Inkijkexemplaar KIJK 1-2021

WWW.KIJKMAGAZINE.NL 1 / 2021 / € 6,25
Beste
Tech-Idee
En de
winnaar is …
Pagina 14
BLIJF DOORVRAGEN
HOE BOUW JE HET
PERFECTE NEPVLEES?
EXCLAVES: EIGEN LAND
IN HET BUITENLAND
DE ONBEGREPEN KANT
VAN DE PSYCHOPAAT
HYPERSOON
VLIEGEN
De extreme uitdagingen
van mach 5

42
zijn
STERRENPRACHT
IN BEELD Acht fraaie foto’s bewijzen
maar weer eens dat je het
heelal ook vanaf de aarde in al
glorie vast kunt leggen.
70
reren.
OEFENRUIMTE
In het Amsterdam Skills Centre
leren chirurgen met behulp van
geavanceerde technologie ope-
We gingen er op reportage.
6
VERSTOPT
KIJK KORT Een archeoloog die verdronken
dorpjes in kaart brengt,
artsen die nog niet eerder gespotte
speekselklieren ontdekken, en meer
opmerkelijke vondsten uit de wereld
van wetenschap en technologie.
13
ZOETE DROMEN
COLUMN Veel mensen nemen zich ieder
jaar voor om minder suikers naar
binnen te werken. Eric de Kruijk legt uit
hoe zoetstoffen hierbij kunnen helpen
en welke soorten er zijn.
28 ALIEN-ADRES
FAR OUT Zijn er intelligente beschavingen
op andere werelden? Volgens een
Britse astronoom hoeven we enkel een
boodschap naar de planeet K2-155 d te
sturen om daarachter te komen.
30 AFGEDWAALD?
Gibraltar, Baarle-Hertog, Kaliningrad:
drie gebieden die politiek wel, maar
geografisch gezien niet met het moederland
verbonden zijn. Meer over de
geschiedenis achter deze en andere
exclaves.
36 HYPERSOON
Van A naar B reizen met zesmaal de
snelheid van het geluid; dat klinkt
ideaal. Toch zijn er flink wat luchtvaarttechnische
haken en ogen. Zullen
we ooit binnen een paar uur naar
de andere kant van de aarde kunnen
vliegen?
50
BOMMETJE MAKEN
INTERVIEW Forensisch onderzoeker
Karlijn Bezemer maakt zelf zware explosieven
om een tool te ontwikkelen
waarmee terroristen of criminelen sneller
in de kraag kunnen worden gevat.
Aan KIJK vertelde ze er meer over.
56 DOORGEPRIKT
Een van de vijf CEO’s in het bedrijsleven
een psychopaat? Onzin.
En zo bestaan er nog veel
meer misvattingen over psychopaten.
We sommen de
mythes op en rekenen ermee af.
68 KLASSIEKERTJE
TECH-TOYS Hoe hebben we ooit zonder
kunnen leven? Een draagbare spelcomputer
waarop we een van ’s werelds
eerste games, Pong, kunnen spelen.
Het zijn slechts een paar van de
essentiële gadgets in deze rubriek.
76 Q&A
KIJK ANTWOORDT Waarom dumpen
vliegtuigen soms brandstof? Zit er een
grens aan het aantal talen dat je kunt
leren spreken? Waarom is een klavertjevier
zo zeldzaam? En meer vragen
beantwoord.
79 ZELFBEDROG
COLUMN Wat zijn ouders blij als hun
baby hen na tig pogingen eindelijk
nadoet. Maar dan komt Ronald Veldhuizen
de pret bederven: “Dit imitatiegedrag
is puur toeval”.
Cadeautips
nodig?
60
22
SLAPPE LAP
Wetenschappers trekken alles uit
de kast om vleesvervangers naar
echte biefstuk of kipfilet te laten
smaken. Waarom is dat zo moeilijk?
4 1/2021

22
30
56
36
14
62
TECH-TOP
Elk jaar kiezen we in de wedstrijd
Het Beste Tech-Idee de meest doordachte
Nederlandse innovatie. En de
winnaar van 2020 is...
OPERATIE RISKANT
TERUGVLUCHT De kaping van een
vliegtuig lokte in 1976 de meest gedurfde
luchtlandingsactie ooit uit.
14
BEELD COVER: NASA/SHUTTERSTOCK, BEWERKING: BERT VAN DEN BROEK/IDETIF, BEELD INHOUD: 123RF, DIRK HOL/NOVUM/ANP, BENCE TOTH/2020 ASTRONOMY FOTOGRAPHER OF THE YEAR, IDF SPOKEPERSON’S UNIT/CC BY-SA 3.0, ALLARD FAAS, ERIK DE KLEIN
EDITORIAL
KESSELER
INNOVATIEOVATIE
T
ijdens de voorbereiding voor dit stukje
stuitte ik op een eenvoudige, maar
mooie omschrijving van wat innovatie
nou eigenlijk is. Henk Kievit, faculteitsdirecteur
van Business Nyenrode Universiteit, omschreef
het als “iets wat er nu is, maar waarvan je twintig
jaar geleden niet kon voorstellen dat het kon
bestaan”. Als voorbeeld noemt hij de mobiele
telefoon.
Ons vermogen om voortdurend iets nieuws te
bedenken moeten we blijven voeden. De Global
Innovation Index kijkt jaarlijks naar de mate
waarin 131 landen aan innovatie doen en stelt op
basis daarvan een ranglijst op. In 2018 stond
Nederland nog op de tweede plek, in 2019 op vier
en afgelopen jaar zakten we naar de vijfde plaats.
Nog steeds mooi, maar wel wat zorgelijk. Want
innoveren moet. Niet zozeer om een prestigieuzere
plek op de wereldranglijst te veroveren,
maar omdat de Nederlandse economie anders
in de toekomst niet voldoende geld in het laatje
brengt om onder meer gezondheidszorg, onderwijs
en pensioenen te kunnen betalen. Nederland
moet een producent én exporteur van kennis
worden. Daarom presenteerden Eric Wiebes van
Economische Zaken en Wopke Hoekstra van
Financiën in september vorig jaar het Nationaal
Groeifonds, dat al snel de bijnaam het Wopke-
Wiebesfonds kreeg. De komende vijf jaar wordt er
in totaal 20 miljard geïnvesteerd in goede ideeën
die moeten bijdragen aan de versterking van de
kenniseconomie. Een commissie van wijzen –
onder wie ING-hoofdeconoom Marieke Blom,
voormalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem
en hoogleraar natuurkunde Robbert
Dijkgraaf – gaat alle ideeën beoordelen en aanbevelingen
doen over hoe die 4 miljard euro per
jaar het best kan worden verdeeld.
Bij KIJK draait alles al meer dan vijftig jaar lang
om innovatie; daar hebben we tenslotte een
succesvol blad omheen gebouwd. Wij hebben dan
ook onze eigen innovatiecommissie. Niet om
zakken vol geld uit te delen, maar om te bepalen
wie KIJKs Beste Tech-award
verdient. Dit jaar
voor de vijfde keer
hebben duizenden
lezers hun stem
uitgebracht en
bogen onze
experts zich
over wie de
KIJK-innovatieprijs
in ontvangst mag
nemen. Graag een
staande ovatie voor…
André Kesseler is hoofdredacteur van KIJK.
Reageren op deze column en de nieuwe KIJK?
Schrijf naar info@kijkmagazine.nl.
1/2021 5

Tekst: Laurien Onderwater, Naomi Vreeburg, Karlijn Klei, Astrid Kromhout (AS)
OPEN DAK
Begin 2019 moesten de twee inzittenden
van een Israëlische F-15 een
noodlanding uitvoeren nadat ze op
9 kilometer hoogte de cockitkap van
hun toestel kwijt waren geraakt. In
één klap werden ze blootgesteld aan
temperaturen van zo’n 45 graden
onder nul, hevige turbulentie en een
oorverdovend lawaai. Om zoiets
tijdens de viering van het honderdjarige
jubileum van het Tsjkalovtestcentrum
te voorkomen, besloot
het Russische ministerie van Defensie
een Soe-57-piloot met een open
cockpit te laten vliegen. Op een
YouTube-filmpje is te zien hoe het
gevechtsvliegtuig zonder zijn beschermende
plexiglazen ‘dak’ door
de lucht sjeest. Bekijken? Dat kan via:
bit.ly/kyk-opendak.
Bronnen: Popular Mechanics, The Drive
BLAUWTJE LOPEN
Beerdiertjes hebben een overlevingsvermogen
om u tegen te zeggen.
Zo verdragen ze extreme temperaturen
en kunnen ze lange tijd
zonder voedsel, water en zuurstof.
Amerikaanse onderzoekers hebben
nu ontdekt dat beerdiertjes ook
dodelijke hoeveelheden uv-straling
overleven. Hoe? Door blauw te gloeien.
De wezentje scheiden een fluorescerende
substantie uit. Dit goedje
absorbeert de uv-straling en loost
die vervolgens gedeeltelijk als energie
in de vorm van blauw licht. Echte
taaie rakkers, die beerdiertjes.
Bronnen: Biology Letters, The Guardian
ENERGIEBOOST
Net als veel andere regio’s op onze
aardbol doet ook Zuid-Australië flink
aan duurzame energie. Een op de
drie huizen in deze 1,75 miljoen zielen
tellende deelstaat is voorzien
van zonnepanelen, en afgelopen jaar
kwamen daar nog eens 2500 daken
bij. Daardoor leverden 288.000 zonnesystemen
op zondag 11 oktober
2020 tussen 12.00 en 13.00 uur 992
megawatt aan elektriciteit. Samen
met de 313 MW die werd opgewekt
door de grotere zonnecentrales in
Zuid-Australië was dat genoeg voor
het volledige lokale verbruik. Kort,
maar zeker krachtig dus.
Bronnen: AEMO, New Atlas
ESO/M. KORNMESSER
Gespot: superzwaar
zwart gat trekt een
een ster aan flarden
Astronomen hebben de laatste ogenblikken waargenomen
van een ster die door een superzwaar
zwart gat aan stukken wordt gescheurd. En dat
gebeurde nog relatief dichtbij ook.
Als de sciencefictionfilm Interstellar iets duidelijk
heeft gemaakt, dan is het wel dat niks veilig is rondom
een superzwaar zwart gat. Zelfs sterren niet.
Komen ze te dicht in de buurt van een supermassief
zwart gat, dan trekt de zwaartekracht daarvan de
hemelbollen aan flarden. En zo’n zwanenzang hebben
Britse astronomen nu geobserveerd met telescopen
van de European Southern Observatory
(ESO).
Het opslokken van een ster door een zwart gat heet
officieel een tidal disruption event, maar sterrenkundigen
noemen het verschijnsel ook wel spaghettificatie.
Want het superzware zwart gat trekt zo sterk
aan de ster dat die op slierten spaghetti gaat lijken.
Als deze slierten vervolgens in het zwarte gat vallen,
komt er een heleboel energie vrij, die astronomen
als lichtflits kunnen detecteren.
Toch kostte het sterrenkundigen tot nu toe moeite
om dergelijke uitbarstingen waar te nemen doordat
een gordijn van stof en puin ze vaak aan het zicht
onttrekt. Wat een dergelijk gordijn veroorzaakt? De
energie die vrijkomt als het zwarte gat een ster verorbert,
zorgt ervoor dat een deel van het stellaire
materiaal met snelheden tot 36.000 kilometer per
uur wordt uitgespuwd. En deze materie belemmert
het uitzicht, zo ontdekten de Britse wetenschappers.
De lichtflits die het team met de telescopen mat, is
afkomstig van het eerste stuk sliert van de ster die
aan het zwarte gat ten prooi viel. In slechts zes
maanden tijd had het monsterobject de helft van de
massa van de ster opgeslokt. De verzwelging van de
ster door het superzware zwarte gat vond plaats op
een afstand van iets meer dan 215 miljoen lichtjaar,
oftewel ruim 2 triljard kilometer. Nog nooit eerder
namen onderzoekers spaghettificatie van zo ‘dichtbij’
waar. LO
Bronnen: Monthly Notices of the Royal Astronomical
Society, ESO
6 1/2021

INNOVATIES
VAN EIGEN
BODEM IN DE
SPOTLIGHTS
Het beste
TECH-IDEE
van 2020
Nederlandse bedrijven en universiteiten werken hard aan innovaties
om ons leven beter en gebruiksvriendelijker te maken. Ieder jaar
kiezen we hier de beste ideeën uit. Dit keer wisten deze
technologische hoogstandjes het tot onze top 10 te schoppen.
CREDIT
Tekst: Naomi Vreeburg en André Kesseler
14 1/2021

WAAROM HET NABOOTSEN VAN EEN
BIEFSTUK OF KIPFILET ZO MOEILIJK IS
Perfecte vleesver
in de maak?
22 1/2021

vanger
Tekst: Renée Moezelaar
Steeds meer mensen
proberen minder vlees
te eten, maar echt
vegetariër worden
blijkt voor velen van
ons een stap te ver. En
hoewel producenten
van vleesvervangers
enorm hun best doen
om de ‘vlees-ervaring’
na te bootsen, lukt
dat nog niet altijd
even goed.
H
et water loopt al in je mond als
je het gesis hoort en de geuren
uit de pan omhoogkomen. Nog
een paar keer draaien en dan is hij aan
alle kanten mooi bruin. Je legt hem op
een broodje, gooit er wat saus en kaas bij
en zet je tanden erin. De sappen lopen
langs je kin naar beneden. Wat is deze
hamburger lekker.
Veel mensen kunnen echt genieten van
een goed gebakken stuk vlees, zoals een
lekkere biefstuk of een sappige hamburger.
Toch kiest een steeds grotere groep
ervoor om te minderen. Uit onderzoek
uit 2020 in opdracht van het Voedingscentrum
blijkt dat 55 procent van de
Nederlandse bevolking zichzelf flexitariër
noemt; ze eten een of meerdere
dagen per week geen vlees. Toch heeft
slechts 5 procent van de Nederlanders
vlees eten totaal afgezworen.
We vinden het dus blijkbaar moeilijk om
onze karbonades en kipfilets helemaal
op te geven. Wat maakt vlees dan zo
aantrekkelijk?
DIRK HOL/ NOVUM/ANP
Smeltende spieren
Vlees bestaat onder andere uit water en
wat vet. De bijzondere textuur hebben
we te danken aan de eiwitten. Deze
voedingsstoffen worden in de natuur
opgebouwd uit aminozuren, moleculen
die aan elkaar geregen worden en vervolgens
in een bepaalde structuur opvouwen.
“Vleeseiwitten hebben een
speciale vorm en structuur”, vertelt
Fred van de Velde van het onderzoeksbedrijf
NIZO en lector eiwittransitie
bij HAS Hogeschool. “Ze vor-
1/2021 23

Iedere zichzelf respecterende vliegtuigbouwer
denkt na over concepten
voor hypersoon vliegen. Dit toestel, dat
Boeing in 2018 als belofte voor de toekomst
presenteerde, zou goed zijn voor
mach 5: 6125 kilometer per uur.
VLIEGEN MET ZESMAAL DE SNELHEID
VAN HET GELUID
HYPERSONE
Tekst: André Kesseler
De militaire grootmachten werken aan raketten
die met ruim 6000 kilometer per uur naar hun
doelwit zullen razen. Maar kunnen de motoren
die deze hypersone snelheden mogelijk maken
ook verkeersvliegtuigen aandrijven? Anders
gezegd: reizen we straks binnen een paar uur
naar de andere kant van de aarde?
V
er boven de Amerikaanse
Mojave-woestijn plaatste
William ‘Pete’ Knight zijn
duim op de lanceerknop. Hij drukte hem
in en de X-15A-2 waarin hij zat, maakte
zich los van de B-52 die hem naar een
hoogte van 13 kilometer had gebracht.
Daarop duwde Knight de gashendel naar
voren. De XLR-99-motor van zijn experimentele
toestel kwam bulderend tot
leven en stuwde de X-15 op een mix van
ammoniak en zuurstof in 67,4 seconden
36 1/2021

BOEING COMPANY
DROMEN
naar mach 2,4 (2940 km/u). Op 22 kilometer
hoogte ging Knight horizontaal
vliegen, en nadat hij de externe brandstoftanks
had afgeworpen spoot de X-15
naar mach 6,7 oftewel 7274 kilometer
per uur.
Het snelheidsrecord dat Knight op 3 oktober
1967 neerzette, is nog steeds niet
gebroken. Nu, dik vijftig jaar later, begint
dit hypersone vliegen zelfs pas een
beetje op stoom te komen – en niet eens
in de bemande luchtvaart, maar bij militaire
raketten. De vraag is dan ook wanneer
er passagiersvliegtuigen zullen zijn
die ons binnen een paar uur naar de andere
kant van de aarde kunnen brengen.
Voorspelbare aanval
Ferry Schrijer is assistent-professor binnen
de faculteit Aerospace Engineering
van de TU Delft en doet onderzoek naar
hypersoon vliegen. En dan vooral naar
hoe de luchtstromingen zich langs een
toestel bewegen, want bij snelheden boven
mach 5 (6125 km/u op zeeniveau)
gebeuren er vreemde dingen.
Volgens Schrijer moeten er nog heel
wat hordes worden genomen voordat
de droom van hypersoon vliegen uit zal
komen. “De uitdagingen kun je grofweg
in twee categorieën verdelen. De eerste
is: hoe krijg je een efficiënte motor die je
van nul naar minimaal 6000 kilometer
per uur kunt brengen en vervolgens helemaal
terug naar nul? En de tweede:
hoe ga je om met de extreem
1/2021 37

DE PRACHT EN PRAAL VAN HET HEELAL
SCHITTERENDE
SHOTS
Dat je voor mooie sterrenkundefoto’s geen Hubble-telescoop
nodig hebt, bewijzen de inzendingen voor de Insight Astronomy
Photographer of the Year-wedstrijd wel. KIJK toont de
adembenemende winnaar en zeven andere foto’s van amateurs
en professionals die zeker gezien mogen worden.
Tekst: Naomi Vreeburg
NICHOLAS ROEMMELT/2020 ASTRONOMY PHOTOGRAPHER OF THE YEAR
42 1/2021

Noors model
De Duitse Nicholas Roemmelt heeft twee ‘baantjes’: hij is
tandarts en natuurfotograaf. En voor dat laatste beroep
reist de bezige bij graag naar Noorwegen, met name om het
noorderlicht voor zijn lens te krijgen. Hoewel Roemmelt de
prachtige aurora borealis al een paar keer vastlegde, verscheen
deze ‘dame in het groen’ nooit eerder voor zijn lens.
De fotograaf verwijst met die benaming naar de gedaante
van een vrouw die zich openbaart in het poollicht. Tijdens
zijn laatste trip naar het land, dook ze echter wel op – al
hebben wij al onze fantasie nodig om in deze kleurenpracht
een dame met een jurk te zien. De jury van de astronomiewedstrijd
had daar klaarblijkelijk een stuk minder moeite
mee en kende Roemmelt goud toe in de aurora-categorie.
1/2021 43

DAVID RUBINGER/CORBIS/GETTY IMAGES
Een van de bemanningsleden van het
Hercules-vrachtvliegtuig dat de bevrijde
gegijzelden naar Israël terugbracht, gaat
op de schouders.
OPERATIE ENTEBBE: GEKKENWERK DAT OP
EEN VERPLETTEREND SUCCES UITDRAAIDE
Alles of niets
62 1/2021

Tekst: Leo Polak
In juni 1976 kaapten terroristen een vliegtuig
met ruim honderd Israëlische passagiers aan
boord en brachten het naar het land van een
Afrikaanse dictator. Het leek een uitzichtloze
situatie, maar binnen twee dagen maakten
commando’s een plan om de gegijzelden te
bevrijden. In deze aflevering van de serie
Terugvlucht: de meest gewaagde
luchtlandingsactie uit de geschiedenis.
CREDIT
H
et viel te doen, maar als er één
kink in de kabel kwam, was
het bijna onvermijdelijk dat de
hele onderneming een gruwelijke mislukking
zou worden. Deze woorden van
legerchef Mordechai Gur zorgden voor
felle discussies tussen de leden van het
Israëlische kabinet. Ook premier Yitzhak
Rabin vond dat de risico’s enorm waren;
een nationale catastrofe kon het gevolg
zijn. Hij en zijn ministers stonden voor
een van de zwaarste beslissingen in de
woelige historie van hun land.
Toch stemden ze unaniem in met het
uitvoeren van een nog nooit vertoonde
militaire operatie: in het diepste geheim
vliegtuigen vol manschappen en materieel
naar een luchthaven sturen die bijna
4000 kilometer verderop lag, in het hart
van Afrika. Daar moesten deze soldaten
De passagiers van het gekaapte Air
France-toestel werden vastgehouden
in het oude terminalgebouw van het
vliegveld van Entebbe (Oeganda).
dan ruim honderd gegijzelde Israëlische
burgers uit de handen van een groep terroristen
bevrijden – en ze ongeschonden
terugbrengen naar het vaderland. Op
papier was dat gekkenwerk, maar een
andere uitweg zag de regering niet.
Terminal als gevangenis
Het begon allemaal op zondag 27 juni
1976, tijdens een door Air France uitgevoerde
vlucht van Tel Aviv naar
Parijs. De meeste passagiers hadden een
Israëlisch paspoort. Kort na een tussenlanding
in Athene, waar nog enkele
tientallen mensen waren ingestapt,
namen met vuurwapens en handgranaten
uitgeruste kapers de Airbus A300
over. Het waren Fayez Abdul-Rahim
al-Jaber en Jayel al-Arja, twee leden van
het Volksfront voor de Bevrijding van
Palestina, en Wilfried Böse en Brigitte
Kuhlmann, die tot de Revolutionaire
Cellen behoorden, een extreem-linkse
terreurgroep uit West-Duitsland.
Via het Libische Benghazi, waar het
toestel werd bijgetankt, ging de reis naar
het vliegveld van Entebbe in Oeganda.
Daar, aan de noordelijke oever van het
Victoriameer, brachten de kapers de 248
passagiers en twaalf bemanningsleden
over naar een terminalgebouw dat niet
meer in gebruik was. Ze werden hierbij
geholpen door Oegandese soldaten.
De opperbevelhebber van deze troepen,
president Idi Amin, gold vlak na zijn
machtsgreep in 1971 als een vriend van
Israël. Sterker nog, Israëlische militairen
hadden zijn leger getraind. Maar
op een gegeven moment was Amin
pro-Arabisch geworden. De reden: Israël
weigerde hem wapentuig te leveren voor
een aanval op het buurland Kenia.
Een dag na de kaping maakten de terroristen
hun eisen bekend. Ze wilden
5 miljoen dollar losgeld voor de
Airbus, maar bovenal de vrijlating
1/2021 63

HET NUT VAN ROBOTHULP
IN DE OPERATIEKAMER
DE ARTS
ZONDER
BREIN
70 1/2021

Bij operatierobots als deze
staat de chirurg niet meer naast
de patiënt; hij zit achter een
beeldscherm enkele meters verderop.
Hij kijkt mee via een 3Dbril
en bestuurt met controllers
de robotarmen die het fysieke
snijwerk doen.
Tekst: Anouk Broersma • Beeld: Allard Faas
Oefenoperaties op
menselijk weefsel
in een hightechlab,
operatierobots,
simulatoren in
kofferformaat, virtual
reality: het Amsterdam
Skills Centre wil
de chirurg van de
toekomst ‘off the job’
trainen.
‘‘I
k ga de darm nu doorknippen
en dan weer hechten”,
informeert een jonge chirurg
de rest van het team. Hij zit op een comfortabele
stoel voor een beeldscherm,
met een 3D-bril op zijn neus en controllers
als pistolen in zijn hand. Een paar
meter verderop bewegen drie grote
robotarmen driftig op en neer boven de
buik van de ‘patiënt’. Twee assistenten
staan ernaast om de instrumenten aan
de uiteinden van die robotarmen om te
wisselen. Zo groot en lomp als de beweging
van de robot buiten het lichaam
lijkt, zo precies gaan de instrumenten
door de darmen. Al snel zien we op het
beeldscherm dat de robot, gestuurd
door de chirurg met de controllers, inderdaad
ijverig twee stukken darm weer
aan elkaar vastmaakt.
Het is geen echte patiënt, maar het
lichaam van iemand die zichzelf aan
de wetenschap schonk. Nu ligt hij
met alleen zijn buik zichtbaar in een
hypermoderne operatieruimte van het
Amsterdam Skills Centre. Dit is een
gloednieuw trainingscentrum, geopend
in februari 2019, vlak bij het Amsterdam
UMC (Locatie AMC). Er zijn twee grote
ruimtes met ieder zes operatietafels met
allerlei camera-apparatuur eromheen,
een derde ruimte is in de maak. De chirurgen
van de toekomst kunnen hier
hun snijvaardigheid in een veilige omgeving
oefenen. Gevestigde chirurgen
komen bovendien van heinde en verre
om onder andere te trainen met de
nieuwste OK-hulpjes: operatierobots.
Extra arm
“Het eerste jaar hebben we hier vierduizend
chirurgen uit 63 landen over
de vloer gehad”, vertelt managing
1/2021 71