EW Speciale editie De Verlichting 2021

More documents

Recommendations

Info

MUSEUM NEOCLASSICISTISCH Ovale Zaal uit 1784 vormt het hart van het Teylers Museum in Haarlem 34 • EW SPECIALE EDITIE
VERLICHTING Teylers Museum in Haarlem houdt sinds 1778 de verlichtingsidealen in ere. Een rondleiding door directeur Marjan Scharloo. ‘Verwondering is de kern.’ TEMPEL VAN DE VERLICHTING Gerry van der List Foto’s Olivier Middendorp PELIKAAN Tekening van John James Audubon OSTROMIA Vogelachtige dinosoort hè, zo’n stil museum?’ vraagt Marjan Scharloo als ze – duidelijk enigszins trots – voorgaat door het Teylers Museum waarover ‘Mooi ze sinds 2001 de scepter zwaait. Om er direct aan toe te voegen dat de oorzaak van de verlatenheid treurig is. De coronalockdown verhindert de ontvangst van bezoekers die de kunstschatten en wetenschappelijke objecten willen bekijken in het rijks monument aan het Spaarne in Haarlem. De weldadige rust maakt het wel mogelijk ongestoord een blik te werpen op de wetenschappelijke en artistieke rijkdom die het monumentale gebouw te bieden heeft. In moeilijk bij te benen tempo snelt de directeur door de zalen, strooiend met anekdotes over de uitgestalde waar. Vanzelfsprekend staat ze het langst stil in en bij de Ovale Zaal in neoclassicistische stijl uit 1784, die het hart van het museum vormt. Een compleet interieur uit de achttiende eeuw is daar intact gebleven. Met wandkasten vol instrumenten die in die tijd werden gebruikt, vitrines met toen verzamelde gesteenten en, op de eerste verdieping, rijen van klassieke geleerde boeken. Scharloo (1957) wijst op een maquette van de Mont Blanc die een neerslag vormt van de eerste wetenschappelijke beklimming van het gebergte in 1787. Het museum kreeg het geologische kunststukje twaalf jaar later cadeau van een Amsterdamse koopman. Uiteraard was directeur Martinus van Marum blij met deze toevoeging aan de collectie die mogelijk werd door een legaat van de vermogende koopman en bankier Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778). Ze laat goed zien hoe wetenschap in zijn werk gaat. Dat past goed bij de uitgangspunten van het museum, legt Scharloo uit. ‘Het museum is door en voor burgers met particulier kapitaal gesticht vanuit de idealen van de Verlichting. Het streven was een bijdrage te leveren aan een mooiere en betere samenleving. De gemeenschap dienen door kunst en wetenschap te bevorderen, daar ging het om. Wij zijn een soort wereldlijke tempel. Maar zeker niet antichristelijk. Het leveren van godsbewijzen was een essentieel onderdeel van de Nederlandse Verlichting. Teyler zelf was doopsgezind. Doopsgezinden zijn overigens altijd heel ruimdenkend geweest. Iedereen mag van hen op zijn eigen wijze God zoeken. ‘Af en toe ben je wel getuige van een botsing van wereldbeelden. We krijgen soms groepen scholieren van de Veluwe die worden geconfronteerd met fossielen die beter passen in de theorie van Charles Darwin dan in het verhaal van de Bijbel. De docent legt dan uit wat er niet klopt aan de evolutieleer. Ja meester, zeggen de leerlingen daarna. Ze worden hier blootgesteld aan andere visies. Dat hoort bij wetenschap.’ Snelkookpan Het uit 1778 daterende Teylers Museum is het eerste en oudste museum van Nederland. Maar het kent een aparte geschiedenis. Het begon als een kennisinstituut dat, overeenkomstig de verlichtingsidealen, moest werken aan verbetering van de levensomstandigheden door het doen van uitvindingen, zoals de snelkookpan voor gaarkeukens of de bliksemafleider, en door het begrijpelijker maken van de wereld. Geleidelijk kreeg het steeds meer de vorm van een museum. Met een EW SPECIALE EDITIE • 35
Page 1 and 2: SPECIALE EDITIE € 8,99 HOE DE EEU
Page 3 and 4: DE VERLICHTING HOE DE EEUW VAN DE R
Page 5 and 6: VERLICHTING Het licht van de rede E
Page 7 and 8: PORTRETTEN NICOLAS DE CONDORCET (17
Page 9 and 10: VERLICHTING In de achttiende eeuw w
Page 11: KOPSTUKKEN Benedictus de Spinoza (1
Page 15 and 16: VERLICHTING ‘De waarheid verdwijn
Page 17 and 18: VERLICHTING ‘De mensheid heeft de
Page 19 and 20: VERLICHTING ‘een betere wereld’
Page 21 and 22: VERLICHTING Met de Europese verlich
Page 23 and 24: VERLICHTING De filosoof Herman Phil
Page 25 and 26: VERLICHTING Verlichte vrouwen MARY
Page 27 and 28: VERLICHTING TERREUR Terechtstelling
Page 29 and 30: VERLICHTING De Verlichting onder vu

EW Speciale editie De Verlichting 2021

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?