naar 

een geïntegreerde en kostenefficiënte oplossing 

voor koelen en verwarmen”, vertelt Ton Kistemaker, 

DGA van Vortvent-Decipol. “De VERSO-RHP- 

PRO kan hier perfect in voorzien. De compacte 

luchtbehandelingsunit heeft slechts weinig aanvullend 

installatiewerk nodig. Bovendien blijft 

het aantal installatiedelen beperkt, waardoor de 

units ook zeer geschikt zijn voor binnenopstelling. 

De levering voor Kinepolis omvat in totaal acht 

luchtbehandelingsunits van het Litouwse Komfovent. 

‘Naast alle technieken is ook de regeling in 

de luchtbehandelingsunits geïntegreerd’ 

In dit project is echter gekozen voor installatie 

op het dak. Alle units zijn compleet gemonteerd 

en just-in-time op het project aangeleverd, waarna 

ze direct vanaf de vrachtwagen op het dak zijn 

gehesen. Bij een drietal units zijn – vanwege de 

enorme omvang – de daken achteraf gemonteerd.” 

De levering voor Kinepolis omvat in totaal acht luchtbehandelingsunits 

van het Litouwse Komfovent, vertelt 

Kistemaker. “Wij importeren dit merk sinds 2004 

in Nederland en hebben al een groot aantal modellen 

succesvol geleverd. In dit project is gekozen voor 

model RHP, in vier bouwgroottes/uitvoeringen (RHP 

40, 60, 70 en 90) en in luchtdebieten van 4.000 tot 

20.000 m³/h.” Samen zijn de units goed voor 88.820 

m³/h, vertelt hij. “Het totale koelvermogen inclusief 

(koude) warmteterugwinning bedraagt 1.104 kW.” 

Al in 2018 leverde Vortvent-Decipol de eerste drie 

luchtbehandelingsunits, ten behoeve van drie bioscoopzalen. 

“Deze VERSO-RHP-PRO-modellen bevielen 

zo goed, dat Kinepolis en Kropman kozen voor 

nog vijf luchtbehandelingsunits, ten behoeve van 

de overige bioscoopzalen en foyer. Alle units be- 

schikken over een geïntegreerde DX-R410A warmtepomp, 

die in voldoende gekoelde of verwarmde 

toevoerlucht voorziet. CO 2 

-sensoren zorgen voor 

een vraaggestuurde en energie-efficiënte regeling.” 

Naast alle technieken is ook de regeling in de 

luchtbehandelingsunits geïntegreerd. “De regeling 

omvat een C5.1 hoofdregeling in combinatie met 

een Carelregeling, die de warmtepomp en frequentiegeregelde 

compressor aanstuurt en bewaakt”, 

aldus Kistemaker. “Dankzij de combinatie wordt 

altijd de juiste capaciteit geleverd, op basis 

van de berekende of gewenste temperatuur. 

Daarnaast kunnen Kinepolis en Kropman in de 

eigen webserver de koeltechnische parameters 

uitlezen. Een Modbus- (TCP/IP en RS-485) en 

BACnet-aansluiting maken een eenvoudige integratie 

in het gebouwbeheersysteem mogelijk.” 

Voor meer informatie, 

bekijk de reviewvideo met 

Kropman Installatietechniek 

B.V. via 

youtu.be/j0PIbZk43QM ❚ 


INNOVATIEVE MACHINES LATEN PRODUCENTEN NOG EENVOUDIGER, 

EFFICIËNTER, SNELLER ÉN SLIMMER KNIPPEN, STRIPPEN EN KRIMPEN 

NIEUW MACHINEPROGRAMMA 

BIEDT WINST OP ALLE FRONTEN 

Producent van innovatieve en hoge kwaliteit LED-verlichting, lichtbesturingen en aansluittechniek Klemko Techniek heeft recent een nieuw 

machineprogramma ontwikkeld, waarmee (elektrotechnische) installateurs, paneelbouwers, productiebedrijven en machinefabrikanten nog 

eenvoudiger, efficiënter, sneller én slimmer kunnen werken. Het programma bevat 14 machines voor het knippen en krimpen van adereindhulzen 

en kabelschoenen en voor het strippen van draden, vertelt Wouter Verhoef, Accountmanager bij Klemko Techniek. “Opvallend is de 

grote diversiteit aan functies en capaciteiten, waarmee wij voor iedere klant en iedere productieomgeving een passende oplossing bieden.” 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Klemko Techniek 

Verhoef verwacht veel van het nieuwe machineprogramma, 

dat op dit moment in de markt 

wordt uitgerold. “Dankzij het nieuwe programma 

kunnen wij nog beter invulling geven aan onze 

rol als projecten gesprekspartner”, vertelt hij. 

“Samen met onze klanten werken wij graag 

toe naar een totaalconcept, waardoor het handentekort 

in fabrieken, werkplaatsen en andere 

productieomgevingen wordt ondervangen en 

faalkosten tot een minimum worden beperkt. 

Tegelijkertijd ondersteunt het programma werkplaatsen 

met een kleiner budget, om ook hun 

processen te versnellen. Door zo min mogelijk 

functionaliteiten in één machine te combineren, 

kunnen wij klantspecifieke oplossingen bieden 

en betalen klanten niet voor functies die ook 

niet worden gebruikt. Om dit mogelijk te maken, 

brengen we graag hun uitdagingen en verbetermogelijkheden 

in kaart: waar lopen klanten in 

hun dagelijks werk tegenaan? Hoeveel uren steken 

zij in het knippen, strippen en krimpen van 

producten? En welke processen en/of handelingen 

kunnen vereenvoudigd, versneld en/of versimpeld 

worden, binnen de beschikbare ruimte 

en budgetten? Welke machines en aanverwante 

producten helpen hierbij?” 

Complete oplossing 

voor strippen en krimpen 

Voor wie een complete oplossing zoekt voor het 

strippen en krimpen van adereindhulzen introduceert 

Klemko Techniek de ECM04. Met deze 

machine kunnen gebruikers op een eenvoudige 

en kwalitatief krachtige wijze draden strippen en 

adereindhulzen bevestigen, waarna deze snel en 

efficiënt om de kern worden geklemd. “Het volledige 

proces neemt slechts 1,5 seconden in beslag”, 

vertelt Verhoef. “Waar bij de meeste stripen 

krimpmachines regelmatig matrijzen gewisseld 

moeten worden, bijvoorbeeld om diverse typen 

Voor het eenvoudig en snel knippen van kabels levert Klemko Techniek een handige UNI8 knipbox met een geheugen van 250 programma’s. 


Voor wie een complete oplossing zoekt voor het strippen en krimpen van adereindhulzen introduceert Klemko Techniek de ECM04. 

‘Opvallend is de grote diversiteit aan functies 

en capaciteiten, waarmee wij voor iedere 

klant en iedere productieomgeving een 

passende oplossing bieden’ 

en lengtes kabels te kunnen bewerken, beschikt 

de ECM04 over een innovatief instelwiel. Het wisselen 

van matrijzen is hierdoor niet meer aan de 

orde, waarmee een optimale efficiëntie én doorloopsnelheid 

worden geborgd.” 

Snel, veilig en efficiënt krimpen 

van kabelschoenen 

Voor het snel, veilig en efficiënt krimpen van kabelschoenen 

ontwikkelde Klemko Techniek de 

UP14 serie. Bij deze open machineserie is het 

krimpmes/de krimpmatrijs 15° gekanteld, waardoor 

een betere inkijkhoek ontstaat en producenten 

de matrijs nog beter kunnen vasthouden. 

“Hierdoor kunnen zij niet alleen veel ergonomischer, 

maar ook veiliger werken”, aldus Verhoef. 

“Bovendien hebben we de cyclussnelheid van de 

machine verhoogd, waardoor ook sneller gewerkt 

kan worden. Dankzij het gebruik van luchtdruk is 

geen onderhoud aan de machine benodigd.” 

De machine is naar wens verkrijgbaar met verschillende 

uitbreidingen. Zoals een optionele 

teller, waarmee eenvoudig het aantal en de 

lengte van de kabels ingesteld kan worden. 

Automatische knipbox 

Voor het eenvoudig en snel knippen van kabels 

levert Klemko Techniek een handige UNI8 knipbox 

met een geheugen van 250 programma’s. Op 

de machine kunnen eenvoudig het aantal én de 

lengte van de kabels worden ingesteld, waarna 

met één druk op de knop het knipproces van start 

gaat. “Wie dit wenst, kan naast de handmatige 

instelling ook een koppeling maken met het calculatie- 

en ontwerpprogramma in de werkplaats, 

waardoor voor het instellen van de machine geen 

handmatige acties meer vereist zijn”, aldus Verhoef. 

“Ook met deze machine leveren wij dus een 

bijdrage aan het verkorten van de doorlooptijd, 

terwijl fouten door communicatieruis tot een minimum 

worden beperkt.” ❚ 


GELUIDSOVERLAST OP UW DAK? 

NIET MET EEN GELUIDSSCHERM! 

Nederland is een dichtbevolkt en verstedelijkt land. Niet alleen nieuwbouwprojecten, maar ook bestaande gebouwen waar 

luchtbehandelingskasten, airco-units, warmtepompen of andere machines worden geplaatst, moeten dan ook goed rekening houden 

met de geldende geluidseisen. Wanneer de units teveel geluid produceren, biedt een geluidsscherm op het dak een oplossing om de 

installaties tóch en op vol vermogen te kunnen benutten. ModuBar bv (onderdeel van Kokosystems Holding) kan hier uitstekend in 

voorzien, aldus projectmanager Arjan Kick. “Bij onze schermen gaan een hoge geluidsabsorptie (Dla = 7/17dB(a)), hoge geluidsisolatie 

(Rw = 30dB(a)) én optimale esthetiek namelijk hand-in-hand. Bovendien zijn onze geluidsschermen kostentechnisch zeer interessant.” 

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld ModuBar bv 

136 | 


De geluidsschermen van ModuBar bv zijn modulair 

op te bouwen, waardoor voor ieder dak 

en voor iedere projectsituatie een passende, effectieve 

oplossing gemaakt kan worden, aldus 

Kick. “Aan de basis van de geluidsschermen ligt 

steevast een verzinkt of gepoedercoat stalen 

frame, waartussen kant-en-klare panelen worden 

aangebracht. Ieder paneel is aan de binnenzijde 

voorzien van een absorberende laag minerale 

wol, afgewerkt met een winddoek en een kunststof 

PE-net. De achterzijde van de panelen wordt 

standaard uitgevoerd met een gecoate staalplaat. 

Naar wens zijn bovendien panelen met kunststof 

buizen en kokosvezels leverbaar, waarop natuurlijke 

begroeiing zich uitstekend kan hechten.” 

‘Bij onze schermen 

gaan een hoge 

geluidsabsorptie, 

hoge geluidsisolatie 

én optimale esthetiek 

hand-in-hand’ 

De geluidsschermen van ModuBar bv zijn modulair op te bouwen, waardoor voor ieder dak en voor iedere 

projectsituatie een passende, effectieve oplossing gemaakt kan worden. 

De geluidsschermen zijn uitstekend toe te 

passen in bestaande situaties, vertelt hij. 

“Het liefst komen we echter al in de voorbereidende 

fase van het project met de aannemer 

in contact, zodat de constructie van de 

geluidsschermen optimaal kan worden afgestemd 

op de constructie van het gebouw. In 

dit geval kan aanzienlijk op de uitvoeringskosten 

worden bespaard. Bovendien ontstaat 

hierdoor één aantrekkelijk en esthetisch 

geheel.” De geluidsschermen van ModuBar 

bv kunnen in diverse RAL-kleuren worden afgewerkt. 

“In overleg zijn bovendien andere 

materialen en afwerkingen mogelijk.” ❚ 

ModuBar BV 

Modular Barrier Systems 

GELUIDSSCHERMEN RONDOM 

MACHINES EN INSTALLATIES 

Effectief, 

voordelig en modulair 

systeem! 

Voor meer informatie: 

www.modubar.nl 

info@modubar.nl 

0174-244838 


Samen 

werken aan 

duurzaamheid 

In nieuwe en bestaande gebouwen zoals scholen, zorginstellingen, 

sportaccommodaties, appartementencomplexen en kantoren realiseren 

we technische oplossingen waarbij duurzaamheid centraal staat. 

Meer informatie? Kijk op www.hollandertechniek.nl

VOOR EEN TOCHTVRIJ BINNENKLIMAAT 

Kenmerken Plafair luchtverdeelpanelen 

Tochtvrije luchtverdeling 

Volledig geïntegreerd in het systeemplafond 

(geen uitstekende delen onder plafond) 

Geschikt voor inleg in standaard systeemplafond 600 x 600 mm 

en 1200 x 600 mm 

Luchtverdeelpanelen zijn koppelbaar boven het systeemplafond 

Gering gewicht 

Eenvoudig te monteren 

Toepasbaar bij geringe hoogte boven het systeemplafond 

Eenvoudig te demonteren voor onderhoud 

Schonere inblaaslucht 

Lage drukken dus energiezuinig 

Leverbaar in vele kleuren en afmetingen 

De textiele onderzijde van het Plafair luchtverdeelpaneel 

is luchtdoorlatend over het gehele oppervlak. 

Hierdoor ontstaat een gelijkmatig uitblaaspatroon met 

een zeer lage luchtsnelheid. 

Het Plafair luchtverdeelpaneel is in combinatie met 

systeemplafonds uitermate geschikt voor toepassing in 

kantoren, scholen, laboratoria en ziekenhuizen. 

MEER INFORMATIE OVER PLAFAIR LUCHTVERDEELPANELEN: BLT LUCHTTECHNIEK MINERVUM 7329, 4817 ZD BREDA, NEDERLAND. T: +31 (0)76 542 76 37

Laat energie werken 

en begin met besparen op uw verbuik en kosten 

• Erkend meetbedrijf; 

• Betrouwbare energievoorzieningen; 

• Laden van elektrisch vervoer; 

• Inzicht in uw energie opwek en verbruik; 

• Partner van ruim 28.000 relaties in Nederland. 

088-19115 55 

verkoop@kenter.nu 

www.kenter.nu


INSTALLATIEPARTNERS 

VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! 

Installatiepartners biedt 

de lezer een compleet 

overzicht van de meest 

gerenommeerde fabrikanten 

en leveranciers in de sector. 

Zowel in het tijdschrift als op de website, 

treft u een overzicht van de meest 

gerenommeerde fabrikanten 

en leveranciers. 

Bent u geïnteresseerd om ook partner te worden van Installatie & Bouw? 

Bel of mail voor meer informatie met Ayyoub Henjaly of Yakup Yalcin: 

+31 495 45 00 95 – a.henjaly@louwersmediagroep.nl – y.yalcin@louwersmediagroep.nl 

INSTALLATIEENBOUW.NL 

HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VAN LEVERANCIERS AAN DE GEHELE SECTOR 

Op de website van Installatie & Bouw is bedrijfsinformatie 

van onze partners doeltreffend en efficiënt te vinden. 

Banners en bedrijfsprofielen zijn gekoppeld aan redactionele artikelen, 

zo wordt optimale vindbaarheid van installatiepartners door Google 

gegarandeerd. Vanuit het tijdschrift is alle informatie over de 

installatiepartners direct beschikbaar, door de QR code te gebruiken. 

Bent u geïnteresseerd om ook partner te worden van Installatie & Bouw? 

Bel of mail voor meer informatie met Ayyoub Henjaly of Yakup Yalcin: 

+31 495 45 00 95 – a.henjaly@louwersmediagroep.nl – y.yalcin@louwersmediagroep.nl


Voor uitgebreide informatie over 

de installatiepartners, scan deze QR code 

met uw smartphone 

installatieenbouw.nl/bedrijf 

AFPRO FILTERS 

Berenkoog 67 

1822 BN ALKMAAR 

T +31 72 567 55 00 

E info@afprofilters.com 

W www.afprofilters.com 

BELIMO SERVOMOTOREN B.V. 

Riezebosweg 5 

NL-8171 MG Vaassen 

T +31 578 576 836 

E info@belimo.nl 

W www.belimo.nl 

BRAGO LUCHTTECHNIEK 

De Amert 424 

5462 GH VEGHEL 

T +31 413 36 90 00 

F +31 413 36 93 00 

E info@brago.nl 

W www.brago.nl 

CENTERCON 

Leverancier van o.a. LG 

Kiotoweg 60 

3047 BG ROTTERDAM 

T +31 10 258 11 20 

F +31 10 458 47 48 

E sales@centercon.nl 

W www.centercon.nl 

AIR SPIRALO® 

KENNEMER SPIRALO BV 

Lagedijkerweg 15 

1742 NB SCHAGEN 

T +31 224 21 00 62 

E verkoop@airspiralo.com 

W www.airspiralo.com 

BETTINK REGELTECHNIEK B.V. 

Tolboomweg 7a 

3784 XC TERSCHUUR 

T +31 342 70 10 64 

M +31 6 475 569 11 

E info@bettinkregeltechniek.nl 

W www.bettinkregeltechniek.nl 

BRCONTROLS PRODUCTS BV 

Telfordstraat 47 

8013 RL ZWOLLE 

T +31 38 460 42 40 

F +31 38 355 66 33 

CIAT NEDERLAND 

Annie M.G. Schmidtweg 229 

1321 NA ALMERE 

T +31 36 533 25 87 

F +31 36 533 25 97 

E info@ciat.nl 

W www.ciat.nl 

E 

info@brcontrols.com 

W www.brcontrols.com 

BEVER INNOVATIONS 

ALKLIMA BV 

Postbus 1176 

Industrieweg 32 

4301 RS ZIERIKZEE 

BUSBAR SYSTEMS BENELUX 

Oorgat 82 

CONPRO CONDENSOR 

BESCHERMING B.V. 

Bunsenstraat 90 

3350 CD PAPENDRECHT 

T +31 111 45 32 32 

1135 CT EDAM 

3316 GC DORDRECHT 

T +31 78 615 00 00 

E info@alklima.nl 

W www.alklima.nl 

E mvc@beverinnovations.com 

W www.beverinnovations.com 

T +31 299 37 15 57 

E busbar@busbar.nl 

W www.busbar.nl 

T +31 78 621 38 51 

F +31 78 616 88 74 

E info@conpro.nl 

W www.conpro.nl 

ATTEMA BV 

Schelluinsestraat 1 

4203 NJ GORINCHEM 

T +31 183 650650 

E info@attema.com 

BIS BV 

Rietdekkerstraat 14 

2984 BM RIDDERKERK 

T +31 180 48 67 77 

E info@bis.nl 

CALEFFI INTERNATIONAL N.V. 

Moesdijk 10 

6004 AX WEERT 

T +31 495 54 77 33 

F +31 495 54 84 02 

E info.nl@caleffi.com 

COOLWORLD NEDERLAND B.V. 

Duikerweg 34 

5145 NV Waalwijk 

T +31 416 68 80 88 

T +31 800 266 50 00 

E sales@coolworld.nl 

W www.attema.com 

W www.bis.nl 

W www.caleffi.com 

W www.coolworld-rentals.nl 







COOLWORLD RENTALS B.V. 

Duikerweg 34 

5140 AH WAALWIJK 

T +31 416 68 80 88 

T 0800 266 50 00 

E sales@coolworld.nl 

W www.coolworld-rentals.com 

DRL PRODUCTS BV 

Minervum 7268 

4817 ZM BREDA 

T +31 76 581 53 11 

E info@drl-products.nl 

W www.drl-products.nl 

ELINEX POWER SOLUTIONS 

Wolweverstraat 15 

2984 CE RIDDERKERK 

T +31 180 41 57 11 

E info@elinex.com 

W www.elinex.com 

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES 

Amerikastraat 5 

6014 CE ITTERVOORT 

T +31 475 56 81 17 

E info@homij.nl 

W www.homij.nl 

DAIKIN AIRCONDITIONING 

NETHERLANDS B.V. 

Postbus 8585 

3009 AN ROTTERDAM 

T +31 88 324 54 75 

F +31 88 324 54 69 

E info@daikin.nl 

W www.daikin.nl 

ELCO HEATING SOLUTIONS 

Hamstraat 76 

6565 AG KERKRADE 

ETHERMA BENELUX BV 

Robijnstraat 6 

7554 TB HENGELO 

T +31 88 889 88 00 

F +31 88 889 88 01 

E info@etherma.nl 

W www.etherma.nl 

ICS COOL ENERGY BV 

Rotschotseweg 2 

5271 WX SINT-MICHIELSGESTEL 

T + 31 88 258 25 80 

F +31 88 258 25 88 

E info@icscoolenergy.com 

W www.icscoolenergy.com 

T +31 45 751 86 00 

F +31 45 566 99 35 

DELABIE BENELUX 

Kommenstraat 20 

B-1070 BRUSSEL 

T +32 25 20 16 76 

E heatingsolutions@nl.elco.net 

W www.elco.net 

FOREHAND 

Driemanssteeweg 174 

3084 CB ROTTERDAM 

T +31 10 240 41 21 

INTRATONE BV 

Kuiperbergweg 40 

1101 AG, AMSTERDAM 

T NL +31 20 788 34 01 

E info@delabiebenelux.com 

W www.delabiebenelux.com 

E info@forehand.nl 

W www.forehand.nl 

BE: +32 2 50 30 301 

E evanreijsen@intratone.nl 

W www.intratone.nl 

ELEKTRO INTERNATIONAAL 

DIRECT SIGNS 

Postbus 134 

HAGER ELECTRO B.V. 

Prinsengracht 530 H 

1017 KJ AMSTERDAM 

T +31 20 80 84 766 

E info@directsigns.nl 

W www.directsigns.nl 

3440 AC WOERDEN 

T +31 348 42 05 40 

E Info@ei-woerden.nl 

W www.ei-woerden.nl 

Larenweg 36 

5234 KA s-HERTOGENBOSCH 

T +31 73 642 85 84 

E info@hager.nl 

W www.hager.nl 

ISOLECTRA BV 

Postbus 444 

2900 AK CAPELLE AAN DEN IJSSEL 

T +31 10 28 55 24 44 

E info@isolectra.nl 

W www.isolectra.nl 







KLEMKO TECHNIEK BV 

Nieuwegracht 26 

3763 LB SOEST 

T +31 88 002 33 00 

E info@klemko.nl 

W www.klemko.nl 

LINUM EUROPE BV 

Oosterparkweg 35 H 

2985 SX RIDDERKERK 

T +31 180 46 35 88 

E info-nl@linum.eu 

W www.linum.eu 

RENSON 

SUNPROTECTION SCREENS NV 

Kalkhoevestraat 45 

B-8790 WAREGEM 

T +32 56 62 65 00 

F +32 56 62 65 09 

E 

info@renson.be 

W www.renson.eu 

SCHILT AIRCONDITIONING BV 

SCHILT LUCHTKANALEN BV 

SCHILT LUCHTTECHNIEK BV 

Postbus 3 

4230 BA MEERKERK 

Energieweg 29 

4231 DJ MEERKERK 

T +31 183 35 25 44 

E info@schilt-meerkerk.nl 

KLIMAATGROEP HOLLAND BV 

W www.schilt-meerkerk.nl 

Postbus 5233 

SIEDLE NEDERLAND B.V. 

9700 GE GRONINGEN 

T +31 50 547 04 00 

E info@klimaatgroepholland.nl 

W www.klimaatgroepholland.nl 

MIDEA NEDERLAND 

Dragonder 7 

5554 GM VALKENSWAARD 

T +31 40 208 21 80 

E info@midea-nederland.nl 

RIPRO LUCHTTECHNIEK 

Het Vossenland 1 

7984 NK DIEVERBRUG 

T +31 521 78 50 84 

E info@riproluchttechniek.nl 

4:24 pm | March 18th, 2018 

W www.riproluchttechniek.nl 

De Molen 19 

3994 DA HOUTEN 

T +31 30 233 05 00 

E info@siedle.nl 

W www.siedle.nl 

W www.midea-nederland.nl 

Front door 

Ring tone on/off 

KOREX BENELUX BV 

Tjalk 13B 

2411 NZ BODEGRAVEN 

T +31 172 61 17 19 

F +31 172 61 79 27 

E info@korexbenelux.com 

W www.korexbenelux.com 

LENNOX BENELUX BV 

Watergoorweg 87 

3861 MA NIJKERK 

T +31 33 247 18 00 

E info.nl@lennoxemea.com 

W www.lennoxemea.com 

MVCOMFORT 

Paxtonstraat 17 

8013 RP ZWOLLE 

MVCOMFORT 

EXPERTS IN DATACONTROL 

T +31 38 355 66 40 

F +31 38 355 66 33 

E 

info@mvcomfort.nl 

W www.mvcomfort.nl 

PLIEGER 

Postbus 10 

Siedle Axiom 

Intelligent 

Interior. 

5301 KK Zaltbommel 

ROBATHERM 

Platinastraat 63 

8211 AR LELYSTAD 

T +31 320 28 11 66 

F +31 320 28 12 34 

T + 31 418 68 25 02 

1001 NP AMSTERDAM 

T +31 20 587 67 00 

E Info@plieger.nl Deurcommunicatie, telefonie en 

E info@sauter.nl 

W www.plieger.nl 

gebouwenautomatisering voor bijzondere eisen: 

markant in Design, gemakkelijk in de montage W www.sauter.nl 

en slim in de aansluiting. 

E 

raimond.taal@robatherm.nl 

W www.robatherm.nl 

S&P HOLLAND 

Weidehek 50 

4824 AS BREDA 

T +31 76 543 34 50 

E 

Light 

info-holland@solerpalau.com 

W www.solerpalau.nl 

SAUTER BUILDING CONTROL 

NEDERLAND B.V. 

Postbus 20613 

Telephone 

SINIAT B.V. 

Postbus 45 

9930 AA DELFZIJL 

T +31 596 64 93 00 

F +31 596 61 71 88 

E info@siniat.nl 

W www.siniat.nl 

SMITSAIR 

Postbus 41 

1420 AA UITHOORN 

T +31 297 56 44 55 

F +31 297 56 92 96 

E verkoop@smitsair.nl 

W www.smitsair.nl 

STABIPLAN 

Postbus 128 

2410 AC BODEGRAVEN 

T +31 172 65 02 65 

E info@stabiplan.nl 

144 | INSTALLATIEENBOUW.NL 

axiom.siedle.com






W www.stabiplan.nl 

SYSTEMAIR BV 

Van Leeuwenhoekstraat 2 

3846 CB Harderwijk 

T +31 85 00 66 200 

Zanddonkweg 7a 

5144 NX Waalwijk 

T +31 416 68 55 55 

UBBINK BV 

Verhuellweg 9 

6984 AA DOESBURG 

T +31 313 48 02 00 

VILLEROY & BOCH 

Computerweg 22 

3542 DR UTRECHT 

T +31 30 247 34 00 

F +31 30 247 34 99 

WAGO NEDERLAND BV 

Postbus 2070 

7301 DB APELDOORN 

T +31 55 368 35 00 

E info@wago.com 

W www.wago.com 

E info@systemair.nl 

W www.systemair.nl 

E info@ubbink.nl 

W www.ubbink.nl 

E 

info@villeroy-boch.nl 

W www.villeroy-boch.nl 

THERMONOORD BV 

Tolhûsleane 7 

8401 GA Gorredijk 

T +31 513 46 99 99 

E info@thermonoord.nl 

W www.thermonoord.nl 

UNICA INSTALLATIETECHNIEK BV 

Postbus 83 

2410 AB BODEGRAVEN 

T +31 172 64 41 44 

E info@unica.nl 

W www.unica.nl 

VINK SYSTEMEN 

Postbus 3119 

2220 CC KATWIJK 

T +31 71 40 98 300 

E 

info@vinksystemen.nl 

W www.vinksystemen.nl 

WESTERN AIRCONDITIONING BV 

De Wel 10 

3871 MV HOEVELAKEN 

T +31 33 247 78 00 

E info@western.nl 

W www.western.nl 

INSTALLATIEENBOUW.NL | 145 

Naamloos-2 1 25-06-20 14:07

Customized Products 

Efficiënt investeren 

in uw project 

Belimo is als fabrikant niet alleen specialist maar ook uniek als het gaat om het produceren van customized products. 

Dankzij modulaire opbouw van Belimo aandrijvingen en een uniek configuratie systeem kunt u uw „eigen“ Belimo 

aandrijving naar wens laten labelen, parametreren of monteren op de regel afsluiter of kogelkraan. 

Ook voor het hydraulisch voor monteren van bochten, koppelingen of puntstukken en dergelijke kunnen wij u 

ontzorgen met het voor monteren van bijvoorbeeld stekkers of kabellengtes. Het voordeel is o.a. minder montage 

uren, snellere doorloop tijd op uw project en het sterk reduceren van de faalkosten. 

Wat kunnen wij voor u betekenen; 

Elektrotechnisch; o.a. klant specifieke kabels / stekkers / connectoren 

Hydraulisch; o.a. voor gemonteerde leidingen / bochten / koppelingen / fittingen 

Voorgeprogrammeerde intelligente aandrijvingen/oplossingen 

Uitvoeren van functietesten op customized producten 

Labelen op locatie niveau 

Vraag ons team van specialisten ook naar de OEM oplossingen. 

Wij werken met gerenommeerde merken en bieden u hierdoor de unieke 5 jaar Belimo garantie. 

Belimo. Goed geregeld. 

Ook benieuwd naar de mogelijkheden? 

www.belimo.nl of vraag ons team van specialisten. 

BELIMO Servomotoren B.V. Riezebosweg 5, NL-8171 MG Vaassen 

Tel. +31 (0)578 576 836, Fax +31 (0)578 576 915, info@belimo.nl, www.belimo.nl 

Openingstijden: maandag t/m vrijdag 07.30 - 17.00 uur

Conceptontwikkeling 

24/7 bestelgemak 

Engineering 

Projectbegeleiding 

5 jaar systeemgarantie 

Training 

Totaal in klimaatoplossingen 

Voor een compleet assortiment in koude- en klimaattechniek bent 

u bij Centercon aan het juiste adres. Maar Centercon gaat verder! 

Wij bieden intensieve projectbegeleiding en denken met u mee 

over het ontwerp en de selectie. Naast het productassortiment 

van LG Climate Solutions biedt Centercon een ruime selectie 

aanvullende producten. 

www.centercon.nl | 010 258 11 21 | salesairco@centercon.nl

Slimme bluetooth dimmer set voor 

nieuwbouw en renovatie 

Eenvoudig de verlichting schakelen, dimmen 

en programmeren met een smartphone. 

• Geen dure lampen, of losse schakelaars meer nodig 

• Eenvoudig gebruik met de Wiser Room App 

• Toekomstbestendig: modulair uit te breiden 

se.com/nl 

©2020 Schneider Electric. All Rights Reserved. Schneider Electric | Life Is On is a trademark and the property of Schneider Electric SE, its subsidiaries, and affiliated companies. • 998-20751228

Installatie & Bouw NL 02 2020

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?