Medisch Journaal 2021 nummer 3 december

Ontwikkeling, computers & zorg
Computers in de zorg
Verleden, heden en toekomst: van verslaglegging naar slimme ondersteuning door algoritmes in de (virtuele) spreekkamer
Auteurs
J.J. Luime MSc PhD, Data & Analytics Officer, E.J. Meijer Ir PhD, klinisch fysicus.
Trefwoorden
computer, digitalisering in de zorg, AI, data, intelligentie
Inleiding
Veertig jaar na de introductie van de pc is de computer niet meer weg
te denken uit het ziekenhuis. Met de komst van data, algoritmes en
kunstmatige intelligentie (AI) staat het ziekenhuis opnieuw voor
grote veranderingen. In hoeverre kunnen we in de zorg van de
toekomst kijken en wat betekent de komst van algoritmes en AI voor
het handelen in de (virtuele) spreekkamer?
Het Medisch Journaal bestaat dit jaar 50 jaar en kijkt terug, maar
ook 50 jaar vooruit. Dat Data Science en kunstmatige intelligentie in
de toekomst een rol gaan spelen lijkt niet ter discussie te staan. We
spreken Hareld Kemps, cardioloog werkend aan algoritmes voor
monitoring van hartpatiënten op afstand, en met Bart ter Haar
Romenij, emeritus hoogleraar Biomedische Technologie en schrijvend
aan een boek: “Explainable AI – Neuro-mathematics bridging deep
learning and human vision.” Beiden vertellen over de komst van
algoritmes en AI in de zorg.
Eerst kijken we terug. Dit verhaal start op een kantelpunt: de
introductie van de pc.
HET VERLEDEN
De eerste pc
De introductie van de pc door IBM in 1981 is een symbolisch moment
in de ontwikkeling van de computer maar een kantelpunt voor
mensen. Voor het eerst komt de computer namelijk breed beschikbaar
Figuur 1. Type harde schijf die in 1982 door het St. Joseph is
aangeschaft.
Photo attributed to: Joe Mabel. De foto is hergebruikt onder de Creative
Commons Attribution-Share Alike 3.0. Unported license: (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.en).
Er zijn geen aanpassingen gedaan aan het origineel.
voor studie, werk en spel. Het verandert onze manier van werken,
studeren en de invulling van onze vrije tijd. In eerste instantie gaat
dit langzaam. De eerste pc is niet bepaald gebruiksvriendelijk. Geen
muis, geen icoontjes, alleen een flikkerend scherm met kleine
lettertjes en een heleboel codes die uit het hoofd moesten worden
geleerd. Jan Terpstra, engineer bij IBM, vertelt aan Andere Tijden:
‘Alles was in het Engels. Je moest dus én leren met zo’n eng technisch
ding om te gaan én dan moest het ook nog in een andere taal. Dat
was een grote drempel. Bovendien waren er nog geen Nederlandse
toetsenborden. Het kostte dagen om dat ding onder de knie te
krijgen.’
Al in 1982 schaft het toenmalige St. Joseph ziekenhuis in Veldhoven
haar eerste computersysteem aan. Dat waren grote kasten met forse
harde schijven (200 MB) zoals te zien in figuur 1. Ze zijn daarmee op
dat moment één van de koplopers in Nederland. Patiëntgegevens
kunnen uit het Ziekenhuis Informatie Systeem (ZIS) worden
opgehaald door het Laboratorium Informatie Systeem (LIS). De
laboratorium analyseapparatuur ‘spreekt’ twee richtingen met het
LIS: welke analyses moeten in dit monster worden uitgevoerd, en wat
zijn de analyseresultaten? Gegevens voor facturering worden
doorgestuurd aan het ZIS.
Dokters merken daar in die jaren weinig van. Ze vragen hun lab aan
via een papieren formulier, en krijgen ook de labuitslagen op papier.
De uitslagen worden met de hand uitgeschreven door de dames van
de administratie. Het zal nog jaren duren voordat de labresultaten
direct in het ZIS zichtbaar zijn.
In Medisch Journaal zelf wordt weinig gerept over de introductie van
de computer in het ziekenhuis. Een kort bericht in 1980 maakt
melding van de eerste lab analyses op een computer voor de afdeling
allergologie. 1 Daarna blijft het stil tot 2006.
Veel veranderingen 1980-2006
In die 26 jaar digitaliseert de wereld snel. In de jaren 80 komen
computers breed beschikbaar. Grote doorbraken volgen door de
komst van de mobiele telefoon in 1992, op de voet gevolgd door
internet in 1993. Daarmee komt ook e-mail breed beschikbaar. De
eerste mobiele telefoon met e-mail komt in 2003 op de markt en
wordt in 2007 gevolgd door de eerste echte smartphone. In de
tussentijd vindt ook social media haar weg. Facebook start in 2004
en Twitter volgt in 2006.
Medisch Journaal - jaargang 50 - nummer 2 - 2021 9