Seasons Moestuin - Inkijkexemplaar

INHOUD
VOORWOORDEN
DE MOESTUIN IN
Leer je tuin kennen
Een gezonde bodem
Biodiversiteit
De moestuin indelen
De moestuin aanleggen
Zaaien, uitplanten
en vermeerderen
Bemesten en voeden
Moestuinproblemen
Basisbenodigdheden
De samen-delen-maatschappij
6
8
9
9
11
14
18
20
23
29
33
36
MOESTUINGEWASSEN EN RECEPTEN
Bladgroenten en stengelgewassen
Koolgewassen
Knol- en wortelgewassen
Vruchtgewassen
Peulvruchten
Kruiden
Fruit
ZAAI- EN OOGSTKALENDER
REGISTER
ONLINE MOESTUINCOMMUNITY
60
62
90
120
160
196
210
230
254
256
261
DE KEUKEN IN
De moestuin als basis
Benodigdheden
Voor bij de recepten
Besparingstips
Smaak maken
Andere plantaardige keukentips
Conserveren
Drogen
Inmaken
Wecken
Fermenteren
38
39
39
40
40
44
45
46
46
50
51
55
BOEKEN ENZO
DANKWOORD
261
263

De moestuin in
DE MOESTUIN IN
LEER JE TUIN KENNEN
Het leuke aan de moestuin is dat je er op ieder moment van het
jaar mee kunt beginnen. Er bestaat geen officiële startdatum of
startmaand om je moestuin aan te leggen. Veel mensen denken
dat ze tot het voorjaar moeten wachten. Maar ook al is het laat in
de zomer of zelfs najaar of winter: je kunt eigenlijk op ieder
moment starten met je moestuin, je moestuin op een hoger plan
brengen of je moestuin uitbreiden.
Ook bestaat er geen geschikte minimale of maximale oppervlakte
voor je moestuin. De een begint op een ministrookje in de achtertuin
of met potten op het balkon en de ander heeft een grote volkstuin
van iemand overgenomen. De oppervlakte maakt eigenlijk
niet heel veel uit, hoewel je er bij meer dan honderd vierkante
meter wel wat tijd voor moet hebben. Op iedere vierkante meter
valt namelijk iets te kweken.
Een goede voorbereiding is het halve werk
Je kunt natuurlijk direct beginnen met zaaien en struiken en
bomen aanschaffen. Maar hoogstwaarschijnlijk loop je dan tegen
een aantal problemen aan die met wat voorwerk voorkomen hadden
kunnen worden. Neem dus de tijd voor de voorbereiding. Dat
begint met je tuin aan een grondig onderzoek onderwerpen. Hoe
goed ken jij je tuin? Bekijk je tuin; observeer. Hoe beweegt de zon
zich over jouw tuin? Welke plekken hebben de meeste zon en welke
hebben veel of zelfs altijd schaduw? Waar wil je graag zitten om
’s morgens koffie te drinken of om ’s avonds over de tuin te kunnen
uitkijken of een hapje te eten?
Zon, wind en regen
Een moestuin heeft uiteraard wat zon nodig. Maar veel planten
doen het ook behoorlijk goed in de halfschaduw. Een tuin op het
noorden geeft uitdagingen maar is geen verloren zaak. Zon betekent
dat je tuin zes uur of meer zon heeft, halfschaduw houdt drie
tot zes uur zon in en schaduw tot drie uur.
Volkstuincomplexen hebben meestal relatief veel zon omdat daar
gemiddeld veel moestuinoppervlakte en weinig bebouwing in de
buurt is. Tuinier je aan huis? Het kan zijn dat jouw achtertuin veel
schaduw heeft, maar dat jouw voortuin geschikt is. Het idee is misschien
een beetje gek, maar er zijn enorm veel mensen die een
prachtige moestuin hebben gemaakt van hun voortuin.
Onderzoek welke plekken in jouw tuin beschut liggen en welke
plekken juist veel wind vangen. Bekijk je tuin als het regent.
Stroomt het water dan snel weg of blijven er op bepaalde delen
plassen staan? Voordat je daadwerkelijk een plan maakt is het
goed om al deze zaken te onderzoeken. Deze bevindingen zijn
namelijk van invloed op het maken van je tuinplan. Dit observeren
kost wat tijd maar hierdoor voorkom je problemen in de toekomst.
Plattegrond
Maak een tekening op schaal en noteer je bevindingen. Misschien
had je al een plan in je hoofd maar kom je er na dit onderzoek
achter dat het stuk dat je op het oog had te veel schaduw heeft of
te nat is. Die drassige plek in je tuin blijkt na het observeren
geschikt voor een vijvertje maar niet voor je mediterrane kruiden.
Een schaduwhoek leent zich wat minder voor de vijg die je in
gedachten had maar wel voor je composthoop. Zo liet ik onze
aardbeien in een bak aan de muur groeien. De kale muur fleurde
ervan op en het leek me een handige plek, dicht bij de keuken.
Maar de muur hield zowel zonlicht als regenwater tegen. Hierdoor
had ik amper opbrengst.
Als ik destijds had nagedacht over bovenstaande punten, dan had
ik een andere plek gekozen. Door navraag te doen in je buurt leer
je ook veel over de plaatselijke omstandigheden. Vraag moestuiniers
uit je omgeving naar hun ervaringen. Ze kennen de grond al,
weten uit welke hoek de wind meestal komt en hebben al ervaring
met wat wel en niet werkt. Daarnaast is het leuk om andere moestuiniers
te leren kennen. Je kunt van hen leren en het verrijkt je
op meerdere vlakken.
In plaats van de natuur te dwingen in jouw plan te passen, zal het
meebewegen met de regels van de natuur altijd voordeliger zijn.
Dit uitgangspunt is niet alleen belangrijk voor de indeling die je
gaat maken maar ook voor de keuze van gewassoorten. Jouw tuin
en de natuurlijke omstandigheden ervan bepalen hoe je plan en
beplanting eruit komen te zien. De hoeveelheid ruimte die je
reserveert voor je moestuin is uiteraard afhankelijk van de
beschikbare oppervlakte, maar ook van jouw beschikbare tijd en
energie. Als je veel oppervlakte hebt maar niet zoveel beschikbare
tijd of energie, is het verstandig om het rustig op te bouwen. Verwacht
niet van jezelf dat je direct van je hele perceel een florerende
moestuin kunt maken. Begin met een haalbare oppervlakte en
maak van de overgebleven ruimte een bloemenweide.
EEN GEZONDE BODEM
Een gezonde bodem, oftewel de grond waarin je planten groeien,
is van zeer groot belang. Gezonde grond voorziet jouw planten van
de benodigde voeding. Hierdoor worden planten sterk, groeien ze
beter, geven ze een goede oogst en zijn je planten beter bestand
tegen ziektes en plagen. Het is daarom van groot belang dat je de
bodem leert kennen, want het hele moestuinavontuur start met de
gesteldheid van jouw bodem.
Uit eigen ervaring weet ik dat zomaar een zaadje in de grond stoppen
niet tot het gewenste resultaat hoeft te leiden. Twintig jaar
geleden begon ik met een klein moestuintje in onze achtertuin. Ik
kocht courgettezaad en stopte in mei een paar zaden in de grond.
Daarvan kwam er één zaadje op en deze courgetteplant groeide de
hele zomer niet hoger dan 25 centimeter. En nog erger: hij droeg
geen vrucht. Ik klaagde over de kwaliteit van de zaden, maar uiteindelijk
lag het aan de bodem. Onze grond bleek zo dood als een
pier; compact, zanderig en er was geen bodemleven te bekennen.
Leer je grond kennen
Vaak is de bestaande grond niet optimaal voor een moestuin. Maar
sowieso is het leren kennen van je grond het eerste waarmee je
aan de slag gaat. Als je het bodemtype kent, kun je namelijk bepalen
wat er nodig is voor de verbetering en het onderhoud. De
grondsoort is bepalend voor wat erop groeit en hoe goed het
groeit. Op kleigrond hebben kolen het goed naar hun zin, maar
8 9

De moestuin in
jaar wisselen. Op lege stukken en onder hoge gewassen zaai je
snelgroeiende bladgroenten. Ik zaai geregeld diverse rassen van
hetzelfde gewas om te ontdekken welke rassen het goed doen in
mijn moestuin. Het mixen van eenjarige en vaste planten is niet
altijd handig. Meerjarige planten kunnen steeds groter worden en
nemen op termijn misschien te veel plek in of geven te veel schaduw.
Rondom vaste planten kun je wel ieder jaar eenjarige gewassen
zaaien.
Ieder plekje in het moestuinbed is bezet met een plant die er
graag groeit, nuttig is voor de omringende gewassen of de overgebleven
ruimte opvult. Zo heeft onkruid geen kans en zien de bedden
er mooi, afwisselend en rijk uit.
JE PLAN Polycultuur is dus niet een plant-maar-raak-methode. Ook
hiervoor maak je een plan. Het enige wat je nodig hebt is de basisinformatie
van de gewassen die je wilt gaan telen. Deze informatie
vind je in dit boek of achter op het zaadzakje. Bepaal aan de hand
van de hoogte, het type wortelstelsel, de standplaats, waterbehoefte
en voedingsbehoefte waar je de planten neer wilt zetten en in
welke combinatie.
Je kunt ook beginnen met als basis de wisselteeltmethode te
gebruiken en op de overgebleven ruimte aanvullende gewassen uit
een andere familie te planten. Ook hier geldt: doe het op jouw
manier. Voor de een betekent dit dat je een uitgebreid plan uittekent
en voor de ander volstaat het om het idee in grote lijnen uit
te werken en verder gewoon gaandeweg uit te proberen. Elke
moestuin is anders en elke moestuinier is anders.
Kruiden en vaste planten
Kruiden kunnen zowel eenjarig als meerjarig als vast zijn. Eenjarige
kruiden kun je prima in je moestuinbedden planten vanwege
onder meer hun beschermende functie tegen schadelijke insecten.
Meerjarig betekent dat de plant het jaar erop in bloei komt en
daarna afsterft. Vaste planten blijven jarenlang staan. Vaste eetbare
planten, zoals rabarber, asperge, eeuwig moes, zuring, brave hendrik
en aardbeien, krijgen hun eigen plek in de tuin.
En dan zijn er nog vaste planten, met of zonder bloei, en overige
heesters en/of bomen. Zo is smeerwortel een zeer nuttige plant
om te hebben (zie blz. 28-29). Ook hier geldt dat hun plek wordt
bepaald door de schaduw die ze geven, de ruimte die ze innemen
en door de behoefte die ze hebben aan zon, water en voeding. Vaste
planten zijn ook nuttig voor het leven boven en onder de grond,
als de eenjarige gewassen in het najaar of de winter grotendeels
zijn verdwenen.
Fruitstruiken en -bomen
Een moestuin zonder fruitstruiken of -bomen is niet compleet. Het
genot van verse frambozen of blozende appels is bijna onbeschrijfelijk.
Veel fruitstruiken passen al op een kleine oppervlakte; denk
aan frambozen, Japanse wijnbessen, blauwe bessen of aalbessen.
Houd rekening met de schaduw die ze in de zomer geven en de
plek die ze nodig hebben als ze volgroeid zijn. Plant ze dus waar
andere planten hier geen hinder van ondervinden. En op stukken
waar ze planten juist beschutting geven door de wind te breken.
Hetzelfde geldt voor fruitbomen. Afhankelijk van de beschikbare
oppervlakte kun je kiezen voor hoogstam- of laagstambomen, en
zelfs voor hele ranke pilaarvormige exemplaren voor de kleinere
tuinen.
Mijn advies is om je in eerste instantie vooral te richten op makkelijk
groeiende planten, kruiden en fruitstruiken en -bomen die
bekendstaan om hun goede oogst. Op bladzijde 231-232 lees je
alles over mijn favoriete fruitstruiken en -bomen.
Bloemen
Eenjarige bloemen kun je in en langs je bedden en rondom fruitstruiken
en -bomen zaaien. Zaai ze overal waar je nuttige insecten
wilt aantrekken of waar je het gewoon mooi vindt staan. Bloemen
hebben niet alleen een esthetische functie. Bloemen trekken insecten
aan die vervolgens jouw groente- en fruitgewassen bezoeken.
Zonder bestuiving geen vruchtvorming. Vroege bloeiers, zoals tulpen
en krokussen, heb je nodig voor het bestuiven van vroeg
bloeiende fruitbomen en -struiken. Maar ook doorgeschoten kolen
geven een uitbundige voorjaarsbloei. Zorg voor veel variatie in je
bloemensoorten.
Kies voor inheemse soorten en voor enkelbloemige soorten. Dubbelbloemige
soorten worden vooral voor hun schoonheid
gekweekt, maar maken het lastig voor insecten om de meeldraden
te bereiken. Enkelbloemige zijn beter bereikbaar en in de meeste
gevallen bloeien ze ook langer en geven ze meer zaad. Ook bloemen
van zogenaamd onkruid trekken veel nuttige insecten aan.
Denk maar eens aan fluitenkruid, paardenbloemen, berenklauwen
en distels.
De geur van bloemen kan ook schadelijke insecten op afstand
houden. De geur van afrikaantjes, dille of goudsbloemen bij kolen
verwart het koolwitje, waardoor de kans op rupsenvraat verkleint.
Strijk regelmatig over de planten voor nog meer geur. Ik geef je
een lijst met een aantal van mijn favoriete bloemen:
• Monarda geeft veel geur af en is een echte bijenmagneet.
• Enkelbloemige afrikaantjes tegen schadelijke insecten en aaltjes.
• Digitalis tegen slakken en is aantrekkelijk voor hommels.
• Lavendel tegen vliegen, motten en bladluis.
• Goudsbloemen tegen slakken, de coloradokever, bladluis en witte
vlieg.
• Oost-Indische kers tegen bladluis en witte vlieg.
• Zonnebloemen trekken bijen, vogels en nuttige insecten aan die
schadelijke insecten onder controle houden.
• Siererwt is favoriet onder diverse nuttige insecten.
• Bernagie trekt bijen en gaasvliegen aan.
• Boerenwormkruid weert mieren en kevers bij aardappels en
aubergines.
• Kamille helpt omringende verzwakte planten en wordt daarom
ook wel plantendokter genoemd.
Er zijn er eigenlijk te veel om op te noemen! Ook cosmea, smeerwortel,
duizendblad, lupine, klaversoorten, rudbeckia, kogeldistels
en zonnekruid kan ik je van harte aanbevelen.
Experimenteer
Het maken van een moestuinplan geeft je een goede start. Vervolgens
beweeg je mee met hoe de tuin zich ontwikkelt. Er zijn veel
factoren die invloed hebben op de groei: het weer, de ligging, de
grondsoort, het microklimaat, hoe de seizoenen vallen, of er veel
regen valt of dat het juist extreem droog is. Moestuinieren is leren
meebewegen met de natuur. Uitproberen, bijsturen, aanpassen en
loslaten. Je verlies kunnen nemen als de tomatenoogst is mislukt
door de aardappelziekte maar tegelijkertijd ontdekken dat bepaalde
plantcombinaties juist een enorme opbrengst geven dat jaar.
16 17

42 43

Bladgroenten en stengelgewassen
BLADGROENTEN EN
STENGELGEWASSEN
BLADGROENTEN
Bladgroenten zijn een dankbare toevoeging in je moestuin. Bladgroenten
groeien snel en redelijk probleemloos, en bladgroenten
zijn enorm gezond. Ze voorzien je van vitamines, mineralen, vezels
en eiwitten. En heel belangrijk in een gebalanceerd dieet: ze bevatten
veel chlorofyl. Chlorofyl geeft de bladeren namelijk niet alleen
hun groene kleur, het is ook nog eens een krachtige antioxidant.
ZAAIEN EN PLANTEN Bladgroenten zijn ideaal voor voorteelt
(zie blz. 24) omdat ze in de koudere periodes goed groeien. Je kunt
daarom al vroeg in het seizoen beginnen met zaaien in de vollegrond
of koude bak (zie blz. 20). Bladgroenten schieten snel door
bij warm weer, je kunt ze dus het beste in de halfschaduw zetten of
niet in de heetste maanden telen. Een uitzondering hierop vormt
snijbiet. Snijbiet kan goed tegen zon en warmte. Zelfs op een schaduwplek
zullen bladgroenten goed groeien. Daarom zijn bladgroenten
ook geschikt om onder hogere gewassen, zoals bonen en
klimmende courgette of komkommer, te zaaien.
VERZORGEN Bladgroenten houden van een stikstofrijke bodem.
Voeg daarom aan het begin van het seizoen compost toe aan de
grond. Bladgroenten hebben daarnaast veel water nodig en door
compost toe te voegen zal de grond beter water vasthouden.
Slakken zijn de grootste vijanden van bladgroenten. Controleer
in de avonduren op slakken, zeker net na het uitplanten. Zet
’s avonds glazen potten over de jonge planten zodat de slakken er
niet bij kunnen.
OOGSTEN Kropsla oogst je als krop. Bij pluksla, maar ook bijvoorbeeld
bij rucola, bladmosterd en mizuna (Japanse mosterdsla),
pluk je de losse blaadjes. Hierdoor blijft de plant nieuw blad aanmaken
en heb je er langer plezier van.
BEWAREN Bladgroenten kun je niet heel lang bewaren. Was de
bladeren, laat ze in een vergiet uitlekken of sla ze droog in een
theedoek. Bewaar ze in een plastic bak, zak of in een licht vochtige
theedoek. Door het vocht blijven de blaadjes langer knapperig.
62 63

Knol- en wortelgewassen
Carrot cake bliss balls
• SNACK VOOR 16 TOT 18 BALLETJES •
Een rauwe zoete snack, die lekker én voedzaam is, met wortel als uitgangspunt. De structuur is voor jonge kinderen misschien iets te
grof; in dat geval maal je de dadels, walnoten, havermout en kokosrasp fijn in een blender. Gekoeld zijn de balletjes 4 dagen houdbaar,
maar de balletjes kunnen ook tot een zeker wel een maand ingevroren worden. Maak dus vooral een grote voorraad!
Rasp de wortel met de fijne kant van een staande rasp. Hak de medjouldadels
en walnoten fijn.
Smelt de kokosolie op laag vuur. Kneed alle ingrediënten door elkaar en roer de
kokosolie erdoorheen.
Pak een ruime theelepel van het wortelmengsel en druk met licht vochtige handen
tot een balletje. Laat de bliss balls minimaal 30 minuten opstijven in de
koelkast.
100 gram wortel
75 gram medjouldadels
30 gram walnoten
1 eetl. kokosolie
¾ theel. geraspte gember
rasp van ½ biologische sinaasappel
50 gram havermout
30 gram geraspte kokos
1 theel. Ceylon kaneel
mespunt zeezout
150 151

Vruchtgewassen
Pompoensmoothiebowl
• VOOR 2 PERSONEN •
Bij pompoen komt het regelmatig voor dat je nog een stuk over hebt, vooral bij de grotere exemplaren. Als je dit restje in blokjes snijdt
en kort kookt of stoomt en daarna invriest heb je altijd iets achter de hand voor een pompoencake of voor deze smoothiebowl.
Regelmatig wordt er banaan in smoothies gebruikt maar probeer ook eens lokaal zoet fruit zoals kweepeer! Deze smoothiebowl is niet
heel vloeibaar zodat je wordt gestimuleerd om te kauwen; dit is beter voor de vertering en voor een stabiele bloedsuikerspiegel zodat je
je langer verzadigd voelt.
Hak de pompoen in kleine blokjes en kook ze in een klein laagje water met het
deksel op de pan gaar in ongeveer 20 minuten.
Rasp de schil van de ½ citroen, pers de citroen uit en hak de gember fijn. Pureer
de pompoen, kweepeerpuree, het citroensap, de gember, dadels, het lijnzaad,
de Ceylon kaneel, kurkuma, kokosmelk en het pompoenkookvocht in een blender
tot een smeuïge massa.
Schep de smoothie in twee kommen, strooi de pompoenzaden en wat citroenrasp
erover en maak eventueel af met wat frambozen, aardbeien en/of
kokoschips.
VARIATIETIP: Heb je geen kweepeerpuree? Gebruik dan appelcompote, of heel
rijpe zoete peren. Ook stoofpeertjes zijn een heerlijk alternatief!
300 gram pompoen
1 biologische citroen
1½ cm gember
150 gram kweepeerpuree (of Appelcompote
(zie blz. 50))
35 gram dadels
1 eetl. lijnzaad
1 theel. Ceylon kaneel
½ theel. kurkuma
100 ml kokosmelk
60 ml pompoenkookvocht of water
15 gram geroosterde pompoenzaden
enkele frambozen, aardbeien en/of kokoschips
(optioneel)
186 187

Kruiden
KRUIDEN
Kruiden zijn onmisbaar in zowel de moestuin als in een gezond en
gevarieerd eetpatroon. Als je weinig ruimte hebt en je wilt wel
graag eten uit eigen tuin, dan is een kruidentuin een goed idee. Je
kunt namelijk maandenlang tot zelfs het hele jaar door met plezier
ervan oogsten en kruiden nemen relatief weinig ruimte in. Als je
regelmatig snoeit en kruiden droogt, kun je een wintervoorraad
aanleggen.
Ik heb een speciaal deel van onze tuin ingericht als kruidentuin.
Plant veelgebruikte kruiden dicht bij de keuken: erg handig tijdens
het koken! Ook tussen de groentegewassen en bij het fruit hebben
kruidenplanten vaak een nuttige functie. Ze beschermen bijvoorbeeld
je koolplanten tegen rupsen of je bonen tegen luizen. Ze
bloeien vaak uitbundig en daar houden nuttige insecten van. Kruiden
– bloeiend of niet – zien er vaak prachtig uit, dus ze misstaan
zeker niet als sierplant. Denk maar eens aan bloeiende salie, kruipende
tijm of de kerrieplant met zijn lijnvormige grijze bladeren.
Op deze manier vervullen kruidenplanten verschillende functies in
je tuin.
Ook bij kruiden heb je eenjarige en vaste planten. Vaste planten
kunnen wintergroen zijn zoals rozemarijn en tijm, maar er bestaan
ook winterharde planten die boven de grond afsterven en in het
voorjaar weer opkomen. Dat geldt bijvoorbeeld voor lavas en daslook.
Eenjarige kruiden moet je elk jaar opnieuw zaaien of poten.
Zaaien vind ik persoonlijk leuker dan pootgoed aanschaffen maar
sommige kruiden koop ik toch liever als volgroeide plant bij een
biologische kweker, omdat het kiemen of de groei ervan soms lastig
of traag kan verlopen.
Je kunt kruiden in de vollegrond kweken, in verhoogde bakken, in
potten of in een kruidenspiraal. Een kruidenspiraal ziet er niet
alleen mooi uit; het heeft ook een functie. De kruiden die meer
zon en minder vocht nodig hebben, staan op een andere plek in
de spiraal dan vochtminnende kruiden die beter in halfschaduw
gedijen.
ALGEMENE KRUIDENINFORMATIE
Plant kruiden bij elkaar op basis van de behoefte naar grondsoort,
voeding, zon en vocht. Zo passen basilicum en salie bijvoorbeeld
niet naast elkaar. Mediterrane planten zoals salie hebben vaak
behoefte aan een wat armere grond: meng voor deze planten zand
door de tuinaarde.
Spray na het zaaien met een plantenspuit water zodat de grond
vochtig is. Zaadjes hebben vochtige grond nodig om te kiemen. Tot
de bloei hebben je kruiden de meeste smaak. Maar ook tijdens of
na de bloei zijn je kruiden absoluut nog bruikbaar en lekker. Sommige
vaste kruiden verdwijnen volledig in het najaar, althans, voor
het zicht. Ze behouden wel hun wortels. Het is daarom verstandig
een plattegrond te tekenen met al je vaste kruidenplanten. Hierdoor
zaai of plant je niet per ongeluk iets op een plek waar een
andere plant nog gaat uitlopen
Veel kruiden hebben medicinale toepassingen die al eeuwenlang
worden ingezet bij tal van lichamelijke en/of emotionele klachten.
Het is heel interessant om je hierin te verdiepen en om te ontdekken
waarmee jij je gezondheid kunt verbeteren. Raadpleeg hiervoor
altijd je huisarts.
SNOEIEN
Snoeien kun je naar behoefte doen. Wil je de groei stimuleren,
snoei de plant dan flink kort zodat deze gestimuleerd wordt om uit
te lopen. Knip kruiden tot net boven het onderste blad af; de plant
kan dan weer uitlopen Op bladzijde 47 lees je hoe je kruiden kunt
drogen voor een fijne wintervoorraad.
Verwijder, als de plant in bloei staat, regelmatig de bloemen. Maar
let op: bloeiende kruidenplanten, zowel eenjarige als vaste planten,
zijn aantrekkelijk voor bijen, nuttige insecten en vlinders. Snoei
dus nooit alle bloemen tegelijk, maar laat altijd een deel voor de
insecten staan. De bloemen kun je drogen of verwerken in je dessert
of salade.
Ik geef je op de pagina's hierna een overzicht van de meest voorkomende,
smakelijke, makkelijke en nuttige kruiden.
210 211

Fruit
Fruit recepten
Smoothiebowl met aardbeien,
zoete aardappel en biet
• ONTBIJT VOOR 2 PERSONEN •
Door regelmatig een smoothiebowl te maken waar zowel fruit als groenten in zijn verwerkt, word je direct aan het begin van de dag
voorzien van een dosis gezonde vitamines, mineralen en vezels. Hierdoor is het makkelijker om de dagelijks aanbevolen hoeveelheid
groente en fruit te halen, want daar kan het nog wel eens aan schorten. Gebruik zeer rijpe aardbeien; deze smaken heerlijk zoet en
vormen samen met het citroensap een goeie tegenhanger voor de biet met z’n aardse smaak.
Pureer de aardbeien, zoete aardappel, biet, het citroensap, de yoghurt en het
lijnzaad in een blender. Snijd de aardbeien voor de topping in plakjes. Hak de
muntblaadjes en de walnoten fijn. Schep de smoothie in twee kommen en verdeel
de aardbeiplakjes, munt en walnoot erover. Rasp nog een klein beetje
citroenschil eroverheen.
200 gram aardbeien + 2 aardbeien voor de
topping
200 gram zoete aardappel, gekookt
100 gram biet, gekookt
2 theel. citroensap en rasp van 1 biologische
citroen
150 gram yoghurt
2 eetl. lijnzaad
4 muntblaadjes
4 walnoten
236 237

Dankwoord
IK HAD ENKELE JAREN GELEDEN NIET KUNNEN BEDENKEN dat een ontmoeting met Fanny Glazenburg
op de redactie van Seasons Magazine zou resulteren in dit boek. Je gaf me alle vrijheid om dit boek te schrijven, fantastisch!
Miriam Brunsveld van uitgeverij Nijgh & Van Ditmar voor je vertrouwen en enthousiasme, toen ik nog niet eens wist
hoe een boek überhaupt tot stand komt. Mijn redacteur Sofie Langenberg voor je geweldige begeleiding tijdens alle telefoongesprekken,
mails en videocalls. Alle andere mensen bij Nijgh Cuisine. Très Melis voor de mooie vormgeving. Saskia
van Osnabrugge, Oscar de Lint en Annemieke Paarlberg voor de prachtige receptfoto's. Edwin van den Oever, Katharine
Hone en Taco IJzerman voor jullie kundige advies. Mijn moeder die mij eenvoud, liefde voor de natuur en genieten van
lekker eten heeft geleerd. Wat zou ze trots zijn. Mijn vader de recyclekoning die op zijn 84ste de allermooiste kas voor
me bouwde en wiens onconventionele blik op het leven ik in mijn DNA meedraag. Mijn lieve en altijd enthousiaste zussen
Bianca en Renate. En Collin, mijn liefste lief. Ik barst altijd van de ideeën maar jij helpt deze in praktijk te brengen en
zorgt ervoor dat alles goed verloopt. Voor dit boek deed je research, schreef en proefde je mee, fotografeerde je, hield je
overzicht en hielp je me bij iedere stap. Een boek schrijven met een whiplash is een uitdaging en dankzij jou is het gelukt!
(Ik gun iedereen zijn eigen Collin.) Ik hou van jou.
And the Lord will guide you continually, and satisfy your soul in dry places, and make strong your bones; and you shall
be like a watered garden, and like a spring of water, whose waters do not fail. - Isaiah 58:11
262 263